مطالب مرتبط با کلیدواژه

آلودگی هوا


۱۲۱.

تحلیل زمانی- مکانی شاخص کیفیت هوای شهر تهران در دوره ده ساله(مقاله علمی وزارت علوم)

کلیدواژه‌ها: آلودگی هوا ﺗﺤﻠیﻞ ﺯﻣﺎﻧی - ﻣﮑﺎﻧی شاخص کیفیت هوا شهر تهران

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۰۴ تعداد دانلود : ۱۳۵
آلودگی هوا، با توجه به پیامدهای زیان بار آن، به یکی از ملموس ترین معضلات زیست محیطی تهران تبدیل شده است و بررسی و مطالعه بر روی آلودگی هوای تهران به عنوان مسئله بسیار مهم در پژوهش های مختلف مدنظر قرار گرفته است. اندازه گیری آلودگی هوا با استفاده از شاخص کیفیت هوا و توسط ایستگاه های سنجش کیفیت هوا انجام می گیرد. هدف از این پژوهش بررسی تغییرات زمانی- مکانی آلودگی هوا در دو ماه آذر و دی در طی ده سال (1389-1398) با استفاده از میانگین داده های شاخص کیفیت هوا در سطح شهر تهران است. بدین منظور، داده های کیفیت هوا از 21 ایستگاه کنترل کیفیت هوای شهر تهران استخراج و میانگین داده های کیفیت هوا در دو ماه موردنظر محاسبه شد و نقشه های درون یابی به روش IDW در محیط نرم افزار ArcGIS ترسیم شد. سپس، درصد وسعت پهنه های آلودگی هوا در سطح شهر تهران محاسبه شد و نقشه ها روی هم انداخته شد و تجزیه و تحلیل گردید. نتایج حاصل از پژوهش نشان می دهد در ماه های آذر و دی، طی سال های 1389 تا 1398، بیشترین وسعت شهر تهران به ترتیب در پهنه های نسبتاً سالم (54 درصد)، ناسالم برای گروه های حساس (23 درصد)، سالم (20 درصد) و پاک (5 / 1 درصد)، و ناسالم (5 / 0 درصد) قرار دارد. به عبارتی، کمتر از 2 درصد وسعت شهر تهران در پهنه پاک قرار گرفته است و حتی در برخی از سال ها در شهر تهران هوای پاک در این دو ماه وجود نداشته است. از نظر زمانی، سال 1389، با دارابودن بیش از 70درصد پهنه ناسالم برای گروه های حساس، جزو آلوده ترین و سال 1393 جز پاک ترین سال های مورد بررسی محسوب می شود. همچنین، ایستگاه صنعتی شریف و شاداباد بدون داشتن پهنه پاک و با داشتن AQI 75 به بالا جزو آلوده ترین ایستگاه ها در همه سال ها بوده اند. بنابراین، مسئله آلودگی هوای شهر تهران، علاوه بر بُعد مکانی (قرارگرفتن وسعت وسیعی از شهر در پهنه ناسالم)، مسئله ای زمانی (آلودگی زیاد در دوره زمانی طولانی مدت) نیز هست. در پایان دلایل مؤثر بر توزیع زمانی- مکانی اعم از طبیعی و انسانی (حمل و نقل و صنعت) بررسی و در مقیاس های ایستگاهی یا کلی تحلیل شده است.
۱۲۲.

بررسی تأثیر توسعه تجارت و رشد اقتصادی بر کیفیت محیط زیست در ایران(مقاله علمی وزارت علوم)

کلیدواژه‌ها: آلودگی هوا ایران تجارت باز رشد اقتصادی سری زمانی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۴۵ تعداد دانلود : ۶۹
آثار رشد اقتصادی و تجارت آزاد بر محیط زیست و آلودگی های فراملی یکی از مهم ترین بحث های مطرح امروز در اقتصاد محیط زیست است. امروزه، پیامدهای اقتصادی، اجتماعی و توسعه ای ناشی از تغییرات اقلیمی در سراسر جهان به طور فزاینده ای پذیرفته و تأیید شده است. در واقع، محیط زیست یکی از ارکان اصلی توسعه پایدار به شمار می آید. در این راستا، تلاش می شود فرایند توسعه به گونه ای طراحی شود که ضمن حداکثرسازی ارزش افزوده فعالیت های اقتصادی پویایی تعادلی نظام طبیعت را از بین نبرد. در این پژوهش، با استفاده از داده های سری زمانی سال های 1370 تا 1389 و مدل های VARو VECM آثار کوتاه مدت و بلندمدت تأثیر توسعه تجارت و رشد اقتصادی بر کیفیت محیط زیست در ایران، که در اینجا آلودگی هوا مد نظر است، بررسی شده است. نتایج تحقیق بیانگر آن است که رابطه تعادلی بلندمدت بین متغیرهای تجارت باز، تولید ناخالص داخلی، جمعیت شهرنشین، مصرف انرژی و شاخص آلودگی هوا برقرار است. در حالت کوتاه مدت، متغیر جمعیت شهرنشین و مصرف انرژی بالاترین تأثیرگذاری را بر میزان تولید  SO 2 داشته و در بلندمدت نیز سرانه مصرف انرژی بالاترین تأثیر را بر آلودگی  SO 2 داشته است. طبقه بندی JELL: F18 –O13-O44-Q56-C32
۱۲۳.

مکانیسم تأثیر شکل شهری و کاربری زمین بر حمل و نقل و آلودگی هوای کلانشهر تهران(مقاله علمی وزارت علوم)

کلیدواژه‌ها: سنجش از دور کاربری زمین حمل و نقل رشد پراکنده آلودگی هوا

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۴۷ تعداد دانلود : ۱۱۲
بیان مسئله: آلودگی هوای تهران یکی از چالش های عمده مدیریت شهری است. امرزوه مشکل آلودگی هوا  و تراکم ترافیک درکلانشهر تهران مانند بیشتر شهرهای بزرگ کشورهای جهان بسیار نگران کننده است. در این میان کاربری زمین و حمل و نقل دو بخش عمده هستند که دارای بیشترین سهم در آلودگی محیط زیست می باشند.هدف پژوهش: انگیزه این مقاله، بررسی کارایی کاربری زمین شهری، نحوه توزیع کاربری ها و تأثیر آنها بر حمل و نقل و آلاینده ها است. بدین منظور این سوال مطرح شد که تاثیر کارایی کاربری زمین شهری و توزیع کاربری های شهر تهران بر حمل و نقل و آلودگی هوا در دو دهه اخیر به چه صورت بوده است؟ روش پژوهش: پژوهش حاضر به لحاظ هدف کاربردی بوده و گردآوری اطلاعات به صورت اسنادی-کتابخانه ای، داده های شهرداری و تصاویر ماهواره ای انجام شده است. در این تحقیق از تصاویر ماهواره لندست و نرم افزارهای تخصصیENVI53، ArcGIS 10  ،Google Earth Pro وSPSS 24 استفاده شد.نتیجه گیری: نتایج این پژوهش، بیانگر گسترش شهر تهران، از بین رفتن پوشش گیاهی و تبدیل آنها به اراضی ساخته شده است. شهر تهران طی دو دهه گذشته، از نظر مساحت ساخته شده شهر رشد بیشتری نسبت به رشد جمعیت داشته است، که بیانگر ناکارآمدی زمین طی این دوره زمانی است. به عبارتی گسترش شهر بیشتر به سمت حاشیه با تراکم جمعیتی کم بوده است. بررسی همبستگی میان انواع کاربری زمین طی دوره زمانی2016- 2004، حاکی از رشد پراکنده شهر تهران است. در چنین شرایطی ساکنین بیشتر از خودرو شخصی استفاده می کنند که این امر باعث افزایش ازدحام ترافیکی، مصرف بالای سوخت و تشدید آلودگی هوا می شود.
۱۲۴.

بررسی آلودگی هوای شهر تهران در دهه آخر حکومت پهلوی دوم (چالش ها و راهکارها)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:

کلیدواژه‌ها: آلودگی هوا ترافیک برنامه عمرانی پنجم تهران پهلوی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۴۶ تعداد دانلود : ۱۴۴
    آلودگی هوای شهر تهران مسئله تازه ای نیست و آغاز آن به اوایل دوره پهلوی دوم برمی گردد. در این دوره، استفاده روزافزون از انرژی حاصل از سوخت های فسیلی و  سایر آلاینده های هوا در شهرهای بزرگی همانند تهران مسائل و مشکلات زیادی را ایجاد کرد. از این رو، ضرورت طرح استراتژی درازمدت بیش از گذشته احساس شد. برنامه حفاظت از محیط زیست برای اولین بار در برنامه عمرانی پنجم به صورت یک فصل جداگانه مطرح شد که مبارزه با آلودگی هوا از برنامه های مشخص آن به شمار می رفت. هدف کلی برنامه مبارزه با آلودگی هوا کمک به بهبود بهداشت عمومی، ایجاد شرایط مناسب محیطی و تقلیل زیان های اقتصادی و اجتماعی ناشی از آلودگی هوا بود. این پژوهش با استفاده از روش تحقیق تاریخی و با استناد به اسناد آرشیوی و منابع تاریخی درصدد بررسی آلودگی هوای شهر تهران در دهه آخر حکومت محمدرضاشاه پهلوی است. یافته های پژوهش نشان می دهد به رغم افزایش درآمدهای نفتی در دوره پهلوی دوم، ساخت مترو و قطارهای شهری آنچنان در دستور کار دولت قرار نگرفت، تا جایی که معضل آلودگی هوای تهران به یک کلاف سردرگم تبدیل شد. از سویی نتایج تحقیقات ایرانی و خارجی در آن زمان نشان می داد آلاینده های خودرویی نقش مهمی در معضل آلودگی هوا دارند. یکی از مهم ترین پیشنهادها برای کنترل آلودگی، برنامه کنترل ترافیک بود که مطرح شد و سپس در دستور کار قرار گرفت.
۱۲۵.

تحلیل هزینه – فایده اجتماعی تعویض مبدلهای کاتالیستی غیرفعال در خودروهای سبک شهر تهران برای کاهش آلودگی هوا(مقاله علمی وزارت علوم)

کلیدواژه‌ها: آلودگی هوا خودروهای سبک روش ارزشگذاری مشروط شهر تهران مبدلهای کاتالیستی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۰۵ تعداد دانلود : ۱۰۷
در این مطالعه به تحلیل هزینه – فایده اجتماعی به کارگیری یکی از کاربردیترین روشها در کاهش انتشار آلایندههای گازی یعنی تعویض مبدلهای کاتالیستی غیرفعال در خودروهای سبک شهر تهران پرداخته شده است. برای این منظور، هزینه تعویض مبدلها، تمایلبهپرداخت ساکنان شهر تهران برای کاهش آلودگی هوا و منافع حاصل از کاهش انتشار آلودگی در سال ۱۳۹۹ موردبررسی قرار گرفته است. دادههای مورد نیاز از طریق مطالعات میدانی و تکمیل پرسشنامه به دست آمد. بر اساس نتایج بهدستآمده، مجموع هزینههای مرتبط با تعویض مبدل کاتالیستی برای یک دوره برابر با ۴۹۸۳۴ میلیارد ریال، ارزش تمایل به پرداخت سالانه شهروندان تهرانی با استفاده از روش ارزشگذاری مشروط معادل ۳۱۸۳۴ میلیارد ریال و منفعت سالانه حاصل از کاهش انتشار نیز ۸۹۸۷ میلیارد ریال برآورد شده است. بر این اساس و با توجه به دوره بررسی 20 ساله و مفرضات مدل اقتصادی، تعویض مبدلهای کاتالیستی در سناریوهای مختلف دارای توجیه اقتصادی است. لذا پیشنهاد میشود نهادهای مدیریت شهری با در نظر گرفتن منافع ایجادشده، زمینه تامین منابع مالی و تعویض این قطعه را در جهت کاهش آلودگی هوای شهر تهران مورد پیگیری قرار دهند.
۱۲۶.

محاسبه هزینه های محیط زیستی تولید برق (مطالعه موردی نیروگاه های حرارتی شهر تهران)(مقاله علمی وزارت علوم)

کلیدواژه‌ها: هزینه محیط زیستی تولید برق هزینه خارجی نیروگاه حرارتی آلودگی هوا

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۵۵ تعداد دانلود : ۱۵۳
در دهه های اخیر، تشدید مشکلات محیط زیستی ناشی از افزایش جمعیت و مصرف انرژی شرایط نگرانی در مورد گرم شدن کره زمین را فراهم آورده است. از این رو، مقاله حاضر با هدف ارزش گذاری مشکلات محیط زیستی ناشی از فعالیت نیروگاه ها به محاسبه هزینه محیط زیستی پرداخته است. پژوهش پیش رو با هدف محاسبه هزینه های محیط زیستی تولید برق از تکنولوژی های مختلف صورت گرفت. در این تحقیق 5 نیروگاه حرارتی استان تهران بررسی شد. با توجه به شاخص انتشار آلاینده ها و نیز تولید ناویژه هر نیروگاه در سال 1396 میزان آلاینده منتشرشده از نیروگاه های حرارتی تهران محاسبه شد. سپس، با توجه به شاخص انتشار هر گاز آلاینده، میزان حرارتی هر نیروگاه و ارزش محیط زیست آسیب دیده هزینه محیط زیستی تولید برق از نیروگاه های حرارتی استان تهران محاسبه شد. نتایج نشان داد طی یک سال فعالیت نیروگاه های حرارتی این استان حدود 14 میلیون تن از انواع آلاینده ها وارد هوا می شود که CO2 و C از عمده ترین آلاینده ها به حساب می آیند. به طور متوسط، هزینه خارجی کل تولید برق از نیروگاه حرارتی در استان تهران برابر با 82/8 سنت بر کیلووات ساعت است که باید در هزینه نهایی تولید برق از این نیروگاه ها لحاظ شود.
۱۲۷.

بررسی تأثیر آلودگی هوا بر قیمت مسکن در شهر تهران با استفاده از مدل هدانیک(مقاله علمی وزارت علوم)

کلیدواژه‌ها: ارزش گذاری محیط زیستی آلودگی هوا قیمت گذاری هدانیک بازار مسکن

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۳۲ تعداد دانلود : ۱۲۲
ارزش گذاری کالاهای محیط زیستی، دید روشنی در خصوص سیاست گذاری و توجیه اجرای طرح های اقتصادی به برنامه ریزان خواهد داد و امکان تحلیل بهتر پروژه ها و همچنین مقایسه و انتخاب بهترین و کم هزینه ترین پروژه را برای سیاست گذار برقرار می کند. روش قیمت گذاری هدانیک توسط اقتصاددانان برای کالاهایی به کار گرفته شده است که بازارپذیر نیستند تا ازطریق برآورد اثر این کالاها بر بازار دارایی ها به خصوص مسکن، ارزش این کالاها برآورد شود. هدف اصلی این تحقیق نیز برآورد ارزش هوای پاک و میزان تمایل به پرداخت برای بهبود کیفیت هوا و استخراج تابع تقاضای آن در کلان شهر تهران است. در این تحقیق با استفاده از داده های معاملات در بازار مسکن شهر تهران، در مقطع سال 1395 و سه دسته ویژگی ساختاری، همسایگی و محیط زیستی، تابع قیمت هدانیک شهر تهران برآورد شده است. تعداد 7000 نمونه از معاملات واقعی به صورت نمونه گیری تصادفی ساده از مناطق 22گانه شهر تهران جمع آوری شدند. تابع قیمت هدانیک براساس روش دو مرحله ای روزن و شکل تابعی لگاریتمی دوطرفه، استخراج و با استفاده از قیمت ضمنی، میل نهایی به پرداخت هر متغیر آلودگی هوا برآورد شد. سپس با استفاده از ویژگی های اقتصادی - اجتماعی افراد تابع تقاضا استخراج شده است. نتایج نشان می دهند متغیرهای آلودگی هوا مانند O 3 ، SO 2 ، PM 10 و PM 2.5 بر دارایی ها تأثیر منفی و معنی دار دارند. کشش درآمدی نشان دهنده ضروری بودن هوای پاک برای شهروندان است. همچنین متغیرهای درآمد، سن و وضعیت تأهل و سطح سواد خریداران واحدهای مسکونی در انتخاب محیط زندگی با آلودگی کمتر، تأثیرگذار است.
۱۲۸.

اثر فعالیت های اقتصادی بر آلودگی در استان یزد: رویکرد داده ستانده منطقه ای(مقاله علمی وزارت علوم)

کلیدواژه‌ها: داده - ستانده مصرف انرژی آلودگی هوا

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۲۹ تعداد دانلود : ۱۱۱
تضمین پایداری محیط زیست ازجمله اهداف هزاره در گرو کنترل مصرف انرژی های فسیلی و آلودگی های ناشی از آن است. شناسایی بخش های اقتصادی که بیشترین تأثیر را بر ایجاد CO 2 دارند، نخستین گام در کنترل این گاز آلاینده است. بدین منظور در این مقاله برای محاسبه انتشار آلاینده دی اکسیدکربن در استان یزد، ابتدا با استفاده از روش سهم مکانی خاص صنعتی (SFLQ)، جدول داده - ستانده استان یزد برای سال 1395 استخراج شد و سپس با استفاده از میزان مصرف انرژی و ضرایب انتشار، میزان انتشار مستقیم و غیرمستقیم آلاینده دی اکسیدکربن و اثر کل آلایندگی برای هر بخش اقتصادی محاسبه شد. نتایج نشان می دهند در سال 1395 در استان یزد، بخش های «ساخت محصولات کانی غیرفلزی»، «ساخت فلزات اساسی» و «ساخت کک، فرآورده های حاصل از تصفیه نفت و سوخت های هسته ای و ساخت مواد و محصولات شیمیایی» با سهم 93/89 درصدی، بیشترین میزان انتشار آلایندگی را داشته اند. همچنین آلایندگی غیرمستقیم سهم بیشتری از کل آلایندگی منتشرشده در استان را به خود اختصاص داده است. درمجموع، نتایج بیان کننده افزایش روند آلایندگی ناشی از مصرف انرژی ناشی از تولید کالاها و خدمات استان یزد هستند.
۱۲۹.

ارائه روشی مبتنی بر ترکیب و رأی گیری با هدف تحلیل مشاهدات ماهانه ایستگاه های پایش کیفیت هوا با استفاده از تصاویر ماهواره ای، مطالعه موردی: شهرستان اراک(مقاله علمی وزارت علوم)

کلیدواژه‌ها: آلودگی هوا ایستگاه های زمینی پایش کیفیت هوا تصاویر ماهواره سنتینل-5

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۲۰ تعداد دانلود : ۱۲۱
یکی از مهم ترین چالش های امروز در دنیا و ایران افزایش آلودگی هوا ناشی از افزایش جمعیت، توسعه صنعتی و تغییرات اقلیمی است. از این رو پایش کیفیت هوای شهرها به صورت مستمر امری ضروری به نظر می رسد. از اصلی ترین تجهیزات پایش آلودگی هوا، ایستگاه های زمینی پایش کیفیت هوا می باشند. مشاهدات پایش کیفیت هوا با استفاده از ایستگاه های زمینی به علت تراکم پایین، توزیع مکانی غیریکنواخت، لزوم نگهداری و کالیبراسیون منظم و دوره ای و نیاز مبرم به مکان یابی بهینه برای نصب، گاهی اوقات دچار اختلال می شود و اینگونه به نظر می رسد که صحت برخی مشاهدات مبهم می باشند. در کنار ایستگاه های زمینی، تصاویر ماهواره ای نیز به منظور پایش کیفیت هوا قابل استفاده می باشند. این تصاویر هیچکدام از نقاط ضعف ایستگاه های زمینی پایش را ندارند و نتایج صحیحی ارائه می دهند، اگرچه قدرت تفکیک زمانی و دقت اندازه گیری پایین تری دارند. در این مطالعه هدف مقایسه مشاهدات صورت گرفته توسط ایستگاه های پایش کیفیت هوا با مشاهدات ماهواره سنتینل-5 و آنالیز آن ها می باشد. از این رو روشی مبتنی بر ترکیب و رأی گیری از مشاهدات ارائه می شود. روش پیشنهادی بر روی چهار آلاینده دی اکسید نیتروژن، دی اکسید گوگرد، مونوکسید کربن و ازن پایش شده از چهار ایستگاه مخابرات، محیط زیست، شریعتی و استانداری شهرستان اراک در بازه زمانی 19 ماهه از مهر ماه 1398 الی فروردین 1400 (بجز ماه هایی که ایستگاه های زمینی مشاهداتی ثبت نکرده اند) پیاده سازی شده است. نتایج آزمایش ها نشان می دهد که در صحت برخی از مشاهدات زمینی تردید وجود دارد که می تواند ناشی از عدم سلامت و یا کالیبراسیون منظم این دستگاه ها و یا  عدم مکان یابی ایده آل آن ها باشد. با حذف مشاهدات ناصحیح از مجموعه مشاهدات زمینی، خطای جذر میانگین مربعات از 2 % تا 47 % بهبود حاصل می یابد.
۱۳۰.

طراحی الگوی کاهش آلودگی هوا به منظور افزایش امنیت کلان شهرها با رویکرد فناوری نانو (موردمطالعه: شهر تهران)(مقاله علمی وزارت علوم)

کلیدواژه‌ها: آلودگی هوا فناوری نانو امنیت شهر تهران

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۴۴ تعداد دانلود : ۱۲۷
مسائل ﻧﺎﺷﯽ از آﻟﻮدﮔﯽ محیط زیستی و مخاطرات امنیتی ناشی از آن به ﻣﻮﺿﻮع ﻣﻬﻤﯽ تبدیل شده اﺳﺖ که سلامت انسان را به خظر انداخته است که یکی از راه های فائق آمدن به این معظل بکارگیری فناوری نانو است. هدف این مقاله بررسی طراحی الگوی کاهش آلودگی هوا به منظور افزایش امنیت کلان شهرها با رویکرد فناوری نانو در شهر تهران است. این تحقیق توصیفی- پیمایشی و بر اساس هدف پژوهش کاربردی و مبتنی بر تحلیل کیفی و تحلیل مضنون(تم) می باشد. جامعه ی آماری این پژوهش در بخش کیفی، 18 تن از خبرگان، اساتید دانشگاه و صاحبنظران فعال در حوزه های مدیریت شهری، جغرافیای سیاسی، فناوری نانو، محیط زیست که مصاحبه از آنها به صورت نیمه ساختار یافته انجام شده و تمام سوالات مرتبط با موضوع و در چارچوب پی بردن به سوال اصلی تحقیق می باشند. در بخش کمی، به علت نامحدود بودن آنها و به منظور تعیین تعداد مناسب افراد نمونه که معرف جامعه آماری باشد از فرمول کوکران و جدول مورگان استفاده گردید. بر اساس فرمول کوکران و جدول مورگان، 384 نفر به عنوان نمونه که از فعالان و کارشناسان در حوزه های مدیریت شهری، جغرافیای سیاسی، فناوری نانو، محیط زیست می باشند، انتخاب شدند. متغیرهای مورد بررسی، آلودگی هوا، فناوری نانو، امنیت در این تحقیق می باشند. برای تحلیل داده ها از نرم افزار های SPSS25و SMARRTPLS2 استفاده شده است. با توجه به نتایج تحقیق، مدل کاهش آلودگی هوا بر اساس فناوری نانو در جهت افزایش امنیت را که توسط نمونه های آماری مستخرج شده از پرسشنامه، ارائه گردید. معیارهای بدست آمده از قبیل، آزمون روایی همگرا( AVE)، پایایی ترکیبی(CR)،ضریب تعیین(R2) و RMSEA نشان دادند که مدل نهایی مستخرج شده، از برازش مناسبی برخوردار است.
۱۳۱.

اهمیت تراکم ساختمانی در کاهش آلودگی هوای شهر (نمونه موردی: شهر اراک)(مقاله علمی وزارت علوم)

کلیدواژه‌ها: تراکم حجم توده آلودگی هوا اراک

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۸۸ تعداد دانلود : ۱۳۷
شهرهای بزرگ ایران امروزه با مشکل آلودگی هوا روبرو هستند این شرایط باعث آسیب های جبران ناپذیر در سطح اقتصادی و سلامت شهروندان شده است. از عمده مسائلی که توجه به آن در سطوح مختلف شهر می تواند باعث خروج آلودگی از محیط شود، نحوه جریان حرکت هوا در بین ساختمان ها می باشد که این بخش تحت تأثیر ارتقاع ساختمان ها و حجم توده ساخته شده می باشد. از این رو تحقیق حاضر با هدف بررسی نقش تراکم ساختمان و حجم توده در یک محدوده بر میزان آلودگی هوا انجام شده است. در این مطالعه ابتدا نقشه پراکندگی آلودگی هوای (منوکسید کربن) شهر با استفاده از نرم افزار GIS محاسبه گردیده است و سپس با استفاده خصوصیات مختلف ارتفاعی ساختمان ها در سطح شهر اراک به تحلیل نحوه عملکرد شاخص های مدنظر بر آلودگی هوا پرداخته شده است. نتایج به دست آمده نشان می دهد ضریب افزایش میانگین آلودگی هوا نسبت به درصد تراکم ساختمانی در یک محدوده در شهر اراک برابر 013/0 می باشد و هرچه تراکم ساختمانی در یک محدوده بیشتر باشد میزان آلودگی در آن نیز بیشتر می شود. همچین ضریب حاصل از رابطه میانگین آلودگی هوا در یک محدوده و درصد حجم توده ساخته شده برابر 085/0 می باشد. هرچه نسبت توده به فضا در یک محدوده افزایش یابد، میزان بیشتری از آلودگی در محیط می ماند. از آنجا که ضریب به دست آمده برای شاخص درصد حجم توده ساخته شده بیشتر از ضریب تراکم ساختمانی می باشد می توان چنین نتیجه گرفت که این شاخص می تواند نقش تعیین کننده تری در سنجش تاثیر تراکم بر میزان آلودگی هوای یک محدوده شهری داشته باشد.
۱۳۲.

پایش حمل و نقل شهری و کاهش آلودگی هوا: مطلوب زیست محیطی کلان شهرها(مقاله علمی وزارت علوم)

کلیدواژه‌ها: آلودگی هوا محیط زیست حمل و نقل شهری شهر پاک حق برخورادری از محیط زیست سالم حقوق بشر ایران کلان شهرها

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۰۵ تعداد دانلود : ۱۱۷
در چند دهه اخیر، آلودگی هوا به عنوان یکی از اصلی ترین موضوعات زیست محیطی در شهرهای بزرگ جهان مطرح شده است. در کشور ایران نیز در شهرهای بزرگ، خصوصاً شهر تهران، آلودگی هوا، سلامت انسانها، حیوانات و گیاهان را تهدید می نماید. ناگزیر باید با اتخاذ سیاستها، قوانین و رویه های مقتضی در راستای کاهش آلودگی هوا گام برداشت. بدین منظور، مطالعه یافته ها و تجربیات سایر کشورها در مقابله با آلودگی هوا، امری ضروری قلمداد می گردد. سیستم حمل و نقل شهری یکی از مهم ترین زمینه هایی است که با میزان آلودگی هوا در شهرهای بزرگ در ارتباط است. بی تردید، هر چه در اتخاذ سیاستها و برنامه ها و وضع مقررات مربوط به ساماندهی حمل و نقل شهری، پارامترهای زیست محیطی مورد توجه قرار گیرد، از میزان آلودگی هوا در شهرهای بزرگ کاسته خواهد شد.
۱۳۳.

تعهد به همکاری بین المللی در مقابله با هجوم ریزگردها به ایران(مقاله علمی وزارت علوم)

کلیدواژه‌ها: ریزگرد آلودگی هوا همکاری بین المللی اعلامیه استکهلم اعلامیه ریو حق بر محیط زیست سالم

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۹۹ تعداد دانلود : ۸۷
تقریباً از حدود بیش از دو سال پیش، هجوم ریزگردها به کشورمان از سوی کشورهای همسایه عربی موجب ایجاد مشکلات زیست محیطی و انسانی بسیاری گردیده است، به طوری که در برخی از ایام سال، فعالیتهای عادی و روند کاری نهادهای دولتی و زندگی روزمره مردمان استانهایی چون خوزستان، ایلام و کرمانشاه به طور کامل مختل شده است. این پدیده جغرافیایی که بر اثر خشکسالی و عمدتاً مداخلات انسانی در طبیعت از جمله سدسازی و بهره برداری بیش از حد از منابع آبهای زیرزمینی، پسماندها و آلودگی های صنعتی و کشاورزی در هوای خشک ایجاد می شود، به معضلی تقریباً همه گیر در سطح جهان تبدیل شده است، به نحوی که در موافقتنامه های منطقه ای بسیاری از کشورهای مبتلابه، به این مسأله اشاره شده و ترتیبات خاصی برای مقابله با آن اندیشیده شده است. در این مختصر، با تأکید بر معضل ریزگرد در ایران، به طرح بحثی مختصر در این خصوص پرداخته شده است.
۱۳۴.

تأثیر آلودگی هوا بر قیمت مسکن در شهر تهران(مقاله علمی وزارت علوم)

کلیدواژه‌ها: آلودگی هوا قیمت مسکن ذرات معلق در هوا مدل داده های پانل قیمتگذاری هدونیک

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۳۸ تعداد دانلود : ۱۱۹
این پژوهش به بررسی تاثیر آلودگی هوا بر قیمت مسکن در کلان شهر تهران طی سال های ۱۳۹۲ تا ۱۳۹۷ می پردازد. با ترکیبی از داده های خرد معاملات مسکن وزارت راه و شهرسازی و شاخص های آلودگی سامانه پایش کیفی هوای کشور، برای بیش از ۵۰ هزار منزل مسکونی که دست کم دو بار در بازه مورد بررسی معامله شده اند، یک شاخص آلودگی متغیر در زمان برای هر منزل مسکونی بر اساس میانگین وزنی ایستگاه های نزدیک ساخته شد. با استفاده از این پایگاه داده، اثر شاخص های مختلف آلودگی بر قیمت مسکن در یک مدل پانل تخمین زده شد. یافته های پژوهش نشان می دهند که آلودگی ذرات معلق در هوا که با PM2.5 مشخص می شود، اثر منفی بر قیمت مسکن در کلان شهر تهران داشته است، به طوری که یک انحراف معیار افزایش شاخص PM2.5 به کاهش 1/3 درصدی قیمت مسکن منجر می شود. همچنین، اثر آلاینده های NO2 و CO بر قیمت مسکن ناچیز و بی معناست، که به نظر می رسد این نتیجه ناشی از مشاهده نا پذیری بصری، نداشتن اثر آنی بر سلامت، و کم تر تعیین کننده بودن این دو آلاینده در شاخص کل است. .
۱۳۵.

ارتباط بین کووید-19 و تغییرات آلاینده های هوا با استفاده از تصاویر ماهواره ای؛ مطالعه موردی: کلان شهرهای تهران، اصفهان و مشهد(مقاله علمی وزارت علوم)

کلیدواژه‌ها: آلودگی هوا محدودیت رفت و آمد سیستم اطلاعات جغرافیایی تغییرات مکانی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۰۱ تعداد دانلود : ۱۲۶
با مشاهده اولین مورد تائید شده کووید-19 در شهر قم در 30 بهمن 1398 محدودیت هایی توسط دولت و دستگاه های اجرایی جهت جلوگیری از شیوع ویروس کووید-19 در تمام شهرهای ایران اعمال شد. بنابراین این مطالعه با هدف بررسی تغیر در تولید و انتشار آلاینده های دی اکسید گوگرد، دی اکسید نیتروژن، مونوکسید کربن و ازن در قبل و بعد از شیوع ویروس کووید-19 در سه کلان شهر تهران، اصفهان و مشهد با استفاده از داده های ماهواره ای سنتینل-5 انجام گرفت. برای این منظور با استفاده از سامانه گوگل ارث انجین مقادیر غلظت این آلاینده ها به صورت میانگین ماهانه در دو بازه 1 اسفند 1397 تا 1 اسفند 1398 برای دوره پیش از شیوع کووید-19 و بازه 1 اسفند 1398 تا 1 اسفند 1399 برای دوران شیوع کووید-19 در نظر گرفته شد. سپس برای ارزیابی معنی دار بودن تغیر در غلظت این آلاینده ها در قبل و بعد شیوع ویروس کووید-19 از آماره T-test (t وابسته) در سطح معنی داری 05/0 >p-value استفاده شد. نتایج آزمون T-test نشان داد که برای آلاینده های دی اکسید گوگرد، دی اکسید نیتروژن، مونوکسید کربن در هر سه شهر هیچ تغیر معناداری در میانگین غلظت داده ها رخ نداده است؛ اما ازن برای هر سه شهر تهران، اصفهان و مشهد دارای روند کاهشی و سطح معنی داری 05/0 >p-value بوده است. بیشترین مقدار تغیر در کاهش غلظت ازن برای کلانشهر تهران در خرداد ماه و آبان تا بهمن، برای اصفهان بین مهرماه تا اواسط دی و برای مشهد در اردیبهشت تا خرداد ماه و آبان تا بهمن مشاهده شد. همچنین، تغییرات مکانی ازن در شهر تهران در قبل و بعد شیوع اپیدمی قابل توجه بوده است. نتایج این مطالعه نشان داد که اعمال محدودیت ها نتیجه ای در کاهش انتشار آلاینده های اولیه از منابع انسانی نداشته است و فقط ممکن است در طی یک بازه کوتاه غلظت آلاینده ها کاهش یابد اما بعد از رفع محدودیت ها مجدد روند افزایشی داشته باشند.
۱۳۶.

ارزیابی میزان تاثیر ذرات معلق و پوشش گیاهی بر تشکیل جزایر گرمایی و خنک در شهر تهران(مقاله علمی وزارت علوم)

کلیدواژه‌ها: جزایر خنک شهر تهران LST آلودگی هوا

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۰۴ تعداد دانلود : ۱۶۴
گرمایش جهانی و جزایر حراتی شهرها یکی از بزرگ ترین چالش های جهان امروز است. جزایر سرمایی(جزایر خنک) واژه ایست که در مقابل جزایر گرمایی قرار می گیرد و بیان کننده مناطقی از سطح شهر است که نسبت به نواحی اطراف دارای دمای پایین تری است. در این تحقیق برای بررسی عوامل موثر بر شکل گیری جزایر خنک و گرمایی شهری، ابتدا با استفاده از پردازش تصاویر لندست و استفاده از الگوریتم تک کانل دمای سطح زمین به دست آمد. سپس برای بررسی پارامترهای موثر بر تغییرات دمای سطح زمین؛ معیارهای تغییرات ذرات معلق و تغییرات پوشش گیاهی درنظر گرفته شد. برای پوشش گیاهی از شاخص NDVI و برای میزان ذرات معلق از الگوریتم ارائه شده توسط Saraswat و همکاران استفاده شد. مطابق نتایج، بالاترین میزان جزیره حرارتی به ترتیب در محله بوستان ولایت، شهرک شهید باقری و فرودگاه بودند و پایین ترین میزان جزایر خنک به ترتیب در بهاران، نیاوران و دربند بود. ضریب پیرسون به دست آمده از رابطه بین دمای سطح و پوشش گیاهی 21.29-درصد بود که نشان دهنده رابطه معکوس بین دما و پوشش گیاهی است، همچنین میزان شاخص پوشش گیاهی در مناطق گرم و سرد بیانگر این موضوع است. در خصوص رابطه دمای سطح زمین و آلودگی هوا، همبستگی بین این دو پارامتر، برابر با 19.31 درصد بود و مقایسه میزان شاخص آلودگی در مناطق دارای جزایر خنک و گرم نشان داد که رابطه معناداری بین کاهش آلاینده های هوا و جزایر خنک وجود دارد اما عکس این قضیه چندان صادق نیست.
۱۳۷.

بررسی نقش الگوهای گردشی جو مولد آلودگی شدید هوا در شهر اصفهان(مقاله علمی وزارت علوم)

کلیدواژه‌ها: آلودگی هوا شاخص PSI الگوهای گردش منطقه ای جو مدل HYSPLIT اصفهان

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۴۷ تعداد دانلود : ۹۱
در این پژوهش جهت شناسایی نقش الگوهای گردش منطقه ای جو در رخداد آلودگی های شدید هوای شهر اصفهان، از روش تحلیل همدید ترکیبی استفاده شد. برای انجام پژوهش، از داده های ایستگاه های سنجش آلودگی هوا، داده های رقومی پروفیل جو، و خروجی های مدل پسگرد ذرات معلق (HYSPLIT) در یک دوره 11 ساله (1395-1384) استفاده شد. نتایج نشان داد که چهار عامل و الگو در زمان رخداد شدیدترین روزهای همراه با آلودگی در شهر اصفهان در تراز میانی جو حاکمیت دارند. نتایج حاصل از بررسی مقادیر PSI در هر الگو نشان داد که به ترتیب از الگوی یک تا چهار مقادیر شاخص 221، 238.6، 203 و 281 است. از شرایط همدیدی می توان به حضور پرفشار جنب حاره ای اشاره نمود که همزمان با لایه وارونگی دمایی در ترازهای زیرین جو و وردسپهر میانی همراه شده است. تقویت تاوایی منفی در بالاتر از تراز 700 هکتوپاسکال و وجود یک همگرایی سطحی ادامه یافته تا تراز یاد شده سبب شده تا ماهیت جو تابستانه به وضوح در رخداد آلودگی در این شهر مشهود گردد که با وجود ناهنجاری های فوی این شرایط تقویت شده است. از طرفی خروجی مدل پسگرد ذرات معلق نشان داد که رخداد روزهای بسیار آلوده در شهر اصفهان را نمی توان در آلاینده های شهری همچون کارخانه های صنعتی اتومبیل ها و... جست بلکه با ورود ذرات معلق از مناطق مختلف سبب شده تا آلودگی از شدت بالاتری برخوردار باشد بدین صورت که هجوم ذرات معلق گردوغبار در تشدید این پدیده امری انکار ناپذیر است.
۱۳۸.

بررسی آلودگی هوای شهر اصفهان براساس آلاینده دی اکسید نیتروژن اندازه گیری شده با سنجنده اُمی(مقاله علمی وزارت علوم)

کلیدواژه‌ها: آلودگی هوا دی اکسید نیتروژن آنالیز طیفی کمترین مربعات سنجنده امی اصفهان

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۴۶ تعداد دانلود : ۱۸۷
یکی از مهم ترین مشکلات شهرهای بزرگ آلودگی هوا است که می تواند برای سلامت انسان ها و محیط زیست زیان آور باشد. اصفهان نیز یکی از شهر های آلوده ایران است. موقعیت جغرافیایی آن، سرعت کم باد ، فعالیت های صنعتی، حمل و نقل، کشاورزی و دیگر فعالیت های انسانی شرایط بحرانی آلودگی هوا را برای این شهر ایجاد کرده است. دی اکسید نیتروژن، یکی از آلاینده های مهم آلودگی هوا است که با استفاده از ایستگاه های زمینی و اندازه گیری های ماهواره ای پایش می شود. در این مقاله از داده های روزانه دی اکسید نیتروژن سنجنده اُمی، باد و دمای سطحی ایستگاه هواشناسی اصفهان بین بازه زمانی اکتبر 2004 تا می 2016 استفاده شده است. مقدار میانگین دی اکسید نیتروژن در بازه اندازه گیری شده 1015 43/6 مولکول بر سانتی متر مربع می باشد. بیشترین مقدار دی اکسید نیتروژن 1015 78/14 مولکول بر سانتی متر مربع در دسامبر و کمترین مقدار آن 1015 93/6 مولکول بر سانتی متر مربع در جولای مشاهده شد. انحراف معیار فصل زمستان، 1015 97/5 مولکول بر سانتی متر مربع، بیشتر از فصل تابستان، 1015 66/1 مولکول بر سانتی متر مربع است. ضریب همبستگی دی اکسید نیتروژن با باد و دما به ترتیب برابر41/0- و 54/0- آمد که نشان دهنده اهمیت بیشتر دما در تغییرات دی اکسید نیتروژن می باشد. پس از تشکیل سری زمانی میانگین ماهانه دی اکسید نیتروژن با استفاده از آنالیز طیفی کمترین مربعات دوره های تناوب معنی دار شناخته شدند. این دوره های تناوب معنی دار از سری زمانی حذف شده و با برازش خطی بر روی سری زمانی باقیمانده، روند محاسبه شده است. روند دی اکسید نیتروژن برای اصفهان برابر 1014 62/1 مولکول بر سانتی متر مربع در هر سال بدست آمد که در سطح اطمینان 95 درصد معنی دار است.
۱۳۹.

بررسی اثر تغییرات کاربری اراضی بر غلظت بعضی از آلاینده ها در منطقۀ صنعتی ماهشهر با استفاده از تصاویر سنجش از دور و تحلیل واریانس (ANOVA)(مقاله علمی وزارت علوم)

کلیدواژه‌ها: کاربری اراضی سنجش از دور آلودگی هوا تحلیل واریانس حداکثر احتمال شهرستان ماهشهر

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۰۵ تعداد دانلود : ۹۶
آلودگی هوا یکی از مهم ترین مشکلات محیط زیستی در شهرها، به ویژه شهرهای صنعتی است که هرساله باعث بروز بیماری های قلبی عروقی و مرگ ومیر زیادی می شود. ارزیابی روند تغییرات مکانی پراکنش آلودگی هوا در مناطق دارای صنایع سنگین برای توسعه پایدار این مناطق ضروری است. با توجه به اهمیت شهرستان ماهشهر به عنوان یکی از قطب های صنعت پتروشیمی کشور، پژوهش حاضر غلظت آلاینده های NO 2 ، SO 2 ، O 3 و PM 10 در مناطق مختلف ناحیه صنعتی شهرستان ماهشهر، نقشه سازی آنها و ارتباط این آلاینده ها با کاربری های گوناگون را بررسی می کند. در این مطالعه، از تصاویر ماهواره ای سنتینل 2 مربوط به سال 1398‑1399 و نرم افزار ENVI 5.3 و روش طبقه بندی نظارت شده حداکثر احتمال به منظور طبقه بندی کاربری پوشش اراضی استفاده شده است. همچنین با استفاده از روش درون یابی KRIGING و داده های ایستگاه پایش کیفیت هوا، غلظت آلاینده های اشاره شده به صورت فصلی در سطح منطقه پهنه بندی، و از تحلیل واریانس (ANOVA) برای بررسی تفاوت میان غلظت آلاینده ها در کاربری ها و فصول مختلف سال استفاده شد. نتایج نشان داد که بیشترین کاربری در معرض خطر، کاربری صنعتی و کمترین کاربری در معرض خطر، کاربری کشاورزی است. همچنین کمترین میزان غلظت آلاینده های مطالعه شده به ایستگاه سربندر مربوط است. نتایج تحلیل واریانس نیز نشان داد که از میان فصول مختلف سال های 1398 و 1399، پاییز و زمستان بیشترین اختلاف معنا دار را دارند. نتایج این مطالعه در بازه زمانی 1398‑1399، به شناسایی آلودگی هوا و ارتباط آن با تغییرات کاربری اراضی و همچنین کنترل و کاهش میزان غلظت آلاینده ها در منطقه مدنظر کمک می کند.
۱۴۰.

تحلیل ارتباط فضایی بین پوشش گیاهی با توزیع ازون سطحی با تأکید بر نقش پیش عنصریِ ایزوپرن در مناطق مختلف کلانشهر تهران(مقاله علمی وزارت علوم)

کلیدواژه‌ها: ایزوپرن آلودگی هوا ازون پوشش گیاهی شاخص NDVI

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۴۸ تعداد دانلود : ۹۹
انتشار ایزوپرن از گیاهان به عنوان بزرگترین منبع شناخته شده در جهان از ترکیبات آلی فرار غیر متان است که نشان دهنده انتقال مستقیم کربن و نشانه واکنش گیاهان در برابر جوّ است. برآورد شده که بیش از 90 درصد انتشار ایزوپرن از گیاهان در ساعات اوج فوتوسنتز (11 تا 20) است. با توجه به اینکه ایزوپرن، پیش آلاینده ازون است و اثر مستقیم آن در انتشار ازون بیشتر در زیست سپهر مشخص می شود؛ شناسایی مناطق مولد این پیش آلاینده در مناطق دارای پوشش گیاهی از طریق پایش داده های ازون تروپوسفری، هدف اصلی این پژوهش است. داده های ازون از ایستگاه های سنجش آلودگی هوا و ایستگاه های پایش سازمان محیط زیست از سال 2002 تا 2018 تهیه و پس از تولید نقشه NDVI شهر تهران، تجزیه و تحلیل مبتنی بر روش همبستگی بین متغیرها انجام گردید. نتایج نشان داد از ساعت 11 تا 20 در مناطقی که شاخص پوشش گیاهی در شعاع یک کیلومتری هر ایستگاه بیشتر باشد، میزان ازون انتشار یافته نیز بیشتر است و ارتباط معناداری بین این دو وجود دارد که حاکی از تولید ایزوپرن توسط گونه های غالب درختی و درختچه ای در اینگونه مناطق است. ایزوپرن عمدتاً از درختانی با رشد سریع مانند صنوبر، بید، اوکالیپتوس، اقاقیا، چنار و ... تولید می شود که می تواند موجب تشدید آلودگی ازون در سطح زمین شود؛ لذا به شهرداری های مناطق مختلف کلانشهر تهران توصیه می شود قبل از توسعه فضای سبز جدیدی، شناسایی دقیق گونه متناسب با محیط زیست شهری و اثر آلایندگی آنها به صورت کاملا علمی صورت گیرد و در صورت ضرورت، حتی الامکان کاشت اینگونه درختان در مناطقی صورت پذیرد که در معرض شرایط کاتالیزور تولید ایزوپرن قرار نداشته باشند.