نصرالله شاملی

نصرالله شاملی

مدرک تحصیلی: استاد گروه زبان و ادبیات عربی، دانشگاه اصفهان، اصفهان، ایران

مطالب
ترتیب بر اساس: جدیدترینپربازدید‌ترین

فیلتر های جستجو: فیلتری انتخاب نشده است.
نمایش ۱ تا ۲۰ مورد از کل ۵۴ مورد.
۱.

قوه واهمه و نسبت آن با سایر قوای نفس با تاکید بر آراء ابن سینا(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: آینه معرفت زمستان ۱۳۹۰ شماره ۲۹

کلید واژه ها: تاثیر مغز واسطه قوه واهمه (وهم) معانی جزئی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۴۹۸ تعداد دانلود : ۱۱۸۰
شیخ الرئیس در بحث قوه واهمه باورهای خاصی دارد، از آن جمله جسمانی بودن قوه واهمه است. از منظر این فیلسوف میان قوه واهمه و دستگاه ادراکی انسان ارتباط ویژه ای برقرار است. به علاوه میان واهمه و بدن ارتباطی تنگاتنگ وجود دارد. او این تاثیر و تاثر را به گونه ای خاص تبیین کرده است. ما در این مقاله درصددیم ضمن آوردن دلایل وافی و کافی شیخ در نوشته هایش بر تعامل قوه واهمه و ارتباط آن با قوای فعاله دیگر از جمله نفس ناطقه و مراتب گوناگون آن، نتایج حاصل که منطبق بر روشمندی فلسفه مشاء است، بگیریم و در این خصوص سعی خواهیم کرد تاثیرات واهمه را بر حواس ظاهر و حواس باطن از منظر شیخ به تماشا گذاریم.
۲.

قالب های معنایی فعل «رأی» در آیات قرآن کریم و برگردان فارسی (بر پایه نظریه معناشناسی قالبی چارلز فیلمور)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات ترجمه قرآن و حدیث دوره سوم پاییز و زمستان ۱۳۹۵ شماره ۶

کلید واژه ها: قرآن کریم زبان شناسی شناختی نظریه معناشناسی قالبی چارلز فیلمور فعل دیدن

حوزه های تخصصی:
  1. حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی تفسیر و علوم قرآن تفسیر قرآن کلیات مفهوم شناسی
  2. حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی تفسیر و علوم قرآن ترجمه قرآن گونه های ترجمه قرآن ترجمه های فارسی
تعداد بازدید : ۲۴۲۸ تعداد دانلود : ۱۲۶۷
چشم، مهم ترین اندام جسمانی به شمار می رود که کاربرد آن، دریافت داده های گوناگون از محیط بیرونی، ذخیره آن در لایه های سه گانه ذه ن (تخیل، توهم و تعقل) و شکل گیری شناخت است. فعل «رأی» (دیدن)، به عنوان کار اصلی چشم، در ترکیب های هم نشینیِ گوناگون می تواند گستره معنایی خود را وسعت بخشد و علاوه بر دیدنِ بیرونی، بر دیدن درونی مانند دانستن نیز دلالت کند. بر همین اصل، در برگردان فارسی و تفسیر آیات باید به شبکه معنایی و بافت زبانی توجه نمود. در قرآن کریم، بنابر اهمیت توانایی بینایی انسان در مسیر رسیدن به شناخت مفاهیم پیچیده ذهنی و غیر مادی، فعل مذکور کاربرد وسیعی داشته است. زین رو، جُستار حاضر سعی خود را برآن گذاشته است تا با رویکرد زبان شناسی شناختی و با استناد به روش وصفی تحلیلی، قالب های معنایی فعل «رأی» را بر پایه نظریه معناشناسی قالبیِ چارلز فیلمور، در آیات قرآن کریم و برگردان فارسی آن (مکارم شیرازی، ارفع، پورجوادی، خرم دل، الهی قمشه ای و صفارزاده) بررسی و تحلیل نماید. در نمونه های قرآنی مورد بررسی، فعل «رأی» دارای یک قالب معنایی دیداری ادراکی به عنوان قالب معنایی مرکزی و چهار قالب شناختیِ باورداشتن، شناختن و دانستن، مشاهده کردن و درک کردن است که پای ه ابتدایی آن، همان دیدنِ ظاهری با چشم سر می باشد. دستاورد پژوهش، بیان گر آن است که مترجمین در برگردان فارسی قالب معناییِ مناسب با بافت زبانی آیات به خوبی عمل نکرده اند؛ ضمن آن که به تفاوت معنایی میان معادل های فارسی هم معنا مانند دیدن و مشاهده کردن، نیز دقت لازم را مبذول نداشته و گاهی به جای یکدیگر به کار برده اند.
۳.

ابن سینا نابغه ای بزرگ در شعر و نثر عربی (اصل مقاله به زبان عربی)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهش در زبان و ادبیات عربی پاییز و زمستان ۱۳۹۰ شماره ۵

کلید واژه ها: ابن سینا شعر نثر ادبیات عربی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۴۰۴ تعداد دانلود : ۷۸۲
شیخ الرئیس بوعلی سینا علاوه بر آنکه در فلسفه و طب از بزرگ ترین نوابغ بشری به شمار می آید، و نیز در علوم عصر خود بی همتا بوده است، در ادب عربی و فارسی هم درخشیده و ابیات و قطعات ادبی بی بدیلی سروده است که شگفتی ادبیان را برانگیخته است. در نثر عربی نیز آنجا که قصدش ایجاد کلام ادیبانه بوده است، با سبکی عرفانی گونه، راه رمز و اشاره را در پیش گرفته، به طوری که وقتی به معانی آن گوهرهای گران سنگ نظر افکنیم، خود را در مسیر سالکان طریقت مییابیم؛ و آنگاه که به اشعار عربی و قطعات و رباعی ها و دوبیتی هایش نظر کنیم، گویا در شفاخانه ای قدیمی گام نهاده ایم که طبیبان حاذق نسخه های خود را برای درمان بیماران به لسان شعر ترنم می کنند. وقتی به شفای بوعلی و اشارات او سر بزنیم، خود را در محکمه عقل او چون کودکان بسیارگوی کم فهم مییابیم که هزاران خیال در سر دارند، اما پای رفتن نداشته، لنگ لنگان در پی پرواز عقاب های عقل و منطق درمانده اند. در این مقاله نمونه هایی از اشعار شیخ الرئیس در موضوعات مختلف آمده است که با رنگ های بدیع بلاغت درآمیخته و در آن اشتقاقات لغوی و وزن های شعری تازه در شعر عربی به چشم می خورد. نیز نثرهای رمزگونه وی که صبغه عرفانی دارد ذکر شده است. این پژوهش جایگاه ادبی شیخ الرئیس ابن سینا را بیان می نماید.
۴.

معنا شناسی سیستماتیک و رسم شبکه معنایی واژه قانون و مترادفات آن در قرآن کریم

نویسنده:
منبع: حسنا تابستان و پاییز ۱۳۹۰ شماره ۹ و ۱۰

کلید واژه ها: معناشناسی قانون قرآن کریم شبکه های معنایی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۲۹۵ تعداد دانلود : ۱۱۶۴
درک صحیح از معانی عمیق آیات قرآنی مستلزم شناخت واژگان قرآنی است و از آن جا که قرن حاضر شاهد ظهور زمینه های زبانشناسی و فلسفه های گوناگون زبان بوده است و از سویی قرآن کریم به عنوان یک موضوع زبانی مورد توجه و علاقه طیف وسیعی از محققان قرار گرفته است، بررسی این پژوهش باملاحظات زبان شناختی می تواند سودمند باشد زیرا که دانش وجوه قرآن که از شاخه های علوم قرآنی است در فهم معانی واژه ها نقش مؤثری دارد. در واقع هر واژه از نظر علم زبان شناسی یک نشانه برای یافتن وجوه معانی است. از جمله واژگانی که در جامعه معاصر کاربرد بسیار دارد و در زندگی بشر از اهمیت برخوردار است، واژه قانون و دلالتهای حاکم بر آن است. پژوهش حاضر به بررسی واژه قانون و مترادفات آن در قرآن کریم می پردازد و سعی دارد آن را در حیطه زبان شناسی با استفاده از شیوه تحلیل واژه زبانی مورد بررسی قرار دهد.
۵.

بازخوانی قاعده بلاغی «تقدیم ما حقه التأخیر یفید الحصر»(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه نقد ادب عربی دوره چهارم بهار و تالستان ۱۳۹۳ شماره ۸ (پیاپی ۶۶)

کلید واژه ها: بلاغت تقدیم تأخیر حصر اختصاص اهتمام

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۱۴۵ تعداد دانلود : ۶۶۸
یکی از مهم ترین قاعده های بلاغت عربی، قاعده ای است که از آن با عنوان «تقدیم ما حقه التأخیر یفید الحصر» یاد می شود. بر پایه این قاعده، چنانچه واژه ای در یک جمله از مکان «ب» به مکان «الف» نقل داده شود، در سیاق حصر قرار گرفته و به اصطلاح، «مقصور علیه» به شمارمی آید. این قاعده بلاغی در دانش هایی چون تفسیر، فقه و کلام کاربرد دارد و نیز نقش مهمی در شکل گیری فهم خواننده از متن ایفا می کند. وجود این قاعده بلاغی گاه این تصور را به ذهن مخاطب القا می کند که هر گاه کلمه ای که در رتبه «ب» جای داشته باشد، به جایی پیشتر از جایگاه خود آورده شود، می توان بی درنگ معنی حصر از آن برداشت کرد؛ اما آیا به راستی چنین است؟ چرا که این روش قصر روشی مبتنی بر ذوق و وجود قراین کلام بوده و نیز با سبک و سیاق کلام درارتباط است؛ زیرا گاهی ممکن است ضرورت شعری یا حفظ موسیقی لفظی کلام، موجب تقدیم شود؛ بنابراین با در نظر گرفتن جایگاه قاعده یادشده در علوم اسلامی و تأثیر آن بر فهم درست از متن، شایسته است مطالعه دقیقی درباره مفاد و شرایط به کارگیری آن صورت گیرد.این مقاله برآن است تا با روش وصفی تحلیلی میزان اعتبار و صدق این قاعده را در امهات کتب نحو و بلاغت و تفسیر، مانند الکتاب، مغنی اللبیب، مفتاح العلوم، الإیضاح، الکشاف و ... بررسی کرده، شرایط به کار گیری آن را از دید منطق زبانی مطالعه کند. به نظر می رسد بر خلاف رویکرد قالب به قاعده تقدیم و با وجود کاربرد آن در علوم اسلامی، این قاعده در رساندن معنی حصر کلیت ندارد و نمی توان از آن به طور مطلق استفاده کرد.
۶.

((ادبیات طنز و جاحظ))

نویسنده:
منبع: دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تهران زمستان ۱۳۷۷ و بهار ۱۳۷۸ شماره ۱۴۸ و ۱۴۹
حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۰۸۰ تعداد دانلود : ۱۰۹۷
جاحظ نویسنده توانای عرب در حدود سال 160 هجری قمری در بصره به دنیا آمد و پس از سالها تلاش علمی و نگارش کتب ادبی به سال 255 ه .ق وفات یافت . اودارای تألیفات ارزشمند است که میتوان از کتاب های ((البیان و التبیین )) و ((البخلاء)) و ((الحیوان)) و چندین رساله دیگر نام برد هرکدام آنها از نظر ادبی میتواند بازتابی وسیع از ادبیات عربی در عصر عباسی باشد. انتقاد همواره یکی از شیوه های بارز برای بیان مشکلات و تلاش در رفع آنها بوده که یکی از آنها طنز می باشد و منظور همان ((طنز متعهد)) است‘ طنز پرداز هدفش تخریب شخصیت نیست بلکه هدف او رفع ضعف یا ارائه پیشنهاد سازنده برای اصلاح ناهنجاریهای اجتماعی است و جاحظ از این نکته مهم ادبی غافل نبوده و به همین سبب در صدد بیان مصالح و مفاسد اجتماعی در قالب طنز برآمده است . جاحظ که از پیش قراولان علم بیان و بلاغت است می دانست کلامی متناسب با مقتضای حال و مقام است که از عیوب مخلّ به فصاحت پیراسته باشد و چون دارای طبعی شوخ بوده آنچه را از طنز می دانست در جهت رفع عیوب ادبی از کلام و رفتار به کار گرفته ‘ او یکی از اولین کسانی بود که در این وادی گام برمیداشت و شیوه نگارش او تا حد زیادی تحت تأثیر همین طبع شوخ او می باشد. در کتاب ((الحیوان)) و((البخلاء)) با روشی لطیف و طنزگونه به نقد و بررسی بیان و فصاحت و بلاغت و عیوب مخل به آنها پرداخته است . جاحظ اولین کسی است که در ادبیات عربی بطور گسترده اقدام به جمع آوری و تدوین طنز نموده و پس از او کسانی همچون ابن قتیبه در ((عیون الاخبار)) وابن عبدربّه اندلسی در((العقد الفرید)) کار او را دنبال کردند. در ادامه مقاله سعی شده است قسمتهایی از سخنان طنز او را که معرف ادب طنز است آورده و در پایان به ذکر عنوانی تحت نام ((طنز در قالب هجو)) پرداخته ‘ که در این مورد ابیات پراکنده ای جمع آوری شده است . هر کدام از آنها به نحوی از اعمال نابجا و رایج در عصر جاحظ انتقاد میکند اما انتقادی توام با طنز و متمایل به هجو. برخی از این ابیات جنبه سیاسی نیز دارد‘همینطور مطالبی را در قالب نثر همراه با طنز آورده که گویای نکته سنجی نویسنده در بیان حقایق اجتماعی با اسلوب خاص می باشد. در پایان مقاله ابیات متعددی از طنز آورده شده است.
۷.

رثاء الحسین (ع) فی شعر عبدالعظیم الربیعی (الآبادانی)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: آفاق الحضاره الاسلامیه سال هفدهم بهار و تابستان ۱۳۹۳ (۱۴۳۵ ه.ق) شماره ۱ (پیاپی ۳۳)

کلید واژه ها: الإمام الحسین (ع) الرثاء الشعرالملتزم عبدالعظیم الربیعی

حوزه های تخصصی:
  1. حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی ادبیات عرب کلیات ادباء
  2. حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی تاریخ اسلام و سیره تاریخ و سیره شناسی تاریخ و سیره اهل بیت(ع)
تعداد بازدید : ۲۰۰۲ تعداد دانلود : ۵۷۷
الشاعر الآبادانی عبدالعظیم الربیعی من طائفة شعراء رثاء الحسین (ع) وهم لایقرضون الشعر إلّا لذکرمناقبِ أهل البیت (ع) التزاما بما لدیهم من الشعور الدینی، فالبحث هذا یرید أن یُعرّف هذا الشاعر البارع حیاتَه وآثارَه أولّا وهو الذی لایعرفه إلا نزرٌ من العرب الإیرانیین ویُلقی الضوء على أسلوبه فی الرثاء الحسینی ثانیا. من أهم ما حصل علیه هذا البحث هو أنّ الربیعی اختار القصیدة العربیة العمودیة لقول الشعر خلافا للتیار التجدیدی الذی عاصره کما استحسن قول الشعر والبیان عن الأفکار العابرة اللطیفة فی قالب الرباعیة التی تخصّصها الفرس لهذا الغرض. أما أسلوب الربیعی فی القصائد فأسلوب جدید من حیث تقدیم المعانی والأفکار فله دائماً بدایات ومطالع خلابة لافتة للانتباه کما له الهیکل الشعری المنسق المطبوع بطابع المقابلة والحوار ونهایات مصبوغة بصبغة الدعاء والاستشفاع هذا ونراه فی الرباعیات یُبدی استدلالات شعریة (نوع من حسن التعلیل) تثبت عظمة الحسین (ع) ومجده بأسلوب المقابلة.
۸.

تداخل معنایی واژگان مترادف در ادبیات جاهلی و واژگان قرآن(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: علوم قرآن و حدیث بهار و تابستان ۱۳۸۹ شماره ۸۴

کلید واژه ها: ترادف قرآن معنی شناسی زبان شناسی سیاق تداخل معنایی واژگان ترس ادب جاهلی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۷۹۲ تعداد دانلود : ۱۳۷۶
ترادف یک پدیده مشترک میان زبانهای مختلف است. زبان شناسان دنیا نظرات گوناگونی درباره ی آن داشته اند. از این رو، این بحث ابتدا در میان زبان شناسان عربی بررسی و سپس درباره ی گستره ی آن در قرآن کریم بحث می شود. پدیده ترادف موافقان و مخالفانی دارد که هرکدام دلایل خاص خود را دارند و سبب پیدایش این اختلاف، نبودن تعریفی جامع و مانع از ترادف بوده است. از طرف دیگر واژگان عربی در قرآن به واسطه بافت و سیاق آیات، تحولات معنایی گسترده ای پیدا کرده است. این نوشتار با پژوهش در معانی برخی از واژه های مترادف در قرآن، درصدد است تداخل معنایی واژه های مربوطه را به جای ترادف کامل مطرح نماید که همین امر موجب تولید و تکثیر معنایی شده است. به عنوان مثال خوف و خشیت تداخل معنایی دارند ولی به سبب تغایر مفهومی نمی توانند کاملاً عین هم باشند اما در انسانهایی نظیر انبیای الهی که مظهر تجلی صفات پروردگارند، خوف و خشیت مصداقاً در آنان به وحدت می رسد.از دستاوردهای تداخل معنایی، پیدایش شبکه های معنایی واژگان در قرآن است که مجموعه های سازمان دار با در هم پیوستگی بسیار از آن حاصل می آید. این شبکه های معنایی معارف نهفته در آیات را روشن کرده و اندیشه نظام دار بودن آن معارف را تقویت می کند.
۹.

تأملی در عالم خیال از دیدگاه برخی از فلاسفه و عرفا(مقاله پژوهشی حوزه)

نویسنده:
منبع: حکمت اسراء زمستان ۱۳۹۰ شماره ۱۰

کلید واژه ها: عالم مثال قوه خیال خیال مطلق خیال مقید

حوزه های تخصصی:
  1. حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی منطق، فلسفه و کلام اسلامی فلسفه اسلامی هستی شناسی
  2. حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی تصوف و عرفان اسلامی کلیات فلسفه‌ تصوف و عرفان
تعداد بازدید : ۱۷۲۰ تعداد دانلود : ۷۷۴
قوهٔ خیال و عالم صور خیالی، حلقهٔ واسط میان عالم عقلی و عالم جسمانی است. در تاریخ فلسفه اسلامی، از زمان فارابی تا عصر حاضر، بحث از خیال از مباحث بسیار مهم بوده و در حل بسیاری از مسائل، مانند مسئله شناخت، ربط حادث به قدیم و حیات اخروی مدد برساند. بعضی از صاحب نظران، این توجه را از ممیزات فلسفهٔ اسلامی دانسته اند. در این تحقیق ما به طور اجمالی در صدد بیان آرای فارابی، ابن سینا، سهروردی، ملاصدرا و ابن عربی دربارهٔ عالم خیال هستیم؛ تا ضمن بررسی دیدگاه ها، به بیان نکات اختلافی و اشتراکی آنها در این مسئله بپردازیم.
۱۰.

عنوان فارسی: زیبا معنایی و بیان نیکو در سخن عرب (عنوان عربی: جمال المعنی و حسن التعبیر فی الکلام العربی)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: ادب و زبان (دانشکده ادبیات و علوم انسانی کرمان) زمستان ۱۳۸۹ شماره ۲۸

کلید واژه ها: لفظ و معنا شکل و مضمون در جمله آهنگ حروف در جمله اغراض بحری شعر اللفظ و المعنی الشکل و المضمون أجراس الحروف أغراض البحور

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۷۱۶ تعداد دانلود : ۸۰۲
چکیده فارسی: این مقاله سه مبحث را دنبال می کند: 1- دلالت حروف بر معانی: در این مبحث رابطه میان حروف و معانی مورد ارزیابی و بررسی قرار می گیرد. ناقدان عربی بررسی را به مقدار وسعشان دنبال کرده اند. بررسیهای آنان نشاندهنده این است که آهنگ برخی حروف با آوای فعلها شباهت تام دارد. این موضوع در این مقاله تحت عنوان «دلالت حروف بر معانی» نامگذاری شده است. 2- دلالت الفاظ بر معانی: در این مبحث نیز میان لفظ و معنی یا میان شکل و مضمون، پس از بررسی مورد نیاز، ارتباط معنایی یافته شده است؛ هم چنین آرای برخی از ناقدان معروف عربی چون جاحظ و ابن رشیق قیروانی، ابن جنی و ابوهلال عسکری و دیگر ناقدان در این موضوع مطالعه، و از چگونگی استدلال آنها آگاه شده ایم. 3- دلالت اوزان شعری بر معانی: در این بررسی نیز درصدد بررسی ارتباط و هماهنگی میان وزن شعر و معنای آن برآمدیم و معیارهای روشنی را که ناقدان ادب عربی به طور گسترده از آن بحث کرده بودند، ارزیابی کردیم و نظر نهایی خود را در این مورد به صورت تحلیلی بیان کردیم. چکیده عربی: هذه المقاله تشتمل علی ثلاثه مباحث: 1- دلاله الحروف علی المعانی: نعالج فی هذا القسم الصله بین الحروف و معانیها. عنی نقاد العرب بهذا اللون من الدراسه فتعقبوا هذه الصله بمقدار وسعهم. فنجد مثلا بعض دراساتهم حول جرس الحروف التی تضاهی اصوات الأفعال. و سنفصل القول فی هذا الموضوع فیما بعد تحت عنوان «دلاله الحروف علی المعانی». 2- دلاله الألفاظ علی المعانی: ندرس فیه الرابطه بین اللفظ و المعنی او بین الشکل و المضمون. ذاکرین آراء بعض النقاد کالجاحظ ،و ابن رشیق القیروانی، و ابن جنی، و أبی هلال العسکری و غیرهم فی هذا الموضوع. 3- دلاله الأوزان الشعریه علی المعانی: نعالج هنا، التلاؤم بین الوزن و المعنی مشیرین الی ما یجب من التلاوم بین الوزن و المعنی، ناقدین بعض الآراء فی ذلک.
۱۲.

زبان شناسی و اخلاق عرفانی(مقاله ترویجی حوزه)

نویسنده:
منبع: اخلاق دوره جدید سال اول پاییز ۱۳۹۰ شماره ۳ (پیاپی ۲۵)

کلید واژه ها: عرفان اخلاق معنی شناسی زبانشناسی واژگان چندمعنایی حلقوی میدانی

حوزه های تخصصی:
  1. حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی اخلاق و تعلیم و تربیت اسلامی اخلاق اسلامی کلیات فلسفه‌ اخلاق
  2. حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی تصوف و عرفان اسلامی کلیات رابطه تصوف و عرفان با علوم دیگر
تعداد بازدید : ۱۴۸۸
چکیده یکی از دانش های نوپا در دنیا و به ویژه در کشور ما، دانش معنی شناسی است که از شاخه های زبانشناسی به شمار می آید. متون اسلامی اعم از قرآن و حدیث و مطالب عرفانی حاوی نکات اخلاقی و کدهای اخلاقی فراوان است. متأسفانه در سال های اخیر با وجود تحقیقات ارزنده در تمام شاخه های علوم اسلامی، پژوهش قابل قبولی راجع به معنی شناسی اخلاقی- عرفانی نشده است. این جانب در اصل مقاله تصمیم دارم تصویری روشن از معنی شناسی اخلاقی- عرفانی را برای علاقه مندان به اخلاق عرفانی بیان کنم تا مشتاقان به ارزش و اهمیت این پژوهش پی برند. معنی شناسی اخلاقی در پی روشن کردن مفاهیم و کدهای اخلاقی است که از دیرباز در زبان عربی و متون ادب فارسی وجود داشته است. عارفان اسلامی به پشتیبانی قرآن و حدیث به دستاوردهای بسیار ارزشمندی در این زمینه رسیده اند، لیکن همه ی این دستاوردها روشمند نیست و کار معناشناسی اخلاقی- عرفانی، تنظیم حوزه ی معناشناسی واژگانی است که هرچند واژه به صورت یک سیستم یا لایه یا حلقه یا میدان، ایده ای کامل و علمی در تکامل اخلاقی کلونی و سیستماتیک را نشان دهند. بدیهی است مثال هایی که در متن مقاله خواهد آمد، برگرفته از قرآن یا متون حدیث و منابع عرفانی فارسی و عربی خواهد بود. ان شاء اللّه این روش جدید بتواند فصل تازه ای در تولید علم اخلاق، آن هم اخلاق دینامیکی ایجاد نماید.
۱۳.

کارکردهای بلاغی «حذف» و اثر آن در ترجمه قرآن کریم(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهش های زبان شناختی قرآن (کاوشی نو در معارف قرآنی) سال چهارم بهار و تابستان ۱۳۹۴ شماره ۱ (پیاپی ۷)

کلید واژه ها: قرآن کریم حذف ترجمه آیات کارکردهای بلاغی حذف

حوزه های تخصصی:
  1. حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی تفسیر و علوم قرآن ترجمه قرآن کلیات
  2. حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی ادبیات عرب علوم بلاغه
تعداد بازدید : ۱۴۶۶ تعداد دانلود : ۸۸۰
آشنایی با صنعت حذف و چرایی آن، به دلیل فراوانی نمونه های آن در قرآن کریم در فهم آیات اهمیتی ویژه دارد؛ زیرا دریافت مقصود بدون توجه به محذوف و تقدیر آن امکان پذیر نیست. در این اسلوب با حذف بخشی از آیه، پیکره آن فشرده گشته و پاره ای از مقصود به دلیل انگیزه های بلاغی گوناگون، نهان می گردد؛ از این رو، در ترجمه آیات توجه به محذوف، امری ضروری است. حذف های قرآنی، جایگاهی چون ذکر و بسی بالاتر از آن را داراست و ظرافت های خاصی به دنبال خود دارند. در مقاله حاضر تلاش می شود با رویکرد توصیفی-تحلیلی، پس از بیان گزارشی مختصر از اسلوب حذف و کارکردهای بلاغی آن، رویکرد مترجمان در برابر این اسلوب و فرآیند ترجمه آن در آیات قرآن دنبال گردد. این بررسی بیان گر آن است که برخی از ظرافت های اسلوب حذف در ترجمه های قرآن بازتاب نداشته و ابهام و عدم انسجام در ترجمه، از برجسته ترین نارسایی ها در امر بازگرداندن محذوفات قرآنی است.
۱۴.

منطق صدرایى در فلسفه‏ى اخلاق(مقاله ترویجی حوزه)

نویسنده:
منبع: اخلاق ۱۳۸۴ شماره ۱
حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۴۴۴
یکى از ویژگى‏هاى حکمت متعالیه ملاصدرا اعتماد بر منطق عقل و استفاده از دستاوردهاى شهودى عقلانى متکلمان و عارفان است، به همین سبب سلسله مباحث عمیقى در قضایاى اخلاقى و فلسفه‏ى اخلاق از جانب متکلمان اسلامى پیرامون قضایاى منطقى درگرفته است که اصلى‏ترین آنها در ارتباط با حسن و قبح عقلى یا شرعى است. شخصیت‏هاى اندیشمندى نظیر خواجه نصیرالدین طوسى، ملاعلى قوشجى، عبدالرزاق لاهیجى و علامه حلى و ده‏ها متفکّر دیگر در جریان بوده‏اند که در ارتباط با این قضیه داد سخن داده‏اند. همچنین ملاصدرا در حکمت متعالیه بزرگ‏ترین نظریه‏پرداز حکیم قرن یازدهم سعى کرده است آن دسته از قضایاى منطقى را که به نظر برخى متفکران پیشین موجب ابهام و تناقض در آنهاست حل نماید. او با بیان فرق میان حمل اولى ذاتى و حمل شایع صناعى به این ابهامات خاتمه داد و توانست حوزه‏ى بحث‏هاى چندى و چگونگى و چسانى را که از مقوله‏ى «استى‏ها» است از حوزه‏ى شناخت فلسفه که از مقوله‏ى «هستى‏ها» است بیرون نماید. ما در این مقاله ضمن بیان نظرات منطقى متکلمان در بحث‏هاى قضایاى اخلاقى، به تبیین نظر ملاصدرا پرداخته و بر این باوریم که صدر المتألهین با اشکال حمل قضایا به دو صورت ذاتى و شایع صناعى به بازسازى قضایاى اخلاقى در حوزه‏ى فلسفه‏ى اخلاق پرداخته است.
۱۵.

دراسة أسلوبیة فی سورة «ص»(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: آفاق الحضاره السلامیه سال چهاردهم ذی القعده ۱۴۳۲ شماره ۱ (پیاپی ۲۷)

کلید واژه ها: الأسلوبیة سورة (ص) المستوی الصوتی المستوی الدلالی المستوی الترکیبی مستوی الصورة

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۴۲۹ تعداد دانلود : ۶۸۳
لا شکّ أنّ للتعبیر القرآنی أسراراً وجمالیات ولمسات وصوراً فنیة تدلّ علی أنّ هذا القرآن کلام فنی مقصود وُضع وضعاً دقیقاً ونُسج نسجاً محکماً فریداً. استهدف هذا البحث دراسة سورة «ص» مستخدماً المنهج الأسلوبی الذی یتمحور حول معطیات علم اللغة العام. متناولاً المستوی الصوتی والدلالی والترکیبی ومستوی الصورة فی السورة هذه. ظهر من خلال هذه الدراسة أنّ هناک توازناً مقصوداً فی إیقاع السورة کما أنّ التکرار هو من العناصر الهامّة فی زیادة هذا الإیقاع الجمیل للسورة، بالإضافة إلی تناسق هذه الأصوات، وأنّ ألفاظ السورة تمیزت بالدقة فی اختیار وقوّة التأثیر فی المتلقی وأنّ التناسق الفنی قد برز بین الصور المختلفة ـ البلاغیة منها والواقعیة ـ بصورة واضحة.
۱۶.

پژوهشی فقهی پیرامون پیوند اعضاء در اشخاص مبتلا به مرگ مغزی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه حقوق اسلامی سال دوازدهم بهار و تابستان ۱۳۹۰ شماره ۱ (پیاپی ۳۳)

کلید واژه ها: روح مرگ مغزی برداشت عضو پیوند اعضاء

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۳۹۶ تعداد دانلود : ۷۴۴
هدف از نگارش این مقاله بررسی فقهی حکم برداشت اعضاء از بیمار مرگ مغزی است که از دو حیث موضوعی و حکمی به تحلیل آن پرداخته ایم. در این مقاله سعی شده است با تعاریفی که از حیات و مرگ ارائه می دهیم وضعیت بیمار مرگ مغزی را روشن سازیم. در نهایت با اشاره به آن تعاریف، روایات و آراء فقهاء چنین شخصی را در قید حیات تشخیص داده، قائل به عدم جواز برداشت اعضاء وی می شویم. در سراسر این پژوهش به ادله قائلین به جواز پیوند اعضاء تحت عنوان اشکال، اشاره کرده ایم و با پاسخ به آن ها بر قوت ادله خویش مبنی بر عدم جواز، صحه گذاشته ایم.
۱۸.

فرآیند زهد در ادب عرب

نویسنده:
منبع: دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تهران ۱۳۷۴ شماره ۱۳۳ تا ۱۳۶
حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۳۱۵ تعداد دانلود : ۷۷۰
واژه زهد در ادبیات عربی فراز و نشیب زیادی را پیموده و میتوان گفت قبل از اسلام نوعی زهد در میان برخی از شعرا یا خطبای جاهلی وجود داشته است. مهمترین آنان قسّ بن ساعدء ایادی-اکثم بن صفی و امیه ابن ابی الصلت می باشند. با ظهور اسلام در زهد تحولی عظیم پیدا شد‘آیات و روایات فراوانی از پیامبر(ص)ومعصومین(ع)وصحابه آنها وارد شده که هر کدام انگیزه ای برای پیدایش مکاتب مختلف کلامی و عرفانی و اخلاقی می باشد و هرکدام از این مکاتب نوعی زهد را که منبعث از دیدگاه خاص آنان بود و در تربیت جامعه اسلامی سخت مؤثر واقع شد‘ایجاد نمودند... آنچه در این مقاله اهمیت دارد‘اشاره ای است به زهد و موضوعات شعری و ذکر شعرا و نویسندگان در هر دوره‘ توجه به زهد عراقی و شعرای این خطه‘توجه به زهد اندلسی و شاعرانی که در آن سرزمین ظهورکردند و آثار بدیعی بجای گذاشتند‘ذکر چهره های مهمی از زهد عارفان چون منصور حلاج‘رابعه عدویه‘محی الدین بن عربی‘بکاربن داودالمروانی و فرق آنها با چهره های زهد غیرعرفانی چون ابوالعتاهیه‘صالح بن عبدالقدوس و دیگران که به نحوی در رشد بدنه ادب عربی تأثیر داشتند. همچنین تلبیس زهد مثبت و زهد منفی و فرق آن دو و اشره به برخی از موضوعات شعر زهد مانند یادمرگ-عبادت-اجتناب از محرمات و کسب مکارم اخلاقی ومقایسه این موضوعات با موضوعاتی که زهد عرفانی چون‘یقظه-توبه-انابه-ریاضت‘حزن-محبت-قبض و بسط و سکر و محو و فناءو بقاءومانند آن ارائه داده اند. در پایان مقاله موضوعات شعر زهد به طور مجمل همراه با ذکر شعرای آنها بررسی و تحقیق شده و درنتیجه گیری مقاله این نکته مهم مورد توجه قرار گرفته است که :ادب زهد میان شعرای عربی و غیر عرب نسبت به موضوعات دیگر از اهمیت کمتری برخوردار بوده در حالیکه با اندکی فحص و تحقیق میتوان نکات بدیعی را که در تربیت جامعه اسلامی اهمیت دارد استخراج کرد و پس از تسویه و آرایش در قالب زیباترین آثار ادبی-تربیتی به انسان سرخورده از مادی گری عرضه کرد.
۲۰.

بازسازی قضایای اخلاقی در حکمت متعالیه(مقاله ترویجی حوزه)

نویسنده:
منبع: اخلاق دوره جدید سال اول بهار ۱۳۹۰ شماره ۱ (پیاپی ۲۳)

کلید واژه ها: فلسفه اخلاق حکمت متعالیه صدرا منطق صدرایی شهودی عقلانی استی ها هستی ها

حوزه های تخصصی:
  1. حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی منطق، فلسفه و کلام اسلامی فلسفه اسلامی کلیات مکتب های فلسفی حکمت متعالیه
  2. حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی اخلاق و تعلیم و تربیت اسلامی اخلاق اسلامی کلیات فلسفه‌ اخلاق
تعداد بازدید : ۱۲۲۰ تعداد دانلود : ۶۰۹
یکی از ویژگی های حکمت متعالیه ملاصدرا اعتماد بر منطق عقل و استفاده از دستاوردهای شهودی عقلانی متکلمان و عارفان است، به همین سبب سلسله مباحث عمیقی در قضایای اخلاقی و فلسفه ی اخلاق از جانب متکلمان اسلامی پیرامون قضایای منطقی در گرفته است که اصلی ترین آنها در ارتباط با حسن و قبح عقلی یا شرعی است. شخصیت های اندیشمندی نظیر خواجه نصیرالدین طوسی، ملاعلی قوشجی، عبدالرزاق لاهیجی و علامه حلی و ده ها متفکّر دیگر در جریان بوده اند که در ارتباط با این قضیه داد سخن داده اند. همچنین ملاصدرا در حکمت متعالیه بزرگ ترین نظریه پرداز حکیم قرن یازدهم سعی کرده است آن دسته از قضایای منطقی را که به نظر برخی متفکران پیشین موجب ابهام و تناقض در آنهاست حل نماید. او با بیان فرق میان حمل اولی ذاتی و حمل شایع صناعی به این ابهامات خاتمه داد و توانست حوزه ی بحث های چندی و چگونگی و چسانی را که از مقوله ی «استی ها» است از حوزه ی شناخت فلسفه که از مقوله ی «هستی ها» است بیرون نماید. ما در این مقاله ضمن بیان نظرات منطقی متکلمان در بحث های قضایای اخلاقی، به تبیین نظر ملاصدرا پرداخته و بر این باوریم که صدر المتألهین با اشکال حمل قضایا به دو صورت ذاتی و شایع صناعی به بازسازی قضایای اخلاقی در حوزه ی فلسفه ی اخلاق پرداخته است.

کلیدواژه‌های مرتبط

پدیدآورندگان همکار

تبلیغات

پالایش نتایج جستجو

تعداد نتایج در یک صفحه:

درجه علمی

مجله

سال

حوزه تخصصی

زبان