درخت حوزه‌های تخصصی

هوش مصنوعی به طرق مختلفی در حوزه آموزش تاثیر گذاشته است. پژوهش حاضر با هدف بررسی تاثیر مدل های هوش مصنوعی مولد (ChatGPT و Gemini) در آموزش زبان انگلیسی(ELT)، به مرور نظام مند 41 مقاله چاپ شده، در مجلات معتبر که در سال های 2023 و 2024 منتشر شده بودند، پرداخته است و فرصت هایی که این چت ربات ها، برای مدرسان و زبان آموزان به ارمغان می آورند، به همراه چالش ها و محدودیت های آنها مورد بررسی قرار داده است. با رعایت معیارهای دقیق ورود و انتخاب مقالات و استانداردهای تحقیق از جمله پایایی بین ارزیاب (ضریب کاپا کوهن = 0.81)، منابع از پایگاه های معتبر علمی پژوهشی بین المللی جمع آوری و تجزیه و تحلیل شدند. یافته های پژوهش نشان داد که مطالعات قبلی بر چهار موضوع اصلی متمرکز بودند: الف) تاثیرات و مزایای استفاده از مدل های هوش مصنوعی مولد در ELT، ب) چالش ها و محدودیت های استفاده از مدل های هوش مصنوعی در ELT، ج) نقش مدل های هوش مصنوعی در ارزیابی و ارتقای آموزشی در حوزه ELT و د) ضرورت آموزش و پشتیبانی برای استفاده موثر از مدل های هوش مصنوعی مولد در ELT؛ هم چنین نتایج بیانگر مزایای استفاده از چت ربات ها در آموزش زبان انگلیسی،  چالش ها و محدودیت های استفاده از آنها بود. این مطالعه نظام مند می تواند، دیدگاه روشن و توصیه های عملی در زمینه ادغام هوش مصنوعی در آموزش زبان انگلیسی ارائه دهد و به سیاست گذاران و  برنامه ریزان آموزشی کمک کند تا تصمیمات آگاهانه تری در باره اثرات مدل های هوش مصنوعی مولد، در آموزش اتخاذ کنند؛ هم چنین، این پژوهش می تواند به طراحی ابزارها و روش های آموزشی جدید کمک کند که به طور خاص برای نیازهای یادگیرندگان زبان انگلیسی بهینه سازی شده باشند.

استعاره در ادبیات فارسی، قدمت و جایگاه والایی داشته است. ادبیات پدیده ای اجتماعی است و پیوند ادبیات و جامعه انکارنشدنی است. در پژوهش حاضر تلاش شده است تفاوت کاربرد استعاره های فضایی بالا و پایین در چهار اثر متفاوت از نویسندگان زن و مرد در چهار دهه متوالی بررسی شود تا مشخص شود استعاره های فضایی در این چهار اثر چگونه به کار گرفته می شوند و تأثیر شرایط جامعه بر بروز و کاربرد استعاره های فضایی به چه صورت است. به این منظور، چهار رمان از دو نویسنده مرد و دو نویسنده زن از دهه ۶۰ نخل های بی سر، ۷۰ روی ماه خداوند را ببوس، ۸۰ چراغ ها را من خاموش می کنم و ۹۰ پاییز فصل آخر سال است، انتخاب شده است. پژوهش حاضر به روش توصیفی - تحلیلی و بنابر دیدگاه لیکاف و جانسون (۱۹۸۰) و در چارچوب معنی شناسی شناختی انجام شده است. پیکره پژوهش، جمله هایی از هر چهار رمان است که به طور جداگانه بررسی و تحلیل شده اند. یافته ها نشان داد که میزان استعاره های بالا در آثار نویسندگان زن بیشتر به کار رفته است؛ تجربه های زیسته در کاربرد استعاره ها نقش دارد و مهم تر اینکه استعاره های بالا همیشه مفهوم شادی و استعاره های پایین مفهوم غم را ندارد.

پژوهش حاضر می کوشد تا با اتکا بر ارکان معنی شناسی شناختی در تحلیل استعاره به تحلیل و طبقه بندی انواع استعاره های مفهومی و همچنین شیوه مفهوم سازی آن ها در میان افعال مرکب فارسی بپردازد. روش تحقیق توصیفی تحلیلی است. جمع آوری داده ها از طریق فرهنگ 8 جلدی سخن و همچنین پایگاه دادگان زبان فارسی صورت گرفته است. داده های پژوهش بالغ بر 1000 فعل مرکب فارسی است که در قالب 20 همکرد رایج زبان فارسی که به ازای هر کدام 50 ترکیب فعلی از زبان فارسی مورد بررسی و تحلیل قرار گرفته است. درواقع هدف نگارندگان این است تا انواع استعاره های مفهومی و بسامد آن ها و همچنین شیوه مفهوم سازی آن ها را در زبان فارسی تحلیل کنند. هدف اصلی جستار پیش رو پاسخ گویی به پرسش های زیر است: 1. مفهوم سازی استعاری در افعال مرکب زبان فارسی چگونه شکل می گیرد؟ 2. از میان استعاره های مفهومی رایج کدام یک دارای بسامد وقوع بیشتری است؟ نتایج نشان دادند که در این پیکره پنج حوزه مبدأ شیء، ظرف، انسان، جاندار و ماده که همگی متعلق به استعاره های هستی شناختی هستند با اختلاف زیادی (به ویژه دو حوزه اول) پربسامدترین حوزه های مبدأ در این پیکره از زبان فارسی هستند.

پژوهش حاضر به بررسی تغییرات درزمانی نظام واکه ای زبان فارسی از ایرانی باستان به فارسی میانه، فارسی دری و به فارسی امروز، توصیف چگونگی رخداد آنها و تحلیل چرایی وقوع آنها در چارچوب نظریه بهینگی پرداخته است. این تغییرات از نوع نظام مند مستقل از بافت هستند که در قالب جابه جایی های زنجیری در فضای واکه ای شکل گرفته اند و نتیجه آنها ایجاد نظام واکه ای متقارن تر به لحاظ تمایزهای کیفی واکه های ساده و ازمیان رفتن نقش واجی واکه های مرکب و واکه های بلند بوده است. این تحولات در نظریه بهینگی با تعامل محدودیت ها توجیه می شود. برون داد نهایی این تعامل در هر دوره (گونه) زبانی واکه بهینه آن دوره است که برای گویشور آن منطبق بر درون داد است و تا زمانی که تغییر واکه ای دیگری ایجاد نشود، در واجگان وی باقی می ماند. تغییر جدید با تغییر در مرتبه محدودیت ها بازنمایی می شود و به بازسازی درون داد می انجامد. تحلیل مراحل میانی تغییرات واکه ها مانند تغییرات واکه های مرکب نیز در رویکرد زنجیره گزینه ها در این نظریه ممکن است.

پژوهش حاضر به ارزیابی برهم کنش های واقعی میان جنسیت های مختلف می پردازد و فضای بازسازی شده نمایشی را برمی گزیند که درآن برهم کنش های انسانیِ پالوده و اندیشیده، تجلی می یابد. هدف این پژوهش، بررسی تأثیرِ جنسیت بر تولید شاخص های زبانی قطع گفتار، همپوشی کلام و پرسش های ضمیمه ای به عنوان عوامل اصلی تسط مشارکتی در گفت وگو است. جنسیت در دو سطح جنسیت شخصیت های نمایشی و نیز جنسیت نویسنده بررسی می شود. گفت وگوها نیز در دو مقطع پیش و پس از انقلاب با هم مقایسه می شوند. جامعه آماری این تحقیق تمام نمایشنامه های ایرانی چاپ شده شصت سال اخیر ادبیات نمایشی ایران و حجم نمونه عبارت است از نه نمایشنامه که به شیوه نمونه گیری غیرتصادفی انتخاب شده اند. نتایج این پژوهش نشان می دهد فراوانی قطع گفتار در میان مردان بیش از زنان، و همپوشی کلام و به کارگیری پرسش های ضمیمه ای در زنان به مراتب بیشتر از مردان است. جنسیت نمایشنامه نویسان بر تولید دو شاخص همپوشی کلام و پرسش های ضمیمه ای تأثیر معناداری دارد اما بر بازتولید قطع گفتار تأثیری ندارد. از میان شاخص های تسلط مکالمه ای، فراوانیِ قطع گفتار و همپوشی کلام در آثار پیش از انقلاب، بیش از آثار پس از انقلاب بوده است. به طور کلی، این تحقیق بازتولیدِ جنسیت در گفتمان زنان و مردان را تأیید می کند و نشان می دهد که گفتمان ادبیات نمایشی ایران حاوی مؤلفه های جنسیت گرا است. نتایج این پژوهش برای نویسندگان، زبان شناسان اجتماعی، جامعه شناسان و نیز برنامه ریزان زبانی در شناخت الگوهای زبانی و مکالمه ای و نیز آشنایی با پارادایم توزیع روابط قدرت بین دو جنس و در نهایت درک بهتر زبان و عملکرد آن در جامعه سودمند است.

هدف از پژوهش حاضر بررسی  تأثیر دو عامل «جنسیت» و «سن»  بر کاربرد «دشواژه ها » در گفتار روزمره گویشوران زبان فارسی است. برای دست یابی به این هدف از پرسشنامه ای محقق ساخته بهره گرفتیم و آن را به صورت تصادفی میان 523 زن و مرد فارسی زبان در 4 گروه سنی مختلف (25-15 سال، 35-26 سال، 45-36 سال و بالای 45 سال) توزیع کردیم. این پژوهش از جنبه روش شناسی، میدانی و پیمایشی بوده و ماهیتاً  توصیفی-تحلیلی ست. داده های گردآمده از پرسشنامه برپایه تلفیقی از آرای باتیستلا (Batisttella, 2005)، جی (Jay, 2009) و وارداف (Wardhaugh, 2006) در پیوند با دسته بندی «دشواژه ها» تحلیل شدند. یافته های برآمده از تحلیل های آماری با بهره گیری از آزمون های تی، تحلیل واریانس و توکی نشان داد مردان در حالت عادی و نیز عصبانیت بیشتر از زنان از «دشواژه» استفاده می کنند و میانگین کاربرد دشواژه های رکیک تر در مردان بالاتر است. افزون براین، یافته ها نشان داد زنان و مردان فارسی زبان به طورکلی از شش دسته از دشواژه ها در گفتار روزمره خود بهره می گیرندکه فراوانی دشواژه های مربوط به دسته های «مسائل جنسی»، «دفعیات بدن» و «انگ ها» در مردان بالاتر است؛ درحالی که در گفتار زنان فراوانی دشواژه های مربوط به دسته «مرگ و بیماری (نفرین)» بیشتر است. همچنین، روشن شد تفاوت میزان به کارگیری دشواژه در بین گروه های سنی مختلف از جنبه آماری معنادار است: در بیشتر موارد و در هر دو حالت عادی و عصبانیت، شرکت کنندگان 25-15 ساله دشواژه های بیشتر و رکیک تری را نسبت به سه گروه سنی دیگر به کار می بردند؛ درحالی که در مورد افراد 45 سال به بالا این موضوع کاملاً برعکس است. 

ارزیابی پویا که بر پایه مفهوم پیشرفت در منطقه تقریبی رشد ویگوتسکی (1987) استوار است، روشی است در جهت اجرای همزمان دو فرآیند آموزش و ارزیابی به عنوان فعالیتی ترکیبی که در آن هدف اصلی درک درست توانایی های دانش آموزان و حمایت فعالانه در جهت ارتقای این توانایی ها است. نگاهی کلی به تاریخچه حاضر نشان می دهد که تأثیر ارزیابی پویا بر مهارت نوشتاری دانش آموزان ابتدایی در ایران در کلاس های برخط تاکنون مورد بررسی قرار نگرفته است. بنابراین، پژوهش حاضر تأثیر به کارگیری ارزیابی پویای برخط و ارزیابی غیر پویا/ایستا بر میزان رشد توانایی نوشتاری دانش آموزان دختر پایه چهارم ابتدایی را بررسی کرد. این پژوهش از نوع شبه آزمایشی پیش آزمون، آموزش، پس آزمون و پس آزمون با تاخیر بود که با شرکت دو گروه آزمایش (15 نفر) و کنترل (15 نفر) که به شکل تصادفی در یکی از مدارس دولتی شهرستان بروجرد انتخاب شدند انجام گرفت. تحلیل داده ها با تحلیل کوواریانس یک طرفه صورت گرفت. یافته ها نشان داد که بین گروه آزمایش و گروه کنترل در پس آزمون تفاوت معناداری وجود داشت. همچنین، نتایج نشان داد که تفاوت معناداری بین گروه آزمایش و گروه کنترل در پس آزمون با تاخیر نسبت به مهارت نوشتاری وجود داشت. در پایان، با توجه به بنیان های فکری نظریه فرهنگی-اجتماعی ویگوتسکی، نتایج بحث شد و پیشنهادات کاربردی برای بهبود آموزش نوشتاری ارایه شد.

هدف از نگارش این مقاله بررسی و توصیف دستگاه فعل در گویش کُندازی است. کُندازی روستایی است کوهستانی و کهن که در دهستان اَبرَج و در بخش دُرودزَن شهرستان مرودشت قرار گرفته است. گویش کندازی یکی از گویش های بازمانده از زبان فارسی میانه و گویشی از شاخه غربی جنوبیِ زبان های ایرانی نو است که با گویش های دشتکی، امامزاده اسماعیلی، کوهمَره ای/ کُهمَره ای، اردکانی، خُلّاری، قَلاتی، لارستانی، دَوانی و دشتی و پاره ای دیگر از گویش هایی که دارای ساخت کُنایی هستند، شباهت و همانندی هایی دارد. در این پژوهش، شیوه ساختاری مصدر، ستاک حال و گذشته، اسم مفعول، شناسه های فعلی در زمان های حال و گذشته، واژه بست فاعلی، وجه و زمان دستوری افعال بررسی می شود. شیوه پژوهش در بررسی و مطالعه این گویش، میدانی و کتابخانه ای است. داده های زبانی این گویش می تواند پرتویی بر دانش ایران شناسی، شناخت و مطالعه زبان های ایرانی و پژوهش های رده شناسی باشد. در این پژوهش، 1۶ گویشور مرد و 4 گویشور زن در گروه های سنی 20 تا 80 ساله از افراد بی سواد، کم سواد و باسواد در گردآوری پیکره زبانی همکاری داشته اند.

پژوهش حاضر با هدف بررسی راهبردهای زبانیِ منجر به پدیده ایران هراسی در شبکه العربیه، انجام گرفته است. به این منظور، دو نظریه چارچوب سازی انتمن (Entman, 2014) (بازنمایی اهداف مؤلف از متن با استفاده از روش های تفسیری و بازنمود محتوای پنهان با دلالت های ضمنی متن و تفسیر آن) و مربع ایدئولوژیک ون دایک (Van Dijk, 2005) (تقویت نکته های مثبت و نادیده انگاری نکته های منفی گروه خودی و تقویت نکته های منفی و نادیده انگاری نکته های مثبت گروه غیر خودی) انتخاب شد. سپس، 20 متن در بازه جولای تا دسامبر 2021 در خبرگزاری العربیّه از ژانر تحلیل سیاسی با موضوع های مسائل ایران و با هدف تبیین راهبرد های زبانی این خبرگزاری در فرآیند چارچوب سازی رسانه ای بررسی شده است. در اجرای نظریه ها، توجه اصلی بر تحلیل راهبردها و تکنیک های زبانی بوده و کوشش شد تا اندازه ممکن از نقد سیاسی پرهیز شود تا یافته های پژوهش مبتنی بر مبانی علمی باشد. یافته های پژوهش نشان می دهد معرفی ایران به عنوان تهدیدی برای امنیت منطقه، مداخله گری در امور داخلی کشورها، ایستادگی در برابر خواست ملت ها، روحیه استعمارگری و تأکید بر همسوسازی کشورهای اسلامی علیه ایران مهمترین چارچوب های العربیّه بوده است. العربیّه همچنین برای جبران کمبود ادلّه و اسناد قطعی و غیر قابل مناقشه برای گزاره های خبری و تحلیلی خود به استفاده از تکنیک ها و روش های اقناع رسانه ای و بهره گیری از ظرفیت ادبی زبان عربی برای سودهی به مخاطب عرب در راستای اهداف و سیاست های رسانه ای خود پرداخته است. در کاربست راهبردهای زبانی، بیشترین سهم به قطبی سازی، فاصله گذاری، هم معنایی، پیش انگاشت، هم دلی و اغراق تعلق دارد که چگونگی برگزیدن آن ها برای چارچوب های مختلف هوشمندانه بوده و با  هدف های العربیّه هماهنگی دارد. در مقابل، هرگونه کنش گری منفی از سوی عربستان با سانسور روبه رو شده و گفتمان سکوت درباره نقاط منفی گروه خودی بر این رسانه حاکم است.

ادراک حسی از محیط پیرامون می تواند نقش مهمی در شناخت و شیوه مفهوم سازی انسان از رخدادهای جهان خارج داشته باشد. پژوهش حاضر با هدف بررسی نقش ساز و کارهای مفهومی و معیارهای برون زبانی در برداشت معانی مجازی از مزه واژه ها درگلستان سعدی انجام شده است. داده های این مقاله، از بیت ها و جمله های گلستان سعدی که دربردارنده مزه واژه های شیرین، تلخ، ترش، شور، تند و نمکین  هستند، استخراج شده و در چارچوب معناشناسی شناختی مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته اند. یافته های به دست آمده از تحلیل داده ها نشان می دهد که کاربرد مجازی مزه واژه ها در حوزه های شخصیت، اخلاقیات و عواطف، اغلب مبتنی بر ساز و کارهای مجاز و استعاره مفهومی هستند که بر پایه تجربه بدنمند ما از محیط پیرامون و کاربرد پیاپی پاره گفته های چشایی شکل می گیرند. تجربه های خوشایند مربوط به چشیدن شیرینی، تجربه ناخوشایند ناشی از مصرف مواد تلخ، چین و چروک چهره بعد از چشیدن مواد غذایی ترش، تغییر حالات عاطفی در اثر خارش و گرمای ناشی از مصرف مواد غذایی تند و زیان ناشی از وجود نمک زیاد در آب از نمونه تجربیات بدنمند ما هستند که پس از گذشتن از صافی فرهنگ، در نگاشت میان مزه واژه ها و ویژگی های شخصیتی به کار می روند. از این رو، اغلب معانی مجازی برداشت شده از مزه واژه شیرین خوشایند است؛ ولی مزه واژه های ترش، تلخ، شور و تند غالباً معانی ناخوشایند و احساسات منفی را مفهوم سازی می کنند. یافته های این پژوهش، همسو با پژوهش های اخیر در حوزه ادراک حسی، بر نقشِ بدنمندی معنا، نشانه های بافتی، کاربرد زبان و دانش دایره المعارفی ما در برداشت معنای مجازی از مزه واژه ها در گلستان سعدی تأکید می کند.

در دستور واژی نقشی بر مبنای رویکرد برزنن و همکاران (2016) به کارگرفتن ابزار صرفی و یا ساختی برای نشان دادن نقش موضوع ها، سبب بازنمایی متفاوت نقش های گفتمانی دستوری شده در زبان ها می شود. علاوه برآن، در این نظریه نقش های موضوعی به صورت موضعی در یک بند تعیین می شوند که این امر نیز سبب بازنمایی متفاوت عناصر گفتمانی دستوری شده در جملات مرکب طی فرایند مبتداسازی ضمیر گذار و ناگذار می شود. ازاین رو، هدف از این پژوهش ضمن بررسی چگونگی تعیین نقش های فاعل و مفعول در زبان فارسی، بررسی مبتداسازی ضمیر گذار و ناگذار در جملات مرکب زبان فارسی در چارچوب مذکور با اتخاذ روشی توصیفی تحلیلی است. یافته ها نشان می دهند در ساخت نقشی گروه اسمی مفعولی مبتدای ضمیر گذار و گروه اسمی فاعلی مبتداسازی شده در بند بالاتر دارای نقش گفتمانی اند. در بند پایین تر ضمیر واژه بستی و وند تصریفی فعل (شناسه) نقش موضوعی را ایفا کرده و با نقش گفتمانی به صورت ارجاعی بر طبق شروط خوش ساختی مطابقه پیدا کرده اند. در ساخت سازه ای، شناسه به عنوان جزء صرفی بر خلاف ضمیر واژه بستی فعل فاقد گره ای مستقل است. در ساخت نقشی، مشخصه معنایی نقش مفعول «رایی» در ارزش نقش مبتدا در بند بالاتر قرار می گیرد و مبتدا توسط پس اضافه «را» دارای حالت مفعولی است. اما به دلیل آنکه نقش های موضوعی به صورت موضعی در یک بند تعیین می شوند، در ساخت سازه ای برای رعایت شروط خوش ساختی بر مبنای اصل اقتصاد، در جایگاه متعارف گروه اسمی بند پایین تر مقوله تهی به صورت برون مرکز ملزم شده است. مفعول بدون پس اضافه «را» نیز رفتاری مشابه دارد، با این تفاوت که فاقد ابزار صرفی برای تعیین نقش مفعول است. ازاین سو، در ساخت سازه ای به صورت درون مرکز مقوله تهی در گروه فعلی بند پایین تر درنظر گرفته شده است.