عقل و خرد در فلسفه و حکمت به معنای ادراک کلیّات و در نقل و شریعت به معنای ابزاری برای عبادت و تحصیل و کسب جنّت آمده است. اگر این ابزار به هر نحوی نادیده انگاشته شود، تحت اسارت هوای نفس قرار خواهد گرفت.در نوشتار پیش‌رو، مفهوم عقل و جهل، معناشناسی هوی و نفس، اقسام عقل و مراتب آن و درجات انسان بر مبنای آن، حیات عالمانه و جاهلانه داشتن، ویژگیهای عقل، ابعاد هوای نفس، معنای حجیّت داشتن عقل انسانی، آسیب‌شناسی عقل، علائم و نشانههای عقل اسیر، آثار و پیامدهای آن، از جمله مباحثی است که در حد گنجایش مقال بدان پرداخته شده است.
