شهرنشینی فزاینده در جهان شهری شده، پایداری مناطق کلان شهری را به ویژه در کشورهای درحال توسعه در ابعاد مختلف توسعه پایدار با چالش های اساسی مواجه ساخته و چشم انداز توسعه ناپایداری را برای آن ها رقم زده است. مصرف بی رویه زمین و پیامد آن تغییرات کاربری و پوشش زمین، یکی از معضلات محیط زیستی است که در اثر تمرکز بالای جمعیت و فعالیت در مناطق کلان شهری به طور چشمگیری اتفاق می افتد. این پژوهش از نوع کاربردی بوده و در راستای پایش تغییرات محیط زیستی ناشی از گستردگی فضایی کلان شهر تهران با روش توصیفی- تحلیلی و با به کارگیری تکنیک های سنجش ازدور و GIS تغییرات کاربری و پوشش زمین ناشی از گستردگی فضایی کلان شهر تهران را مورد ارزیابی و تحلیل قرار داده است. یافته ها، حاکی از افزایش مساحت اراضی ساخته شده از 34316 هکتار در سال 1365 به 68252 هکتار در سال 1395 دارد که 15731 هکتار از آن مربوط به تغییرات اراضی کشاورزی، باغات و پهنه آبی به اراضی ساخته شده می باشد. همچنین نتایج پیش بینی مدل زنجیره مارکوف و سلول های خودکار حاکی از ادامه روند تغییرات کاربری و پوشش زمین به نفع اراضی ساخته شده دارد تا سال 1405 دارد. این شواهد نشان دهنده این است که کلان شهر تهران با گسترش بیش از اندازه خود از آستانه های جمعیتی و اکولوژیکی فراتر رفته و با پیش روی به سوی محیط طبیعی پیرامون اختلال ساختاری مهمی را در محیط زیست به وجود آورده است. بر همین اساس لزوم توجه به رویکردهای نوین توسعه شهری و همچنین ارائه سناریوهای تمرکززدایی از آن می تواند اقدامی اساسی برای حل معضلات محیط زیستی ناشی از گستردگی فضایی بیش از اندازه آن باشد.
