فصل مشترک نظریه های علم ارتباطات با مسائل علوم کتابداری و اطلاع رسانی چیست؟ (مقاله علمی وزارت علوم)

چکیده

هدف: هدف نوشته حاضر، بررسی زمینه هایی در دانش کتابداری و اطلاع رسانی است که طی آن، نظریه های علم ارتباطات می تواند سرنخهای مناسبی برای تحلیل و تحقیق ارائه کند. برای وصول به این هدف، سعی شده تا زمینه هایی از دانش کتابداری و اطلاع رسانی که علم ارتباطات می تواند دستمایه خوبی برای عمق یابی و واکاوی ارائه نماید، معرفی و کاربست آن نظریه ها بررسی شود. روش/رویکرد: در تحلیل حاضر از رویکرد تحلیل مفهومی (Conceptual Analysis) استفاده شده است. این رویکرد که در بررسی های نظری کاربرد دارد، برای بسط یک یا گروهی از نظریات خاص یک فرد یا یک حوزه جهت وسعت بخشی، عمق بخشی، یا تحلیل مسائل حوزه ای دیگر به کار می رود. در اینجا سعی شده از منظر نظریه های علم ارتباطات به مسائل علوم کتابداری و اطلاع رسانی نگریسته شود. یافته ها: از آنجا که علوم کتابداری و اطلاع رسانی از نظر بسیاری از نظریه پردازان این حوزه از علم ارتباطات جدایی ناپذیر دانسته شده و شأن ارتباطی برای این دانش قائل شده اند، لذا علم ارتباطات یکی از حوزه هایی است که در این رشته ظهور و بروز داشته و حایز اهمیت دانسته شده است. با وجود این، حضور علم ارتباطات در علوم کتابداری و اطلاع رسانی عموماً در سطح ارتباط کتابدار- مراجعه کننده در فرایند مرجع باقی مانده و کمتر فراتر از آن رفته است. در نوشته حاضر سعی خواهد شد تا مسائلی از حوزه کتابداری و اطلاع رسانی که از طریق نظریه های علم ارتباطات قابلیت طرح، تحلیل و تعمیق دارند، طرح شوند. برای این کار، این مسائل در سه سطح کلی کتاب، کتابخانه، و کتابدار طرح می شوند. اصالت/ارزش: کتابداری و اطلاع رسانی و علم ارتباطات دارای موضوع مورد بررسی مشترکی به نام پیام (اطلاع) هستند. هر چند بیشتر، اطلاع به عنوان شیء در کتابداری و اطلاع رسانی موضوع تحقیق و کاربرد است، اما این شیء که هم محتوا، هم قالب و هم کلیّت آن می تواند به مثابه پیام باشد،  نمی تواند دور از نقش ارتباطی، اقناعی، مخاطب شناسانه، و فارغ از زمینه اجتماعی پیام نگریسته شود. مطالعه حاضر قصد در چنین زمینه هایی را پر رنگ کند.