داستانهای دده قورقود را میتوان بخشی از یادداشتهای تاریخی ـ فرهنگی شاخهای از اقوام بزرگ ترک (قبایل اوغوز) دانست. این داستانها انعکاسی از شرایط اجتماعی جامعهای است که به جهت حاکمیت «سنت» بر مناسبات اجتماعی، در ردیف اجتماعات ابتدایی با همبستگی مکانیکی و به تعبیر دیگر، جز اجتماعی با «اراده طبیعی» است. داستانهای دده قورقود در خود مضامین و مفاهیمی دارد که میتوان آنها را بخشی از حلقههای فرهنگ مشترک و جهانیِ انسان قلمداد کرد. مطالعه جامعهشناختی داستانهای کتاب دده قورقود ضمن آنکه نوع سازمانِ اجتماعی قبایل اوغوز را مینمایاند، ما را با ریشههای تاریخی ـ اجتماعیِ ساختارهای فکری یعنی، باورها، اعتقادات، ارزشها و شیوههای رفتار عرفی و غیر عرفی( دنیوی و دینی) ترکان ـ بخشی از جامعه انسان جهانی ـ آشنا میکند. در این مقاله، در کنار شناخت ساخت اجتماعی قبایل اوغوز، وضعیت فرهنگی، پویایی و ایستایی آن؛ نوع روابط خویشاوندی و حاکمیت سنت پیرسالاری؛ قوممداری و برخی دیگر از پدیدههای اجتماعی موجود در اجتماع قبایلی اوغوز، بینشی حاصل میشود.
