علی دهقان

علی دهقان

مدرک تحصیلی: دانشیار گروه زبان و ادبیات فارسی دانشگاه آزاد اسلامی واحد تبریز

مطالب
ترتیب بر اساس: جدیدترینپربازدید‌ترین

فیلتر های جستجو: فیلتری انتخاب نشده است.
نمایش ۲۱ تا ۴۰ مورد از کل ۵۷ مورد.
۲۱.

شیوه های ساختاری، توضیحی و استنادی بیان معنا در انوار سهیلی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: فنون ادبی سال یازدهم بهار ۱۳۹۸ شماره ۱ (پیاپی ۲۶) 105 - 114

کلید واژه ها: نثر فنی انوار سهیلی طرز بیان ساختار توصیف

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۰۵ تعداد دانلود : ۵۲۴
هدف مقاله حاضر بررسی شیوه های طرح و بیان معنا در انوار سهیلی است. با در نظر گرفتن این نکته که نویسندگان نثر فنی از شیوه ها و ابزار مختلفی برای طرح و بیان معنا استفاده کرده اند، با بهره گیری از شیوه توصیفی تحلیلی و استفاده از منابع کتابخانه ای شیوه های طرح و بیان معنا در انوار سهیلی در سه بخش ساختاری (حکایت، گفت و گو و تقسیم بندی)، توضیحی (استدلال، تعریف و تفسیر، توصیف، بررسی علل و نتایج) و استنادی (استناد به آیات و احادیث، تضمین و نقل سخن دیگران) بررسی شده است. نتایج این پژوهش نشان می دهد به دلیل رویکرد ارشادی و تعلیمی در انوار سهیلی، شیوه بیان برای نویسنده اهمیت زیادی داشته است و او برای ایجاد تنوع در بیان، دوری از یکنواختی کلام، اقناع خواننده، آراستگی کلام و مهم تر از همه تأثیرگذاری بیشتر بر مخاطب از این شیوه ها بهره برده است.
۲۳.

شیوه های تربیت بر پایه اصول عرفانی در حدیقه الحقیقه سنایی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه ادبیات تعلیمی سال یازدهم زمستان ۱۳۹۸ شماره ۴۴ 57-88

کلید واژه ها: سنایی حدیقه الحقیقه تربیت عرفان خودسازی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۱۸ تعداد دانلود : ۳۲۹
تعلیم کوششی برای آشنا ساختن نسل جوان با دستاوردهای نسل های گذشته و تربیت به معنی پرورش نفس انسان برای درک فضایل است. موضوع ادبیات تعلیمی، مسائل تربیتی است. متون عرفانی را نمی توان بدون در نظر گرفتن جنبه های تربیتی آن بررسی کرد؛ چون پرورش فضایل اخلاقی، ارزش های فلسفی و دینی، کمال، زیبایی و معرفت را در اولویت قرار می دهد. اما تعلیم و تربیت عرفانی به موضوعات فراتر از مسائل سطحی اخلاقی می پردازد؛ زیرا سالک از این مراحل گذشته و با عرفان عملی، در مقام رسیدن به قرب حق است. بنابراین اعمال و رفتاری را تعلیم می دهد که به تصفیه باطن و تعالی روحی می انجامد. حدیقه سنایی به عنوان اولین منظومه تعلیمی عرفانی شناخته می شود. پرسش اصلی و هدف پژوهش حاضر، مسئله ارتباط روش های تربیتی حدیقه با اهداف و اصول عرفانی است. بدین منظور آموزه های تربیتی حدیقه، از منظر اصول تعلیم و تربیت در متون تصوف و عرفان بازخوانی گردید و داده های آن به روش کتابخانه ای گردآوری شد. این تحقیق ماهیت توصیفی و رویکرد تحلیلی دارد و بر مبنای یافته های آن، درون گرایی در قالب معرفت، عشق و انحلال فردیت، اصول مهم تربیت عرفانی هستند که سالک متربی باید با اتکا به آن ها مراحل و منازل مختلف را برای وصال به حقیقت طی کند. تعلیم پیر در قالب آموزه های مستقیم و غیرمستقیم، روش های دیگرسازی هستند که در مکتب سنایی برای تربیت سالک به کار می رود تا او بتواند شایستگی خودسازی مورد نظر سنایی را به دست آورد. با این نتایج، حدیقه سنایی، یکی از مراجع ادبی تعلیمیِ اهداف و روش های تربیت عرفانی به شمار می آید.
۲۴.

بررسی تطبیقی جایگاه انسان در عرفان اسلامی و اگزیستانسیالیسم (بر مبنای مثنوی حدیقه سنایی و رمان تهوع سارتر )(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: زبان و ادب فارسی (دانشگاه تبریز) سال ۷۱ بهار و تابستان ۱۳۹۷ شماره ۲۳۷ 211-242

کلید واژه ها: انسان عرفان اسلامی اِگزیستانسیالیسم سنایی سارتر تهوع

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۸۳۶ تعداد دانلود : ۶۲۶
عرفان اسلامی به عنوان نمود دینی معرفت باطنی (Esotericism)، ساحت حیات مادی، جایگاه انسان در هستی و درنهایت، حیات آن جهانی او را موردتوجه قرار داده است. وجودمداری یا اگزیستانسیالیسم (Existentialism) نیز با این دو ویژگی که وجود را بر ماهیت مقدم می داند و دیگر آنکه موضوع اندیشه را انسان می داند و نه موضوعات فلسفی صرف، تحقق امکان های موجود انسانی را موردتوجه قرار داده است و از همین رو بیشتر شاخصه های اصلی این مکتب فکری ازجمله توجه به فردیت، وضعیت وجودی، آزادی، اخلاق و مسیولیت ناشی از آن ها در این مکتب بر محور یگانگی انسان می گردد. این پژوهش جایگاه انسان در دو جهان بینی مزبور را بر اساس حدیقه و تهوع بررسی کرده و به یافته هایی از این دست نایل آمده است که با وجود تفاوت های بنیادین فکری، انسان همچون یگانه هستی، در هر دو مکتب فکری جایگاه والایی دارد. هر دو مکتب فکری در جهت دستیابی انسان به مراتب متعالی وجود، او را به پشت پازدن به حیات مادی صرف فرا می خوانند. سنایی، نیل به این هدف را درگرو سلوک عرفانی و پیروی از شریعت و سارتر در رمان تهوع ، آن را در گرو پرداختن به امور متعالی ازجمله آفرینش هنری یا شرکت در فرایند نوشتن می داند.
۲۵.

عوامل مؤثر بر بهره وری در گلستان سعدی و جایگاه آن در مدیریت(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مدیریت بهره وری سال دوازدهم تابستان ۱۳۹۷ شماره ۴۵ 199 - 229

کلید واژه ها: سعدی گلستان بهره وری مدیریت منابع

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۳۰ تعداد دانلود : ۱۶۵
دستیابی به نتیجه ای بهتر در استفاده حجم کار، فکر، زمان، طبیعت، دارایی ها و سرمایه را بهره وری می نامند. مدیریت بهره وری یک تجربة انسانی است که برخی از آن در میراث ادبی نگهداری می شود. گلستان سعدی در مقام اثر ادبی برتر، حاوی برخی شیوه ها و مؤلفه های بهره وری می باشد و هدف این مقاله نیز بررسی عوامل بهره وری در گلستان سعدی و کاربرد آن در دانش مدیریت است. این پژوهش از لحاظ هدف کاربردی و از بعد روش شناسی از نوع تحقیقات پیمایشی- توصیفی شمرده می شود. برای سنجش کاربردی بودن عوامل بهره وری بحث شده در گلستان سعدی، با استفاده از بررسی میدانی، مدیران شرکت های تولیدی استان آذربایجان شرقی به عنوان جامعه آماری برگزیده، حجم نمونه بر اساس جدول کرجسی و مورگان 300 نفر تعیین شد. بدین منظور ابتدا متن گلستان با رویکرد عوامل مؤثر بر بهره وری تحلیل گردید. سپس عوامل مؤثر بر بهره وری مستخرج از آن، در قالب پرسش نامه ای که روایی و پایایی آن مورد تأیید قرار گرفته بود، در اختیار مدیران نمونة آماری تحقیق قرار داده شد. نتایج آزمون T نشان داد که همه عوامل مستخرج از متن گلستان سعدی، از نظر مدیران شرکت های تولیدی، به عنوان عوامل مؤثر بر بهره وری تلقی می گردند. براساس یافته های رگرسیونی و ضریب همبستگی پیرسون نیز، کلیه عوامل مؤثر تاثیر مثبتی بر بهره وری داشتند. در نهایت، عوامل مؤثر بر بهره وری به وسیله آزمون فریدمن رتبه بندی شدند و متغیرهای سرمایه انسانی، مدیریت نیروی انسانی، ارج دانش، عمل و علم، ارادة یادگیری، اهمیت آموزش، مدیریت اقتصادی، مدیریت زمان و مدیریت سخن به ترتیب حایز رتبه های 1 تا  9 عوامل مؤثر گردیدند.    
۲۶.

ریشه شناسی واژه قرآنی «حمد» با استفاده از منابع زبان های سامی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه تفسیر و زبان قرآن سال پنجم بهار و تابستان ۱۳۹۶ شماره ۲ (پیاپی ۱۰)

کلید واژه ها: حمد مفردات قرآن ریشه شناسی زبان های سامی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۷۰۱ تعداد دانلود : ۹۱۸
واژه حمد یکی از واژگان کلیدی در حوزه مفاهیم عبادی در قرآن کریم است. این واژه در فرهنگ لغات عربی و تفاسیر قرآن به لحاظ معنای صریح به ثناء و ستایش تفسیر شده است، اما به لحاظ معناهای جانبی در منابع سنتی رابطه آن با معنای شکر و سپاس و هم چنین معنای مدح محل بحث بوده است. به نظر می رسد با توجه به ابهام مطرح در معنای این ماده، خصوصاً در حوزه معانی جانبی (و نه معنای صریح) تدقیق معنای آن با روش های نوین معناشناختی برای درک ملموس تر آن ضرورت دارد. در این مقاله ماده حمد با رویکرد زبان شناسی تاریخی- تطبیقی و با استفاده از منابع زبان های سامی ریشه شناسی شده و در نهایت مشخص شده است که معنای اشتیاق معنای کهن تری است که در دوره ای متقدم در زبان سامی از این ریشه فهمیده می شده، کاربرد این ماده در معنای اشتیاق در متون زبان های شاخه شمالی مرکزی از زبان های سامی ثبت شده است
۲۷.

منطق گفتگویی و چندصدایی در رمان «گورستان غریبان» ابراهیم یونسی(مقاله پژوهشی دانشگاه آزاد)

نویسنده:
منبع: زبان و ادب فارسی دانشگاه آزاد سنندج سال نهم زمستان ۱۳۹۶ شماره ۳۳

کلید واژه ها: رمان جامعه شناسی ادبیات باختین یونسی منطق گفتگویی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۴۶۷ تعداد دانلود : ۷۳۱
رمان گورستان غریبان نخستین رمان ابراهیم یونسی، نویسنده و مترجم معاصررکُرد ایرانی است.نویسنده در این رمان وضعیت اجتماعی و فرهنگی برخی از قومیت های ایرانی، طبقات وگروه های مختلف مردم و چگونگی تعامل و تقابل آن ها را با یکدیگر در کرونوتوپ (زمان مکان) دوران پهلوی اول و در بخشی از جغرافیای غرب کشور (کردستان) منعکس نموده است و بدین جهت اثر او به صورت اثری رئالیستی و تاریخی در آمده است. به نظر می رسد نویسنده در این اثر برای ایجاد گفتگو و خلق فضایی چندصدایی در جهان رمان خود، تمهیدهایی و تلاش هایی انجام داده است. برای پیگیری و اثبات این تصوّر پیشینی، رمان از دیدگاه جامعه شناسی ادبیات و بر اساس نظریات باختین و خصوصاً دو نظریّة مشهور او، یعنی گفتگویی بودن و چندصدایی، مورد بحث و بررسی قرار گرفته است. نتایج پژوهش نشان می دهد که هرچند رمان گورستان غریبان از حیث گفتگویی بودن و چندصدایی با رمان های داستایفسکی و رابله که باختین عمده نظریّات خود را از آثار این نویسندگان گرفته است «این همانی» کامل ندارد امّا در این رمان هم نویسنده از تمهیداتی بهره برده که اثر او را به اثری چندصدایی و گفتگویی نزدیک کرده است.
۲۸.

تقابل و تعامل «خود» و «دیگری» در رُمان «مادرم دو بارگریست» از ابراهیم یونسی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: ادبیات پارسی معاصر سال هفتم پاییز و زمستان ۱۳۹۶ شماره ۳ (پیاپی ۲۳) 71-92

کلید واژه ها: یونسی گفتگو باختین خود دیگری

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۹۸۶ تعداد دانلود : ۴۷۱
تقابل مطلق میان «خودی» و «دیگری» از ویژگی های جهان بینی سنتی است و تعامل و گفتگو، مفاهیمی مدرن اند. متون ادبی کلاسیک بستر تقابل «دوگانه » هاست. اما رمان به معنای واقعی کلمه، محصول تعامل است. رمان های ابراهیم یونسی به سبب رئالیستی بودن، رسمیّت وجود وحقوق «دیگری» ها را مورد توجه قرار داده است. او در رمان «مادرم دو بار گریست» زندگی جوانی کُرد را توصیف می کند که از دیار «خود» آواره می گردد. نویسنده برخورد شخصیّت او را در پیوند با «دیگری» به صورت ویژه ای بازنمایی می کند. درک «دیگری» از منظر یک تبعیدی به مثابة یک «خود» مستقل و نیز «تقابل و تعامل» او با آن دیگری، مسأله اساسی رمان و همچنین مقالة حاضر است. در این پژوهش چگونگی رفتار شخصیّت های رمان با هویّت های مختلف و با تکیه بر نظریة «دیگربودگی باختین» در دو طیف «خودی» و «دیگری» از حیث تقابلی و تعاملی بودن بررسی شده است. نتیجة بررسی نشان می دهد کنش ارتباطی «خود» با دیگری به مثابة «عرب» و «حکومت پهلوی» در این رمان تقابلی و غیرگفتگویی است. اما «خودی» های دیگر با وجود نداشتن شناخت کافی از «دیگری»، توانسته اند به سبب همزیستی ناخواسته و دست یابی به شناختی نسبی از «دیگری»، با یکدیگر کنش ارتباطی غیرتقابلی و مبتنی بر گفتگو و تعامل داشته باشند.
۲۹.

تحلیل نگرش هجویری در کشف المحجوب نسبت به مذهب تشیع(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهش زبان و ادبیات فارسی پاییز ۱۳۹۶ شماره ۴۶

کلید واژه ها: صوفیه تشیع کشف المحجوب ابوالحسن هجویری لغزش ها

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۹۰۳ تعداد دانلود : ۷۴۷
علی بن عثمان هجویری از زعما و بزرگان تاریخ ادبیات عرفانی صوفیه است که با تأسی به معارف قرآن و فرهنگ نبوی و با استغراق در سخنان صوفیان صافی ضمیر موفق به تألیف کشف المحجوب شده است. هجویری به سبب تأثر از شرایط زمانی، مکانی و جایگاه مذاهب کلامی، به ویژه غلبه اشعریت، مواضعی پرلغزش و پرتشتت در باب مذهب تشیع برگزیده و گزارشگر گزاره هایی عقل ستیز و باورسوز دربارة این مذهب بوده است. این پژوهش درصدد نقد آرای هجویری در باب مذهب تشیع از طریق بررسی کلی روش ها و رویکردهای عرفانی- کلامی مؤلف در قالب نقد محتوایی با نگرش درون دینی و با سنجش نگره هایی چون تناقض های درونی، مخالفت با قرآن، سنت و تاریخ، گزینش و حذف، پذیرش و رد متعصبانه در تحلیل کلی سامان یافته است. نگارندگان به این نتیجه رسیده اند که هجویری به شیوه پیچیده پیشوایان خود، صحیح و ناصحیح را آمیخته و دچار مغالطه در باب مذهب تشیع بوده است.
۳۰.

چالش سنّت و مدرنیته در رمان«اهل غرق» منیرو روانی پور(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: زبان و ادب فارسی (دانشگاه تبریز) سال ۷۰ بهار و تابستان ۱۳۹۶ شماره ۲۳۵

کلید واژه ها: سنت مدرنیته اجتماع گیدنز روانی پور

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۱۸۲ تعداد دانلود : ۶۱۲
چالش میان سنّت و مدرنیته به عنوان یک مسأله اجتماعی در آثار ادبی معاصر بازتاب یافته است. یکی از این آثار ادبی، که بازگو کننده روایت تقابل این دو پدیده اجتماعی است، رمان «اهل غرق» منیرو روانی پوراست که به شیوه رئالیسم جادویی به نگارش در آمده است. تبیین روابط و عناصر سنت و مدرنیته، انعکاس دیدگاه نویسنده و نقد آن هدف اصلی این پژوهش را تشکیل می دهد. نتایج این پژوهش نشان می دهد که نویسنده این رمان برخلاف نظر گیدنز، جامعه ای را به تصویر کشیده است که مدرنیته در آن موجب زوال سنّت می شود. وی علیرغم خشنودی از ظهور برخی پدیده های مدرن، در هیبت یک مدرنیته ستیز کامل ظاهر شده است. او اعتقاد دارد که با گسترش روز افزون مدرنیته، دنیای سنّت روبه زوال مینهد. با بررسی این رمان می توان دریافت که فرایند نفوذ و انتقال از جهان سنّتی به دنیای مدرن، بیشتر در حوزه اقتصاد و از طریق ابزار آلات جدید و محصولات صنعتی صورت پذیرفته است. پدیده نوین مدرنیته در «اهل غرق» بیشتر از طریق  تکنولوژی های صنعتی و با طرح برخی دستاوردهای علمی و جنبش های سیاسی، همراه با آثار سوء آن تعریف شده است که حضور تدریجی و گاه سریع این پدیده، در نهایت منجر به برچیده شدن دامن سنّت و زوال آن می گردد.
۳۱.

تعارض محتوایی در رویکرد عرفانی منطق الطیر عطّار با رسالةالطیر ابن سینا(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: ادبیات عرفانی سال هشتم پاییز و زمستان ۱۳۹۵ شماره ۱۵

کلید واژه ها: تعارض رمز فلسفه عرفان عقل نفس

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۹۳۳ تعداد دانلود : ۵۶۱
یکی از مقاطع تقابل عقل و عرفان، رویکرد شریعت گرای برخی علما و عرفا با رویکرد خردگرای برخی حکما و فلاسفه در قرون پنجم تا هفتم است. این تقابل به صورت تعارض های علمی و عقیدتی نامحسوس و عمیقاً اثرگذار، در زیر پوست خشن تاریخ آن قرن ها در جریان بود و برخی از فلاسفه و عرفا نمایندة دو جبهة آن تلقی می شدند. هدف این تحقیق، واکاوی تشابهات و تباین های دو جریان فکری متقابل سینوی و عطاری است که نمایندگان دو رویکرد یادشده بودند. این پژوهش با طرح پیش فرض هدفمندی تصنیف و تألیف رسالات نمادین سلوک مرغان، تباین های محتوایی رسالةالطیرابن سینا و منطق الطیرعطار را بررسی می کند. پس از نقل اختصاری متون معارض، موارد تباین و تقابل معرفی و شرح، علل و عوامل منجر به بروز تقابل ها بیان شده است. مغایرت در تلقی از جان و هبوط آن در جسم، رویکرد به ضرورت رهبری، نگاه به قوانین علمی و نفی منطق و علیت، تباین رویکرد به تعامل ملک مرغان با مرغان سالک، درون گرایی و شناخت برون گرای علمی-فلسفی، اختلاف نظر در شمار سالکان واصل به مقصد و توفیق برای دیدار حضرت ملک، تعارض در سنجش سلوک شناخت شناسانه به وسیلة عقل و عشق، از یافته های این تحقیق اند که می توان آن ها را بازنمایی مبانی تقابل تاریخی عرفان شریعت مدار با عرفان مبتنی بر خردورزی فلسفی تعریف کرد.
۳۲.

بررسی نوستالژی عشق، هجران و حرمان در چهارپاره "قفل طلا"ی حمیدی شیرازی با تکیه بر عنصر تمثیل و شواهد تمثیلی

نویسنده:
منبع: تحقیقات تمثیلی در زبان و ادب فارسی دوره ۸ زمستان ۱۳۹۵ شماره ۳۰ 113 - 132

کلید واژه ها: نوستالژی تمثیل عشق حسرت حمیدی شیرازی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۸۰ تعداد دانلود : ۲۳۷
در بررسی های ادبی، نوستالژی به شیوه ای از نگارش گفته می شود که بر پایه آن، شاعر یا نویسنده در سروده ها یا نوشته های خویش، گذشته ای را که در نظر دارد یا سرزمینی که یاد هایش را در دل دارد، حسرت آمیزانه و درد آلود ترسیم می کند و به قلم می کشد. حسرت، یاد گذشته، دل تنگی، غم غربت، درد جدایی و هجران و... از شاخصه های نوستالژی است. یکی از شاعران بزرگ معاصر که در اشعار رمانتیک و نوستالژیک خویش، نمونه های قابل توجهی از نوستالژی عشق، هجران و حرمان دارد، مهدی حمیدی شیرازی (1365-1293 خورشیدی) است. در این مقاله تلاش شده است با تکیه بر عنصر تمثیل و شواهد تمثیلی، نوستالژی عشق و هجران معشوق در یکی از اشعار زیبای حمیدی شیرازی مورد بررسی و تحلیل قرارگیرد.
۳۳.

ریشه شناسی واژة قرآنی «علم» در زبان های سامی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: جستارهای زبانی دوره هفتم ویژه نامه پاییز ۱۳۹۵ شماره ۶ (پیاپی ۳۴)

کلید واژه ها: علم قرآن ریشه شناسی معناشناسی تاریخی زبان های سامی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۸۲۶ تعداد دانلود : ۶۹۲
واژه قرآنی علم در معنای دانستن یکی از معانی محوری در زبان قرآن کریم و محور حوزه معنایی ادراک و دانایی است و ازاین رو درک طرز ساخت تاریخی آن نه تنها به لحاظ واژه شناسی قرآن بلکه به لحاظ درک انسان شناختی از فضای نزول قرآن نیز اهمیت داشته و در تفسیر قرآن کارآمد است. این جستار با بهره گیری از روش تطبیقی- تحلیلی، معانی متعدد ماده علم را در زبان عربی و سایر هم خانواده های سامی آن نظیر سبئی، حبشی، عبری، آرامی، سریانی، اوگاریتی و اکدی مورد مطالعه قرار داده و با تاریخ گذاری این معانی و بررسی روابط معنایی محتمل، رابطه معنای قرآنی علم (دانایی) را با معانی دیگر مورد پژوهش قرار می دهد. در طی تحقیق مشخص شد که اولاً معنای پنهان کردن که در زبان های زیرشاخه شمالی مرکزی حضور پررنگ دارد در تضاد با معنای نشان دادن است که در زیرشاخه های جنوبی نمود یافته و بدین ترتیب این زوج متقابل قدمتی به اندازه زبان سامی باستان دارند. ثانیاً دو معنای نشانه و دانایی با توجه به زیرمجموعه هایی مثل نشان دادن از یک سو و یاددادن و متوجه شدن از سوی دیگر معناهای نزدیک به هم محسوب می شوند و با توجه به قدمت بیشتر معنای نشانه، معنای دانایی حاصل از آن است. ثالثاً حضور معناهای نوشتن، مهر زدن و امضاء کردن در زیرشاخه جنوبی حاشیه ای؛ معنای پیکرتراشی در زبان اکدی؛ معنای دیدن و نگاه کردن در زبان آفروآسیایی و همچنین نوع مصادیقی که در عربی برای مفهوم نشانه ذیل ماده علم ذکر شده است
۳۴.

مقایسه ساختاری داستان های همای و همایون خواجوی و سلامان و ابسال جامی براساس نظریه ولادیمیر پراپ(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: زبان و ادب فارسی (دانشگاه تبریز) سال ۶۸ پاییز و زمستان ۱۳۹۴ شماره ۲۳۲

کلید واژه ها: پراپ همای و همایون سلامان و ابسال مقایسه ساختاری حرکت و بسط داستان

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۰۶۶ تعداد دانلود : ۷۰۶
تحلیل ساختاری پراپ روش عملی و دقیقی است که می توان آن را بر روی قصّه های ادب فارسی، به خصوص منظومه های غنایی و حکایات عرفانی و تعلیمی نیز اعمال کرد. هدف از این تحقیق آن است که همای و همایون خواجوی کرمانی و سلامان و ابسال جامی طبق الگوی پیشنهادی پراپ و براساس نقد ساختار گرایانه وی، مورد تجزیه و تحلیل قرار گیرد. برای این منظور ابتدا مقدمه ای دربارة تعریف و تبیین ریخت شناسی، روایت شناسی، روش مطالعاتی پراپ، و معرفی خواجوی کرمانی و قصّة همای و همایون و معرفی جامی و قصّة سلامان و ابسال مطرح شده است. برای مقایسة ساختاری این دو داستان از نظر کارکردها، صحنة آغازین، راه های ترکیب حکایات، بسط داستان، شخصیّت ها و صفات شخصیّت ها جداولی تنظیم گردید تا تفاوت ها و شباهت های ساختاری این دو اثر براساس جدول ها، تحلیل و بررسی شود. یافته های این پژوهش گویای تطابق داستان همای و همایون و سلامان و ابسال با کارکردهای ریخت شناسانة پراپ است. مقایسة ساختاری داستان همای و همایون با سلامان و ابسال بیانگر این است که هر دو اثر از نظر خویشکاری ها، شخصیّت ها، و صفات اشخاص قصَه، ساختار حکایات، نوع بسط و صحنة آغازین ساختاری مشابه دارند.
۳۵.

بررسی عناصر روایت داستانی «24 ساعت خواب و بیداری» صمد بهرنگی

نویسنده:
منبع: تحقیقات تمثیلی در زبان و ادب فارسی دوره ۷ بهار ۱۳۹۴ شماره ۲۳ 79 - 106

کلید واژه ها: عناصر داستان صمد بهرنگی داستان 24 ساعت در خواب و بیداری ادبیات کودکان

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۱۱ تعداد دانلود : ۱۷۱
امروزه داستان کوتاه بعد از شعر، مهم ترین نوع ادبی شمرده می شود که به طور گسترده در میان مردم رواج پیدا کرده است. داستان کوتاه به عنوان یک داستان فنّی، دارای عناصری مانند طرح و پیرنگ، شخصیّت، جدال، زمان و مکان، زاویه دید، و... می باشد که همه آنها به صورت هماهنگ و سازمان یافته، پیرامون عنصر درون مایه و در خدمت آن در حال حرکت هستند. پژوهش حاضر به بررسی عناصر داستانی در داستان 24 ساعت خواب و بیداری صمد بهرنگی پرداخته است. بیشتر داستان های بهرنگی سبک رئالیستی دارد. او به یاری شگرد داستان نویسی و به شیوه واقع گرایانه، مسائل عینی و زندگی فقرزده و مشکلات طبقات فرودست جامعه را به تصویر کشیده است. در این مقاله، پس از شرح مختصر عناصر فنّی موجود در داستان 24 ساعت خواب و بیداری، نمونه های مربوط به آن عناصر ارائه می شود. نتایج این مطالعه حکایت از این دارد که  داستان 24 ساعت در خواب و بیداری، به عنوان یکی از تأثیرگذارترین و برجسته ترین داستان های بهرنگی توانسته است با بهره گیری مناسب از عناصر داستانی، به خلق تصویری تحسر برانگیز از نحوه زندگی و امرار معاش کودکان خیابانی و بی سرپناه موفق شود.
۳۶.

«از قلندر عطّار تا رند حافظ»(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: عرفان اسلامی سال ۱۱ تابستان ۱۳۹۴ شماره ۴۴

کلید واژه ها: قلندر رند عطار حافظ شعر عرفانی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۵۸ تعداد دانلود : ۱۰۸
یکی از جلوه های مهم شعر عرفانی به کار بردن مضامین قلندری و رندی است. این گونه اشعار به طور رسمی با سنایی آغاز می شود. استفاده کردن از مضامین رندانه و مفاهیم قلندرانه در شعر فارسی چنان جایگاهی دارد که پس از سنایی، شاعرانی هم چون عطار، مولوی ،سعدی و حافظ آن مضامین را در اشعار خود بسیار به کار برده اند. با بررسی اشعار قلندرانه ی عطار و غزلیات رندانه ی حافظ به عنوان برجسته ترین نمونه های شعر قلندری و رندی ، می توان به وجوه اشتراک و شباهت در هویت قلندر و رند در شعر آن دو سخن سرا پی برد. قلندر در شعر عطار جلوه های منفی و مثبتی دارد. قلندر او گاه در صدر می نشیند و گاه خواری می بیند. این خصوصیت در مورد رند حافظ هم مصداق دارد به طرزی که مصاحبت با رند افتخاری بس بزرگ است اما گاهی مراودت با او چیزی جز بدنامی به دنبال ندارد. بررسی این مسأله، بحث در ریشه لغوی ، مقایسه مفاهیم دو اصطلاح قلندر و رند در شعر عطار و حافظ ، شاخصه های اصلی تفکّر قلندری و بنیان های اساسی اندیشه رندی را در ادبیات فارسی و متون عرفانی تبیین می کند. این موضوع در مقاله پیش رو بررسی شده است. 
۳۷.

قاعده کاهی و غرابت قاموسی در غزلیات بیدل دهلوی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات شبه قاره سال هفتم تابستان ۱۳۹۴ شماره ۲۳

کلید واژه ها: بیدل دهلوی هنجارگریزی قاموسی واژه آفرینی و تغییر طبقه نقشی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۲۴۲ تعداد دانلود : ۶۶۲
در سبک شناسی آثار ادبی، توجه به ساختار شعر و مسایل زبانی،خواننده را به نتیجه ای مطلوب در شناخت، فهم و تفسیرِ محتوا و اندیشه سخنوری، رهنمون می شود.یکی از مسایل نوین زبان شناسی در حوزه نقد متون ادبی ،واکاوی انحراف از نُرم و عدول از هنجارهای زبانی در دو حوزه «واژه افزایی» و «تغییر طبقه نقشی» است که در کلام هنرمندان صاحب سبک و نوآور، بسامد چشمگیری دارد.بیدل از آن دسته شاعرانی است که با تأکید بر ابهام در شعر و پذیرش ساختارهای نوگرایانه سبک هندی، واژه های تازه ای را برای غنی سازی زبان، ارائه داده است.در این پژوهش، نخست گستره هر یک از مباحث قاعده کاهی قاموسی، تبیین شده و پس از آن با ارائه نمونه هایی از شعر بیدل،گستره بهره مندی وی از این شگردهای به روش کتابخانه ای به شیوه ی توصیفی- تحلیلی متن غزلیات بیدل دهلوی نشان داده می شود.
۳۸.

بررسی تصوف عابدانه و عرفان عاشقانه در غزلیات حافظ(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: ادبیات عرفانی و اسطوره شناختی سال دهم زمستان ۱۳۹۳ شماره ۳۷
حوزه های تخصصی:
  1. حوزه‌های تخصصی ادبیات حوزه های ویژه حافظ پژوهی
  2. حوزه‌های تخصصی ادبیات حوزه های ویژه عرفان و تصوف در ادبیات متون عرفانی و تحلیل عرفانی متون ادبی
تعداد بازدید : ۲۱۲۵ تعداد دانلود : ۱۲۵۵
تصوف که در آغاز شامل مفاهیمی خشک و ریاضتهایی سخت بود، در قرن سوم با پذیرفتن «محبت» به عنوان یکی از ارکان محوری، رنگ عاشقانه پذیرفت. با ورود عرفان و تصوف به عرصه ادبیات، گروهی به تدوین اصول تصوف عابدانه در آثارشان می پردازند و عده ای آثاری سراسر عرفانی همراه با شور و شوق عاشقانه پدید می آورند. در این میان حافظ مبدع مکتبی است که از اصول عرفان عاشقانه به همراه نگاهی انتقادی به تصوف عابدانه شکل گرفته است و از آن به مکتب رندی تعبیر می شود. اما اشعار حافظ را نمی توان یکسره از تصوف عابدانه تهی دانست. حافظ ضمن پذیرفتن تأثیری عظیم از مفاهیم قرآنی و تضمین ها و تلمیح های فراوان به آیات قرآن، در ابیات بسیاری عبادت، دعای صبح و آه شب، اصول اخلاقی تصوف و اندیشه های دیگری از تصوف عابدانه را نه با ابهام و بیانی رندانه و دوپهلو، بلکه به روشنی و به قصد تعلیم و توصیه به مخاطب خود، بیان می کند.
۳۹.

مقایسه درون مایه اخلاقی حکایات کلیله و دمنه و داستان های هانس کریستین اندرسن(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه ادبیات تعلیمی سال ششم زمستان ۱۳۹۳ شماره ۲۴

کلید واژه ها: درون مایه کلیله و دمنه پیام اخلاقی هانس کریستین اندرسن

حوزه های تخصصی:
  1. حوزه‌های تخصصی ادبیات انواع ادبی ادبیات تعلیمی
  2. حوزه‌های تخصصی ادبیات حوزه های ویژه ادبیات تطبیقی تطبیق زبان و ادبیات فارسی و ادبیات غرب
تعداد بازدید : ۲۷۸۹ تعداد دانلود : ۹۲۹
کلیله و دمنه نصرالله منشی با وجود تحولات بسیاری که در طول تاریخ آفریده شدنش پذیرفته، یکی از آثار ماندگار در حوزه ادبیات تعلیمی در تاریخ ادبیات ایران و جهان است. داستان های هانس کریستین اندرسن نیز از آثار ماندگار اخلاقی و تعلیمی در ادبیات جهان محسوب می شود. پیام های اخلاقی و فرازهای ارزشمند، یکپارچگی داستان ها، تمثیل و توصیف و نثر زیبا، دلیل ماندگاری کلیله و دمنه محسوب می شود. دلایل ماندگاری داستان های اندرسن نیز پیام های اخلاقی، استفاده از تمثیل و نثر توصیفی زیبا است. با بررسی همه این عوامل در هر دو دسته آثار، مهمترین عامل، درون مایه و پیام اخلاقی داستان ها و بیان پیام به صورت یک داستان تمثیلی است. در این پژوهش، خلاصه چهار حکایت از کلیله و دمنه و چهار داستان از اندرسن بیان شده، پس از آن درون مایه و پیام اخلاقی هر داستان به صورت جداگانه بررسی شده است. یافته های پژوهش نشان می دهد که پیام اخلاقی حکایات کلیله و دمنه مبتنی بر محافظه کاری و حفظ منافع فردی و عمل گرایی قهرمان است که در هدایت فرد برای رسیدن به اهداف و امیال شخصی، بسیار مفید و کارساز است اما داستان های اندرسن حاوی پیام های اخلاقی اجتماعی بر اساس ایمان به خدا، پیروزی خیر بر شر و ایثار و گذشت است.
۴۰.

خرابات از حقیقت تا مجاز

نویسنده:
منبع: تحقیقات تمثیلی در زبان و ادب فارسی دوره ۶ زمستان ۱۳۹۳ شماره ۲۲ 115 - 134

کلید واژه ها: خرابات ادب فارسی تطور معنایی معنی حقیقی معنای عرفانی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۸۲ تعداد دانلود : ۱۸۸
خرابات در ادبیات فارسی هم به معنی حقیقی و منفی، به میکده و محل فسق و فجور و هم به معنی مجازی و مثبت، به جایگاه پاکبازی و فناگاه عاشقان و عارفان دلالت می کند. شاعران زبان فارسی در قلمرو این واژه  مضامینی بکر آفریده اند. گرد آمدن  معانی متناقض در این واژه و در عین حال بسامد بالای کاربرد و تبدیل آن به اصطلاح کلیدی و مهم در متون ادبی و عرفانی، سبب شده جایگاه درخور توجهی پیدا کند. بدین منظور، در این تحقیق ریشه شناسی و تطور و بار معنایی "خرابات" در متون ادبی و عرفانی مهم بررسی شد. بنابر این مطالعه، واژه خرابات ریشه و خاستگاه های مختلفی دارد. معنای ساده و منفی آن به مفهوم مثبت عرفانی تطور یافته است و به مکان براندازی نام و ننگ، محل تزکیه درون و رهایی از خرافات و طامات و رسیدن به مقام فنای فی الله تبدیل شده است.

کلیدواژه‌های مرتبط

پدیدآورندگان همکار

تبلیغات

پالایش نتایج جستجو

تعداد نتایج در یک صفحه:

درجه علمی

مجله

سال

حوزه تخصصی

زبان