آلودگی هوا

بیان مسئله: روند سریع توسعه شهرها چرخه حیات زیستی را بر هم زده و موجب بروز مشکلاتی ازجمله آلودگی هوا شده است. برنامه های مدیریت آلودگی هوا عمدتاً بر کنترل منابع تولید آلاینده ها متمرکزند. این راهبرد به طور مؤثری میزان آلاینده های جدید وارد شده به هوا را کاهش داده اما در مورد آلاینده های موجود در هوا بی تأثیر است. اما این نوشتار با پذیرش وضع موجود، به دنبال کنترل آلودگی هوا در جهت کاهش سطح آسیب به انسان بوده، این مهم را در حیطه معماری و شهرسازی و تأثیر پوسته های ساختمانی دنبال می کند. در این راستا قابلیت های طبیعت در بحث کنترل آلودگی های هوا، به حوزه معماری وارد و این راهکارها در عناوین «سه گانه نماهای آبی»، «نماهای جلبک» و «پوسته های زنده سبز» بررسی می شود. هدف : یکی از رویکردهای مهم در حوزه معماری و شهرسازی توجه به طبیعت به مثابه الگو و راهکاری برای تعدیل مشکلات زیست محیطی است، و هدف اصلی این پژوهش درک بهتر چگونگی تعامل دیوارهای زیست مبنا برای ارتقای کیفیت هوا و کاهش سطح آلاینده ها، و دستیابی به بیوپوسته بهینه در این خصوص است. روش تحقیق : به دلیل میان رشته ای بودن پژوهش حاضر، پیشبرد این تحقیق نیازمند روش های خاص ترکیبی بوده و اگرچه عمده مطالعات این نوشتار متکی بر روش کتابخانه ای و بررسی منابع موجود است، اما بسط چنین پژوهشی نیازمند تحقیق ترکیبی در حوزه های میان رشته ای است. به دلیل عدم وجود داده های کمی در مورد عملکرد هرکدام از سیستم ها، در این مجال، پس از معرفی سیستم ها در قالب جداولی با شناسایی ضعف ها و قوت ها، تحقیق به شیوه کاربردی صورت گرفته، و با مقایسه کیفی میان سیستم ها، روش بهینه انتخاب می شود. نتیجه گیری: بنابر کلیه مراحل طی شده در این نوشتار و با توجه به مقایسه کیفی سه گونه نماهای زیست مبنا و بررسی نقاط قوت و ضعف هریک از سیستم ها، می توان اذعان داشت که جداره های سبز می توانند ساختاری مناسب را در خصوص کنترل آلودگی هوا در شهر تهران ارایه دهند و با توجه به برنامه ها و پیش بینی های شهرداری تهران در خصوص زیباسازی، باید اذعان داشت که نماهای سبز از شانس بیشتری جهت بهره وری در کوتاه مدت برای رفع این معضل در پایتخت برخوردارند.

تولید برق با استفاده از سوخت های فسیلی باعث آسیب های گوناگونی بر محیط زیست و سلامت انسان می شود. آلودگی هوا، مهمترین آسیب ناشی از تولید برق فسیلی بر سلامت می باشد. در این مطالعه با رویکرد مسیر اثرگذاری و روش انتقال مقادیر از مطالعات اصلی، SIMPACTS-2 به کار برده می شود و اثرات و هزینه های سلامت ناشی از آلودگی هوای نیروگاه حرارتی منتظر قائم در سال های 1390 و 1395 تخمین زده می شود. با استفاده از نرم افزار ArcGIS جمعیت در معرض آلاینده های هوای این نیروگاه نیز به دقت محاسبه می گردد. مشاهده می شود که با حذف مازوت و افزایش سهم گاز، هزینه سلامت در سال 1390 از 9/164 میلیون به 4/36 میلیون (دلار سال 2000 میلادی) در سال 1395 کاهش یافته است. طی این دوره، هزینه سلامت به ازای برق تولیدی نیز از 1/18به 2/4 دلار بر مگاوات ساعت رسیده است. کیفیت پایین سوخت فسیلی و تراکم بالای جمعیت اطراف نیروگاه، از عوامل اصلی افزایش هزینه های سلامت این نیروگاه بوده است. با بهبود سوخت، می توان هزینه های بیرونی مربوطه را کاهش داد. با درونی سازی این هزینه های بیرونی به قیمت برق، می توان هزینه ی واقعی برق فسیلی را نشان داد و با اتخاذ تصمیمات مناسب، منافع به جامعه را افزایش داد.

توفان گردوغبار یک رویداد طبیعی است که در مناطق خشک و نیمه خشک شکل می گیرد و پیامدهای نامطلوب بسیاری را به همراه دارد. از آنجا که غالب پژوهش های انجام شده بصورت موردی است و پژوهش جامع مروری که مجموعه گسترده ای از پژوهش های موجود را مورد ارزیابی قرار داده و به نتایج کلی برسد، در منطقه جنوب غرب ایران وجود ندارد؛ لذا در این پژوهش به مرور جامع منابع موجود پرداخته شده است که شامل مروری بر مطالعات در زمینه تغییرات زمانی-فضایی، مدل سازی و آشکارسازی گردوغبار و سلامت در جنوب غرب ایران است.. بررسی سابقه مطالعات توفان گردوغبار از منابع اطلاعاتی نشان داد که بیشتر محققان (40/61 درصد) از روش آماری- سینوپتیکی برای مطالعه توفان های گردوغبار استفاده کردند و مهمترین شاخص هایی که در ویژگی های فیزیکی مورد توجه پژوهشگران قرار گرفت، فراوانی و تراکم بود که به ترتیب 21/34 و 21/34 درصد از مطالعات را به خود اختصاص داده اند. بررسی مطالعات در مورد روش های آشکارسازی پدیده گردوغبار نشان می دهد که صرفاً استفاده از باندهای حرارتی و یا انعکاسی نمی تواند پدیده گردوغبار را با دقت بالا آشکارسازی نماید، بنابراین باید مدلی توسعه دهند که از ترکیب باندهای انعکاسی و حرارتی برای این منظور بکار رود، بعبارتی استفاده از ترکیب طیف های انعکاسی و حرارتی MODIS می تواند در تشخیص توفان های گردوغبار در منطقه مورد مطالعه نتایج بهتری ارائه دهد. بررسی ها نشان می دهد که منشا اکثر توفان ها در خارج از ایران است. همچنین در معرض قرار گرفتن به آلاینده های هوا، به ویژه هنگام رخداد گردوغبار خاورمیانه، منجر به افزایش بیش از حد بستری شدن در بیمارستان است. بطوری که در زمان پدیده گردوغبار، مراجعات بیماران ریوی به مراکز درمانی با رشد 70 درصدی روبرو بوده است. مرور مطالعات شبیه سازی مسیر حرکت ذرات گردوغبار نشان می دهد که اغلب مسیرها از مناطق شمالی و مرکزی عراق و سوریه گذشته و منشاء توفان های گردوغبار، مناطق کویری و خشک شمال و مرکز عراق و سوریه هستند . نتایج بررسی ها نشان می دهد که منطقه مرزی بین سوریه و شمال غرب عراق، غرب و جنوب غرب عراق ب ه همراه شرق و شمال شرق عربستان کانون های اصلی گردوغبار برای منطقه مورد مطالعه هستند و شرایط همدیدی همزمان با رخداد گردوغبارهای برخاسته نشان از نقش بارز سیستم های سیکلونی در رخداد و انتقال این پدیده است، چرا که همزمان با رخداد این پدیده در دوره گرم، تقویت قابل توجه سیستم کم فشار عراق بهمراه شکل گیری تراف در زاگرس سبب شکل گیری و انتقال گردوغبار به منطقه مورد مطالعه می شود.

ارزیابی پایداری زیست محیطی، یکی از مهم ترین ابزارها در فرایند برنامه ریزی توسعه پایدار است و بنابراین توجه به آن در سیاست گذاری ها و برنامه ریزی ها برای دستیابی به یک برنامه ریزی مناسب همگام با متغیرهای محیط طبیعی، امری اجتناب ناپذیر است. یکی از مؤلفه های اصلی پایداری زیست محیطی، شاخص آلودگی هواست. شهر اصفهان با توجه به افزایش روزافزون جمعیت، مصرف انرژی و ایجاد آلودگی ناشی از سیستم حمل ونقل، افزایش تعداد وسایل نقلیه و گسترش فعالیت های معدنی و صنعتی در زمره شهرهایی است که مسائل زیست محیطی به ویژه آلودگی هوا در آن اهمیتی دوچندان دارد؛ به همین دلیل هدف از پژوهش حاضر، ارزیابی پایداری زیست محیطی شهر اصفهان با تأکید بر آلودگی هواست. با توجه به داده ها، نوع پژوهش کاربردی است و داده ها به روش کتابخانه ای گرد آوری شده اند. برای نمایش داده ها، نرم افزارهای Excel و MATLAB به کار رفت. در این پژوهش 5 شاخص اصلی آلودگی هوا طی سال های 1390-1386 بررسی شدند که عبارت اند از: میانگین گاز مونوکسیدکربن CO، میانگین گاز دی اکسید گوگرد SO2، میانگین گاز ازت NO2، میانگین گاز ازون O3 و میانگین ذرات معلق زیر 10 میکرون. برای ارزیابی میزان پایداری از مدل FPPSI استفاده شد. نتایج پژوهش حاکی است شرایط زیست محیطی شهر اصفهان از نظر آلودگی هوا در سال های 1390-1386 به سمت ناپایداری سوق پیدا کرده است؛ به گونه ای که سال 1390 بیشترین میزان آلودگی را دارد؛ همچنین میزان گاز دی اکسید گوگرد و منوکسیدکربن بیش از سایر آلاینده ها در ناپایداری زیست محیطی شهر اصفهان تأثیر داشته است.

شهر تهران یکی ازآلوده ترین شهرهای جهان مح سوب م ی ش ود که این آلودگی عواقب جسمانی و روانی زیان باری به دنبال دارد. این پژوهش با روش تحلیلی- کاربردی مبتن ی ب ر مطالع ات کتابخان ه ای و اسنادی با هدف بهره گیری از اصول روان شناسی محیط زیست در واکاوی رفتار و نگ رش شهروندان در قالب چهار مقوله؛ دلایل اهمیت توجه به آلوگی هوا، نگرش و ادراک شهروندان در مورد آلودگی، راهکارهای کلی کاهش آلودگی هوا، راهبردهای ترویج رفتار پایدار و عوامل موثر بر رفتار می پردازد. نتایج این مطالعه نشان می دهد که تاکنون در زمینه آلودگی هوای ناشی از حمل و نقل شهری و ترافیک در کلان شهر تهران بسیار سخن رفته و طرح های متعددی انجام یافته است اما در این طرح ها و برنامه های انجام شده، تمرکز بیشتر بر سیاست گذاری های کلی بوده است و در سطح تغییر الگوی رفتار فردی کار خاصی انجام نشده است. روان شناسی محیط زیست به عنوان یکی از گرایش های جدید روانشناسی راهکارهایی را برای کاهش این معضلات زیست محیطی ارائه کرده است که مسئولان می توانند از این راهبردهای علمی و اثربخش جهت تغییر الگوهای رفتاری افراد برای کاهش آلودگی هوا و ترافیک استفاده کنند. پیشنهاد می شود آموزش هایی همگانی در مورد معضل آلودگی هوا و تغییر و تصحیح نگرش و ادراک شهروندان برگزار شود و در کنار بسط بضاعت رفتاری شهروندان، به جای سیاست تنبیهی بیشتر بر سیاست های پاداشی تاکید و از رسانه ملی جهت تاثیرگذاری بیشتر استفاده شود.

بیان مسئله: کاهش آلودگی هوای تهران دو رویکرد کلی را در بر می گیرد. رویکرد نخست به کاهش وسایل آلاینده می پردازد که موجب انتشار و توزیع آلاینده ها در سطح شهر است و رویکرد دوم به کاهش میزان آلودگی از طریق روش های جذب و تبدیل آنها به صورت طبیعی تأکید دارد. بدین معنی که با یافتن راه حل هایی نه تنها می توان میزان آلودگی هوا را کاهش داد، بلکه می توان با به کارگیری تدابیری هوای سالم را تولید و منتشر کرد که در نتیجه سلامت جسم و روان شهروندان را به دنبال دارد.<br /> هدف تحقیق: به طور کلی هدف این پژوهش یافتن راهکارهایی در حوزه برنامه ریزی و طراحی منظر است تا از این طریق به کاهش آلودگی هوا و همچنین به بازتولید هوای سالم دست یافت.<br /> سؤال تحقیق: این پژوهش به دنبال پاسخگویی به این سؤال است که چگونه می توان از برنامه ریزی منظر در بازتولید خرد اقلیم ها در جهت کاهش آلودگی هوا استفاده کرد؟<br /> روش تحقیق در پژوهش حاضر به صورت کیفی است و به شیوه تحلیل محتوا و بررسی نمونه های مشابه و استخراج نقاط ضعف و قوت، به تبیین اصول و الگوهای طراحی منظر همساز با اقلیم پرداخته می شود.<br /> نتیجه گیری: به نظر می رسد ایجاد خرد اقلیم در منطقه 22 تهران می تواند به کاهش پدیده جزیره گرمایی منجر شده و در نتیجه آن کاهش آلودگی هوا را به دنبال داشته باشد. نتایج تحقیق نشان می دهد که با کاهش شدت جزیره گرمایی از طریق بهبود برخی عناصر منظر شهری، دست یافتن به محیطی سالم همراه با کاهش آلاینده های مضر بر سلامتی انسان امکان پذیر خواهد شد.

«کمبود آب» و «آلودگی هوا» دو بحران زیست محیطی هستند که کلان شهر تهران را تهدید می کنند. سؤال این است که مسئولیت پژوهش در این زمینه به عهده کدام سازمان یا نهاد است؟ آیا محیط زیست باید این وظیفه را به عهده بگیرد یا رسانه های جمعی یا زبان شناسان شناختی؟ به نظر می رسد راه حل این معضل از توان هر یک از آن ها به تنهایی خارج است و تنها، نگاه به پدیده موردنظر از منظر بینارشته ای می تواند راه گشا باشد. در مقاله حاضر، این سؤال مطرح شده است که تصویر های دیداری در روزنامه همشهری (1394ش) چگونه می توانند با به کارگیری استعاره های تصویری به بحران کمبود آب و آلودگی هوا در کلان شهر تهران کمک کنند؟ برای پاسخگویی، از فورس ویل (2016) بهره گرفته شد. در این رویکرد، فرض کلی بر این است چنانچه مغایرتی بین عناصرِ تشکیل دهنده استعاره های تصویری در رویکرد مذکور و عناصر تشکیل دهنده استعاره های تصویری در روزنامه همشهری مشاهده نشود، تصویرهای دیداری مورد نظر شرایط لازم را خواهند داشت تا توسط بینندگان/خوانندگان دریافت شوند و آگهی دهندگان به هدف خود، که همانا پیام رسانی در مورد بحران های زیست محیطی است، دست خواهند یافت؛ اما چنانچه مغایرتی مشاهده شود، فقط در صورت رفع مغایرت است که استعاره های مذکور می توانند دریافت شوند. این مقاله، توصیفی تحلیلی است و یافته های آن از بیشتر جهات در راستای یافته های فورس ویل (2016) پیش رفته است. این پژوهش نشان می دهد استعاره های تصویری روزنامه همشهری قابلیت آن را دارند که توسط خوانندگان روزنامه دریافت شوند و آگهی دهندگان به هدف خود، که پیشتر گفته شد، دست یابند.

هدف مقاله حاضر بررسی و تبیین اثرات سرمایه اجتماعی و سرمایه انسانی بر آلودگی هوا در استان های ایران طی دوره زمانی 1394-1379 می باشد. در این راستا با استفاده از منطق فازی سرمایه اجتماعی در هریک از استان های کشور برآورد گردید. سپس با توجه به پویا بودن مدل تحقیق، اثرات سرمایه اجتماعی و سرمایه انسانی در کنار متغیرهای کنترلی بر انتشار آلودگی هوا با استفاده از روش گشتاورهای تعمیم یافته مورد بررسی قرار گرفت. نتایج نشان داد که سرمایه اجتماعی و سرمایه انسانی تاثیر منفی و معنی داری بر انتشار آلودگی هوا در استان های ایران دارند. لذا دولت می تواند با برنامه ریزی در زمینه؛ افزایش تخصصص و بهبود کیفیت نیروی انسانی، همچنین ارتقا آگاهی، جلب اعتماد و افزایش مشارکت مردم، کاهش فساد، وارتقاء شاخص های اقتصادی، انتشار آلودگی هوا را کاهش دهد. سایر نتایج تحقیق نشان داد که رشد اقتصادی، صنعتی شدن، شدت انرژی، شهرنشینی، آلودگی دوره قبل تاثیر مثبت و معنی داری بر آلودگی هوای استان های ایران دارند. اما متغیر مجذور درآمد سرانه تاثیر معنی داری بر آلودگی هوا ندارد.

اکوسیستم شهری تهران توانایی جذب و تصفیه میزان مشخصی از حجم آلاینده ها دارد که همین توانایی نیز روزبه روز درحال کم شدن است. در روند رشد اقتصادی هر شهر یا کشور باید قابلیت های اکوسیستمی آن منطقه نیز لحاظ شود تا مشکلات زیست محیطی کم تری حاصل شود. هدف از نگارش این مقاله ارائه و بسط روشی برای اندازه گیری تاب آوری اکوسیستم شهر تهران دربرابر آلاینده های واردشده به هوای آن است. برای محاسبه تاب آوری از بزرگ ترین نمای لیاپانوف استفاده شده است، به طوری که بزرگ ترین نمای لیاپانوف مثبت، به معنی وجود رفتار آشوبی در سری زمانی موردمطالعه و به تبع آن کاهش میزان تاب آوری سیستم است. اطلاعات مورداستفاده در این پژوهش مربوط به شاخص کیفیت هوا (AQI) برای بازه زمانی 1390 تا 1394 است که به صورت میانگین روزانه و شامل 1826 داده است. نتایج نشان دهنده وجود آشوب در سری زمانی شاخص کیفیت هوا (AQI) است. ازنظر تاب آوری نیز اکوسیستم شهر تهران دربرابر آلاینده های واردشده تاب آوری بالایی ندارد و توان کافی را برای مقابله با شوک های واردشده ندارد. ازاین رو، توجه به تاب آوری در تصمیم گیری های اقتصادی و مدیریت شهری بسیار مهم است.

این مقاله نقش حمل و نقل در شکل گیری آلودگی هوای منطقه کلان شهری تهران را بررسی کرده است. این منطقه دارای جمعیتی بالغ بر 15.98 میلیون نفر می باشد. روش مقاله حاضر از نوع تحلیلی بوده و بر داده های ثانویه و سنت های روش پژوهش کمی استوار است. برای تحلیل فضایی جابه جایی، از داده های خام ترددشماری درون شهری و برون شهری سال 1395، و به منظور تحلیل فضایی آلودگی هوا (ذرات معلق کمتر از 2.5 میکرون و 10 میکرون)، از داده های خام ایستگاه های سنجش آلودگی هوا و تصاویر ماهواره ای لندست ( OLI ) برای سه روز منتخب در سال های 1392، 1393 و 1395 به عنوان نمونه بررسی، در محیط نرم افزاری ArcGIS استفاده شده است. یافته های پژوهش حاکی از آن است که به دلیل شدت جریان سفرها و ترددهای درون کلان شهر تهران، حومه به حومه، حومه به شهر مرکزی (تهران) و بالعکس، کانون های خیزش آلودگی هوا را نمی توان تنها به شهر تهران نسبت داد، بلکه گستره شکل گیری کانون های آلاینده در محدوده "منطقه کلان شهری تهران" توزیع شده است. همچنین میزان همبستگی فضایی بین نقشه های آلودگی هوا و نقشه های جریان حمل و نقل در روزهای منتخب (2 بهمن 1392، 5 بهمن 1393 و 7 آذر 1395)، در همه موارد ارتباط فضایی بالا (بیش از 75 درصد) را نشان داده است. همچنین تحلیل این وضعیت در حلقه های سه گانه نشان داد حاکی از این بود که بیشترین حجم تردد ها به ترتیب در محدوده شهر تهران به عنوان ( CBD )، ناحیه حومه ای ( Suburban ) و فراحومه ( Exurban ) انجام شده و الگوی پراکنش و تجمع فضایی آلودگی نیز تابع این وضعیت بوده است.

افزایش استفاده از نیروگاه های حرارتی منجر به انتشار گازها گلخانه ای در هوا و بروز مشکلات روحی و روانی برای جوامع شده است. پژوهش حاضر با هدف اندازه گیری مواد آلاینده انتشار یافته از نیروگاه حرارتی سهند بناب و بررسی اثرات روحی و روانی این آلودگی بر روستاها انجام گرفته است. برای اندازه گیری مواد آلاینده، از روش GWP 100 و برای اندازه گیری فشارهای روانی از پرسشنامه سنجش فشار روانی مارکهام استفاده گردید. جامعه آماری این پژوهش 10254 نفر بالای 15 سال سن در 7 روستای واقع در جریان گازهای گلخانه ای نیروگاه ساکن هستند. با استفاده از فرمولکوکران و به روش تصادفی ساده، 375 نفر به عنوان حجم نمونه انتخاب شد. نتایج نشان داد که بیشترین مواد آلاینده انتشار یافته، CO 2 و NO x است که در فصول سرد 71/4 برابر فصول گرم است. همچنین نتایج آزمون پیرسون نشان داد متغیرهای عصبی و بدخلقی 272/0 p = ، استرس 325/0 p = ، تقلیل انرژی 287/0 p = ، یأس و ناامیدی 142/0 p = ، افسردگی در زندگی 211/0 p = و تغییر در الگوهای رفتاری روزمره 269/0 p = دارای بیشترین اثرپذیری از آلودگی هوا بوده اند. میزان فشار روحی در روستاهای نزدیک بیش از روستاهای دور، زنان بیشتر از مردان و افراد مسن بیشتر از افراد جوان بوده است. نتایج آزمون رگرسیون چندمتغیره و تحلیل مسیر نیز نشان داد که درمجموع، آلودگی هوای ناشی از نیروگاه توانایی تبیین 42/37 R 2 = درصد از تغییرات مربوط به فشار روحی و روانی روستائیان را دارد. در نهایت می توان گفت نیروگاه های حرارتی به تناسب نوع فعالیت، نوع سن و جنسیت روستائیان دارای اثرگذاری روحی و روانی منفی هست که بایستی در مطالعات احداث نیروگاه ها مدنظر قرار گیرد.

میراث صخره ای ایران در میان انواع هنر صخره ای جهان، جایگاه ویژه ای دارد. نمونه هایی از این آثار، نظیر بیستون در فهرست میراث جهانی به ثبت رسیده اند و بسیاری از آن ها همچون نقش رستم در منظر فرهنگی میراث جهانی قرار گرفته اند. ارتباط این آثار با محیط در حال توسعه موجبات تهدید آن ها در معرض فعالیت انسانی، به خصوص در شکل آلودگی محیطی را افزایش داده است. خطرات و تهدید آلاینده های محیطی ایجاد شده در مناطق فوق ناشی از حضور صنایع آلایندۀ خرد و کلان و به ویژه مجموعه های پتروشیمی می تواند تهدید کنندۀ موضوع یکپارچگی چنین منظرهای فرهنگی قلمداد گردد. به همین دلیل برنامه ریزی جهت پایش دقیق محیطی این آثار ضروری است و در گام نخست، ضرورت دارد روش های مختلف پایش آلاینده های هوایی در میراث صخره ای مورد ارزیابی قرار گیرد. در واقع شیوه های مختلفی از اندازه گیری های محیطی برای ارزیابی شرایط حفاظت میراث صخره ای در ایران و جهان به کار رفته اند. در این میان، روش های پایش را می توان به دو گروه مستقیم و غیرمستقیم دسته بندی نمود. پرسش اصلی پژوهش در زمینۀ مزایا و معایب هر یک از این دو شیوه جهت انتخاب سامانۀ مناسب پایش میراث صخره ای است. در این مقاله، پس از گردآوری اطلاعات برآمده از مشاهدات عینی و مطالعات نظری، داده ها از طریق شیوۀ تجزیه و تحلیل کیفی حاصل آمده است. در این تحقیق با بررسی ویژگی های پایش، شیوۀ پایش مستقیم جهت شناخت بستر محیطی میراث صخره ای و کنترل آن ضروری تشخیص داده شده است. در این میان تجارب جدید حفاظت در محوطه های تاریخی می تواند نگرانی در مورد محدودیت مربوط به ایجاد زیرساخت های انرژی را برطرف نموده و هزینۀ پایش ممتد میراث صخره ای را کاهش دهد؛ لذا نتایج حاصل، علاوه بر دارا بودن ارزش های بنیادی و نظری، کاربردی نیز خواهند بود.

امروزه انسان بعد از گذراندن مراحل مختلف توسعه، متوجه بحران های عظیم زیست محیطی در پیرامون خود می شود که یکی از آن، آلودگی هوای شهرها است که منشأ اصلی آن فعالیت های انسانی و در کنار آن عوامل محیطی است؛ بنابراین هدف تحقیق حاضر، ارزیابی و پهنه بندی پتانسیل تراکم آلاینده های هوا در شهر تبریز با استفاده از روش های 1 ANP و 2 AHP است. در این تحقیق از طریق مطالعات کتابخانه ای و میدانی، عوامل مؤثر در افزایش آلودگی در شهر تبریز شناسایی شد و سپس لایه های اطلاعاتی شامل بارش، ارتفاع، فاصله از فضای سبز، فاصله از مراکز صنعتی، فاصله از مراکز تجاری، فاصله از راه های ارتباطی، ازدحام جمعیت، کاربری اراضی توسط سامانه اطلاعات جغرافیایی تهیه گردید. هم چنین ارزش گذاری و استانداردسازی در محیط ادریسی با استفاده از مجموعه های فازی انجام شد، درنهایت با توجه به عوامل مؤثر در آلایندگی هوای شهر تبریز و انجام مراحل مدل ANP و AHP، با استفاده از نرم افزارهای Expert choies و Super Decision به تعیین اهمیت معیارها پرداخته شد و نقشه نهایی پهنه بندی آلودگی هوا تهیه شد. با توجه به نقشه نهایی مدل ANP مناطق با آلودگی بسیار زیاد شامل مناطق شمالی و شمال غربی است و نتایج مدل AHP نشان می دهد، مناطق با خطر بسیار زیاد شامل کل مناطق مرکزی و مناطق شمالی غربی است. نتایج حاصل از این مطالعه، حاکی از پتانسیل بالای آلایندگی در منطقه موردمطالعه است؛ ازاین رو مناطق با احتمال خطر بسیار زیاد و زیاد، مناطقی هستند که باید تدابیر خاص و اقدامات مناسبی برای کاهش آلودگی آن به صورت جدی صورت بگیرد.

مفهوم «حفاظت محیط زیست» مفهومی مدرن به حساب می آید که با توجه به زادگاهش -غرب- دارای مبادی و مبانی معرفتی و فکری خاصی است که آن را به مثابه مسأله ای اجتماعی و برآمده از جنبش های اجتماعی معرفی می کند. مفهومی که در بطن خود ضمن توجه به احقاق حق گروه های به حاشه رانده شده، در پی القای تفکری است کثرت گرا که طیف های مختلف فکری و سیاسی را در خود جای می دهد. این مفهوم، مفهومی است برآمده از فرایندهای دمکراتیک. اما در ایران به دلیل وجود دولت مطلقه ی شبه-مدرن پهلوی جریان توسعه به صورت آمرانه و آن هم به نحوی گزینشی، دلبخواهی و کاریکاتوروار پیش می رفت. این پژوهش با بررسی اجمالی زمینه-های شکل گیری مفهوم حفاظت محیط زیست در غرب، ضمن نگاهی به ساختار مطلقه و شبه-مدرن دولت پهلوی نشان می دهد که تجددسازی آمرانه و گزینشی از یکسو منجر به اولویت تولید صنعتی و کشاورزی بر حفاظت محیط زیست شد، و از سوی دیگر مانع از حضور مردم در امر حفاظت محیط زیست گردید و همین عوامل در کنار عدم توازن در بخش های مختلف توسعه، سبب پیدایش مسائل محیط زیستی از جمله آلودگی هوا-به عنوان مطالعه موردی این پژوهش- شد.

برای ارزیابی تغییرات آینده آب وهوای کلان شهر تهران و روابط آن با کیفیت هوای تهران از روش پیش بینی سناریویی استفاده شد. در این روش ابتدا با استفاده از مدل SDSM و داده های روزانه (دما و بارش) ایستگاه های سینوپتیک مستقر در کلان شهر تهران که از دوره آماری بیشتری برخوردار بودند به پیش بینی سناریویی ایستگاه ها تا سال 2047 پرداخته شد. سپس با استفاده از میانگین روزانه داده های هواشناسی (مشاهده شده و پیش بینی شده) ایستگاه های مورد مطالعه و میانگین روزانه داده های آلاینده شهر تهران به بررسی همبستگی و روابط رگرسیونی داده های میانگین مشاهده شده هواشناسی و آلودگی هوا پرداخته و با توجه به روابط رگرسیونی و دسترسی به داده های سناریویی هواشناسی به پیش بینی سناریویی و وضعیت آلودگی هوا در سال های آینده پرداخته شد. بررسی سناریویی شاخص های آلودگی هوای کلان شهر تهران در ارتباط با شرایط آب وهوا نشان داده که در میان شاخص های آلودگی هوا، شاخص های CO2،O3 و PM10 با عناصر دمایی در ارتباط بوده و این شاخص ها به ویژه دی اکسید کربن در ارتباط با شرایط دمایی روند افزایشی یا ثابتی را تا سی سال آینده (2047) تجربه خواهند کرد.

هوای کلان شهرها و در این میان به ویژه کلان شهرهای کشورهای در حال توسعه بیش از پیش آلوده می باشند.هوای کلان شهر تهران نیز بیش از پیش آلوده بوده، که این آلودگی تاکنون باعث خسارات سنگین مالی و جانی شده و بنابراین طبیعی است که در زمینه کنترل آلودگی هوای تهران تاکنون طرح هاا و پژوهش ها ی متعددی صورت پذیرفته باشد.اما مسئله این است که شهر تهران در عمل فاقد یک پهنه بندی به لحاظ حساسیت انسانی به جهت استفاده در برنامه ریزی ها ی آتی می باشد.لذا این پژوهش به سبب اهمیت موضوع با روشی تحلیلی-کاربردی و با بهره گیری از تلفیق ا GISو AHP و با استفاده از معیارهای کودکان بین صفر تا14 سال،افراد بالای60 سال،مراکز بهداشتی،تعداد خانوار ساکن،جمعیت،کاربری مسکونی،مراکز درمانی وبیمارستان ها ،مهد کودک ها و باشگاه هاا ودر نهایت آموزشگاه ها به هدف واکاوی و پهنه بندی بر مبنای حساسیت انسانی شهر تهران در مقابل آلودگی هوا به تحقیق پرداخت.بر اساس نتایج تحقیق ، مناطق حساس و انسانی شهر تهران به لحاظ آلودگی هوا، مشخص گردید.

در سال ۲۰۱۴ میلادی بیش از ۹۰ درصد جمعیت جهان در مناطقی زندگی می کردند که کیفیت هوای پایین تر از استانداردهای سازمان بهداشت جهانی داشتند. کیفیت هوای تهران به عنوان پنجمین شهر آلوده ایران فاصله زیادی با استانداردهای جهانی دارد. وضعیت ساکنان سایر شهرهای بزرگ که اکنون با بحران آلودگی هوای ناشی از توفان های شن و ماسه، پدیده ریزگردها و سایر آلاینده های محیطی روبه رو هستند، از برخی جهات بدتر ارزیابی شده است. امروزه محیط زیست که از ارزش مندترین نعمت های خداوند متعال به بش ر ب وده و نق ش بسزایی در حیات همه موجودات دارد مورد ه جم ه ق رار گرفت ه و ب ه س رعت رو ب ه تخری ب، آلودگی و زوال است. هدف اصلی این مقاله عبارت است از تحلیل و بررسی جرم آلودگی هوا در شهرهای ایران از منظر حقوق کیفری و کنوانسیون های بین المللی است. آلودگی هوای شهرها در حقوق کیفری ایران و کنوانسیون های بین المللی دارای چه تبعاتی برای عاملان و مرتکبین آن است؟ فرضیه ای را که برای پاسخگویی به سؤال اصلی در صدد تحلیل و بررسی آن هستیم این است که آلودگی هوا نیازمند توجه بیشتر در نهادهای قضایی و نیز متون حقوق کیفری ایران است. روش انجام این تحقیق با توجه به موضوع و اهداف و شیوه گردآوری اطلاعات به صورت توصیفی – تحلیلی و از طریق بررسی متون قانونی و نظریات حقوقدانان و فقهای در خصوص موضوع حاضر است. بر این اساس جمع آوری اطلاعات به صورت کتابخانه ای و مراجعه به پایگاه های داده و جستجوی اینترنتی مقالات دارای درجه علمی معتبر و به روزرسانی شده خواهد بود. ابزار گردآوری اطلاعات به صورت فیش برداری و بانک های اطلاعاتی است. روش تجزیه و تحلیل در این مقاله به صورت کیفی و استدلالی خواهد بود. بدین شیوه که متغیرهای موضوع را مورد بررسی قرار داده و ضمن توصیف و تحلیل داده های گردآوری شده به صورت نظامند به تبیین ابعاد مختلف موضوع پرداخته و با گذار از آنچه هست به آنچه باید باشد، داده ها مورد استدلال قرار می گیرند.

 با توجه به رشد رو افزون جمعیت، وسایط نقلیه و کاربری های صنعتی در اطراف شهر تهران آلودگی هوا نیز بشدت افزایش یافته و نتایج نامطلوبی به همراه داشته است. هدف از این پژوهش تشخیص روند الگوی تغییر آلاینده ها و ماه های پر خطر و شناسایی شاخص آلاینده تأثیر گذار در طی دوره زمانی 1390 تا 1395 در هوای شهر تهران است. بدین صورت که میزان روزانه آلاینده ها در طی سال های مورد مطالعه از طریق روش رگرسیون خطی بررسی و ارقام ارائه شده به صورت میانگین و نمودار سالانه بیان می گردد. نتایج حاصل از آن راه حل هایی برای کاهش آلودگی هوای تهران ارائه می کند. روش تحقیق از نوع آماری و تحلیلی است و از نظر هدف در گروه تحقیقات کاربردی قرار می گیرد. نتایج پژوهش نشان می دهد که وضعیت آلودگی هوای تهران در طی سال های 1390 تا 1395 بر اساس شاخص کیفیت هوای AQI در تمامی آلاینده ها به جز ذرات معلق روندی کاهشی داشته است. کیفیت هوا به طور تقریبی درفصل گرم سال به دلیل وقوع پدیده گرد و غبار و استفاده از سیستم های سرمایشی و عدم جا به جایی هوا که عوامل افزایش روزهای فراتر از حد مجاز بوده نامطلوب دیده شده است. با شروع سرما نیز بر تعداد روزهای نامطلوب آلودگی افزوده شده در اواخر آذر تا اوایل دی شرایط نامطلوب در تعداد روزها به شکل متوالی اتفاق افتاده که این توالی طولانی، خود وخامت شرایط کیفیت هوا را حادتر کرده است. استقرار جو پایدار و وقوع پدیده وارونگی و استفاده از سیستم های گرمایشی عمده ترین عامل افزایش تعداد روزهای فراتر از حد مجاز در روزهای سرد سال بوده که همه متأثر از افزایش آلاینده ذرات معلق بوده است. بنابر نتایج تجزیه آماری و از آنجایی که این روند متوالی در طی سال 1396 و بعد نیز ادامه خواهد داشت، گسترش حمل و نقل عمومی، خروج خودروهای فرسوده، افزایش مصرف گاز طبیعی و اجرای سخت گیرانه قوانین ترافیکی و صنعتی در ماه های خرداد، تیر، دی و روزهای ابتدایی هفته را مهم ترین عامل در جهت کاهش آلاینده ذرات معلق در کیفیت هوای روزهای بسیار آلوده یا خطرناک شهر تهران مؤثر شناخته است. 

: هدف از این مقاله، ارزیابی ریسک زیست محیطی فضاهای ورزشی روباز در ارتباط با پهنه بندی آلاینده های  هوا با استفاده از سیستم اطلاعات جغرافیایی GIS می باشد. این تحقیق به لحاظ زمان اجرا، از نوع مقطعی و به لحاظ خروجی ها، از نوع کاربردی می باشد. جامعه آماری فضاهای ورزشی روباز شمیرانات تهران و  نمونه آماری ۱۶ مجموعه ورزشی روباز در منطقه مطالعاتی با مقیاس متوسط تا بزرگ است. داده های ایستگاههای سنجش آلودگی در پیرامون منطقه، به روش کریجینگ، برای بازه زمانی ۵ ساله درون یابی شدند. از شاخص کیفیت هوا (AQI) به عنوان استاندارد، جهت تطبیق داده ها استفاده گردید. رویهم گذاری لایه ها با استفاده از نرم افزار ArcGIS, 9.2 انجام شد. مدل ویلیام فاین نیز به عنوان ابزار ارزیابی ریسک مورد استفاده قرار گرفت. کیفیت هوا در شش ماهه دوم بازه زمانی مورد نظر، اندکی نسبت به شش ماهه اول پایین تر بوده است. رتبه ریسک ۲۵۰ بوده که نشانگر وضعیت اضطراری و «سطح ریسک متوسط» است و لازم است تا توجهات لازم در اسرع وقت صورت گیرد.بخش زیادی از مجموعه های ورزشی روباز در شمیرانات تهران، در معرض آلاینده های هوا قرار دارند و با توجه به آسیب پذیری ورزشکاران در شرایط آلودگی شدید هوا، لازم است تا با اتخاذ راهکارهای مدیریتی به ارتقای کیفیت این نوع از کاربری های شهری همت گماشت. Abstract The purpose of this research is to assessment the environmental risk of outdoor sports spaces in relation to the zoning of air pollution using the GIS. This research is of a practical type in terms of the type of cross-sectional and in terms of outcomes. The statistical population of the study is the sports spaces of Shemiranat in Tehran, and a sample of 16 open-field sports complexes in a medium to large scale study area. Data from 6 air pollutants (carbon monoxide, sulfur dioxide, nitrogen dioxide, ozone and suspended particulates) were extracted from raw materials from the Air Pollution Monitoring Center and Tehran Air Quality Control Company. Unification integration, transformation and summarization of data. The data of pollution sensing stations around the region, by Kriging method, were interpolated for a time interval of 5 years. The air quality index (AQI) was used as the standard for data alignment. Layering overlay was performed using ArcGIS 9.2 software. The William Fine model was also used as a risk assessment tool.The air quality in the second six months was slightly lower than the first six months. The risk rating is 250, indicating the state of emergency and the "average risk level", and it is necessary to take the necessary attention as soon as possible. A large part of outdoor sports complexes in Shemiranat, Tehran, are exposed to air pollutants and due to the vulnerability of athletes in the case of severe air pollution, it is necessary to adopt quality management solutions to improve the quality of these types of urban applications.

به رغم گذشت ده ها سال از وضع قوانین و مقررات مرتبط با آلودگی هوا در ایران که اولین نمونه جامع آن، آیین نامه جلوگیری از آلودگی هوا مصوب 1354 و آخرین نمونه آن قانون هوای پاک مصوب 1396 است، معضل آلودگی هوا در ایران همچنان جدی است. بقای معضل آلودگی هوا در ایران، تا حدودی ناشی از نقص قوانین و مقررات و تا حدودی ناشی از عملکرد ضعیف نهادهای حکومتی در اجرای صحیح این قوانین و مقررات است. با وجود این، مراجع قضایی ایران به عنوان آخرین ملجأ نظارت بر اجرای قوانین و مقررات، می توانند نقشی اساسی در مبارزه با آلودگی هوا داشته باشند، به ویژه اگر در این مسیر از نقاط قوت و فرصت های موجود به نحو شایسته استفاده شود. در این نوشتار با استناد به قوانین و مقررات ایران و به شیوه ای توصیفی تحلیلی، به معرفی این نقاط قوت و فرصت ها می پردازیم با این امید که: 1. غفلت مراجع قضایی ایران نسبت به این نقاط قوت، و تردیدشان در بهره مندی از آنها در مبارزه با آلودگی هوا، برطرف شود، و 2. آگاهی اشخاص و نهادهای مؤثر در طرح دعاوی مرتبط با آلودگی هوا، از فرصت های موجود افزایش یافته و بهره مندی آنها از این فرصت ها ارتقا یابد.