درخت حوزه‌های تخصصی

واژه های زیادی در زبان فارسی هستند که حاصل فرایند تکرار کامل و افزوده میانی و دارای ساخت ناپایگانی هستند، به این معنی که عمل تکرار پایه و کاربرد افزوده میانی به صورت مرحله به مرحله صورت نمی گیرد، بلکه واژه جدید حاصل عملکرد همزمان این دو فرایند است. این ساخت ناپایگانی در چارچوب نظری صرف ساخت محور قابل تبیین خواهد بود. صرف ساخت محور رویکردی شناختی و ساخت بنیاد به واژه سازی دارد که الگوهای واژه سازی را به صورت طرح واره های انتزاعی به صورت جفت هایی از صورت و معنا می داند. طبق این چارچوب نظری، این ساخت ناپایگانی حاصل فرایند یکی سازی طرحواره ذهنی تکرار و طرحواره کاربرد افزوده میانی است. برای نشان دادن زمان طرحوارگی این ساخت در ذهن فارسی زبانان، نگاهی تاریخی به سیر تکامل آن از فارسی باستان تا فارسی امروز داشته ایم. یافته های پژوهش نشان می دهد که شروع این ساخت در دوره فارسی میانه بوده که افزوده میانی تنها با حرف اضافه «به» برای رساندن معانی توالی و افزایش کمیت کاربرد داشته است، اما در دوران های بعدی فارسی به قیاس با این ساخت ناپایگانی و براساس طرحواره های ذهنی این ساخت، از دیگر حروف اضافه نیز به عنوان افزوده میانی استفاده شده است.

از دوره ایران باستان، آثار بسیاری به زبان های باستانی ایران، به جای مانده است که برخی از این آثار، منظوم دانسته شده اند. شعر ایرانی بر اساس سندهای موجود به روزگار زرتشت می رسد و از گاهان، سروده های دینی زرتشت آغاز می شود. همچنین می توان به منظومه های دیگری که به زبان های پهلوی اشکانی  و پهلوی ساسانی به جای مانده اند اشاره کرد، همچون درخت آسوریگ ، یادگار زریران، جاماسپ نامه و نیز سرودنامه های مانی پیامبر به زبان مانوی. سروده های ایران باستان را می توان به دو بخش تقسیم کرد، سروده های دینی و سروده های غیر دینی. ایران شناسان، وزن هجایی را ، وزن موجود در اشعار آن دوره  معرفی کرده اند و برخی نیز قائل به وزن ضربی بوده اند. اعتقاد بر این است که اشعار یشت ها موزون به وزن ضربی بوده اند اما در مقابل اشعار گاهان که سروده های خود زرتشت است بر وزن هجایی سروده شده اند. از وجود طبقه ای به نام طبقه شاعران در ایران باستان اطلاعی در دست نیست. آنچه که  به طورقطع می دانیم، تنها وجود طبقه ای به نام گوسانان در روزگار پارتیان وخنیاگران در زمان ساسانیان است که  شاعر نوازندگانی بودند که در کوچه و بازار اسباب شادی مردم و نیز درباریان را فراهم می کردند. آثار مکتوبی از آنان در دست نیست چرا که آنان ، فقط شاعر- نوازندگانی بوده اند که از شعر و موسیقی توأمان بهره می بردند.  در این پژوهش که داده ها از طریق تحقیقات کتابخانه ای به دست آمده،  به شناخت نخستین شاعران ایران خواهیم پرداخت. از میان آثار منظوم موجود، سراینده  اندک آثاری، به طور یقین بر ما آشکار است مانند گاهان زرتشت یا سرودنامه های مانی. هدف از این پژوهش شناخت و کسب اطلاع از شعر و شاعران ایران  پیش از اسلام است  ولی شوربختانه در انتساب بسیاری از  آثار، تردید وجود دارد و نام سراینده  آنها  برما نا پیدا است مانند یشت ها. از این رو تنها راه  پیش رو برای شناختن شاعران این دوره آن است که نام افرادی که آثار منظوم بدانها منسوب است را ذکر کنیم  که در این میان، میزان اطمینان ما از این انتسابِ ناگزیر، گاه بسیار زیاد است همچون انتساب گاهان به زرتشت و شاعر دانستن وی و گاه میزان اطمینان ما بسیار اندک است مانند شاعر دانستن داریوش هخامنشی به سبب شعر دانستن بخشی از کتیبه بیستون، چرا که بر ما آشکار نیست که آیا داریوش تنها فرمان نوشتن چنین کتیبه ای را داده است یا اینکه وی متن کتیبه را نیز خود فرموده است.  در برخی موارد هم اطلاعات ما تنها در حد ذکر نام اثر ادبی است که نویسنده یا سراینده آن نا معلوم است. شرق شناسان و دانشمندان بسیاری درباره  شعر در ایران باستان به تحقیق و مطالعه پرداخته اند و مقالات و رسالات گوناگونی در این باره نوشته اند، همچون لازار، بنونیست، هنینگ ، گِلدنر ، بویس، محمد تقی بهار، محسن ابوالقاسمی و ابوالقاسم اسماعیل پور.

این پژوهش به شیوه تطبیقی، تحلیلی و توصیفی، در پی پاسخ گویی به این پرسش است که «ترجمه های فارسیِ حسن تعابیر قرآنی، با استفاده از سطح دوم الگوی ارزیابی ترجمه گارسس- سطح نحوی واژه شناختی- چگونه ارائه شده است؟». ارزیابی ترجمه این تعابیر در چهار ترجمه معروف، بر پایه ترجمه های تحت اللفظی و تفصیلی فارسیِ الهی قمشه ای، معزی، آیتی و مکارم شیرازی، به ویژه درکاربرد نمونه های نمایاننده کبر، بخل و خواری، انجام شد. یافته ها نشان دهنده آن است که تفاوت های فرهنگی موجود میانِ دو زبان فارسی و عربی، معادل یابی در سطح واژگانی و دستوری، از مهمترین چالش های این حوزه است. همچنین، در ترجمه تحت اللفظی، بلاغت ساختار این تعابیر سلب شده و با تکیه بر این نوع ترجمه، معنای مورد نظر قرآن پنهان مانده است. این امر، مشابهت های لفظی به زبان فارسی را محدود و کفایت و مقبولیت را کاهش می دهد.

تسلط بر یک زبان خارجی مستلزم آشنایی با فرهنگ گویشوران آن زبان است.هدف از این مطالعه، بررسی رابطه هویت فرهنگی زبان دوم و پیشرفت زبانی، ارتباط هویت فرهنگی و هوش چندگانه، و رابطه هوش چندگانه و پیشرفت زبانی زبان آموزان ایرانی است.این مطالعه همچنین به دنبال این است که کدام نوع هوش می تواند هویت فرهنگی و پیشرفت زبانی را پیش بینی کند.در ابتدا برای انتخاب یک نمونه همگن از زبان آموزان آزمون تافل گرفته شد و 180 نفر انتخاب شدند.سپس آنها به پرسشنامه های هویت فرهنگی و هوش چندگانه پاسخ دادند.تحلیلهای آماری نشان داد که بین هویت فرهنگی و پیشرفت زبانی رابطه متوسط و معنادار، بین هویت فرهنگی و هوش چندگانه رابطه ای مثبت و معنادار، و بین پیشرفت تحصیلی و هوش چندگانه زبان آموزان رابطه ای مثبت و معنادار وجود دارد.همچنین هویت فرهنگی زبان آموزان از طریق هوش بین فردی آنها و پیشرفت زبانی توسط هوش زبانی قابل پیش بینی هستند.با آگاهی از این نتایج، معلمان زبان میتوانند خود را برای مقابله با چالش های احتمالی آماده کنند.

مقاله حاضر بر آن است تا دلایل و شواهدی، در پیوند با تحلیلِ فرآیندهای واژه سازی در زبان فارسی بر پایه صرفِ ساخت بنیاد (Booij, 2010b) ارائه دهد. در ابتدا، مفاهیمِ ساخت، واژگانِ سلسله مراتبی و الگوی واژه سازی معرفی خواهند شد. بر اساس این رویکرد، به جای قواعد واژه سازی از الگوهای واژه سازی استفاده می شود. سپس، نشان داده می شود که ویژگی های کلی برخی واژه های مرکب- از جمله واژه های مرکب برون مرکز، شاهدی برای تحلیل این گونه واژه ها، به عنوان ساخت و الگوهای واژه سازی هستند. شاهد بعدی، مربوط به زایایی درونه گیری شده و رخ داد همزمان دو یا بیشتر از دو الگوی واژ ه سازی است. در هر دو مورد زایایی یک فرایند واژه سازی وابسته به درونه گیری آن در یک فرایند دیگر است. در این موارد، واژه ها با بهره گیری از تلفیق الگوهای واژ ه سازی تولید می شوند. یافته ها نشان می دهد رویکرد ساخت بنیاد در تحلیل فرایندهای واژه سازی زبان فارسی کارآمد بوده است. این شواهد، می تواند از تحلیل فرایندهای واژه سازی در زبان فارسی بر پایه صرف ساخت بنیاد پشتیبانی کند.

من در تاریخ 30 دی ماه 1398 از طرف انجمن دوستداران میراث فرهنگی و طبیعی سمنان، به ویژه برای پاسداشت سومین سالگرد ثبت ملی زبان سمنانی در سازمان میراث فرهنگی و صنایع دستی و گردشگری ایران به سمنان دعوت شدم. این مراسم که بسیار باشکوه بود با حضور جمع کثیری از سمنانی های عزیز برگزار شد و همراه با نمایشگاه عکس های تاریخی و برنامه های شاد توسط تعدادی از هنرمندان ملی انجام گردید. در آن روز تعدادی از اساتید دانشگاه سمنان و نیز فرهیختگان این شهر به ایراد سخنرانی پرداختند. در اینجا جا دارد از دوست و همکار عزیزم، روانشاد خانم دکتر عصمت اسماعیلی، استاد بنام رشته ی زبان و ادبیات فارسی و نیز مدیر گروه این رشته در دانشگاه سمنان نام ببرم که پیام رئیس دانشگاه سمنان را درباره ی این جشن و علت آن گردهمایی قرائت کردند. متأسفانه کرونا این عزیز را هم از ما و از جامعه ی علمی کشورمان ربود. من یک بار دیگر فقدان ایشان را به همه ی همکاران علمی و دانشگاهی ایران و نیز به خانواده و دوستان ایشان تسلیت می گویم. خانم دکتر اسماعیلی با اینکه خود اهل زنجان بودند ولی علاوه بر تخصص به زبان و ادبیات فارسی، علاقه ی وافری به گویش های ایرانی و به ویژه گویش های استان سمنان داشتند و جزو افرادی بودند که برای ثبت زبان سمنانی فعالیت های چشمگیری انجام داده اند. ایشان در آذرماه 1389 همایش بین المللی گویش های کویری ایران را به نحو بسیار باشکوهی در دانشگاه سمنان برگزار کردند که من و دکتر ثمره عزیز هم در آن همایش شرکت کردیم.

این مقاله به بررسی نقش های مختلفی پرداخته که «مگر» از قرن چهارم هجری تاکنون در متون زبان فارسی برعهده داشته است. به این منظور پیکره ای مشتمل بر 24 عنوان کتاب از سه دوره تاریخی قرن های چهارم تا هفتم، هشتم تا یازدهم و دوازدهم تا زمان حاضر تهیه شد. از این سه دوره، تعداد 360 جمله که شامل «مگر» هستند استخراج شد. پس از بررسی و دسته بندی آنها دو کارکرد عمده برای «مگر» به دست آمد: کارکرد پرسشی و غیرپرسشی. ویژگی های هرکدام به تفصیل بررسی شد. هر دسته شامل زیرمجموعه هایی است که ویژگی های نحوی خاص خود را دارند. اما به طور کلی، نقش پرسشی «مگر» در حدود این 12 قرن روندی افزایشی را نشان می دهد و نقش غیرپرسشی آن روبه کاهش بوده است. همچنین به نظر می رسد در متون مکتوب «مگر» در حال عبور از مرحله غیرذهنی به ذهنی شدگی است.

پژوهش های گویش شناختی همواره از حوزه های مهم مطالعاتی متخصصان علم زبان شناسی است. گرچه در تعریف مفهوم «گویش» اختلاف نظر در بین زبان شناسان دیده می شود، ولی پیرامون اهمیت مطالعات نظام مند در این حوزه اتفاق نظر وجود دارد. تقریباً در تمام دانشگاه ها و مراکز آموزش عالی که در حوزه زبان شناسی فعال هستند، آثار پژوهشی ای با موضوعات مرتبط با گویش توسط استادان و دانشجویان این رشته انجام می شود. با این حال دستاوردهای عمده در این حوزه از پژوهش هایی با دامنه گسترده تر و مشارکت گروهی به دست می آید. در این مقاله سعی داریم نگاهی بیندازیم به فعالیت های نظام مند گویش شناختی در ایران که با تأسیس فرهنگستان دوم (فرهنگستان زبان ایران، 1357-1349) آغاز شد و پس از انقلاب اسلامی توسط نهادهای دیگری چون سازمان میراث فرهنگی و گردشگری، فرهنگستان سوم (فرهنگستان زبان و ادب فارسی، 1369 تا امروز)، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی و دایره المعارف بزرگ اسلامی ادامه پیدا کرد. در انتها نیز نگاهی داریم به فعالیت های پراکنده گویش شناختی در حوزه مقالات، پایان نامه ها و کتاب های مرتبط.

در این مقاله عوامل صوتی مؤثر در ایجاد تمایز آوایی بین افعال ماضی ساده و ماضی نقلی فارسی را بررسی کردیم. صورت آوایی افعال ماضی ساده و نقلی فارسی در گفتار محاوره ای به لحاظ ساختِ زنجیری کاملاً شبیه یکدیگر است و فقط از نظر محل وقوع تکیه با یکدیگر متفاوتند. در مطالعه ای آزمایشگاهی الگوی توزیع مقادیر پارامترهای صوتی مهمِ نوای گفتار مانند دیرش، شدت انرژی و فرکانس پایه را در صورت آوایی افعال ماضی ساده و نقلی در پیکره ای شامل 24 جمله بررسی کردیم. نتایج به دست آمده نشان داد هیچ کدام از پارامترهای انتخاب شده نمی تواند به طور منظم و پایدار الگوی نوایی افعال ماضی ساده و نقلی را از یکدیگر متمایز کند. پس از هنجارسازی مقادیر فرکانس پایه و محاسبه میانگین تغییرات زیروبمی در سطح تمامی داده ها به ازای هر گوینده دریافتیم آنچه اساساً باعث تمایز صوتی صورت آوایی افعال ماضی ساده و نقلی می شود مقادیر محلی قله و دره F0 در سطح هجاهای هدف این افعال است. نتایج تحلیل های آماری با تأیید این واقعیت نشان داد فرکانس پایه محلی (ارتفاع قله) پارامتر صوتی معتبر و باثباتی است که صورت آوایی افعال ماضی ساده و ماضی نقلی را بر روی هر دو محور جانشینی و هم نشینی از یکدیگر متمایز می کند.

اطلس جهانی ساخت های زبان، که به اختصار والس نامیده می شود، اطلسی است زبانی -رده شناختی که پراکندگی جهانیِ ویژگی های ساختی زبان را نشان می دهد. این اطلس با همکاری مارتین هسپلمث، متیو درایر، دیوید گیل و برنارد کامری در مؤسسهٔ مکس پلانک بین سال های 1999تا 2004 گردآوری شد و در ژوئیهٔ 2005 توسط انتشارات آکسفورد به چاپ رسید (هسپلمث، 2009: 283). تاکنون 55 نویسنده در تهیه آن مشارکت داشته اند که هرکدام (یا گروهی از آنها) تنها به بررسی یک ویژگیِ ساختی پرداخته اند.

مطالعه حاضر به منظور بررسی اثر تعامل مکالمه ای بر عملکرد نگارش زبان آموزان ایرانی زبان انگلیسی به عنوان زبان خارجی انجام شده است. به منظور رسیدن به این هدف، از طرح پیش آزمون و پس آزمون نیمه تجربی استفاده شد. علاوه بر این طرح نیمه تجربی که برای پاسخگویی به سوال اول این تحقیق استفاده شده بود، پژوهشگران از مصاحبه نیز برای جمع آوری داده ها جهت پاسخگویی به سوال دوم تحقیق حاضر بهره گرفتند. تعداد 32 نفر انتخاب شده و به دو گروه تجربی (17 نفر) و گروه کنترل (15 نفر) تقسیم شدند و با استفاده از آزمون تعیین سطح آکسفورد همگن سازی شدند. آنها پیش آزمون و پس آزمون را به همراه نه جلسه آموزش پشت سر گذاشتند. از آزمون t مستقل برای مقایسه میانگین نمرات گروه ها استفاده شد. نتایج حاصل از این مطالعه نشان داد که گروه مکالمه ای یعنی گروه تجربی، بهتر ازگروه کنترل عمل کرد و موفقیت بیشتری در نگارش به دست آورد. علاوه بر این، نتایج حاصل از مصاحبه نشان داد که نگرش زبان آموزان گروه مکالمه ای نسبت به استفاده از این روش در کلاس نگارش مثبت است.

در زبان عربیِ معاصر، اسلوب های تعجبِ سماعی، در مقایسه با اسلوب های قیاسی آن پرکاربردتر و متنوع تر است. هر چند، این اسلوب های تعجبِ سماعی، هنوز هم همانند قدیم کمتر مورد توجه قرار گرفته اند. پژوهشگران به این مسئله که ساختارهای تعجبِ سماعی نیز خود می توانند از ساخت های ویژه ای پیروی کنند، نپرداخته اند. همین امر به همراه کاربرد متنوع این نوع جمله ها در زبان عربی و معادل یابی آن ها در زبان فارسی، بیانگر اهمیت پژوهش حاضر است. این مقاله به دسته بندی 460 جمله تعجبی در دو کتاب «الشمس فی یوم غائم» و «زهره العمر» که اولی به زبان گفتار و دومی به زبان نوشتار نزدیک تر است، پرداخته است. در این راستا، پژوهش حاضر بر آن است ابتدا جمله های تعجبی سماعی را بر پایه تقابل میانِ زبان فارسی و عربی توصیف کند. سپس معادل یابی، ساخت و کاربرد جمله های تعجبی سماعی در زبان گفتار و نوشتار مورد ارزیابی قرار گیرد تا تفاوت ها و شباهت های موجود میان جمله های تعجبی سماعی در فارسی و عربی نمایان شود.یافته های پژوهش نشان می دهد که در زبان گفتار، سبک و آهنگ در تشخیص ساختار جمله های موردِ اشاره مهمترین نقش را بر عهده دارند. همچنین، تمنی، قسم و گاه ضرب المثل ها و اصطلاح های عامیانه، تکیه و تأکید بسیار مورد استفاده قرار می گیرند. در زبان نوشتار نیز ساخت های تأکیدی نقش پررنگ تری داشته و جمله ها با تنوع بیشتری می آیند. در این میان، جمله های نمایاننده مقدار و مقایسه، اسلوب های منفی، اسلوب های تأکیدی که گاهی در قالب جمله های خبری منفی مانند اسالیب حصر، استثنا، تقابل و تباین می آیند، بسیار اهمیت دارند. در معادل یابی - به ویژه در زبان گفتار- حرف «که» نقش مؤثری دارد. به نظر می رسد در زبان نوشتار عربی بیشتر این جمله های با ژرف ساخت به کار می روند و در زبان فارسی اغلب با روساخت معادل یابی می شوند. همچنین، این پدیده در زبان گفتار بیشتر به چشم می خورد.

Speech acts have a decisive role in enabling EFL learners to communicate successfully. This study compared the efficacy of jigsaw and dictogloss tasks in learning speech act by 47 pre-intermediate adolescent EFL learners. The participants were selected based on convenience sampling and were homogenized based on the results of a PET. Discourse- completion task (DCT) was employed as the pre and post-tests. The result of the DCT pre-test showed that the participants were not familiar with the target speech acts. Twenty 3-minute vignettes taken from different films were employed as the medium of instruction. After the treatment, the participants sat for another DCT. The results revealed that there was no statistically significant difference between the groups regarding knowledge of speech acts. However, the results of the paired samples t-test conducted to ensure the effectiveness of the treatment showed that there was a statistically significant difference between the groups’ DCT pre and post-tests. The study revealed that task type did not have a crucial role in learning speech acts; however, it encouraged the use of films for teaching speech acts.