۱. معرفی کتاب: عمر خیام بزرگ: پذیرش جهانی رباعیات (علی اصغر سیدغراب) نویسنده: مصطفی حسینی منبع: ویژه نامه نامه فرهنگستان (ادبیات تطبیقی) سال هفتم بهار و تابستان ۱۳۹۵ شماره ۱ (پیاپی ۱۳) حوزه های تخصصی: حوزه‌های تخصصی ادبیات حوزه های ویژه خیام پژوهی تعداد بازدید : ۴۱۲ چکیده تعداد دانلود : ۳۱۴
۲. استعاره مفهومی و سرنوشت چهار رباعی منسوب به خیّام نویسنده: حسن توفیقی ابوالفضل شکیبا منبع: شعرپژوهی (بوستان ادب) سال هشتم زمستان ۱۳۹۵ شماره ۴ (پیاپی ۳۰) کلید واژه ها: نقدرباعیات خیامنگاشتاستعاره ی مفهومیرباعیات اصیلرباعیات منسوب حوزه های تخصصی: حوزه‌های تخصصی ادبیات علوم ادبی بلاغت بیان حوزه‌های تخصصی ادبیات حوزه های ویژه خیام پژوهی تعداد بازدید : ۳۷۹ چکیده تعداد دانلود : ۲۲۷ استعاره ی مفهومی (Conceptual metaphor) پنجره ای برای شناختِ نظام فکری نویسنده است. بر اساس این نظریّه تمرکز یک نگاشتِ (mapping) استعاری در ذهن، موجب گسترش ذهنیّت فرد، آفرینش استعاره های مشابه و در نهایت اصالت سبک فردی می شود. از سوی دیگر در انتساب بسیاری از رباعیّات به خیّام، هم چنان ابهام وجود دارد. نگارندگان این پژوهش برآنند تا از این نظریّه در شناخت اصالتِ رباعیّاتی که محمّدعلی فروغی و قاسم غنی در کتابِ رباعیّات خیّام، آن ها را سروده ی خیّام دانسته اند، استفاده کنند. نتایج حاصل از پژوهش گویای آن است که در مجموعِ 178 رباعی این کتاب، 15 نگاشتِ استعاری بنیادین دیده می شود. مقایسه ی استعاره های مفهومی در 66 رباعی اصیل و 112 رباعی منسوب به خیّام نشان می دهد که 6 نگاشتِ استعاریِ سفر، راز، محفظه، فرصت، دگرگونی و ساختار، در هر دو گروهِ رباعیّات، بالاترین بسامد را داراست و می توان رباعیّاتی را که دارای استعاره های مفهومی مرتبط با این نگاشت ها هستند، به مرز اصالت نزدیک تر دانست. 4 رباعی نیز از 112 رباعی منسوب، در هیچ یک از زیر شاخه های این 15 نگاشت قرار نمی گیرند و انتساب آن ها به خیّام درست به نظر نمی رسد. مقایسه ی مضمونِ این 4 رباعی با نظام فکری خیّام و نیز جست وجوی آن ها در دیگر منابعِ مربوط به خیام این نظر را تأیید می کند.
۳. تحلیل فرایند شاعرانه ی نظریه ی دگرگون سازی عمرخیام نویسنده: اسماعیل نرماشیری منبع: کهن نامه ادب پارسی سال هفتم بهار ۱۳۹۵ شماره ۱ (پیاپی ۱۹) کلید واژه ها: رباعیات خیامدگرگون سازیزبان و اندیشه ورزیرابطه یابی حوزه های تخصصی: حوزه‌های تخصصی ادبیات حوزه های ویژه خیام پژوهی حوزه‌های تخصصی ادبیات علوم ادبی نقد و بررسی آثار ادبی کلاسیک نظم تعداد بازدید : ۳۵۲ چکیده تعداد دانلود : ۲۵۶ این پژوهش مبتنی بر نظریه ی دگرگون سازی است. اصولاین نظریه به طرزی گسترده می کوشد تا با بهره جویی از شگردهایی از جمله : زبان غیرتخاطبی وتعریضی، اندیشه های اپیکوری و نوستالژیکی و تمرکز در خوشایند سازیِ زمان حال،مناسبات فکری مرموز ساختارها و گفتمان ها را تبیین کند.از سویی مد نظر دارد تاابعاد دلهره های عمیق اجتماعی انسان اندیش مند را به عنوان وجدانی آگاه نیز آشکار سازد. از این رو، با چنین نگاهی خیام و رباعیاتش مورد تامل و خوانش قرار گرفته است. این جستارکوشیده است تا با استفاده از این رویکرد پاسخ این پرسش ها را با روش مطالعه ی کتابخانه ای به شیوه ی تحلیلی غیر گزینشی داده ها بیابد که: آیا می توان نسبتی معنادار بین رباعیات و اندیشه های اپیکوری و زبان خوش باشانه با دگرگون سازی متصوّر بود؟آیا تمرکز و توجّه خیام به زمان حال می تواند نقطه ی ثقلی برای دگرگون سازی تلقّی شود؟ سرانجام مجموعه ی یافته ها مبین این است که خیام با سرودن رباعیات، ضمن آگاهی بخشی نسبت به اوضاع فکری و فرهنگ سیاسی – دینی، نظام تعامل و روابط پیدا و پنهان سیاست و فقاهت عصرش را یه شیوه یی خلاف ذهنیت حاکم بر جامعه نقد کرده است.
۴. بررسی تطبیقی ساخت موضوعیِ رباعیات اصیل خیام با برخی رباعیات منسوب به وی نویسنده: طاهره ایشانی حسین رضایی لاکسار منبع: شعرپژوهی (بوستان ادب) سال هشتم پاییز ۱۳۹۵ شماره ۳ (پیاپی ۲۹) کلید واژه ها: خیامزبان شناسیرباعیاتساخت موضوعی حوزه های تخصصی: حوزه‌های تخصصی ادبیات حوزه های ویژه خیام پژوهی تعداد بازدید : ۳۲۸ چکیده تعداد دانلود : ۲۲۷ بررسی اصالت متون مختلف ادب فارسی با استفاده از الگوهای علمی و چارچوب های مشخص، می تواند از طرفی، معیاری واحد برای داوری دربارة اصالت این متون به دست دهد، و از طرف دیگر، بسیاری از این متون را که هنوز اصالتشان مورد تردید است از بلاتکلیفی خارج کند. رباعیات خیام از جملة آثاری است که علی رغم پژوهش های فراوانی که دربارة آن انجام شده است، هنوز بر سر آن اختلاف بسیاری وجود دارد و تعداد رباعیات اصیل این شاعر هم چنان نامشخص است. از این رو، در مقالة حاضر کوشیدیم تا با به کارگیری الگویی زبان شناختی، و با استفاده از روشی توصیفی-تحلیلی و آماری به بررسی و مقایسة 20 رباعی اصیل و 20 رباعی منسوب به خیام از منظر ساخت موضوعی بپردازیم، و پس از تجزیه و تحلیل داده ها دریافتیم که ویژگی رباعیات اصیل خیام سادگی بیش تر و استفادة کم تر از ساخت های پیچیده است، در حالی که رباعیات منسوب گرایش بیش تری به پیچیده گویی و استفاده از ساخت های نشان دار دارند. بدین ترتیب، با توجه به تفاوت قابل توجه دو پیکره از منظر ساخت موضوعی، به این نتیجه رسیدیم که رباعیات منسوبی که در مقالة حاضر بررسی شده اند، دست کم از این منظر، متعلق به خیام نیستند.
۵. بررسی اندیشة خیّام در چهارچوب چهار حقیقت شریف در بودیسم نویسنده: کلثوم قربانی جویباری منبع: ادب و زبان دوره ۱۹ پاییز و زمستان ۱۳۹۵ شماره ۴۰ کلید واژه ها: خیامبودیسماغتنام وقتصیرورتچهار حقیقت شریف حوزه های تخصصی: حوزه‌های تخصصی ادبیات حوزه های ویژه خیام پژوهی حوزه‌های تخصصی ادبیات ادبیات و مطالعات بین رشته ای ادیان بودیسم تعداد بازدید : ۵۲۴ چکیده تعداد دانلود : ۳۰۶ بر اساس مکتب فراتاریخی می توان هر نظام اندیشه گانی را با نظامی دیگر مقایسه کرد، به شرطی که حول یک محور مشابه شکل گرفته باشند. بر همین اساس در این مقاله نشان می دهیم که با وجود تفاوتی که میان اندیشة خیّام و نظام اندیشه گانی بودیسم وجود دارد، می توان نظام اندیشه گانی خیّام را در چهارچوبِ چهار حقیقتِ شریف بودیسم تحلیل کرد. زیرا اندیشة محوری هر دو نظام فکری صیرورت یا نپایندگی است. صیرورت و نپایندگی، حقیقت شریف اوّل و حقیقت رنج است. اما این صیرورت فی الذاته نه در اندیشة بودا و نه در اندیشة خیّام بد و تناقض آفرین نیست؛ بلکه هنگامی این رنج خود را آشکار می کند که انسان به امور نپاینده و گرفتار در چرخة صیرورت دل می بنندد. این دومین حقیقت شریف است. رنج در هر دو نظام اندیشه گانی به تناقضی معطوف است میان دلبستگی و عطش به بقای در عالم و نظام نپاینده و بی ثبات عالم. اصلی ترین راه حل در هر دو نظام فکری، حضور در لحظه و زندگی در حال با آگاهی تمام عیار است، این حقیقت شریف سوم و چهارم است. گرچه حضور در لحظة بودیسم با خیّام از جهاتی مانند آگاهی و مراقبه متفاوت است.
۶. اگزیستانسیالیسم در رباعیات خیام نویسنده: امین سرانجام محتشم محمدی منبع: مطالعات ایرانی سال پانزدهم پاییز و زمستان ۱۳۹۵ شماره ۳۰ کلید واژه ها: اِگزیستانسیالیسمادبیات تطبیقیرباعیات خیامپرسش های وجودیاصالت فرد انسانی حوزه های تخصصی: حوزه‌های تخصصی تاریخ گروه های ویژه منابع و کلیات حوزه‌های تخصصی ادبیات حوزه های ویژه خیام پژوهی حوزه‌های تخصصی تاریخ گروه های ویژه تاریخ نگری تعداد بازدید : ۱۴۸۲ چکیده تعداد دانلود : ۲۵۲۳ اگزیستانسیالیسم (فلسفه اصالت وجود) یکی از مهم ترین و تأثیرگذارترین مکتب های فلسفی و ادبی جهان در قرن بیستم می باشد که مهد پیدایش و رواج آن کشورهای اروپایی و به ویژه، آلمان و فرانسه بوده است. در این مکتب فلسفی ادبی، فرد انسانی به عنوان فاعلی آگاه شناخته می شود که در تجربه هستی و لمس معنای وجود، به طور بی واسطه با حقیقت زندگانی رویا رو شده و پوچی و بی معنایی زندگی خود را درمی یابد، آنگاه با تکیه بر پاسداشتِ گوهرِ «آزادی» و با استفاده از امکان گزینش و انتخاب، هدفی برای خود برگزیده، به این شکل به سلسله رویدادها و حوادثی که «زندگی» نامیده می شود، معنا و مفهوم می بخشد. حکیم عمر خیام، شاعر و دانشمند اندیشه ورز ایرانی در نیمه دوم سده پنجم و آغاز سده ششم هجری (دوازدهم میلادی) را به واسطه طرح پرسش های بنیادین فلسفی در پیوند با هستی انسان و آغاز و انجام کار جهان و نیز باورمندی تلویحی و تقریبی به نقش آفرینی آدمی در تعیین مسیر خویش، با تأکید بر پیام ها و توصیه های پی در پی مبتنی بر «دم غنیمت شماری» در رباعیات منسوب به او، می توان از پیشگامان اگزیستانسیالیسم در سده های میانه به شمار آورد. این مقاله تلاشی در جهت همسو نشان دادن بن مایه های برجسته اگزیستانسیالیسم و اندیشه های فلسفی مطرح شده خیام در رباعیات است.
۷. تحلیل مقایسهای دریافت و پاسداشت لحظه در تفکر خیامی و نگره بودایی نویسنده: مصطفی گرجی فاطمه کوپا زهره تمیم داری منبع: ادبیات عرفانی و اسطوره شناختی سال یازدهم تابستان ۱۳۹۴ شماره ۳۹ کلید واژه ها: آگاهیزمانخیامبودالحظه حوزه های تخصصی: حوزه‌های تخصصی ادبیات حوزه های ویژه خیام پژوهی حوزه‌های تخصصی ادبیات ادبیات و مطالعات بین رشته ای ادیان بودیسم تعداد بازدید : ۶۳۲ چکیده تعداد دانلود : ۳۴۲ در میان متفکرانی که درباره مسأله «گذر زمان» تأمل جدی کرده اند و بر تمرکز بر لحظه تأکید ویژه ای داشته اند؛ بودا و خیام از اهمیت و جایگاه خاصی برخوردارند. در این پژوهش ابتدا مبنای اندیشگی این دو متفکر را درباره زمان و جهان بررسی کرده ایم و سپس با توجه به عناصری مانند مرگ، بیماری، زوال، حیات پس از مرگ، رنج و لذت و ... به تبیین دیدگاه بودا و خیام از لحظه پرداخته ایم. در تبیین عوامل رویکرد خیام و بودا به لحظه یا دم و دلایل پاسداشت آن و تفاوت های نگره ای این دو به مسأله زمان، باید گفت که خیام به گریز از آگاهی در بستر لحظه باور دارد تا از فکر فرجام لحظه و عاقبت کار آدمی بگریزد؛ لذا دیدگاه وی با لذت گرایی پیوند می یابد؛ اما تبیین بودا از لحظه ژرفا و عمق بیشتری دارد و با دیدگاه وی نسبت به آگاهی، شناخت و کلیت هستی پیوند می خورد. همچنین حاصل پژوهش حاضر نشان می دهد که اگرچه هر دو به تقلیل مرارت و کاستن رنج معتقدند، تفاوت نگاه آنها به رنجی که از گذر زمان و ناپایداری آنات ناشی می شود، باعث شده که آنان نسبت به شیوه کاهش این ر نج مواضع متفاوتی اتخاذ کنند.
۸. مکتب اخلاقی خیام؛ اصالت فایده و گریز از خودکامگی در رباعیات خیام نویسنده: مهیار علوی مقدم علی صادقی منش منبع: پژوهشنامه ادبیات تعلیمی سال هفتم بهار ۱۳۹۴ شماره ۲۵ کلید واژه ها: مکتب اصالت فایدهخیاماستبدادستیزیادبیات اندرزیمکتب اخلاقی حوزه های تخصصی: حوزه‌های تخصصی ادبیات حوزه های ویژه خیام پژوهی حوزه‌های تخصصی ادبیات انواع ادبی ادبیات تعلیمی ادبیات حکمی و پندآموز تعداد بازدید : ۷۵۲ چکیده تعداد دانلود : ۷۴۷ شاید بیش از هر شاعر پارسی گویی، بر شعر، اندیشه و شخصیّت خیام، پرده ابهام کشیده شده است. نسبت دادن رباعیات مختلف، این ابهام را چند برابر کرده و از سوی دیگر نیز همین ابهام، سببِ این شمارگوناگون رباعیات وی شده است. خیام به سبب ارتباط تنگاتنگی که در دوران زندگی با دربار و حکومت داشت، از مسایل و مشکلاتی که جامعه را از ثبات و خیر همگانی محروم می کرد، به خوبی آگاه بود. جامعه ای که خیام در آن می زیست، عرصه جدال متعصّبانی شده بود که با تکیه بر عقاید خود، در پی دستیا بی به اقتدار بودند. در حقیقت قواعد اخلاقی حاکم بر جامعه بر عقایدی استوار بود که ثمری جز خودکامگی نداشت. به همین روی، او از رباعی بسان مانیفست مکتبی اخلاقی بهره برد؛ مکتبی که اگر با مکتب های امروزی قیاس شود بیشترین شباهت را با اصول مکتب «اصالت فایده» دارد؛ در مکتب اخلاقی او، نیکی یا بدی امور، بستگی به پیامد آن ها و این که چه میزان خوشی ایجاد می کنند دارد و به عقاید عمومی و تفاسیر متعدد آن وابسته نیست. خیام از اهمیت و منفعت آزادی های فردی برای پیشرفت جامعه به خوبی آگاه بود؛ به همین روی، در رباعیات خود کوشید فضای جمود فکری را که بر جامعه حکم فرما بود، در هم شکند و روحیه تساهل و مدارا را تقویت کند.
۹. مطالعة مرگ اندیشی در اندیشة خیام و مولانا نویسنده: حسین صدقی فرهاد محمدی منبع: زبان و ادب فارسی دانشگاه آزاد سنندج سال ششم زمستان ۱۳۹۳ شماره ۲۱ حوزه های تخصصی: حوزه‌های تخصصی ادبیات حوزه های ویژه مولانا پژوهی حوزه‌های تخصصی ادبیات حوزه های ویژه خیام پژوهی تعداد بازدید : ۵۲۸ چکیده تعداد دانلود : ۱۳۱۳
۱۰. بازتاب حیرت خیام در ادبیات فارسی نویسنده: قدمعلی سرامی پروین رضایی منبع: متن شناسی ادب فارسی سال ششم بهار ۱۳۹۳ شماره ۱ (پیاپی ۲۱) کلید واژه ها: عرفانمعرفتخیاممستیحیرت حوزه های تخصصی: حوزه‌های تخصصی ادبیات حوزه های ویژه خیام پژوهی تعداد بازدید : ۷۶۴ چکیده تعداد دانلود : ۴۳۹ آنچه خیام را از دیگر شناسندگان راز متمایز کرده، صمیمیت فراوان او در قبال نادانی خویش است. او می داند که نمی داند و این نادانی را نه تنها از خود و دیگران پنهان نمی کند که در بوق و کرنای چهارگانی های بلندآوازه خود به اوج فریاد می-رساند. او می خواهد با این کار به همه مدعیان دانایی بیاموزد که دانستنِ ندانستن، عیب نیست بلکه به دروغ خود را واقف اسرار شناساندن عیب است. او می خواهد در رباعیات خویش به بانگ بلند خاطرنشان کند که مدعیان خبر، در اصل بی خبرانند. همین اقرار به نادانی است که حیرتی هم سنگ با حیرانی عارفان را برای روان او به وجود می آورد. در این مقاله سعی می شود ضمن تبیین ابعاد حیرت و سرگردانی خیام در رباعیات فیلسوفانه او، نشان داده شود اسرار شگفت انگیز این سرگردانی به چه میزان، طبقات مختلف مخاطبان متنوع او را تحت تاثیر قرار داده است و آنها تا چه اندازه در این حیرانی شگفت انگیز فرو رفته اند.
۱۱. بررسی و تحلیل رویکردهای خیام شناسی در دوران معاصر نویسنده: علی صفایی سنگری محسن بتلاب اکبرآبادی منبع: زبان و ادب فارسی (دانشگاه تبریز) بهار و تابستان ۱۳۹۱ شماره ۲۲۵ حوزه های تخصصی: حوزه‌های تخصصی ادبیات حوزه های ویژه خیام پژوهی حوزه‌های تخصصی ادبیات علوم ادبی نقد تحقیقات ادبی تعداد بازدید : ۱۲۲۶ چکیده تعداد دانلود : ۷۸۵
۱۲. شناخت جهان متن رباعیات خیام براساس نگاشت نظام با رویکرد شعرشناسی شناختی نویسنده: لیلا صادقی منبع: جستارهای ادبی زمستان ۱۳۹۰ شماره ۱۷۵ کلید واژه ها: تفسیرزبان شناسی شناختیجهان متننگاشت حوزه های تخصصی: حوزه‌های تخصصی ادبیات ادبیات و مطالعات بین رشته ای زبان شناسی نظریه های نقد زبان شناختی حوزه‌های تخصصی ادبیات حوزه های ویژه خیام پژوهی تعداد بازدید : ۱۲۹۹ چکیده تعداد دانلود : ۶۸۲ این مقاله به بررسی جهان های متن رباعیات عمر خیام با رویکردی نوین به نام شعرشناسی شناختی می پردازد. بررسی و شناخت این جهان ها در چهارچوب نظریة مارگریت فریمن (2007) صورت می گیرد که در این چهارچوب در سه سطح نگاشت ویژگی، نگاشت رابطه ای و نگاشت نظام به تحلیل شناختی متن پرداخته می شود. با خوانش جهان متن خیام از لحاظ نگاشت نظام، به معناشناسی جهان فکری و ترسیم ساختار شعر او می توان دست یافت. هدف این پژوهش این است که نشان داده شود، چگونه نگاشت های شناختی می توانند میان شعر و زبان خودکار تمایز قائل شوند و به تحلیل شعر بپردازند. پرسش های پژوهش عبارت اند از این که: 1- چگونه نگاشت نظام به مثابه ویژگی اصلی شعر و با استفاده از دو سطح نگاشت دیگر، می تواند به خوانش شعر کمک کند؟2- چگونه سه سطح نگاشت شناختی می توانند جهان متن خیام را ترسیم کنند؟ 3- چگونه با رویکرد شعرشناسی می توان به تعیین محدودیت های تفسیرهای چندگانه و بازشناسی متن منسوب از متن اصلی رسید؟ بررسی جهان متن با این رویکرد می تواند ابزاری برای تحلیل متن ارائه دهد که نظریة ادبی فاقد آن است.
۱۳. لطف پارادوکسیک ترجمه فیتز- عمر و دخل و تصرف ایدئولوژیک در ترجمه ادبیات فارسی نویسنده: شیلان شفیعی هلن اولیایی نیا منبع: زبان و ادب فارسی دانشگاه آزاد سنندج سال سوم پاییز ۱۳۹۰ شماره ۸ حوزه های تخصصی: حوزه‌های تخصصی ادبیات حوزه های ویژه ترجمه حوزه‌های تخصصی ادبیات حوزه های ویژه خیام پژوهی تعداد بازدید : ۶۰۳ چکیده تعداد دانلود : ۴۰۲
۱۴. خیام و آثار او نویسنده: عبدالحسین توکلی طرقی منبع: کیهان فرهنگی سال بیست و هشتم فروردین و اردیبهشت ۱۳۹۰ شماره ۲۹۲ و ۲۹۳ حوزه های تخصصی: حوزه‌های تخصصی ادبیات حوزه های ویژه خیام پژوهی تعداد بازدید : ۱۱۵۳ چکیده تعداد دانلود : ۱۸۰۴
۱۵. از کرزان تا نیشابور نگاهی به چند چار قاش: رباعیات کرزانی و خیام سایر: صالح افشار تویسرکانی منبع: حافظ فروردین ۱۳۸۹ شماره ۶۸ حوزه های تخصصی: حوزه‌های تخصصی ادبیات قالب های شعر کلاسیک رباعی حوزه‌های تخصصی ادبیات علوم ادبی بلاغت حوزه‌های تخصصی ادبیات حوزه های ویژه خیام پژوهی تعداد بازدید : ۱۰۰۶ چکیده تعداد دانلود : ۵۷۹
۱۶. کارنامه تحلیلی خیام پژوهی در ایران نویسنده: نیلوفر توکلی منبع: کتاب ماه ادبیات سال چهارم دی ۱۳۸۹ شماره ۴۵ حوزه های تخصصی: حوزه‌های تخصصی ادبیات حوزه های ویژه خیام پژوهی تعداد بازدید : ۶۱۸ چکیده تعداد دانلود : ۳۳۵
۱۷. پیشینه بن مایه «گِل انسانی» شعر خیامی در منظومه های کلاسیک جهان نویسنده: میر جلال الدین کزازی ناصر نیکوبخت رامون گاژا منبع: جستارهای ادبی ۱۳۸۹ شماره ۳ (پیاپی ۱۶۶) کلید واژه ها: مرگخیامشعر خیامیگِل انسانیفلسفه خلقت حوزه های تخصصی: حوزه‌های تخصصی ادبیات علوم ادبی سبک شناسی مفاهیم کلی سنتی سطح فکری حوزه‌های تخصصی ادبیات حوزه های ویژه خیام پژوهی تعداد بازدید : ۱۰۷۴ چکیده تعداد دانلود : ۵۵۵ «گِل انسانی» از بن مایه های اساسی شعر خیامی است که با بسامد و تعابیر فراوان در اشعار منتسب به خیام دیده می شود. تصویر سازیها، مضمون آفرینیها و ابراز دیدگاههای فلسفی در خصوص منشا وجودی آدمی (آغاز آفرینش، مرگ، مسائل بعد از مرگ) جوهره اصلی این گونه ابیات را تشکیل می دهد. آیا آنچه خیام در موضوع فلسفه آفرینش به تصویر کشیده است، اصیل و ابتکاری است و یا در تاریخ فلسفه ملل به ویژه در میراث مکتوب بازمانده از شعرهای کهن بشری سابقه داشته است؟ چرا در حوزه نقد ادبی ایران، به اشعاری که در آنها به معمای آفرینش آدمی اشاره شده، اشعار خیامی گفته اند؟ این مقاله سیری در گزیده شعر مصری باستان، اکدی، عبری، یونانی، لاتینی، عربی و فارسی در موضوع مذکور با تکیه بر شعر خیام است.
۱۸. رودکی و خیام همانندی های فکری و شعری دو سراینده حکیم نویسنده: محسن مدیرشانه چی منبع: ادبیات فارسی دانشگاه آزاد مشهد پاییز ۱۳۸۹ شماره ۲۷ کلید واژه ها: فلسفهاندیشهشعررودکیخیام حوزه های تخصصی: حوزه‌های تخصصی ادبیات حوزه های ویژه خیام پژوهی حوزه‌های تخصصی ادبیات حوزه های ویژه ادبیات تطبیقی تطبیق شاعران و نویسندگان فارسی زبان بر یکدیگر تعداد بازدید : ۱۰۳۴ چکیده تعداد دانلود : ۴۸۸ در این مقاله ابتدا در مقدمه به پیشگامی و تقدم فضل رودکی در عرصه شعر و ادب فارسی و ذکر نام او در تذکره ها و تواریخ و نیز در شعر شاعران پس از خود اشاره می شود. سپس از بازتاب ذهن و زبان رودکی و اندیشه و شعر او بر شاعران دیگر و تشابهات فکری و شعری آنان سخن می رود و به ویژه تاثیرپذیری های ناصر خسرو قبادیانی از رودکی سمرقندی و اشتراکات و مشابهت های این دو در عرصه تفکر و سخن سرایی که بسیاری از آن یاد کرده اند، مورد بررسی و تحلیل قرار می گیرد. آن گاه مبحث اصلی این پژوهش و مدعای مقال در خصوص تاثیرات و تشابهات فکری و شعری رودکی و خیام که به رغم نمودها و بنیه های قابل توجه، مغفول واقع شده است، طرح و تبیین می شود. شواهد مثال و نمونه هایی از این همانندی ها و تاثیرپذیری ها به صورت مقایسه ای از میان اشعار رودکی و رباعیات خیام همراه این مبحث است. نتیجه گیری پایانی از مباحث طرح شده در این مقاله، مبین این نکته است که در میان انبوه شاعران پس از رودکی که بسیاری از آنان به گونه ای در اندیشه و شعر از او تاثیر پذیرفته اند، خیام را بیش از هر کس می توان ادامه دهنده جریان فکری و شعری رودکی دانست.
۱۹. ساقی نامه ها نزدیک ترین نوع ادبی به رباعیات خیام نویسنده: سید احمد پارسا محمد آزاد مظهری منبع: ادب پژوهی گیلان سال چهارم بهار ۱۳۸۹ شماره ۱۱ حوزه های تخصصی: حوزه‌های تخصصی ادبیات انواع ادبی ادبیات غنایی ساقی نامه حوزه‌های تخصصی ادبیات حوزه های ویژه خیام پژوهی تعداد بازدید : ۱۹۲۵ چکیده تعداد دانلود : ۹۳۱ هدف پژوهش حاضر، بررسی درونمایة ساقینامه های فارسی از منظر انطباق پذیری آنها با مضامین رباعیات خیام است. به همین جهت 119 ساقینامة موجود در تذکره های میخانه و پیمانه به روش کتابخانه ای و با شیوة تحلیل محتوا بررسی شده و از آنجا که استقرای تام مدّ نظر بوده، نمونه گیری اعمال نشده است. نتیجه بیانگر این مطلب است که اندیشه هایی چون اغتنام فرصت، مرگ اندیشی، حیرت و شکوه از روزگار از موتیف های مشترک رباعیات خیام و ساقینامه هاست، با این تفاوت که در رباعیات خیام رنگ فلسفی به خود گرفته و به صورت موجز بیان شده اند اما در ساقینامه ها گاه رنگ عرفانی یا عاشقانه یافته و میدان وسیع تری برای جولان داشته اند. علاوه بر این، پدید آورندگان این نوع ادبی، اغلب با انتساب نابسامانیهای اجتماعی به روزگار، اعتراض خود را در پوشش می و مستی و اصطلاحات مربوط به آنها، فارغ از هرمحدودیتی اظهار کرده اند.
۲۰. تبارشناسی شهرت خیام در غرب نویسنده: حسین حسن پورآلاشتی منبع: کاوش نامه زبان و ادبیات فارسی سال یازدهم بهار و تابستان ۱۳۸۹ شماره ۲۰ کلید واژه ها: اِگزیستانسیالیسمگفتمانخیامتبارشناسی حوزه های تخصصی: حوزه‌های تخصصی ادبیات حوزه های ویژه خیام پژوهی تعداد بازدید : ۱۰۴۶ چکیده تعداد دانلود : ۵۳۲ تبارشناسی امروزه یکی از اصلی ترین رویکردها نزد محققان علوم انسانی به شمار می آید. در این روش محققان می کوشند تا با قرار دادن موضوع تحقیق در شرایط تحقق تاریخی آن، موضوع خویش را مورد بررسی قرار دهند. نویسندگان این مقاله نیز کوشیده اند تا با استفاده از این روش چرایی شهرت خیام در غرب را مورد بررسی قراردهند. در کنار ترجمه خوب فیتر جرالد از اشعار آغاز جنگ های جهانی اول و دوم، غلبه روح مادی گرایی در غرب و همچنین رواج اندیشه های اگزیستانسیالیستی (با درونمایه هایی چون مرگ، پوچی و... ) نیز هریک سهمی عمده در پذیرش و رواج اشعار خیام با رویکردی تبارشناسانه داشته اند که در این مقاله سعی گردیده است. هریک از این زمینه ها مورد بررسی قرار گیرد.