درخت حوزه‌های تخصصی

این مقاله به موضوعاتی میپردازد که ایجاد داده پایگاهی برای محدوده تهران بزرگ, مستلزم آنهاست و به ویژگیهای سودمند چنین امری نیز اشاره خاص دارد بعلاوه بر نیاز به استانداردی برای داده پایگاه ها تأکید می کند و نگاهی هم به تقویت کارآیی کارکردی این داده پایگاه دارد. این مقاله با ذکر تلاش هایی که در ایران برای شبکه کردن کتابخانه های ایران از طریق خدمات تحویل مدرک و داده پایگاه های مرکز اطلاعات و مدارک علمی ایران انجام گرفته به پایان می رسد.

“ژاک ایلول” فیلسوف فرانسوی (1964) می گوید: “فن آوری, انسان – یعنی خالق خود – را تا حد چرخ دنده ای در خدمت کلان ماشین های جهانی پایین آورده است.” تلاش هایی برای بحث درباره جنبه های اجتماعی – فرهنگی حرکت به سوی جامعه اطلاعاتی انجام شده است. این مقاله به طورخاص به وجه منفی جامعه اطلاعاتی می پردازد.

در کشورهایی که سنت ایجاد پایگاه های اطلاعاتی نوپا است, طراحی پایگاه اطلاعاتی موضوعی مسایل و مشکلات فراوانی به همراه دارد. بخشی از این مسایل جزء ماهیت کار, و بین اغلب پایگاه های اطلاعاتی مشترک است و بخشی دیگر از ویژگی های زبانی و فرهنگی – اجتماعی ناشی میشود. در ایجاد بانک اطلاعات علوم تربیتی ایران, فقدان اصطلاحنامه تخصصی فارسی سبب گردید تا برای تدوین واژگان مهار شده از اصطلاح های علوم تربیتی فارسی و تطابق آن با توصیفگرهای اریک (ERIC) نیرو و وقت قابل توجهی صرف شود. انتخاب اصطلاح رایج مرجع در زبان فارسی با توجه به معادل آن در اصطلاحنامه اریک, کاری دقیق و حساس بود. استفاده از کاربرگه مناسب که در عین اختصار, امکان داده شود, مسئله ای بود که می بایست در همان مراحل ورود اطلاعات کتابشناختی انواع مدارک را داشته باشد و این اطلاعات پس از پردازش, به خوبی بازیابی و نمایش نخست حل گردد. با کمی مطالعه و مددگرفتن از تجربه بانکهای اطلاعاتی جهانی این مشکل رفع شد. معضل دیگر, دستیابی به نرم افزاری کارآمد بود که مشکل تقابل جهت خط فارسی (راست به چپ) با خط انگلیسی را برطرف کند, نمایش مناسبی از کلیدواژه های فارسی و انگلیسی ارائه دهد, و امکان بازیابی مؤثر را فراهم نماید. مقاله حاضر بازگوی همین تجربه ها است.

چالش های فراروی مدیران امروزین در تصمیم گیری ها، باعث توسعه سیستم های اطلاعات مدیریت و اهمیت یافتن آنها شده است، به گونه ای که برخی از صاحبنظران سازمان ها را عملاً مترادف با سیستم های اطلاعاتی شان دانسته اند. سیستم های اطلاعاتی به گونه های مختلف دسته بندی می شوند، ولی اگر سطح و نوع کاربری آنها را معیار قرار دهیم می توان این سیستم ها را به طور کلی به سه گروه EDP ، MIS و DSS تقسیم کرد که پیوستاری از قلمرو اطلاعات ساختار یافته داخلی مخصوص رده های عملیاتی سازمان تا اطلاعات ساختارنیافته عمدتاً با منشأ خارجی ویژه مدیران عالی را در بر می گیرند. به دلایل گوناگون ، مدیران عالی نقش راهبردی در استقرار و بکارگیری سیستم های اطلاعات مدیریت دارند، اما تفاوت دیدگاه ها و تنوع برداشت ها و نیز مفروضات بعضاً متضاد مدیران باعث موضع گیری های گوناگونی از سوی آنان می شود که البته روش ها و تعاملات دست اندرکاران واحد سازمانی مربوط به تکنولوژی اطلاعات در نوع این موضع گیری ها مؤثر است. از آنجا که DSS ها بالاترین سطح اطلاعاتی تلقی شده اند، طبعاً حمایت مدیریت عالی نقش تعیین کننده تری در استقرار و بکارگیری موفق آنها دارد و به همین دلیل واحد تکنولوژی اطلاعات باید روش های سنجیده تری برای کسب این حمایت به کار گیرد. البته استفاده از DSS ها دیگر در انحصار مدیریت عالی نبوده و تا حدودی در سطح سازمان گسترش یافته است. در سیستم های دولتی ایران ، وجود برخی پیچیدگی ها ، کمبودها ، ضعف های برنامه ای و فقدان سابقه طولانی در بکارگیری سیستم های اطلاعات مدیریت باعث ایجاد احساس عدم کارآیی سیستم های موجود در مدیران شده است و این در حالی است که هم ضرورت های روشنی برای استفاده از چنین سیستم هایی و از جمله DSS، به چشم می خورد و هم امکانات ، زمینه ها و رمایه گذاری های مناسبی در این زمینه وجود دارد.

این مقاله تعدادی از پروتکل های امنیتی اینترنت و WWW را مورد بررسی قرار میدهد. از این میان SSL و SHTTP تأیید اصالت, محرمانه بودن و یکپارچگی را ارائه میکنند. در حالی که SEPP پروتکل پرداخت است, و مخصوصاً برای استفاده در خرید الکترونیکی طراحی شده است.

در همگی روندهای مهم توسعه در طی پنج دهه، یونسکو نقش ارزشمندی در پی ریزی بنیان توسعه کتابخانه ها، آرشیوها، مراکز سند پردازی و اطلاع رسانی – طیف کامل مؤسسات و فرآیندهای اطلاعاتی پشتیبان توسعه ملی – بازی کرده است. برخی کشورها در راه اندازی و به کارگیری این مؤسسات و فرآیندها به نفع خود بموقع اقدام کرده اند و برخی نه. مایلم بگویم که کشورهایی که در این راه قدم برداشته اند امروزه وضعیتی برتر و بهتر دارند. در حالی که ما به سوی قرن بیست و یکم پیش میرویم، بخش ارتباطات یونسکو با شما همراه خواهد بود تا همچنان که کشورها به جوامع اطلاعاتی مبدل میشوند و امکان بهرهبرداری و سود جستن از جامعه راستین اطلاعاتی جهانی را برای شهروندان خود فراهم می آورند، در این فرآیند با شما همگام باشد.

جامعه ما با سرعت روزافزونی به سوی اطلاعاتی شدن پیش می رود, در حالی که بهره دهی بخش اطلاعات آن طور که باید نیست. برداشت نادرست مدیریت راهبردی, یا به عبارت دیگر مدیریت منابع اطلاعاتی, از نقش و ویژگی اطلاعات یکی از علل این ناکارآیی است. تصویری که در این مقاله ارائه می شود از روند تحولات و برخی از تناقضاتی است که بر مدیریت منابع اطلاعاتی اثر می گذارد. برای اداره صحیح منابع اطلاعاتی, شیوه ها یا الگوهای مدیریت و تناقضات و مشترکات آنها مشخص می گردد, تا بلکه بتوان به یک الگوی رضایت بخش از مدیریت منابع اطلاعاتی دست یافت. در خاتمه, درباره نقشی که پژوهشگر آینده در سه سناریوی مدیریت منابع اطلاعاتی در آینده – سناریوی بی طرفی, سناریوی بدبینانه و سنایوری خوش بینانه  بازی می کند بحث و نتیجه گیری می شود

تحقیق حاضر به منظور کمک به کتابداران مرجع/ کتابشناسان در انتخاب شکلهای الکترونیکی نمایه‌ها و چکیده‌ها انجام گرفته است. داده‌ها از استفاده‌کنندگان معمولی و متخصص, برای مقایسه نگارشهای بر روی دیسک نوری و اینترنتی از چکیده‌نامه علوم دریایی و شیلات  (ASFA) جمع‌آوری شده است. یافته‌ها نشان میدهد که فناوری دیسک نوری, به رغم کاربرپسندی آن, محدودیت‌هایی دارد. نگارش اینترنتی ASFA حاوی رکوردهای جاری بیش تری است، پوشش جامع تری از پایگاه‌های اطلاعاتی ASFA ارائه میدهد, و دستیابی نامحدود از راه توسط هیئت علمی, کارکنان و دانشجویان را مقدور میسازد. محدودیتهای نگارش اینترنتی عبارت‌انداز: سرعت دستیابی, نارسایی‌های موتور کاوش, و نیاز به برنامه آموزشی گسترده‌تر.

هدف از اجرای این طرح, جمعآوری و سازماندهی اطلاعات مربوط به پروژههای تحقیقاتی و مدارک علمی آب است. اطلاعات گردآوری شده به همراه چکیده آنها با استفاده از دستورالعمل US MARC BIBLIOGRAPHIC FORMAT 1995 به کاربرگهها منتقل و پس از انجام کنترلهای لازم به ماشین وارد شده است. تاکنون اطلاعات مربوط به 5000 مدرک (مقاله سمینار, گزارش تحقیقاتی, پایان نامه, مقاله مجله) وارد ماشین شده و بازیابی اطلاعات و مدارک توأماً امکانپذیر است. مدارک به زبانهای فارسی, انگلیسی, فرانسه, آلمانی و روسی, و توصیفگرها به دو زبان فارسی و انگلیسی است.

سیستم اطلاعات اجرایی “EIS” به مجموعه عناوین و ابزاری اطلاق می شود که اطلاعات مورد نیاز مدیران سازمان را در زمینه ها و حیطه های مسئولیت حرفه ای آنان, با دقت, در زمان مناسب و شکلی مطلوب فراهم می کند. هدف اساسی EIS حمایت از سطوح مدیریتی سازمان از طریق عرضه اطلاعات در قالب های متناسب با نوع بهره برداری مدیران است. ارتباط مداوم و متقابل بین EIS و مدیران رده بالای سازمان, قدرت آنان را در عرصه فعالیت حرفه ای افزایش می دهد. دسترسی به یک سیستم EIS معتبر که اهمیت اطلاعات و کیفیت اطلاعات در آن مورد توجه قرار گیرد, مستلزم حصول شرایط و فنونی است که در این مقاله مورد بحث قرار گرفته است.

مسیر جریان اطلاعات، از تولیدکننده تا بهره گیر نهایی، مسیری پیچیده و محصور در میان موانع و مشکلات است. در حالی که کمی درخواست، مانعی در برابر خلق یک منبع اطلاعاتی کارآمد و یک سیستم خدماتی است، فقدان تسهیلات، تقویت قدرت درخواست ها را دچار محدودیت می کند. این وضعیت، یادآور ماجرای مرغ و تخم مرغ است و در مرحلة آغازین ایجاد یک بازار اطلاعاتی نیز وضع به همین گونه است. رهایی از این دور باطل نیاز به اقدامات مؤثر، صریح، ریشه ای و کاملا سازمان یافته دارد. برای گام برداشتن در این راه باید همة دست اندرکاران – تأمین کنندگان اطلاعات، ترویج کنندگان، واسطه ها و بهره گیران نهایی – به اتفاق هم کار کنند و برای دست یافتن به سرعت گریز، نیروی لازم را ایجاد کنند.

نیازسنجی ابزاری است که به وسیله آن می توان اطلاعاتی را درباره کاربران و مصرف کنندگان تولید کرد. یکی از کاربردهای مهم این ابزار در مراکز اطلاع رسانی و کتابخانه ها است. کسب مهارت در سنجش نیازهای اطلاعاتی و به کارگرفتن آن, مقدم بر کلیه اقداماتی است که در زمینه طراحی, مجموعه سازی و عرضه خدمات اطلاعاتی از سوی اطلاع رسانان و کتابداران صورت می گیرد. نیازسنجی اطلاعات مستلزم به کارگیری روش های علمی خاص و فنونی است که متناسب با شرایط و اهداف گوناگون نیازسنجی, کاربرد خاص خود را می یابند. آنچه در قدم نخست اهمیت دارد توجیه ضرورت نیازسنجی درحوزه اطلاع رسانی وبه کارگیری نتایج آن در عرصه اشاعه اطلاعات است.

این مقاله عوامل اساسی مؤثر بر انتقال فن آوری اطلاعات در کشورهای در حال توسعه و مشکلات آن را بررسی می کند و راه حل هایی عملی برای طراحی سیستمی منطبق با منابع و نیازهای این قبیل کشورها را ارائه می‌دهد. در این مقاله مشکلاتی که یک سازمان هنگام بهره گیری از فن آوری اطلاعات با آن روبرو است در سطح بین‌المللی مورد بررسی قرار گرفته است. شناسایی و توصیف این مشکلات عمدتاً از مطالعات موردی مربوط به کشورهای در حال توسعه به دست آمده است. این مقاله بعضی از عوامل جامعه شناختی را که کشورهای در حال توسعه برای انتقال فن آوری اطلاعات با آن دست به گریبان اند بررسی می کند و به منظوره بهره وری کامل از اختراعات، رهنمودهایی را برای غلبه بر این موانع ارائه می دهد.