عباس سعیدی

عباس سعیدی

مدرک تحصیلی: استاد گروه جغرافیا و برنامه ریزی روستایی، دانشگاه شهید بهشتی

مطالب
ترتیب بر اساس: جدیدترینپربازدید‌ترین

فیلتر های جستجو: فیلتری انتخاب نشده است.
نمایش ۱ تا ۲۰ مورد از کل ۶۹ مورد.
۱.

بررسی تأثیر مالکیت نهادی، اهرم مالی و نقدینگی بر اجتناب مالیاتی در شرکت های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران

نویسنده:
منبع: چشم انداز حسابداری و مدیریت دوره ۷ تابستان ۱۴۰۳ شماره ۹۱ (جلد ۱) 186 - 199

کلید واژه ها: مالکیت نهادی اهرم مالی نقدینگی اجتناب مالیاتی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۱ تعداد دانلود : ۱۰
اجتناب از مالیات رفتاری قانونی است؛ یعنی عوامل اقتصادی با استفاده از روزنه های قانون مالیات و بازبینی در تصمیمات اقتصادی خود تلاش می کنند بدهی مالیاتی شان را کاهش دهند. پرداخت مالیات سبب خروج جریان های نقدی شرکت می-شود. به همین منظور سرمایه گذاری در طرح های مالیاتی همیشه در کانون توجه مدیران شرکت ها بوده است. هدف پژوهش حاضر بررسی تأثیر مالکیت نهادی، اهرم مالی و نقدینگی بر اجتناب مالیاتی در شرکت های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران می باشد. به این منظور نمونه ای شامل 97 شرکت پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران بین سال های 1395 - 1401 انتخاب شد. اطلاعات با استفاده از داده های موجود در نرم افزار ره آورد نوین و بررسی گزارش ها و صورت های مالی شرکت های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران از طریق مراجعه به سایت رسمی بورس اوراق بهادار تهران جمع آوری شد؛ و آزمون ها با استفاده از نرم افزار اقتصادسنجی داده های پانلی صورت پذیرفته است. نتایج نشان می دهد: مالکیت نهادی و نقدینگی بر اجتناب مالیاتی تأثیر منفی و معناداری دارد. ولی اهرم مالی بر اجتناب مالیاتی تأثیر مثبت معناداری دارد.
۲.

بررسی تاثیر اندازه شرکت بر رابطه بین مالکیت نهادی، اهرم مالی، نقدینگی و اجتناب مالیاتی در شرکتهای پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران

نویسنده:
منبع: چشم انداز حسابداری و مدیریت دوره ۷ تابستان ۱۴۰۳ شماره ۹۱ (جلد ۱) 295 - 308

کلید واژه ها: مالکیت نهادی اهرم مالی نقدینگی اجتناب مالیاتی اندازه شرکت

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۳
هدف پژوهش حاضر بررسی تأثیر مالکیت نهادی، اهرم مالی و نقدینگی بر اجتناب مالیاتی با نقش تعدیل کنندگی اندازه شرکت در شرکت های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران می باشد. به این منظور نمونه ای شامل 97 شرکت پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران بین سال های 1395 - 1401 انتخاب شد. اطلاعات با استفاده از داده های موجود در نرم افزار ره آورد نوین و بررسی گزارش ها و صورت های مالی شرکت های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران از طریق مراجعه به سایت رسمی بورس اوراق بهادار تهران جمع آوری شد؛ و آزمون ها با استفاده از نرم افزار اقتصادسنجی داده های پانلی صورت پذیرفته است. نتایج نشان می دهد: اندازه شرکت بر رابطه بین مالکیت نهادی و اجتناب مالیاتی تاثیر منفی معناداری دارد. همچنین بر اندازه شرکت بر رابطه بین نقدینگی و اجتناب مالیاتی نیز تاثیر منفی معناداری دارد. رابطه اندازه شرکت در رابطه بین اهرم مالی و اجتناب مالیاتی معنادار و مثبت می باشد.
۳.

تحول روابط و مناسبات شهر و روستا در بخش مرکزی شهرستان درگز(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: روستا و توسعه پایدار فضا دوره ۴ پاییز ۱۴۰۲ شماره ۳ (پیاپی ۱۵) 39 - 58

کلید واژه ها: روابط شهر و روستا سکونتگاه های روستایی شهر درگز

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۱ تعداد دانلود : ۶۰
دامنه و نحوه روابط شهر و روستا به صورت های گوناگون بر شکل پذیری، رشد و توسعه سکونتگاه های روستایی و همچنین بر ساختار و کارکرد آنها اثرگذار است. با توجه به نقش این روابط در فرآیند تحولات و توسعه کانون های شهری و روستایی، علاوه بر بررسی انواع و علل روابط، شناخت آثار و پیامدهای اقتصادی، اجتماعی-فرهنگی و فضایی-کالبدی بر شهر و روستا و تلاش برای کاهش اثرات منفی این روابط در راستای سامانهی آن ها، زمینه ساز توسعه پایدار نواحی روستایی و شهری خواهد بود. پژوهش حاضر با هدف بررسی تغییرات اجتماعی، اقتصادی و کالبدی ناشی از روابط شهر و روستا بین شهر درگز و سکونتگاه های روستایی بخش مرکزی شهرستان درگز انجام شده است. روش تحقیق توصیفی-تحلیلی می باشد و جامعه آماری آن شامل خانوارهای ساکن در روستاهای بخش مرکزی شهرستان درگز است. روش بررسی در این تحقیق به دو صورت اسنادی (کتابخانه ای) و مطالعات پیمایشی (پرسشنامه) با ارزیابی 21 گویه در قالب سه مولفه اجتماعی، اقتصادی و کالبدی بوده است. در این چارچوب پس از واکاوی ادبیات و مبانی نظری پژوهش، مولفه ها و عوامل موثر بر روابط و مناسبات شهر و روستا شناسایی و سپس در تهیه ابزار گردآوری داده های میدانی پژوهش مورد استفاده قرار گرفتند. جامعه آماری شامل 237 نفر از ساکنین 22 روستای بخش مرکزی شهرستان درگز است که با استفاده از روش تصادفی نمونه-گیری شد.نتایج بیانگر تغییرات عمده در قیمت زمین و مسکن روستایی، کوچک بودن قطعات کشاورزی، کمبود خدمات بهداشتی-درمانی در روستا و وابستگی بالای سکونتگاه های روستایی به شهر درگز می باشد.
۴.

جایگاه روابط روستایی-شهری در تحول کالبدی - فضایی روستاهای بخش مرکزی شهرستان اهواز (خوزستان)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: جغرافیا سال بیستم تابستان ۱۴۰۱ شماره ۷۳ 1 - 17

کلید واژه ها: روابط روستایی - شهری جریان های فضایی تحولات کالبدی - فضایی روستاهای پیرامونی شهر اهواز

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۸۹ تعداد دانلود : ۲۲۲
تعاملات روستایی و شهری در برنامه ریزی و آینده نگری مطالعات شهری و روستایی از اهمیت بسیاری برخوردار است. به گونه ای که کوچکترین خلل در این روند منجر به برهم خوردن نظم در سطوح ساختار فضایی می شود. محدوده مورد مطالعه در چند دهه اخیر به خصوص بعد از انقلاب اسلامی تحت تأثیر عوامل و نیروهای مختلف اقتصادی و اجتماعی از جمله نیروها و جریان ها و پیوند های روستایی شهری و ارتباطات عمیق و زیاد با شهر اهواز دچار تحولات کالبدی فضایی شده است. در پژوهش مورد نظر برای سنجش متغیر مستقل (روابط روستا و شهر)و متغیر وابسته (تحولات کالبدی-فضایی) از پرسشنامه که از خانوار های روستایی پر شده است استفاده گردیده است. روابط روستا و شهر از جریان های مختلف شکل می گیرد که هر کدام در پرسشنامه با گویه های مختلف بدست آمده اند. سپس نقش آنها بر دگرگونی الگوی کالبدی-فضایی را می سنجیم با استفاده از داده های بدست امده و آزمون رگرسیون میزان تاثیر گزاری بدست آمده است. بیشترین جریان، مربوط به جریان جمعیت و جابه جایی ساکنین از روستا به شهر بوده است. که به دلایل مختلف می تواند شکل گرفته باشد. و بعد از آن تعاملات مربوط به مسائل بهداشت و پزشکی نیز قرار دارد. با توجه به مشاهدات کمبود خدمات پزشکی و دارویی و بهداشتی دلیل مناسبی برای مراجعه به شهر اهواز می تواند باشد. کمترین جریان، خدمات خدمات خوراکی و تغذیه، خدمات توزیعی و فنی و ساختمانی است. باتوجه به شکل گیری جریانات مختلف بین روستا وشهر، یک سویه بودن به سمت سکونتگاههای شهری و عدم شکل گیری پیوندهای روستایی – شهری به خصوص در ناحیه مورد نظر پژوهش کلانشهر اهواز و روستاهای پیرامونی و به دنبال آن تحولات شکل گیری شده است.
۵.

ارزیابی سرمایه های معیشتی سکونتگاه های روستایی (1399-1375)؛ نمونه موردی: ناحیه تکاب (آذربایجان غربی)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: سیاست نامه علم و فناوری دوره دوازدهم تابستان ۱۴۰۱ شماره ۲ (پیاپی ۳۹) 83 - 64
تعداد بازدید : ۲۱۰ تعداد دانلود : ۱۵۴
از مهم ترین و تأثیرگذارترین بسترهای پیشبرد اهداف توسعه در نواحی روستایی، شناخت وضعیت معیشت خانوارها، میزان دسترسی آن ها به سرمایه های مختلف معیشتی و عوامل جغرافیایی مؤثر بر معیشت است ؛ با این نگاه و در جهت ارزیابی نقش سرمایه های مختلف معیشتی در پایداری یک ناحیه روستایی، پژوهش حاضر به بررسی نقش سرمایه های معیشتی در سکونتگاه های روستایی ناحیه تکاب پرداخته است. روش شناسی انجام تحقیق بر اساس روش تحقیق آمیخته و از نوع طرح تحقیق آمیخته اکتشافی صورت پذیرفته است. بر اساس مطالعه انجام شده، سرمایه ها در قالب 3 بخش اصلی سرمایه های محیطی (معادن، ظرفیت های گردشگری، محصولات زراعی و باغی، فرآورده های دامی (لبنی)، مراتع، محصولات زنبورداری)، سرمایه های انسانی (سطح تحصیلات، تمایل خانواده ها به تحصیل فرزندان و قالی بافی) و سرمایه های اجتماعی (مشارکت و همدلی مردم، امنیت اجتماعی، تنوع قومیتی و زندگی مسالمت آمیز) دسته بندی شدند. نتایج پژوهش گویای آن است که ناحیه مورد مطالعه از نظر سرمایه های محیطی، انسانی و اجتماعی شرایط مطلوبی دارد و مسئله اساسی در این بین به نحوه استفاده از این سرمایه ها برمی گردد. معادن به عنوان یک سرمایه محیطی نه تنها به معیشت روستائیان کمک چندانی نکرده بلکه باعث تخریب محیط زیست پیرامونی، تغییر کاربری ها و تخریب زیرساخت ها (راه های ارتباطی) شده است. بر اساس یافته ها علت چنین پیامدهایی بیشتر به مشارکت ندادن مردم در بهره گیری از توان های محیطی بر می گردد. سرمایه های فیزیکی و مالی شرایط مناسبی را در ناحیه مورد مطالعه نداشته اند که علت اصلی آن دوری تکاب از شهرهای بزرگ و میانی منطقه و نیز شرایط خاص جغرافیایی و کوهستانی بودن منطقه برمی گردد. کلمات کلیدی: معیشت پایدار، سرمایه معیشتی، سکونتگاه های روستایی، شهرستان تکاب.
۶.

روند شکل گیری کانون های عشایری و سنجش میزان استقبال و رضایتمندی کوچندگان، مطالعه تطبیقی ناحیه کوهرنگ (چهارمحال و بختیاری)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: برنامه ریزی توسعه کالبدی سال هفتم پاییز ۱۴۰۱ شماره ۳ (پیاپی ۲۷) 1 - 14

کلید واژه ها: اسکان عشایر کانون های هدایتی کانون های حمایتی ناحیه کوهرنگ

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۲۲ تعداد دانلود : ۱۱۶
زﻧﺪﮔﯽ ﻋﺸﺎﯾﺮی  و شیوه کوچ نشینی به عنوان اولین نظام اجتماعی جامعه بشری ﺑ ﻪ ﻣﺮاﺗ ﺐ، ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ دو ﻧﻈﺎم روﺳﺘﺎﻧﺸﯿﻨﯽ و ﺷﻬﺮﻧﺸﯿﻨﯽ ﺑﺎ دﺷ ﻮاری ﺑﯿﺸﺘﺮی ﻫﻤ ﺮاه  است. بنابراین از ﺳ ﻮی ﺑﺮﻧﺎﻣ ﻪرﯾ ﺰان و  ﻣﺘﺨﺼﺼﺎن ﻣﺮﺑﻮطه، راﻫﺒﺮدﻫ ﺎی ﮔﻮﻧ ﺎﮔﻮﻧﯽ ﺑﻪ ﻣﻨﻈﻮر ارﺗﻘﺎی ﮐﯿﻔﯿﺖ اﯾﻦ ﺷ ﯿﻮه از زﻧﺪﮔﯽ اراﺋ ﻪ شده که یکی از مهم ترین این راهبردها، اﺳﮑﺎن ﻋﺸﺎﯾﺮ است. در راستای این راهبرد، کانون های عشایری (هدایتی و حمایتی) متعددی با روندهای متفاوتی جهت اسکان عشایر داوطلب در سراسر نقاط عشایری ایجاد شده است. باتوجه به روند شکل گیری کانون های عشایری، میزان استقبال و رضایتمندی کوچندگان از این کانون ها متفاوت است. از این رو هدف از پژوهش حاضر مطالعه تطبیقی روند شکل گیری کانون های عشایری و سنجش میزان استقبال و رضایتمندی کوچندگان ناحیه کوهرنگ (چهارمحال و بختیاری) است. روش شناسی تحقیق، توصیفی- تحلیلی و روش گردآوری اطلاعات، کتابخانه ای و میدانی با رویکرد پیمایشی است و جامعه آماری تحقیق شامل خانوارهای اسکان یافته عشایری در کانون های اسکان عشایر ناحیه کوهرنگ است. نتایج نشان می دهد که میزان مشارکت کوچندگان در اجرای طرح اسکان عشایر، در کانون های حمایتی بیشتر از کانون های هدایتی بوده و در بحث رضایتمندی نیز با توجه به نتایج آزمون تی-تک نمونه ای، میزان رضایتمندی و استقبال کوچندگان از کانون های حمایتی(95/3) بیشتر از کانون های هدایتی(26/3) ارزیابی شده است.
۷.

واکاوی نقش کارآفرینی روستایی در توسعه پایدار محلی، با تاکید بر پیوستگی روستایی- شهری (مورد شناسی: ناحیه دالاهو، استان کرمانشاه)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: جغرافیا و آمایش شهری - منطقه ای سال یازدهم تابستان ۱۴۰۰ شماره ۳۹ 1 - 20

کلید واژه ها: کارآفرینی روستایی توسعه پایدار محلی پیوستگی روستایی- شهری ناحیه دالاهو (کرمانشاه)

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۶۴ تعداد دانلود : ۳۰۵
کارآفرینی روستایی از طریق فعال شدن نوآوریها در زمینه بهره گیری از منابع محدود، می تواند با استفاده از منابع محدود سرمایه ای، به گسترش فعالیتها و ایجاد اشتغال در سطح محلی بیانجامد. در این ارتباط، افراد دخیل در این فرایند نه تنها به کسب مهارت، بلکه به گسترش کسب وکارهای درآمدزا و افزایش سطح درآمد و پس انداز خویش و دیگران یاری رسانند. از این رو، فرض بر این است که کارآفرینی روستایی می تواند تسهیلگر ارتباط موثر بین فعالیتهای مرتبط با تولید کشاورزی و بخشهای غیرزراعی، از جمله صنایع کوچک و خدمات، گشته و سرانجام، به بهبود شرایط زندگی و فعالیت در سطح روستاها بیانجامد. این مقاله از طریق بررسی نقش پذیری کارآفرینی روستایی در ناحیه دالاهو (استان کرمانشاه)، می کوشد نشان دهد، گسترش این فعالیتهای مرتبط با آن می تواند نه تنها به گسترش تعامل بیشتر و پیوستگی روستاها با کانونهای شهری، بلکه در ترغیب روند توسعه پایدار در سطح محلی اثرگذار باشد. جامعه آماری این پژوهش 139 سکونتگاه روستایی پراکنده در سطح ناحیه است که به شیوه توصیفی- تحلیلی مورد بررسی قرار گرفته است. بدین منظور، برای گردآوری داده ها و اطلاعات لازم، از روشهای کتابخانه ای و میدانی، با بهره گیری از شیوه های پرسشگری و مصاحبه استفاده شده است. شاخصهای مورد استفاده برای سنجش کارآفرینی روستایی و نقش آن در توسعه پایدار محلی، از جمله عبارت بوده اند از دامنه افزایش اشتغال، افزایش سطح درآمد، امکان دسترسی به خدمات، تلاش برای حفاظت از محیط. تحلیل داده های گردآوری شده با بهره گیری از روشهای آمار توصیفی و استفاده از نرم افزارهای Spss و Excel  و همچنین از آزمون T و آزمون همبستگی پیرسون به انجام رسیده است. نتایج این تحقیق نشان می دهد که ناحیه دالاهو، با وجود برخورداری از برخی توانهای محیطی و قابلیتهای اجتماعی- اقتصادی، به سبب پراکنش افراطی سکونتگاههای روستایی و فاصله زیاد آنها از مرکز ناحیه ای، همچنین عدم دسترسی آسان به بازارهای مبادله کالایی و سازوکارهای خاص حاکم بر این بازارها، فعالیت کارآفرینان روستایی نتوانسته آنچنان که باید و شاید، با رونق و گسترش همراه باشد و به درستی به پیوستگی روستایی- شهری و توسعه پایدار نسبی در سطح ناحیه بیانجامد.
۸.

کارآمدی برنامه ریزی فضایی در ارزیابی آثار و پیامدهای احداث و بهره برداری از سد و شبکه آبیاری در ساماندهی نظام فضایی (مطالعه موردی: سد علویان در استان آذربایجان شرقی)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: برنامه ریزی توسعه کالبدی سال ششم بهار ۱۴۰۰ شماره ۱ (پیاپی ۲۱) 11 - 27

کلید واژه ها: برنامه ریزی فضایی توسعه نامتوازن رویکرد سیستمی سد علویان ساماندهی نظام فضایی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۵۱ تعداد دانلود : ۱۹۴
برنامه ریزی فضایی به عنوان رویکرد بدیل توسعه پایدار در دانش جغرافیا، مبتنی بر درک درست و متناسب از فضا به عنوان پدیده ای نظام مند است که نقش محوری در هدایت جامعه به سوی اصول توسعه پایدار دارد. احداث سد و شبکه های آبیاری در قالب طرح های عمران و توسعه، به منظور تأمین آب کشاورزی، شرب و صنعت، از یک سو موجب تغییرات ساختاری- کارکردی مختلفی در نظام مکانی- فضایی سکونتگاه های انسانی شده و از سوی دیگر به عنوان اقدامی مداخله جویانه در نظام محیطی محسوب می شود که آثار و پیامدهای متعددی دارد. این پیامدها به عنوان بخشی از فضاهای جغرافیایی محسوب می شوند که در فرآیند تحول فضایی و تولید فضا نقشی مهم بر عهده دارند. این پژوهش با استفاده از روش اثباتی و تلفیقی از روش های کمی و کیفی و از طریق تکمیل پرسشنامه های خانوار و آبادی و تجزیه و تحلیل آماری، به ارزیابی آثار ناشی از اجرای سد و شبکه آبیاری علویان(در استان آذربایجان شرقی) در تغییر و تحولات نظام فضایی سکونتگاه های روستایی با رویکرد برنامه ریزی فضایی می پردازد. نتایج پژوهش نشان داد اجرای طرح سد و شبکه آبیاری علویان به لحاظ نبود نگرش جامع و نظام وار مبتنی بر اصول برنامه ریزی فضایی در مطالعه، اجرا و بهره برداری، ساماندهی و رشد متوازن نظام فضایی سکونتگاه های روستایی را درپی نداشته است. 
۹.

تحلیل جریان فضایی در سطح ناحیه با تاکید بر پیوستگی روستایی- شهری (مطالعه موردی: ناحیه دالاهو، استان کرمانشاه)

نویسنده:
منبع: جغرافیا و روابط انسانی دوره ۴ تابستان ۱۴۰۰ شماره ۱۳ 350 - 370

کلید واژه ها: جریان های فضایی ساختار فضایی پیوستگی روستایی- شهری ناحیه دالاهو

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۰۴ تعداد دانلود : ۱۸۰
پیوندهای روستایی- شهری حاصل از جریان های فضایی در سطوح مختلف محلی، ناحیه ای و ملی با تاکید بر نقش و کارکرد شهرها و روستاهای درون هر ناحیه ضمن ایجاد توازن و توسعه یکپارچه، بر کلیه ابعاد فضایی سکونتگاههای روستایی– شهری تاثیرگذار است این پژوهش برآن است که به روش توصیفی– تحلیلی بر مبنای داده های میدانی(استفاده ازابزار پرسشنامه) و اسنادی، تعاملات بین کانونهای روستا– شهری در سطح ناحیه دالاهو که به وسیله جریان های گوناگون جمعیتی، کالا وخدمات، محصولات کشاورزی وغیرکشاورزی، سرمایه و اطلاعات و...تحقق پذیرفته را با رویکرد منطقه ای مورد تجزیه و تحلیل قرار دهد. جامعه آماری این پژوهش 139 سکونتگاه روستایی دارای سکنه و سه نقطه شهری با 10266 خانوار و بالغ بر 35987 نفر جمعیت در مساحتی در حدود191 کیلومتر مربع در غرب استان کرمانشاه است که حجم روستاهای نمونه 15 مورد انتخاب شده و سپس برای تحلیل از نرم افزار Nodeexl و Spss و برای نقشه ها از GIS استفاده گردیده است. نتایج پژوهش نشان می دهد که مجموع ساختارهای محیطی- اکولوژیکی(توپوگرافی،منابع آب، خاک و...) و انسان ساخت (خدمات، راه ارتباطی و...) موجب شکل گیری عرصه های متفاوتی شده و پیامد آن شکل گیری نابرابری فضایی در سطح محدوده مورد مطالعه ، ناکافی بودن نقش شهرها و روستاهای مرکزی در خدمات رسانی به سکونتگاههای پیرامونی و نداشتن نقش مکمل و عدم شکل گیری روابط و پیوستگیهای درخور توجه روستایی- شهری در سطح محدوده مورد مطالعه گردیده است و نقاط شهری گهواره و کرند به دلیل داشتن منابع و اعتبارات ، به عنوان مراکز قطب و به عبارتی نقاط بالادست معرفی شده اند و و به عنوان مراکز کلیدی در سطح ناحیه دالاهو محسوب می شوند.وهمچنین سکونتگاههای روستایی که دارای مراکز بهداشتی– درمانی و یا مراکز آموزشی مقاطع بالاتر (متوسطه) هستند در مرکزیت خوشه های ارائه خدمات به پیرامون خود قرار دارند.
۱۰.

نقش عوامل درونی تأثیر گذار در آسیب پذیری سکونتگاه های روستایی (1399-1375) مورد: ناحیه تکاب (آذربایجان غربی)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: جغرافیا و توسعه ناحیه ای سال نوزدهم پاییز و زمستان ۱۴۰۰ شماره ۲ (پیاپی ۳۷) 191 - 159

کلید واژه ها: آسیب پذیری سکونتگاه های روستایی دگرگونی های مکانی - فضایی تحلیل محتوا ناحیه تکاب

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۱۶ تعداد دانلود : ۱۰۸
آسیب پذیری سکونتگاه های انسانی متأثر از عوامل مختلفی است. آسیب هایی با منشا های مختلف اثرات متفاوتی را بر فضای سکونتگاهی انسان ها بر جای گذاشته اند، که البته میزان این اثرات در فضاهایی روستایی بیشتر بوده است. پژوهش حاضر با هدف بررسی آسیب پذیری سکونتگاه های روستایی ناحیه تکاب انجام شده است. روش مورد استفاده کیفی و از نوع اکتشافی بوده است. جامعه آماری پژوهش حاضر خبرگان، کلیه مدیران و مردمان محلی سکونتگاه های روستایی ناحیه تکاب بوده است. نمونه گیری با استفاده از رویکرد هدفمند انجام گرفته است. برای تعیین حجم نمونه از اشباع نظری بهره گرفته شد به طوری که مصاحبه ها تا رسیدن به اشباع نظری ادامه یافت و در نهایت 30 مصاحبه صورت پذیرفت. روش تجزیه و تحلیل در این پژوهش روش تحلیل محتوا است. نتایج حاصل از مطالعات کیفی مشتمل بر 179 کد اولیه، 43 مفهوم، 16 مقوله فرعی و 3 مقوله اصلی بوده است. نتایج نشان داد که دگرگونی بسترهای مکانی – فضایی ناحیه تکاب در شکل پذیری آسیب های این ناحیه در قالب آسیب های محیطی (محدودیت منابع آب، بروز مخاطرات، آسیب های ناشی از معادن، قطعه قطعه شدن زمین های کشاورزی و پراکندگی) آسیب های اقتصادی (خام فروشی مواد اولیه، اشتغال، مشکلات فروش محصولات، پایین بودن خدمات و زیرساخت ها، سو مدیریت در بخش گردشگری و عدم حمایت از بافندگان فرش) و آسیب های اجتماعی (مهاجرت، مشارکت پایین مردم در امور روستا، پایین بودن سطح سواد بویژه زنان، مطالبه گر نبودن مردم و آسیب های ناشی از شبکه های اجتماعی) خود را نشان داده است.  
۱۱.

عوامل اثرگذار بر شکل گیری خزش روستایی در ناحیه چمستان مطالعه موردی: شهرستان نور، استان مازندران(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: جغرافیا سال نوزدهم تابستان ۱۴۰۰ شماره ۶۹ 19 - 37

کلید واژه ها: خزش روستایی عوامل درونی عوامل بیرونی سکونتگاه های روستایی ناحیه چمستان شهرستان نور استان مازندران

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۸۱ تعداد دانلود : ۱۶۹
خزش، یکی از ویژگی های شناخته شده در بیشتر سکونتگاه های روستایی است که موجب تخریب اراضی طبیعی و کشاورزی و در نتیجه تغییر کاربری اراضی می شود. با توجه به اهمیت موضوع، نوشتار حاضر در پاسخ به این پرسش اساسی تحقیق که چه عواملی در شکل گیری پدیده خزش در اراضی سکونتگاه های ناحیه چمستان شهرستان نور مؤثرند، تدوین شده است. این مطالعه از نظر هدف، کاربردی و از نظر ماهیت و روش جمع آوری داده ها، پژوهشی توصیفی-تحلیلی است. جامعه آماری پژوهش، تمامی 87 سکونتگاه ها روستایی ناحیه چمستان بوده که بر اساس تخصیص متناسب، تعداد 17 روستا انتخاب شد. سپس با استفاده از جدول مورگان و کرجسی، برحسب جمعیت و خانوار هر روستا، 250 سرپرست خانوار، به عنوان نمونه انتخاب شده و پرسشنامه ها با استفاده از روش نمونه گیری تصادفی ساده میان آن ها توزیع شد. همچنین، از مدیران محلی (شوراها و دهیاران) نیز به دلیل داشتن مسئولیت نظارت و کنترل تغییر کاربری اراضی در مناطق روستایی به صورت تمام شماری پرسشگری صورت گرفت. یافته ها نشان داد که شکل گیری خزش در سکونتگاه های روستایی چمستان تحت تأثیر شرایط توپوگرافی و اقلیمی متنوع،  کاهش درآمد خانوارهای روستایی از محل کشاورزی و افزایش قیمت و بورس بازی زمین پس از تغییر کاربری، پایین بودن قیمت محصولات کشاورزی، پایین بودن بهره وری سرمایه در بخش کشاورزی، افزایش و رشد جمعیت روستایی، مهاجرت معکوس از شهرها به روستاها، گسترش خانه های دوم، بهبود حمل و نقل و ارتباطات، ضعف در تدوین دستورالعمل آیین نامه مربوط به قانون کاربری اراضی، ضعف در کنترل و نظارت بر ساخت و ساز و سیاست های حمایتی ضعیف از کشاورزان، بوده است.
۱۲.

جایگاه روابط شهر و روستا در تولید و عرضه فرش مورد: ناحیه سنقر (کرمانشاه)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: جغرافیا سال نوزدهم بهار ۱۴۰۰ شماره ۶۸ 22 - 37

کلید واژه ها: روابط و مناسبات روستا و شهر سرمایه داری بهره بری فرش دستباف ناحیه سنقر

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۲۵ تعداد دانلود : ۲۴۶
    کوشش در راستای شناخت درست روابط و مناسبات روستا و شهر جلوه ای از دستیابی به تحول و توسعه محسوب می شود. عملکرد اجتماعی - اقتصادی سکونتگاه های روستایی و شهری در قالب روابط و مناسبات در چارچوب تئوری "سرمایه داری بهره بری" بیانگر شکل گیری نابرابری های موجود بین سکونتگاه های مختلف است. پژوهش پیش رو مبتنی بر مطالعات کتابخانه ای و میدانی با ماهیت توصیفی- تحلیلی بوده و به بررسی نحوه تولید و عرضه فرش دستباف، در دو بعد درون ناحیهای و فرا ناحیه ای با تأکید بر روابط و مناسبات شهر و روستا در ناحیه سنقر مشتمل بر دو سکونتگاه شهری و 211 سکونتگاه روستایی صورت گرفته است. نتایج پژوهش بیانگر تسلط شیوه "سرمایه داری بهره بری" در روابط و مناسبات حاکم بین شهر و روستا در تولید فرش دستباف و ارائه آن به بازارهای ملی و جهانی است.
۱۳.

تحلیل فضائی تغییرات ساختاری- کارکردی سکونتگاههای روستائی در اثر احداث و بهره برداری از سد و شبکه آبیاری(مورد: سد و شبکه آبیاری علویان در استان آذربایجان شرقی)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: تحلیل فضایی مخاطرات محیطی سال هفتم زمستان ۱۳۹۹ شماره ۴ 41-64

کلید واژه ها: سد علویان برنامه ریزی فضایی توسعه نامتوازن رویکرد سیستمی ساماندهی نظام فضائی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۱۳ تعداد دانلود : ۲۴۳
طرحهای توسعه منابع آب با اهداف گوناگون از طریق احداث سد و شبکه های آبیاری در قالب طرح های عمران و توسعه، از یک سو موجب تغییرات ساختاری- کارکردی مختلفی در نظام فضایی سکونتگاه های انسانی گردیده و از سوی دیگر به عنوان اقدامی مداخله جویانه در نظام محیطی محسوب می شود که دارای آثار و پیامدهای گوناگونی است، لذا به عنوان موضوع جغرافیائی دارای ابعاد فضائی بوده و می تواند در چارچوب تحلیل فضائی قرار گیرد. این پیامدها، ضمن اینکه در تمام عناصر و پدیده هایی که بعنوان بخشی از فضاهای جغرافیایی محسوب می شوند، قابل ردیابی هستند، در فرایند تحول فضایی و "تولید فضا" نقشی مهم بر عهده دارد. از این رو، با بررسی ابعاد ساختاری و کارکردی نظامهای فضایی نواحی متاثر از احداث سد و شبکه آبیاری، می توان دامنه تحول و توسعه و درجه توازن توسعه پذیری آنها را مورد ارزیابی قرار داد. این تحقیق به روش اثباتی و با تلفیقی از شیوه های کمی و کیفی، بهره گیری از مطالعات اسنادی و میدانی و تجزیه و تحلیل های آماری، به تحلیل فضائی تغییرات ساختاری- کارکردی سکونتگاههای انسانی متاثر از اجرای سد و شبکه آبیاری علویان(در استان آذربایجان شرقی) با رویکرد برنامه ریزی فضائی می پردازد. نتایج تحقیق نشان داد که به لحاظ نبود نگرش جامع و نظام وار مبتنی بر اصول برنامه ریزی فضائی در مراحل مطالعه، اجرا و بهره برداری از سد و شبکه آبیاری علویان، اجرای طرح، موجب ساماندهی مطلوب و رشد متوازن نظام فضائی سکونتگاههای روستائی متاثر از اجرای طرح نگردیده است.
۱۴.

اثربخشی کارآفرینی روستایی در گسترش پیوندهای روستایی–شهری، مطالعه موردی: روستاهای ناحیه دالاهو (استان کرمانشاه)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: جغرافیا سال هجدهم پاییز ۱۳۹۹ شماره ۶۶ 19 - 34

کلید واژه ها: کارآفرینی روستایی تعامل روستایی-شهری پیوستگی روستایی- شهری جریانهای فضایی :ناحیه دالاهو (کرمانشاه)

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۷۳ تعداد دانلود : ۱۴۰
کارآفرینی روستایی می تواند به تعامل بیشتر بین مراکز روستایی و شهری و از طریق گسترش جریانهای روستایی- شهری (از جمله جریان افراد، کالا، سرمایه، اطلاعات و فناوری)، به روابط دوسویه و نهایتا، به پیوندهای روستایی- شهری منتهی گردد. این روند، در گذر زمان، به نوبه خود، به پویایی فضاهای روستایی و ایجاد فرصتهای بیشتر برای فعالیتهای کسب و کار و بهبود شرایط اجتماعی- اقتصادی سکونتگاههای روستایی می انجامد. مقاله حاضر با بررسی امکان گسترش کارآفرینی روستایی در روستاهای ناحیه دالاهو (استان کرمانشاه)، می کوشد نشان دهد، گسترش این فعالیتها و روابط مرتبط با آن می تواند نه تنها به گسترش تعامل بیشتر و پیوستگی روستاها با کانونهای شهری بیانجامد، بلکه زمینه رونق و توسعه سکونتگاههای روستایی را در هماهنگی با کانونهای شهری فراهم آورد. جامعه آماری این پژوهش 139 سکونتگاه روستایی پراکنده در سطح ناحیه است که به شیوه توصیفی- تحلیلی مورد بررسی قرار گرفته است. بدین منظور، برای گردآوری داده ها و اطلاعات لازم، از روشهای کتابخانه ای و میدانی، با بهره گیری از شیوه های پرسشگری و مصاحبه استفاده شده است. شاخصهای مورد استفاده برای سنجش کارآفرینی روستایی و نقش آن در توسعه پایدار محلی، از جمله عبارت بوده اند از دامنه افزایش اشتغال، افزایش سطح درآمد، امکان دسترسی به خدمات، تلاش برای حفاظت از محیط. تحلیل داده های گردآوری شده با بهره گیری از روشهای آمار توصیفی و استفاده از نرم افزارهای Spss و Excel و همچنین از آزمون T و آزمون همبستگی پیرسون به انجام رسیده است. نتایج این تحقیق نشان می دهد که ناحیه دالاهو، با وجود برخورداری از برخی توانهای محیطی و قابلیتهای اجتماعی- اقتصادی، به سبب پراکنش افراطی سکونتگاههای روستایی و فاصله زیاد آنها از مرکز ناحیه ای، همچنین عدم دسترسی آسان به بازارهای مبادله کالایی و سازوکارهای خاص حاکم بر این بازارها، فعالیت کارآفرینان روستایی نتوانسته آنچنان که باید و شاید، با رونق و گسترش همراه باشد و به درستی به پیوستگی روستایی- شهری و توسعه پایدار نسبی در سطح ناحیه بیانجامد.
۱۵.

محدودیت های توسعه یکپارچه روستایی- شهری ناحیه سروآباد (کردستان)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: جغرافیا سال هفدهم بهار ۱۳۹۸ شماره ۶۰ 21 - 32

کلید واژه ها: محدودیت های توسعه توسعه یکپارچه روستایی نظام فضایی ناحیه سرورآباد

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۳۰ تعداد دانلود : ۱۵۲
توسعه یکپارچه به مفهوم یکجانگری به ارتباط منطقی فضایی- زمانی بین بخش ها در برنامه ریزی های محیطی، اقتصادی، اجتماعی و کالبدی است که قاعدتا بر مشارکت فعال مردمی و مدیریت واحد ناحیه ای تاکید می ورزد. افزون بر این، توجه لازم به تعامل اثرگذار عرصه های روستایی و شهری در این چارچوب پیوسته مورد تاکید است، زیرا در غیر این صورت، آنچه اتفاق افتد، نه به نفع مراکز روستایی و نه یاور کانونهای شهری خواهد بود. نظام فضایی ناحیه سروآباد، با وجود قابلیت های برجسته، به دلیل فقدان ناهماهنگی ساختاری- کارکردی اقتصادی و برنامه ریزی مناسب و یکجانگر، از اهداف توسعه مطلوب و یکپارچه روستایی- شهری دور مانده است. مقاله حاضر در ارتباط با ناحیه سروآباد (شامل دو شهر سروآباد و اورامان تخت و روستاهای ناحیه) با توجه به رویکرد توسعه یکپارچه روستایی- شهری و با تکیه بر مطالعات میدانی و پیمایشی، بر اساس پژوهشی همه جانبه، به دنبال شناخت و تحلیل محدودیت های توسعه روستایی- شهری این ناحیه بوده است. نتایج حاصله نشان می دهد، گرچه بین شاخص های اجتماعی- فرهنگی و کالبدی- فضایی، ارتباط مستقیم و معناداری ملاحظه می شود، متغییرهای ایمنی، اقتصادی- تولیدی و طبیعی- اکولوژیک، بترتیب از کمترین ارتباط و متغییر جریانهای فضایی با نشانه های توسعه یکپارچه، از ارتباطی متوسط برخوردار است؛ در نتیجه، توسعه یکپارچه روستایی- شهری، آنطور که انتظار می رود، تحقق نیافته است.
۱۶.

امکانات و محدودیتهای کارآمدی منظومه های روستایی- شهری به عنوان مناطق کارکردی؛ مورد: منظومه ضیاء آباد (قزوین)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: جغرافیا سال هفدهم پاییز ۱۳۹۸ شماره ۶۲ 5 - 19
حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۶۵ تعداد دانلود : ۱۱۳
یکی از مسایل برنامه ریزی فضایی پیوسته تعیین مناطق برنامه ریزی در سطوح و مقیاسهای مختلف بوده است. از این رو، در اغلب موارد حدود تقسیمات اداری، حتی بصورت ادغام چند منطقه تقسیماتی اساس قرار می گیرد. شاید بتوان گفت، مشکل اساسی در این رابطه هنگامی بروز می کند که بحث برنامه ریزی سطوح خرد و پایین تر از سطح استان و شهرستان، یعنی مناطق و نواحی رسمی مطرح می گردد. مفهوم "منظومه" در سالهای اخیر به عنوان بدیلی برای این سطوح خُرد از برنامه ریزی فضایی که واحد تقسیماتی "بخش" را نمایندگی می کند، مطرح شده است. پرسش اساسی در این رابطه این است که آیا تعیین محدوده های تقسیماتی که اغلب بنابر ملاحظات سیاسی صورت می پذیرد، تا چه حد با الزامات برنامه ریزی انطباق دارد؟ و آیا می توان این محدوده ها را به عنوان "مناطق کارکردی" مدّ نظر قرار داد؟ در این چارچوب، این مقاله با بررسی بخش ضیاء آباد قزوین، به عنوان نمونه موردی، تلاش دارد، ضمن بررسی این مسایل، با بهره گیری از شیوه های کیفی بحث و اتکاء به دیدگاه پویش ساختاری- کارکردی، امکانات و موانع شکل گیری مناطق کارکردی را در سطوح خُرد مورد مطالعه قرار داده، کارآمدی این سطح از عرصه های فضایی را در قالب واحدهای تقسیماتی نشان دهد. نتایج مطالعه نشان می دهد، کارآمدی منظومه ها به عنوان مناطق کارکردی نه تنها در گرو تعیین اندیشیده تقسیماتی است، بلکه اصلاح زیرساختها، سرمایه گذاریهای مرتبط و پشتیبانی موثر در تخصیص امکانات و اعتبارات، شرط تعامل متناسب و کارکردپذیری واحدهای سکونتگاهی موجود در سطح منظومه ها ست.
۱۷.

سنجش پایداری سکونتگاهی در نواحی روستایی (مطالعه موردی: ناحیه روستایی باروق، آذربایجان غربی)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: برنامه ریزی توسعه کالبدی سال چهارم زمستان ۱۳۹۸شماره ۴ (پیاپی ۱۶) 11 - 26

کلید واژه ها: پایداری سکونتگاهی توسعه پایدار سنجش پایداری ناحیه باروق

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۳۳ تعداد دانلود : ۱۹۵
در حال حاضر، پایداری به عنوان هدفی روشن در مرکز توجه تحولات جهانی قرار دارد. توسعه پایدار سرزمین در گرو پایداری نظام روستایی به عنوان زیر نظام تشکیل دهنده نظام سرزمین است و پایداری فضاهای روستایی در ابعاد مختلف می تواند نقش مؤثری در توسعه منطقه ای و ملی داشته باش د. پژوهش حاضر می کوشد تا قابلیت ها و تنگناهای فضایی سکونتگاه های روستایی ناحیه باروق را در چارچوب توسعه پایدار شناسایی و تبیین نماید. این پژوهش از لحاظ هدف، ترکیبی از پژوهش های بنیادی و کاربردی بوده و بر مبنای روش، از نوع توصیفی- تحلیلی است. جامعه آماری شامل 70 روستای دارای سکنه واقع در بخش باروق بوده که 32 روستا با روش لایه بندی و با استفاده از چهار معیار مربوط به توسعه پایدار انتخاب شدند. برای جمع آوری داده ها و اطلاعات مورد نیاز، از دو روش اسنادی و میدانی استفاده شد. یافته های پژوهش حاضر بیانگر آن است که روستاهای ناحیه باروق در وضعیت «ناپایداری ضعیف» قرار گرفته و از وضعیت پایداری مطلوبی برخوردار نیستند. همچنین، بررسی ابعاد چهارگانه پایداری نیز نشان داده است که هر یک از ابعاد محیطی- اکولوژیک، کالبدی- فضایی، اجتماعی و اقتصادی نیز در وضعیت «ناپایداری ضعیف» قرار دارند. در این میان، بیشترین میزان ناپایداری  مربوط به بعد اقتصادی بوده است. میزان پایداری در سطح روستاهای ناحیه نشان می دهد که حدود 43 درصد از سکونتگاه ها در وضعیت ناپایداری قوی، 25 درصد ناپایداری ضعیف، 25 درصد پایداری ضعیف و فقط 6 درصد پایداری قوی قرار گرفته اند. وضعیت پایداری روستاها در سطح ناحیه از جنبه فضایی بدین صورت است که از سمت غرب به سمت شرق پایداری روستاها کاهش می یابد. به عبارتی دیگر، روستاهای استقرار یافته در بخش کوهستانی نسبت به روستاهای پایکوهی و دشتی ناپایدارتر هستند. روستاهای پایدار و نسبتاً پایدار  نیز در بخش غربی و دشتی ناحیه استقرار دارند. این وضعیت نشان می دهد که الگوی فضایی پایداری، خوشه ای است. بر پایه یافته ها، عوامل اجتماعی با میزان 392/0 بیشترین تأثیر و عوامل محیطی- اکولوژیک با میزان 186/0 کمترین تأثیر را بر ناپایداری سکونتگاه های روستایی- ناحیه داشته اند. همچنین، عوامل اقتصادی و کالبدی- فضایی هر کدام به ترتیب 338/0 و 324/0 بر ناپایداری سکونتگاه های روستایی اثرگذار بوده اند.
۱۸.

تحلیلی بر جریان های فضایی و شبکه منطقه ای در نواحی مرزی. مطالعه موردی: نواحی مرزی استان گلستان(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: آمایش جغرافیایی فضا سال نهم پاییز ۱۳۹۸ شماره ۳۳ 203 - 226

کلید واژه ها: شبکه منطقه ای شبکه محلی منظومه روستایی ترکمن صحرا توسعه روستایی - شهری

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۱۴ تعداد دانلود : ۲۰۹
تقویت پیوندهای روستایی شهری با هدف  توسعه اقتصادی و کاهش  فقر، به شرایط جغرافیایی، اجتماعی-اقتصادی و اکولوژیکی محلی و منطقه ای بستگی شدید دارد و جریان های موجود که بین سکونتگاه های روستایی - شهری و شبکه منطقه ای منتج از آن در شرایط مناسب می توانند موجد همبستگی و پیوندهای روستایی- شهری و نه تنها به برپایی شبکه های فضایی منتهی گردیده، بلکه زمینه شکل گیری شبکه های اجتماعی را نیز مهیا نمایند.این خود می تواند بستر مناسبی را جهت توسعه یکپارچه روستایی- شهری فراهم آورد. در این راستا این پژوهش در چارچوب منطقی قیاسی و روشی تحلیلی- توصیفی و انتخاب 20 روستای مرزی به عنوان حجم نمونه بادرنظرداشتن مرز بین المللی به عنوان یک واقعیت فضایی، در پی تجزیه و تحلیل فضای جریان ها مابین سکونتگاههای روستایی و شهری در انزوای جغرافیایی نواحی مرزی استان گلستان است، تا از این طریق امکان شکل گیری شبکه منطقه ای مبتنی بر پیوندها و توسعه یکپارچه روستایی شهری مورد بررسی قرار گیرد. نتایج به دست آمده نشان دهنده آن است که همبستگی مستقیمی مابین جریان ها و سطح توسعه یافتگی سکونتگاههای روستایی جهت شکل گیری شبکه منطقه ای وجود دارد و جریان موجود مابین سکونتگاه های شهری و روستایی در منطقه مورد مطالعه در چارچوب یک شبکه منطقه ای، در برگیرنده سه شبکه محلی است. در کرانه غربی منطقه مورد مطالعه، شهر گمیش تپه به عنوان یک شهر کوچک میانی و روستا - شهر سیمین شهر و روستاهای پیرامونی یک شبکه محلی (مبتنی بر منظومه روستایی سیمین شهر) و در کرانه شرقی منطقه مادرشهر ناحیه ای گنبد و روستا شهر اینچه برون یک شبکه محلی (مبتنی بر منظومه روستایی اینچه برون) و نواحی میانی شهر متوسط آق قلا و روستا شهر انبارالوم و روستاهای مرتبط شبکه محلی دیگری (مبتنی بر منظومه روستایی انبارالوم) را شکل داده اند و یک شبکه محلی در منتهی الیه نواحی غربی منطقه مورد مطالعه شامل شهر گنبد و روستاهای پیرامونی (منظومه روستایی داشلی برون) در حال شکل گیری است.
۱۹.

فرایند دگرگونی بافت روستایی در روند تحول نظام کاربری اراضی، با ارجاع به روستاهای ناحیه اردبیل (1395-1355)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: جغرافیا سال هفدهم زمستان ۱۳۹۸ شماره ۶۳ 27 - 39

کلید واژه ها: نظام فضایی بافت روستایی کاربری زمین راهبرد پویش ساختاری - کارکردی ناحیه اردبیل

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۱۲ تعداد دانلود : ۱۱۹
مردمان ساکن در کانونهای روستایی از دیرباز، بر بنیاد روابط و مناسبات حاکم بر زندگی و فعالیت خویش، بافتهای سکونتگاهی ویژه ای را پدید آورده اند که چه به لحاظ ساختاری- کالبدی و چه از نظر کارکردهای مختلف اجتماعی- اقتصادی، میراث گرانبهای تاریخی- تمدنی سرزمین بشمار می آیند. شناخت مجموعه نیروهای اثرگذار در برپایی این گونه بافتها و عوامل موثر در تحول و دگرگونی ساختاری – کارکردی آنها، راه را برای بازشناسایی روند تولید و شکل گیری فضاهای اجتماعی می گشاید. از این رو، دریافت علمی این گونه فرایندها و نیز چگونگی شکل پذیری انواع کاربری زمین در روند تحول اجتماعی- اقتصادی، از وظایف بنیادین پژوهشگران نظامهای فضایی، بویژه جغرافیدانان است. این مقاله، به عنوان مطالعه ای موردی کوشش دارد، با تکیه بر راهبرد پویش ساختاری- کارکردی، ضمن شناخت عوامل و نیروهای اثربخش در شکل گیری انواع بافتهای روستاهای ناحیه اردبیل، روند تغییرات کاربریهای زمین و نقش آنها را در دگرگونی بافتهای روستایی در گذر زمان، بررسی و ارزیابی نماید. روش تحقیق در این بررسی، از نوع تشریحی- تحلیلی، مبتنی بر گردآوری داده ها و اطلاعات کتابخانه ای و میدانی (مشاهده و مصاحبه) بوده است. نتایج نشان می دهد، تحول بافت از طریق تغییر جنبه ها و ابعاد انواع کاربری زمین در این روستاها، با توجه به شرایط حاکم بر کل سرزمین، در راستای دگرگونی فضاها و نوعی همسویی با فضاهای شهری است. آشکار است که این گونه دگرگونی ها، پیوسته با جنبه های مثبت و منفی همراه بوده است.
۲۰.

جایگاه و اهمیت مبادلات مرزی در تحولات فضایی ناحیه ی روستایی شهرستان گناوه(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: اقتصاد فضا و توسعه روستایی سال هفتم زمستان ۱۳۹۷ شماره ۴ (پیاپی ۲۶) 1-20

کلید واژه ها: روستاهای مرزی مبادلات مرزی تحول فضایی پویش ساختاری – کارکردی شهرستان گناوه

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۶۰۴ تعداد دانلود : ۵۹۴
ماهیت و دامنه فعالیت های اقتصادی پیوسته زمینه ساز دگرگونی فضایی نظام های سکونتگاهی بوده است. در همین ارتباط، مبادلات مرزی در تحول فضایی سکونتگاه های ساحلی و مرزی از اهمیت خاصی برخوردار است. ناحیه گناوه (استان بوشهر) واقع در حاشیه خلیج فارس، از نظر ساختار طبیعی، جلگه ای خشک و بیابانی است که با محدویت منابع طبیعی آب و خاک روبرو است. این ناحیه افزون بر 52 سکونتگاه روستایی، دارای 2 کانون شهری است. روستاهای ناحیه، با دسترسی به منابع محدود آب، در مجاورت راه های ارتباطی و یا در حاشیه/ لبه خور یا پناهگاه طبیعی، در مجاورت دریا استقرار یافته اند. از این رو، مبادلات مرزی در این ناحیه برای دوام و پایداری روستاها نه تنها از اهمیت ویژه برخوردار است، بلکه در روند زمانی، زمینه ساز تحولات فضایی در این روستاها شده است. این مقاله در نظر دارد، ضمن بررسی سازوکارهای حاکم بر مبادلات مرزی، نقش و اهمیت آن را در دگرگونی فضایی روستاهای ناحیه مورد شناسایی و تحلیل قرار دهد. دوره مطالعه 1355 – 1395 بوده است. روش پژوهش کیفی بوده، برای جمع آوری داده های کمی از پرسش نامه در سطح 350 سرپرست خانوار و داده های کیفی از مصاحبه های نیمه ساختمند با 70 نفر از ساکنان روستاها، اعضای شوراها و دهیاری ها ی روستاها استفاده شده است. تحلیل داده ها نیز بر مبنای روش استدلال منطقی در چهارچوب مقوله بندی یافته ها صورت پذیرفته است. نتیجه پژوهش بیانگر روند تحول نامطلوب این ناحیه روستایی، نابرابری فضایی و عدم تعادل در توزیع جمعی ت و فعالیت در سطح روستاهاست.

کلیدواژه‌های مرتبط

پدیدآورندگان همکار

تبلیغات

پالایش نتایج جستجو

تعداد نتایج در یک صفحه:

درجه علمی

مجله

سال

حوزه تخصصی

زبان