جنوب غرب

انحلال سنگ های آهکی در منطقة تخت سلیمان، دولین های متعددی را با اندازه های مختلف به وجود آورده است. اندازه گیری متغیرهایی مانند مساحت، پیرامون، عمق، قطر بزرگ، قطر کوچک، شاخص دایره واری، نسبت کشیدگی و ارتفاع از سطح دریا برای 36 دولین مورد بررسی، این امکان را فراهم کرد تا دولین ها را به روش تحلیل خوشه ای، دسته بندی و تجزیه و تحلیل کنیم. اندازه گیری و ثبت ویژگیهای مورفومتریک دولین ها از طریق نقشه برداری دقیق محدودة مورد مطالعه، پردازش و تحلیل آنها با نرم افزارهای آماری و گرافیکی، و همچنین بررسیهای میدانی صورت گرفته است. در تحلیل خوشه ای که به روش فاصله از نزدیکترین همسایه انجام شده است، کوشیده ایم تا دولین های محدودة مورد مطالعه را در گروه هایی با ویژگیهای نسبتاّ همسان دسته بندی کنیم. دولین های این محدوده در پنج گروه بدین شرح دسته بندی شده اند؛ 32 دولین در گروه اول جای گرفته و هرکدام از دولین های شمارة 3، 5، 16 و 21 به تنهایی در یک گروه جداگانه قرار گرفته اند. دولین های گروه اول ویژگیهای مورفومتریک نزدیک به هم دارند؛ اما دولین های گروه های دیگر، به ویژه گروه چهارم و گروه پنجم، با آنها تفاوت زیادی دارند. نقش عوامل زمین ساختی و فرسایشی در پیداش و تغییر شکل دولین های گروه اول و با چهار گروه دیگر تا حدودی متفاوت است. گسل ها در شکل گیری و تحول دولین ها، به ویژه دولین گسلی و دولین هلالیشکل نقش مهمی دارند. تمرکز انحلال و شدت فرسایش در تحول دولین دریژچال و عامل ارتفاع از سطح دریا در گسترش دولین سنگ صخره ای دارای نقش بیشتری است.

توفان گردوغبار یک رویداد طبیعی است که در مناطق خشک و نیمه خشک شکل می گیرد و پیامدهای نامطلوب بسیاری را به همراه دارد. از آنجا که غالب پژوهش های انجام شده بصورت موردی است و پژوهش جامع مروری که مجموعه گسترده ای از پژوهش های موجود را مورد ارزیابی قرار داده و به نتایج کلی برسد، در منطقه جنوب غرب ایران وجود ندارد؛ لذا در این پژوهش به مرور جامع منابع موجود پرداخته شده است که شامل مروری بر مطالعات در زمینه تغییرات زمانی-فضایی، مدل سازی و آشکارسازی گردوغبار و سلامت در جنوب غرب ایران است.. بررسی سابقه مطالعات توفان گردوغبار از منابع اطلاعاتی نشان داد که بیشتر محققان (40/61 درصد) از روش آماری- سینوپتیکی برای مطالعه توفان های گردوغبار استفاده کردند و مهمترین شاخص هایی که در ویژگی های فیزیکی مورد توجه پژوهشگران قرار گرفت، فراوانی و تراکم بود که به ترتیب 21/34 و 21/34 درصد از مطالعات را به خود اختصاص داده اند. بررسی مطالعات در مورد روش های آشکارسازی پدیده گردوغبار نشان می دهد که صرفاً استفاده از باندهای حرارتی و یا انعکاسی نمی تواند پدیده گردوغبار را با دقت بالا آشکارسازی نماید، بنابراین باید مدلی توسعه دهند که از ترکیب باندهای انعکاسی و حرارتی برای این منظور بکار رود، بعبارتی استفاده از ترکیب طیف های انعکاسی و حرارتی MODIS می تواند در تشخیص توفان های گردوغبار در منطقه مورد مطالعه نتایج بهتری ارائه دهد. بررسی ها نشان می دهد که منشا اکثر توفان ها در خارج از ایران است. همچنین در معرض قرار گرفتن به آلاینده های هوا، به ویژه هنگام رخداد گردوغبار خاورمیانه، منجر به افزایش بیش از حد بستری شدن در بیمارستان است. بطوری که در زمان پدیده گردوغبار، مراجعات بیماران ریوی به مراکز درمانی با رشد 70 درصدی روبرو بوده است. مرور مطالعات شبیه سازی مسیر حرکت ذرات گردوغبار نشان می دهد که اغلب مسیرها از مناطق شمالی و مرکزی عراق و سوریه گذشته و منشاء توفان های گردوغبار، مناطق کویری و خشک شمال و مرکز عراق و سوریه هستند . نتایج بررسی ها نشان می دهد که منطقه مرزی بین سوریه و شمال غرب عراق، غرب و جنوب غرب عراق ب ه همراه شرق و شمال شرق عربستان کانون های اصلی گردوغبار برای منطقه مورد مطالعه هستند و شرایط همدیدی همزمان با رخداد گردوغبارهای برخاسته نشان از نقش بارز سیستم های سیکلونی در رخداد و انتقال این پدیده است، چرا که همزمان با رخداد این پدیده در دوره گرم، تقویت قابل توجه سیستم کم فشار عراق بهمراه شکل گیری تراف در زاگرس سبب شکل گیری و انتقال گردوغبار به منطقه مورد مطالعه می شود.

بخش اعظم کشور ایران به دلیل موقعیت جغرافیایی خود نسبت به گردش عمومی جو دارای اقلیم خشک و نیمه خشک است. در این تحقیق با استفاده از آمار بارش روزانه 30 ایستگاه از 8 استان جنوب و جنوب غرب ایران در طی دوره آماری 36 ساله و بر اساس معیارهای انتخابی، شروع بارش ها محاسبه گردید. در 10 سال بارش ها زودتر از شرایط نرمال اتفاق افتاده است. نقشه های ارتفاعی و فشاری ترازهای دریا تا700 هکتوپاسکال از اول سپتامبر تا روز شروع بارش با استفاده از داده های جوی سایت NCEP/NCAR با نرم افزار GRADS ترسیم شد. نتایج بررسی های چشمی چندین بار این نقشه ها نشان داد که بارش های زودرس در جنوب و جنوب غرب ایران در 3 الگوی کلی شکل می گیرد. در الگوی نوع(الف) با حرکت شمال سوی پرفشار آفریقا از روی مدیترانه مرکزی و ادغام زبانه شرقی آن با زبانه واچرخند مهاجر (مستقر برروی شمال دریاچه خزر) زمینه لازم برای فرارفت سرد را بر روی شمال آفریقا فراهم نموده و سپس با ادغام زبانه واچرخندی مهاجر با زبانه واچرخندی عربستان شرایط بسیار مناسبی برای فرارفت رطوبت به درون سامانه سودانی فراهم می شود. در الگوی نوع (ب)از حدود 30 روز قبل از شروع بارش ها واچرخند آزور حرکت شمال سو پیداکرده و از محدوده عرض 50 تا 60 درجه حرکت شرق سو داشته و به تدریج بر روی شمال دریاچه خزر استقرار پیداکرده و برای مدت 10 تا 15 روز در این مکان متوقف می شود. با توقف واچرخند بر روی این منطقه کم فشار ایسلند به سمت عرض های پایین رانده شده و زبانه آن بر روی مدیترانه و شمال آفریقا گسترش می یابد. در الگوی نوع ج واچرخندهای آفریقا و آزور ادغام شده و با حرکت شمال سوی غرب اروپا را در برگرفته و با گسترش نصف النهاری فرارفت سرد شدیدی را در دامنه شرقی خود بر روی مدیترانه شرقی و شمال آفریقا ایجاد می کنند.

طوفانهای گردوغبار فراوان و شدیدی در جنوب و جنوب غربی ایران رخ میدهد که ممکن است در نزدیک خلیج فارس تغییر کند. در سالهای اخیر، چندین طوفان مهم گردوغبار و ماسه در این منطقه رخ داده که موجب بروز آسیبهای زیادی شده و تلفات سنگینی را بر ساکنین و منطقه تحمیل کرده است. کاهش دید، بادهای شدید، قرمزی آسمان، بارش تگرگ و نیز رعد و برق شدید از نتایج سنگین وقوع این طوفانهاست. این مقاله سعی کرده است رفتار طوفانهای گردوغبار و نیز آثار کوتاه مدت و دیرپای این طوفانها را بصورت آماری و تحلیلی مورد بررسی قرار دهد. داده های بدست آمده توسط دیده بانی هواشناسی فیزیکی نشان میدهند که طوفانهای گردوغبار در مقیاس هواشناسی فیزیکی به جبهه هوای سرد و فعالیت طوفانها ارتباط دارند. این طوفانها و طوفانهای ماسه یی موقعی رخ میدهند که طوفانهای قوی که از مناطق خشک میوزند با جبهه های هوای سرد برخورد کنند و منجر به آشفتگی جریان هوا شوند.