محمد تقوی

محمد تقوی

مدرک تحصیلی: زبان و ادبیات فارسی، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه فردوسی مشهد

مطالب
ترتیب بر اساس: جدیدترینپربازدید‌ترین

فیلتر های جستجو: فیلتری انتخاب نشده است.
نمایش ۱ تا ۲۰ مورد از کل ۴۸ مورد.
۱.

داستان محمد [ص] و زینب بنت جحش در منابع تاریخی و تفسیری: خاستگاه و تحولات

نویسنده: مترجم:
منبع: سیره پژوهی اهل بیت سال ۹ بهار و تابستان ۱۴۰۲ شماره ۱۶ 5 - 34

کلید واژه ها: زنان پیامبر زینب بنت جحش زید بن حارثه محمد (ص)

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۸۳ تعداد دانلود : ۷۷
فلسفه تعدد ازدواج های پیامبر همواره از موضوعات مورد توجه مورخان و مفسران بوده است. در این میان داستان ازدواج جنجالی محمد [ص] با زینب بنت جحش و تحولات و تفسیرهای آن در طول تاریخ اسلامی جایگاه ویژه ای دارد. بازتاب این داستان در متون اسلامی و غیراسلامی، امکان بازسازی چگونگی تحول و میزان تغییر آن را فراهم می کند. مقاله حاضر ضمن انجام این بازسازی، رویکردهای مختلف درباره تاریخی بودن روایت های مربوط به سیره پیامبر را مورد ارزیابی قرار داده است. تجزیه و تحلیل منابع متأخر اسلامی نشانگر راهبردهای متفاوت برای بازتفسیر و بازنگری روایت ها و همچنین نشان دهنده چگونگی تأثیر تحولات اجتماعی و ایدئولوژی های متفاوت بر تفسیر این داستان است.
۲.

بازتاب تاریخ صدر اسلام در أنساب الأشراف بلاذری؛ مطالعه موردی اخبار مربوط به علی بن ابی طالب(ع) (11- 38ه .ق)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: تاریخ و فرهنگ پاییز و زمستان ۱۴۰۲ شماره ۱۱۱ 79 - 96

کلید واژه ها: علی بن ابی طالب‏‫ ‏‫(ع) بلاذری أنساب الأشراف تاریخ نگاری صدر اسلام

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۷ تعداد دانلود : ۵۲
أنساب الأشراف تألیف احمد بن یحیی بلاذری (د. 279ق) دربردارنده روایت های پرشمار و متنوعی درباره علی بن ابی طالب(ع) است که چشم پوشی از آن ها در بررسی تاریخ دوران زندگانی آن حضرت ممکن نیست. با وجود این، اهمیت روایت های تاریخی این کتاب به طرز شایسته ای مورد توجه مورخان و محققان قرار نگرفته است. در مقاله حاضر تلاش شده است تا اهمیت اخبار و روایات أنساب الأشراف درباره امام علی (ع) از طریق مقایسه آن با مهم ترین منابع تاریخی قبل و بعد از آن معلوم گردد. غلبه نداشتن رویکرد دینی نزد بلاذری در قیاس با نویسندگانی چون ابن سعد و طبری سبب شده است تا او تصویر جامع تری از وقایعی همچون سقیفه، شورای جانشینی عمر، قتل عثمان و نبرد جمل ارائه دهد و اخبار او درباره  علی بن ابی طالب(ع) کامل تر باشد. همچنین تعلق خاطر او به حکومت عباسیان سبب گزینش روایت هایی در راستای تعامل عباس عموی پیامبر با علی بن ابی طالب(ع) شده است.
۳.

تحلیل روابط بینامتنی ملفوظات شبه قاره و مجالس (مطالعه موردی مجالس سبعه و فواید الفؤاد)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: ادبیات عرفانی سال ۱۵ تابستان ۱۴۰۲ شماره ۳۳ 69 - 99

کلید واژه ها: مجالس سبعه فوایدالفؤاد ترامتنیت ادبیات عرفانی ژنت

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۱۶ تعداد دانلود : ۱۰۸
در قرن هفتم و هشتم هجری قمری آث ار فراوان ی در شبه قاره (هند و پاکستان با نام «ملفوظات» در حوزه ادبیات عرفانی نگاشته شد. وجود برخی اشتراکات میان این متون و مجالس، این سؤال را به ذهن متبادر می کند که آیا ملفوظات به تقلید یا تحت تأثیر مجالس نگارش یافته اند یا آثاری متفاوت هستند؟ مجالس سبعه (629-621 یا 642-637.ق) اثر مولوی و فوایدالفؤاد (722-703.ق) اثر خواجه نظام الدین اولیا نمونه های شناخته شده ای از مجالس و ملفوظات هستند که در این پژوهش با روش توصیفی- تحلیلی به بررسی آن ها و ویژگی های مشابه و متمایز هریک می پردازیم. این مقایسه با توجه به نظریه بینامتنیّت انجام می شود. فوایدالفؤاد از منظر پیرامتنیّت تنها در نحوه تقسیم بندی نشست ها و نداشتن عناوین داخلی، با مجالس سبعه مشترک است. از لحاظ سرمتنیّت، تعلّق دو اثر به گونه ادبی خاص باعث وجود برخی ویژگی های ساختاری و محتوایی مشترک در دو متن گردیده است. از حیث ارتباط بیش متنی با توجه به وجود اسناد تاریخی، برگرفتگی غیر مستقیم فوایدالفؤاد از مجالس سبعه، محتمل است و گشتارهای کمّی، انگیزه ای وکیفی در فوایدالفؤاد مشاهده شده است. نتایج حاصل از این پژوهش نشان می دهد که تأثیرپذیری فوایدالفؤاد از مجالس سبعه، جنبه تقلیدی ندارد و با توجه به مشابهت ها، این اثر و احتمالاً سایر ملفوظات، برداشتی آزاد و غیرمستقیم از مجالس سبعه و سایر مجالس هستند.
۴.

خاندان بهبهانی و گفتمان تصوف ستیزی در دوره قاجار(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: کهن نامه ادب پارسی سال سیزدهم بهار و تابستان ۱۴۰۱ شماره ۱ (پیاپی ۳۴) 471-497

کلید واژه ها: تصوف ستیزی گفتمان دوره قاجار خاندان بهبهانی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۹۷ تعداد دانلود : ۱۵۸
با اوج گیری تصوف در اوایل دوره قاجار، کشمکش میان مجتهدان و صوفیان نیز شدت گرفت. صوفیان تلاش می کردند تا پایگاه اجتماعیِ سابق خود را به دست آورند و از طرفی مجتهدان نیز نمی خواستند به این رقیبانِ سُنتی خود مجالی دهند. این امر سبب شد در دروه قاجار جریانی تازه از نزاع میان مجتهدانِ شیعه و صوفیان پدید آید. این نزاع دوسویه، در حد مجادلات قلمی و ردّیه نویسی متوقف بود، تا اینکه در اوایل دوره قاجار محمدعلی بهبهانی و فرزندانش سردمدار گفتمان تصوف ستیزی شدند. ازاین دوره به بعد نزاع صوفی و فقیه دیگر نزاعِ عقیدتیِ مبتنی بر ردّیه نویسی نیست، بلکه تلاشی است برای حذف گفتمانِ رقیب. خاندان بهبهانی دراین گفتمان صوفی ستیزانه، نقشی پررنگ داشت و فصلی نو پدید آورد. اهمیت بهبهانی ها در این گفتمان صوفی ستیزانه، هم از جهت کثرت آثار صوفی ستیزانه افراد این خاندان است و هم عَمَلِ صوفی کُشیِ آنان؛ که این اقدام سبب شد چهارتن از صوفیان مشهور زمانه، مستقیماً و یا با دستور محمدعلی بهبهانی کشته شوند؛ اقدامی که پیش ازین در تاریخ بی سابقه یا کم نظیر بوده است. این مقاله می کوشد منحصراً به به بررسی نقش محمدعلی بهبهانی و خاندانِ او در تقویت و گسترش گفتمان صوفی ستیزانه اوایل دوره قاجار بپردازد.
۵.

رویکرد جامعه شناختی به رمان جنگ (تصویری از گفتمان اقلیت)؛ برپایه مطالعه موردی چهار رمان زمین سوخته، آداب زیارت، زمستان 62 و باغ بلور(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: نقد ادبی سال ۱۵ تابستان ۱۴۰۱ شماره ۵۸ ۸۳-۴۵

کلید واژه ها: رمان جنگ نقد جامعه شناختی خوانش تفسیری روایت رسمی گفتمان اقلیت

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۶۵ تعداد دانلود : ۱۴۱
رمان از دید پژوهشگران مختلف به مثابه اثری اجتماعی (تأثیرپذیرفته و تأثیرگذارنده بر اجتماع) بازشناسانده شده است. این پژوهش برپایه همین پیش فرض به مطالعه موردی چهار رمان جنگ می پردازد تا تفاوت میان روایت رسمی از جنگ در رسانه های مختلف ازجمله ادبیات را با آنچه در این آثار بازگو شده است، نشان دهد. روش این مطالعه براساس تلفیقی از دستاوردهای و مبانی نظری موجود در نقد جامعه شناسی، به ویژه الگوی لوکاچ-گلدمن، نقد اجتماعی لوونتال و رابطه شخصیت و نهادهای قدرت پی یر بوردیو است. رمان های چهارگانه انتخاب شده عبارت اند از زمستان 62، باغ بلور، زمین سوخته و آداب زیارت. این آثار همه در روزگار جنگ تألیف شده اند و همه از آثار مورد توجه و پرشمارگان به شمار می روند. برای دستیابی به این هدف خوانش تفسیری هر رمان براساس الگوی نقد جامعه شناختی و با کوشش برای پرهیز از هر گونه پیش داوری انجام شده است. در ادامه ویژگی های هر یک از این چهار رمان در تقابل با روایت رسمی از جنگ نشان داده شده و مشخص شده است که چگونه ویژگی هایی مانند شخصیت پردازی، پی رنگ، لحن، زاویه دید و حتی محتوای اثر در خدمت بازتاب گفتمان اقلیت قرار گرفته اند. گفتمان اقلیت صدایی متکثر و کاملاً متفاوت با روایت رسمی از جنگ است که جلوه آن را در رمان جنگ برخلاف شعر و دیگر گونه های ادبی مرتبط با ادبیات جنگ (مانند خاطره نویسی و روایت های شفاهی) به وضوح می توان باز جست.
۶.

خواستن توانستن نیست؛ تأملی درباب بهانه جویی مرغان منطق الطیر(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: متن شناسی ادب فارسی سال چهاردهم پاییز ۱۴۰۱ شماره ۳ (پیاپی ۵۵) 19 - 36

کلید واژه ها: منطق الطیر بهانه مرغان ضعف اراده سیر و سلوک همت

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۶۴ تعداد دانلود : ۱۲۹
طلب (خواستن) نخستین مرحله (مقام) در سیر و سلوک (سفر مرغان به سوی سیمرغ) است. در منطق الطیر مسائل مربوط به این مقام بسیار مفصل تر از مقامات دیگر آمده است. در این مرحله مرغان به ضرورت یافتن سیمرغ و رسیدن به او اقرار و اصرار دارند. پرسش های اصلی مقاله عبارت است از: چرا مرغان با وجود این اقرار، در مقام عمل بهانه می آورند و به سفر تن نمی دهند؟ چرا با اینکه زیستن بدون سیمرغ را موجب بی نظمی (بی معنایی) در زندگی می دانند و گویی از وضع موجود خود ناراضی اند، هنگام آغاز سفر بهانه می آورند و از وضع موجود ابراز رضایت دارند و به داشته خود بسنده می کنند؟ با توجه به اینکه مرغان نماینده سالکان جویای حق و حقیقت (مردم مشتاق رسیدن به آمال و آرمان های خویش) هستند، این بهانه ها چه دلایل و انگیزه هایی می تواند داشته باشد؟ برای پاسخ به این پرسش ها به مبانی نظری مربوط به نسبت علم و عمل و خواستن و توانستن (داشتن یا رسیدن) اشاره می شود؛ سپس به نقش عواطف و به ویژه همّت (به معنی بلندنظری، عزم و اراده جدی و توجه کامل قلبی به هدف) در تحقق خواسته ها پرداخته خواهد شد. با توجه به متن داستان، مسائلی مانند نقصان آگاهی، ترس، خودخواهی و انواع دلبستگی، از موانع رسیدن به مقصد نهایی (سیمرغ) مطرح شده است؛ اما در نظر عطار، نقصان در همّت (بی همّتی) که با تکرار کلمه «بس» بر زبان مرغان بیان می شود و نقش موتیف دارد، در این مرحله باعث اصلی عذر و بهانه مرغان بوده است.
۷.

بررسی تطبیقی شخصیت ابراهیم ادهم در سه تذکره «طبقات الصّوفیّه، تذکره الاولیاء و نفحات الأنس»(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: کاوش نامه زبان و ادبیات فارسی سال ۲۱ تابستان ۱۳۹۹ شماره ۴۵ 43 - 68

کلید واژه ها: ابراهیم ادهم طبقات الصوفیه تذکرهالاولیاء نفحات الانس مشایخ صوفیه

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۳۴ تعداد دانلود : ۱۱۲
طبقات الصوفیه خواجه عبدالله انصاری (قرن پنجم) و تذکر ه الاولیاء عطّار (قرن ششم) و نفحات الانس جامی (قرن نهم) از جمله تذکره های مدونی هستند که نویسندگان آنان در سه دوره متوالی، با هدفی مشترک که همانا تعلیم مبانی تصوف بود و البته مطابق با مشخصه های فکری متفاوت، به تبیین ابعاد شخصیت مشایخ و از جمله ابراهیم ادهم پرداختند. ابراهیم ادهم از صوفیان بزرگ قرن دوم بود که به دلیل نقش بسزای او در تحول مبانی زهد و گوشه گیری، مورد توجه تذکره نویسان قرارگرفته است. در این پژوهش، ضمن نگاهی به آثار تاریخی و آثار صوفیان تا روزگار جامی به بررسی تطبیقی شخصیت این صوفی بزرگ در این سه اثر پرداخته ایم. حاصل این بررسی نشان می دهد در طبقات الصوفیه بعد صوفی گری ابراهیم ادهم محوریت دارد و انصاری چه بسا به سبب مبانی اعتقادی خود، بعضی از صوفیان را بر ابراهیم ادهم ترجیح داده است و او را صوفی زاهد و متوکل می داند. در تذکر ه الاولیاء، بعد انسانی ابراهیم ادهم برجست ه شده و از او به عنوان فردی پوینده در مسیر انسانیت و آزاداندیش و مبارزی مردمی یاد شده است. در عین حال، جامی سعی می کند صرفاً  ابراهیم ادهم را به صورت یک صوفی اخلاق مدار به تصویر بکشد . در این مقاله، به دلایل احتمالی این تصاویر متفاوت نیز اشاره شده است؛ از جمله اینکه خواجه عبدالله انصاری بیشتر تصوف و راه و رسم صوفیانه را مد نظر داشته و عطّار نگاه هنری تر دارد و جامی روش استدلالی تر را می پسندد.
۸.

آسیب شناسی مقالات عطار پژوهی در حوزه ادبیّات تطبیقی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: کاوش نامه زبان و ادبیات فارسی سال ۲۱ پاییز ۱۳۹۹ شماره ۴۶ 69 - 98

کلید واژه ها: عطار پژوهی ادبیات تطبیقی آسیب شناسی مقالات

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۴۶ تعداد دانلود : ۱۱۹
شیخ فریدالدّین عطّار نیشابوری یکی از شعرای بزرگ زبان فارسی است که به جهت اهمیّت آثار و اشعارش، تاکنون پژوهش های بسیاری درباره آثار، احوال و افکار وی صورت گرفته است. یکی از ضروری ترین تحقیقات و مطالعات بنیادی در عرصه عطّارپژوهی شناسایی، معرّفی و بررسی انتقادی مقالاتی است که پیرامون عطّار نوشته شده است. در این مقاله، کوشش شده تا به بررسی انتقادی مقالاتی که در مورد عطّار و آثار وی از منظر تطبیقی نگارش یافته اند، پرداخته و نقاط قوّت و ضعف این مقالات تعیین شود. در این بررسی، سی و چهار مقاله مرتبط با عطّارپژوهی در حوزه ادبیّات تطبیقی نقد و ارزیابی شده اند و در نتیجه، مواردی همچون فقدان روشمندی در پژوهش و ساختار علمی مقالات، عدم دقّت علمی و جزئی نگری، پرداختن به موضوع های تکراری و توجّه به شباهت ها و گزارش آنها و کم توجّهی به علل و چگونگی آنها، نادیده گرفتن تفاوت ها، عدم تعیین دقیق تأثیر و تأثّر از یکدیگر، نادیده انگاشتن نظریّه های جدید یا آشنایی ناقص با آنها، از مهم ترین کاستی هایی بوده که به آنها دست یافته ایم.
۹.

تبیین الگوی تصمیم گیری استراتژیک شرکت های دانش بنیان در تجاری سازی فنّاوری(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات راهبردی بسیج سال بیست و دوم زمستان ۱۳۹۸ شماره ۸۵ 93 - 124

کلید واژه ها: تصمیم گیری تصمیم گیری استراتژیک مدیریت استراتژیک شرکت دانش بنیان تجاری سازی فناوری

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۴۲ تعداد دانلود : ۳۷۳
تصمیم گیری استراتژیک یکی از فعالیت های مدیریتی برای غلبه بر عدم اطمینان محیطی است. تصمیمات استراتژیک تصمیماتی هستند که بر بقاء بلندمدت سازمان و پویایی و ارتقاء آن تأثیر دارند. شرکت های دانش بنیان ابزار کلان دولت ها برای ارتقاء فناوری و جاری سازی علم در صنعت هستند. با توجه به اهمیت جایگاه سازمان های دانش بنیان در حجم تولید ناخالص داخلی و نیز فقدان الگوی تصمیم گیری استراتژیک این شرکت ها برای «تجاری سازی فناوری»، پژوهش حاضر پاسخ به این سوال است: « الگوی تصمیم گیری استراتژیک شرکت های دانش بنیان در تجاری سازی فناوری چیست؟». بدین منظور با استفاده از روش نظریه داده بنیاد (رویکرد استراوس-کوربین) با 12 نفر از خبرگان موضوع (شامل مدیران شرکت های دانش بنیان و خبرگان دانشگاهی) مصاحبه نیمه ساختاریافته انجام شد. پس از مرحله کدگذاری باز از بطن داده های اولیه ۶۴۹ نکته کلیدی در قالب ۱۴۱ مفهوم انتزاعی استخراج شد. مفاهیم مذکور از طریق فرآیند کدگذاری محوری و انتخابی به شکل گیری ۸۳ مقوله فرعی، 34 مقوله اصلی و نهایتاً شش قضیه ی تئوریک منجر شد. قدرت کنشگری مدیران بر اساس تحلیل بازار، نقش نرخ ماندگاری نخبگان، چابک سازی ساختار و فرآیند تصمیم گیری، حفظ ارتباطات پویای بازاریابی با محیط، توجه به مؤلفه های اکوسیستم فناوری و محیط و اهمیت درجه ی بلوغ و یادگیری سازمان در اتخاذ تصمیمات بخشی از مهمترین مقوله های این پژوهش بوده است.
۱۰.

تبیین مفهوم وحدت در مثنوی با استعاره شناختی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: ادبیات عرفانی سال یازدهم پاییز و زمستان ۱۳۹۸ شماره ۲۱ 33 - 67

کلید واژه ها: استعاره شناختی لیکاف و جانسون مثنوی معنوی مولانا وحدت

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۴۳ تعداد دانلود : ۲۷۳
وحدت از مفاهیم محوری در تفکر عرفانی است. مولانا برای تفهیم این مفهوم، همچون بسیاری از مفاهیم غامض عرفانی، از استعاره بهره برده است. در این پژوهش، استعاره های مولانا از مفهوم وحدت در مثنوی معنوی ، براساس نظریه استعاره شناختی لیکاف و جانسون، بررسی و تحلیل شده است. هدف از این مقاله آن است که با تحلیل استعاره ها و تشخیص نوع و کارکرد شناختی آن ها، دیدگاه مولانا به این مفهوم، نحوه معرفی آن به مخاطب و عوامل مؤثر در انتخاب این استعاره ها را دریابیم. ابتدا نمونه های استعاره های وحدت را استخراج کردیم و بعد به تحلیل و توصیف آن پرداختیم. مولانا در مثنوی ، از هفت کلان استعاره نور، انسان، عنصر طبیعی، شیء، مکان و ظرف، روییدنی ها و مفهوم انتزاعی استفاده کرده که اغلب استعاره ها از نوع هستی شناختی هستند. با این استعاره ها، تمام ویژگی ها و کارکردهای مفهوم وحدت، به نحوی که با اصل حفظ اسرار منافات نداشته باشد، برای مخاطب به تصویر کشیده شده است. عواملی مانند شغل خطابه و ارتباط با عموم مردم، سبک شاعری و محیط زندگی مولانا در گزینش استعاره هایی ساده، ملموس و عامیانه تأثیرگذار بوده است، اما دسته ای از استعاره ها هستند که تصویر ارائه شده از وحدت، در آن ها بسیار انتزاعی است و گویی برای محرمان و مخاطب خاص به کار رفته است، مانند «وحدت بی رنگی است»، «وحدت فکر است» و... . در این استعاره ها، تصویری که برای معرفی مفهوم انتزاعی وحدت به کار رفته، خود انتزاعی است و نیاز به معرفی دارد.
۱۱.

آسیب شناسی در مقاله های فارسی ناصرخسرو پژوهی از سال 1300تا 1393(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: جستارهای ادبی پاییز ۱۳۹۷ شماره ۲۰۲

کلید واژه ها: ناصرخسرو مقاله آسیب شناسی ساختار محتوا

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۷۰ تعداد دانلود : ۴۰۹
رشد کمّی مقاله نویسی در سال های اخیر، باعث شده است از کیفیت علمی مقاله ها کاسته شود. گاهی رعایت معیارهای مربوط به ساختار یک مقاله به ضعف محتوا انجامیده است و گاهی توجه به صرفِ محتوا و غافل ماندن از ساختار، باعث کاستی هایی در چهارچوب علمی مقاله ها شده است. در حوزه ناصرخسرو پژوهی نیز با بازخوانی و نقد مقاله های نوشته شده، کاستی هایی از نظر ساختاری و محتوایی مشاهده می شود که شناخت و بررسی آنها می تواند به محققان برای اتخاذ رویکرد اصلاحی کمک کند. در این مقاله آسیب های مقاله های سال های 1300 تا 1393 حوزۀ ناصرخسرو پژوهی بررسی شده و درنهایت نتایجی مانند مناسب نبودن عنوان و موضوع مقاله در بعضی موارد، ناقص بودن ساختار و روش علمی مقاله، مطابق نبودن رشد کمی و کیفی مقاله ها، یک جانبه نگری و باقی ماندن ابهامات در خصوص جنبه هایی از زندگی و افکار ناصرخسرو به دست آمده است.
۱۲.

اقتراحیه مولوی در صورت بندی تمثیلی درد و رنج انسان (مناظره صوفی و قاضی )(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهش های ادب عرفانی (گوهر گویا) سال دوازدهم تابستان ۱۳۹۷ شماره ۲ (پیاپی ۳۷) 37 - 58

کلید واژه ها: درد و رنج مسئله شر مثنوی مولوی عرفان اسلامی تمثیل

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۹۲۶ تعداد دانلود : ۴۷۲
درد و رنج در جایگاه موضوعی فلسفی و دینی و روان شناختی، همزاد انسان است. این موضوع در مبحث خیر و شرّ به اسطوره ها و افسانه ها راه یافت و تاکنون نیز در مرکز توجه و چالش فلسفی و الهیاتی بوده است. در حوزه ادبیات و متون ادبی عرفانی نگاه به درد و رنج فراتر از استدلال صرف فلسفی و بیشتر شهودی است؛ به طوری که عارف در قالب تمثیل، مفاهیم معقول را محسوس جلوه می دهد؛ با این شیوه افزون بر نزدیک کردن آن مفاهیم به ذهن، می کوشد موجب اقناع عاطفی مخاطب شود. نگارندگان این مقاله با مبنا قراردادن یکی از حکایت های چالش برانگیز مثنوی (مناظره صوفی و قاضی) می کوشند رویکرد ادبی عرفانی مولوی به موضوع پیچیده درد و رنج را بررسی کنند. نگرش تمثیلی مولوی در صورت بندی مسئله درد و رنج نشان می دهد میان درد و رنج با لذت و پیروی از هوای نفس از یک سو و معرفت و کمال روح و عاقبت بینی ازسوی دیگر ارتباط وجود دارد. مولوی در ضمن حکایت ها به ماهیت پیچیده درد و رنج، خاستگاه و راه های رهایی از رنج نظر دارد و آن را با تمثیل های متناسبی باورپذیر کرده است.
۱۳.

تقابل و تعامل زرتشتیان و مسلمانان در سده های نخستین اسلامی؛ ارزیابی انتقادی کتاب ستیز و سازش اثر جمشید گرشاسب چوکسی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات تاریخی جنگ سال دوم پاییز ۱۳۹۷ شماره ۳ (پیاپی ۵) 61 - 80

کلید واژه ها: ستیز و سازش جمشید گرشاسب چوکسی اسلام و ایران زرتشتیان مسلمانان فتوحات عرب

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۰۹۵ تعداد دانلود : ۱۱۷۲
جمشید گرشاسب چوکسی در کتاب ستیز و سازش؛ زرتشتیان مغلوب و مسلمانان غالب در جامعه ایران نخستین سده های اسلامی،</em> به بررسی مناسبات زرتشتیان و مسلمانان در ایران طی نخستین سده های دوره اسلامی پرداخته است. در مقاله حاضر تلاش شده تا با نگاهی انتقادی به این اثر، جایگاه این کتاب در مطالعات اسلام و ایران روشن شود. به نظر می رسد که با توجه به اینکه چوکسی در وهله نخست دین پژوه است نه مورخ، کتابش به لحاظ بینش و روش تاریخی ضعف های جدی دارد. اگرچه استفاده او از منابع اوستایی و بررسی نقش ادبیات آخرالزمانی و بررسی اجمالی تأثیرپذیری متقابل متون زرتشتی و اسلامی در تدوین سیره پیامبر(ص) و زرتشت از وجوه برتری این کتاب به شمار می رود؛ اما ضعف هایی متوجه آن است که ارزیابی آن ها در پژوهش حاضر مورد توجه قرار گرفته است. همدلی چوکسی با هم کیشان خود، تسلط نداشتن به زبان عربی، ضعف روش شناسی و منبع شناسی تاریخی و نیز دیدگاه ها و تحلیل های تاریخی بعضا نادرست وی از مهم ترین ایرادهای کتاب ستیز و سازش</em> است.  
۱۴.

جریان های فکری مؤثر بر تاریخ نگری بلاذری در أنساب الأشراف(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه تاریخ اسلام سال هفتم پاییز ۱۳۹۶ شماره ۲۷ 87-108

کلید واژه ها: أنساب الأشراف بلاذری تاریخ نگاری اسلامی تاریخ نگری اسلامی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۰۸ تعداد دانلود : ۵۰۸
أنساب الأشراف بلاذری از برجسته ترین آثار تاریخی سده سوم، با وجود روایت های پرشمار و مهمی که درباره وقایع صدر اسلام دارد، به طور شایسته مورد توجه محققان قرار نگرفته است. برخلاف رویکرد دینی بیشتر مورخان سده های نخستین به تاریخ، بلاذری پایبندی چندانی به تمام محورهای اندیشه اهل سنت ندارد. بر این اساس، در پژوهش حاضر تلاش شده تا با بررسی روایت های أنساب الاشراف و مقایسه آن با آثار مورخان هم عصر، جریان های فکری مؤثر بر تاریخ نگری بلاذری مورد شناسایی و ارزیابی قرار گیرد. یافته های این پژوهش نشان می دهد که بلاذری با وجود پایبندی به برخی عقاید اهل سنت همچون مشروعیت خلیفه، نظریه «عدالت صحابه» را قبول ندارد و به تفصیل از وقایع اختلاف برانگیزی چون سقیفه، قتل عثمان، جنگ جمل و نظایر اینها بحث می کند. به علاوه، او در تنظیم مطالب کتابش متأثر از نسب نگاران پیش از خود است و شاعر بودنش نیز سبب توجه ویژه او به مسائل ادبی همچون شعر و داستان شده است؛ به طوری که می توان أنساب الأشراف را از منابع مهم ادبیات عرب دانست. فصل بندی برخی مطالب أنساب الأشراف به تأسی از اخباریان صورت گرفته است؛ هرچند بلاذری برخلاف ایشان، به جای قصص به اخبار اجماعی اصالت داده است. ارتباط بلاذری با دربار عباسی به عنوان «ندیم» و «کاتب» نیز در ارائه تصویری مثبت از بنی عباس و گزینش برخی روایت ها نمایان است.
۱۵.

فتح دمشق بر پایه کهن ترین منابع تاریخ گذاری شده

نویسنده:
منبع: تاریخ نو بهار ۱۳۹۶ شماره ۱۸

کلید واژه ها: خالد بن ولید تاریخ نگاری اسلامی تحلیل متن و سند فتح دمشق ابوعبیده جراح

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۰۷۲ تعداد دانلود : ۹۱۰
این مقاله به قلم ینس شاینر، اسلام پژوه آلمانی و استاد تاریخ و رییس گروه پژوهشی تاریخ دانشگاه جورج آگوست گوتینگن آلمان، نوشته شده است. او رساله دکتری خود را پیرامون نقد روایت های فتح دمشق نوشت و مقاله حاضر نیز برگرفته از همین رساله است که به بررسی و نقد قدیمی ترین روایت های اسلامی درباره فتح دمشق می پردازد. شیوه تحلیل در این مقاله، شیوه «تحلیل متن و سند» است که پیشتر در مورد حدیث و سیره پیامبر به کار گرفته می شد و شاینر از آن برای تحلیل روایت-های تاریخی استفاده کرده است. این مقاله در مجموعه مقالات جشن نامه هارالد موتسکی در سال 2011 انتشار یافته است.
۱۶.

مسأله یگانگی یا تفاوت دو کتاب الحاوی فی الطب و الجامع الکبیر محمد بن زکریای رازی: بررسی شواهد(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: تاریخ نگری و تاریخ نگاری دوره جدید بهار و تابستان ۱۳۹۶ شماره ۱۹ (پیاپی ۱۰۴) 55 - 70

کلید واژه ها: محمدبن زکریا رازی الحاوی فی الطب الجامع پزشکی دوره اسلامی منبع شناسی تاریخی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۷۶۱ تعداد دانلود : ۷۲۱
محمدبن زکریای رازی از جمله مشهورترین پزشکان تمدن اسلامی است که آراء و آثارش جایگاه مهمی در تاریخ پزشکی دارد. کتاب الحاوی فی الطب مشهورترین اثر وی در علم پزشکی است که گاه به عنوان اثری متفاوت از کتاب مفقود او به نام الجامع الکبیر تلقی می شود. اهمیت زیاد این کتاب در مطالعات تاریخ پزشکی دوره اسلامی، بررسی یکسان یا متمایز بودن آن را با الجامع ضروری می سازد. ابن ابی اصیبعه و قفطی (از بین نویسندگان کلاسیک) و آلبرت اسکندر، مهرناز کاتوزیان و سامی حمارنه (از میان محققان جدید) قائل به تمایز این دو اثر رازی هستند. با وجود این، شواهد موجود در آثار رازی، آثار پزشکی دوران بعد از او و کتاب های فهارس و تراجم اسلامی عمدتا دال بر یگانگی این دو اثر است. بعید به نظر می رسد که رازی با توجه به عمر نه چندان طولانی خود، دست به نگارش دو اثر سترگ در علم پزشکی زده باشد. همچنین با توجه به اینکه قائلین به تفاوت این دو کتاب، نسخه ای از الجامع را ندیده اند و بنا بر حدس و گمان آن را اثری جدا از الحاوی پنداشته اند و نیز با عنایت به اطلاعات آنلاین موجود از نسخه های موجود در کتابخانه بادلیان آکسفورد که عنوان الجامع دارد ولی به لحاظ محتوا بخشی از کتاب الحاوی است، باید گفت که دیدگاه مبنی بر یگانگی این دو اثر قابل قبول تر است.
۱۷.

اقتدار و هویت: بازنمایی روابط جنسیت در رمان لالایی برای دختر مرده اثر حمیدرضا شاه آبادی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: جستارهای ادبی تابستان ۱۳۹۶ شماره ۱۹۷
حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۷۵۴ تعداد دانلود : ۷۱۷
این مقاله به واکاوی چگونگی بازنمایی روابط جنسیت در رمان لالایی برای دختر مرده اثر حمیدرضا شاه آبادی (1384) می پردازد. بنابراین در چارچوب تحلیل گفتمان انتقادی و با کاربست مؤلفه های جامعه شناختی- معنایی ون لیوون نقش و هویت افراد خانواده و روابط بینافردی آن ها را در رمان نام برده تحلیل و تبیین کردیم. تحلیل رمان به این روش سه الگوی مهم اقتدار و هویت را در بازنمود انواع خانواده ترسیم کرده است: 1- اقتدار پدرسالار- مردسالار / هویت جنسیتی پنهان [1] زن؛ 2- اقتدار فراپدرسالار / هویت جنسیتی منفعل زن؛ 3- اقتدار پدرسالار سنتی/ هویت جنسیتی کم رنگ زن. بدین ترتیب، زن در این اثر در سه نقش پنهان، منفعل، کم رنگ و مرد در سه نقش مردسالار، آزادی خواه و پدرسالار به صورت فعال تصویر شده است. این داستان، بازنمود گفتمان های فرهنگی- اجتماعی جامعه در برهه خاصی از دوره معاصر است. منازعات گفتمانی سنت، روشن گری، عدالت و فقر در روند داستان در جریان است. قدرت در این گفتمان ها پویا و سیال بوده و به بازتولید مفاهیم درون گفتمانی، حذف و حاشیه رانی گفتمان عدالت و روشنگری، اظهار و برجسته سازی گفتمان سنت و فقر در دو مفهوم اقتصادی و فرهنگی و بازنمایی ایدئولوژی پدرسالاری- مردسالاری در بافت فرهنگی داستان می پردازد. [1] - Suppression
۱۸.

کاربرد و کارکرد مثل در مجموعه داستانِ یکی بود و یکی نبود جمال زاده(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: فرهنگ و ادبیات عامه سال پنجم بهار ۱۳۹۶ شماره ۱۲ «ویژه نامه قصه شناسی»

کلید واژه ها: کارکرد محتوا مثل فضاسازی جمال زاده یکی بود و یکی نبود

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۵۶۶ تعداد دانلود : ۱۰۴۲
شاعران و نویسندگان فارسی زبان، همواره برای آنکه به لطف و شیرینی و رسایی کلام خویش بیفزایند، از مثل بهره برده اند. در میان نویسندگان معاصر، محمدعلی جمال زاده در داستان های خویش از مثل مکرر استفاده کرده است. او در پنج داستان در مجموعه یکی بود و یکی نبود، 73 مثل به کار برده است. شیوه های کاربرد (چون اقتباس، حل، اشاره و تصویرسازی) و کارکردهای مختلف (چون اجتماعی، ارزشی، اخلاقی، انتقادی و طنزآمیز) اهمیت مثل را در نظر این نویسنده و کنجکاوی و علاقه مندی او را نسبت به ادبیات عامه نشان می دهد. همچنین بیان ارزش های بارز فرهنگی و یا مخالفت با ضد ارزش ها از نظر مضمونی برای نویسنده اهمیت داشته است. در مجموعه یکی بود و یکی نبود، کاربرد مثل ها به تقویت و پرداخت بعضی عناصر داستانی (شخصیت پردازی، لحن، فضاسازی، موضوع و درون مایه و ... ) نیز کمک کرده است. می توان گفت کاربرد مثل جزو ویژگی های سبکی جمال زاده شده است.
۱۹.

کتابخانه ها، دارالعلم و نگارش کتاب در عصر فاطمیان

نویسنده:
منبع: پژوهش های تاریخی، اجتماعی و سیاسی سال اول اردیبهشت ۱۳۹۶ شماره ۱
تعداد بازدید : ۱۰۰۲ تعداد دانلود : ۱۲۴۷
اطلاعات مفیدی در منابع درباره کتابخانه های سلطنتی فاطمیان و دارالعلم این دوره وجود دارد که هر دو زیر نظر خلیفه-امام فاطمی بود و گاه به طور خصوصی اداره می شد. نخستین شواهد در این باره به دوران نخست این حکومت مربوط می گردد؛ هرچند در سراسر این دوره این موضوع به چشم می خورد. حتی با نگاهی تردید گرایانه به اطلاعات موجود، باز هم عظمت کتابخانه خلیفه قابل انکار نیست. الحاکم فاطمی نهاد دارالعلم را به عنوان یک کتابخانه و نهاد نیمه عمومی با هدف افزایش نسخه نویسی از کتاب ها تاسیس کرد. برخی شواهد نشان از انجام فعالیت های آموزشی در این مرکز، به ویژه در رابطه با دعوت اسماعیلی، دارد که طی آن، کتاب ها و رساله هایی می بایست پیش از خواندن آثار مشکل تر و پیچیده تر مطالعه می شد. اگرچه ورود و استفاده از این نهاد، محدودیت مذهبی داشت، اما نهادهای دیگری نیز برای عموم مردم بود که فاقد چنین محدودیتی بود.
۲۰.

بازخوانی ارتباط محمد بن مسلم بن شهاب زهری با خلفای اموی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: تاریخ و فرهنگ پاییز و زمستان ۱۳۹۵ شماره ۹۷

کلید واژه ها: امویان امامان شیعه ابن شهاب زهری

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۳۴۲ تعداد دانلود : ۱۰۲۱
محمد بن مسلم بن شهاب زهری از محدثان و راویان برجسته قرن اول و دوم هجری است. تصویری که از او در منابع کهن و در پی آن تحقیقات جدید، ارائه شده است غالباً رویکردی افراطی یا تفریطی دارد. منابع شیعی عموماً زهری را به عنوان دشمن اهل بیت و دست نشانده امویان و منابع اهلسنت او را به صورت چهره ای معتدل و ثقه معرفی می کنند. یکی از مسائل مطرح شده درباره زهری، رابطه او با خلفای اموی است که بررسی دقیق شواهد تاریخی، از فراز و نشیب این ارتباط حکایت دارد. منابع شیعی با استناد به همین ارتباط عموما زهری را از حیث رجالی شخصیتی غیرقابل اعتماد قلمداد می کنند، حال آن که برخی روایت های او درباره مقام والای اهل بیت و نیز برخی مواضع مخالفش با عقاید امویان، نشان می دهد که گزاره های مورد تأکید این منابع درباره سرسپردگی زهری به امویان، دست کم به طور مطلق قابل پذیرش نیست. به نظر می رسد صرف حضور زهری در دربار اموی، باعث تضعیف وی در بیشتر منابع و پژوهش های شیعی شده است؛ در حالی که در بسیاری از موارد، نمی توان تأثیر این ارتباط را در گرایش های زهری مشاهده کرد.

کلیدواژه‌های مرتبط

پدیدآورندگان همکار

تبلیغات

پالایش نتایج جستجو

تعداد نتایج در یک صفحه:

درجه علمی

مجله

سال

حوزه تخصصی

زبان