مطالب مرتبط با کلیدواژه

انسان کامل


۲۰۱.

جایگاه مقام سلطان در اندیشه عرفانی انسان کامل سید علی همدانی

نویسنده:
منبع: مطالعات ادیان و عرفان تطبیقی دوره ۴ بهار و تابستان ۱۴۰۱ شماره ۱ 109 - 128

کلیدواژه‌ها: اندیشه سیاسی انسان کامل اندیشه سلطانی سید علی همدانی قرن هشتم هجری

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۸۳ تعداد دانلود : ۱۲۶
عرفای مسلمان در قرن هشتم، در طرح اندیشه سیاسی خود، تحت تاثیر اندیشه ی عرفانی «انسان کامل» ابن عربی قرار گرفتند. میرسیدعلی همدانی از این دسته عرفای مسلمان است که معتقد به حکومت انسانهای کامل است. حکومتی که از سوی انبیا و اولیای الهی شکل گرفته و دین و سیاست توامان در مقام آنها بوده است. هر چند استقرار چنین حکومتی آرمان اوست؛ اما او در قرن هشتم هجری با حکومت سلاطین مسلمان عصر خود مواجه است (تیمور در ایران و حکام مسلمان نواحی کشمیر). او به ناچار حکومت آنها را مشروع دانسته و سلطان را در جایگاه انسان کامل قرار داده و وی را ملزم به رعایت ویژگیهای نیک و اخلاقی انسان کامل در امر حکومت داری می نماید. این که همدانی در نبود انبیا و اولیای الهی به عنوان انسان کامل، چگونه به سلاطین همچنین جایگاهی می دهد، مساله تحقیق حاضر است. هدف او رعایت اخلاق سیاسی برگرفته از انسان کامل در رفتار سلاطین بوده تا در غیاب انسان کامل، نمودی از رفتار آنها را در وجود حاکمان وقت پیاده سازد. بدین شکل تعامل و ارتباط نزدیک بین اندیشه ی عرفانی با اندیشه سیاسی ایجاد کرده است. این پژوهش با بهره گیری از منابع تاریخی و به روش تحلیلی و توصیفی به تبیین موضوع پرداخته و  اندیشه سیاسی سیدعلی همدانی در استقرار مطلوب ترین حکومت ها در جهان اسلام را بیان کرده است.
۲۰۲.

نگرشی نو بر روش اجتهادی فهم و تفسیر قرآن(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات قرآنی سال سوم پاییز ۱۳۹۱ شماره ۱۱ 185 - 212

کلیدواژه‌ها: تفسیر تدبر روش اجتهادی روش روایی عالم ربانی قرآن انسان کامل

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۰۲ تعداد دانلود : ۷۲
در این مقاله دو مکتب مهم تفسیری روایی و اجتهادی و دلایل آنها نقد و بررسی شده و نهایتاً درباره مکتب تفسیری که می تواند تبیین جدیدی از روش اجتهادی در نظر گرفته شود و مورد تأیید آیات و روایات نیز باشد، سخن گفته شده است که براساس آن معلوم می شود امر تفسیر و تبیین قرآن وظیفه ای الهی است که بر دوش مفسرین حقیقی قرآن (انسان کامل)، در درجه اول پیامبر اکرم و حضرات معصومین(ع) و در درجات بعدی علمای ربانی و فقهای واجد شرایط د زمان گذاشته شده هستند، که بدون اتصال به ایشان و استفاده از محضرشان و سؤال کردن و به محک زدن فهم خود نزد ایشان (و نه تنها استفاده از روایات شان)، منظور نظر حق تعالی در آیات قرآن کریم به نحو یقین آور شناخته نشود به طوری که در صورت عدم شناخت و استفاده از محضر این انسان های کامل، گاهی بین برداشت های مختلف از قرآن به دلیل بشری شدن فهم نمی توان رجحانی قایل شد و چه بسا در بسیاری از موارد موجبات سرگشتگی و گمراهی در فهم از آیات فراهم شود.
۲۰۳.

مبانی قرآنی حضرات خمس در عرفان نظری(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات قرآنی سال ششم زمستان ۱۳۹۴ شماره ۲۴ 147 - 167

کلیدواژه‌ها: وحدت وجود ذات عالم جبروت عالم ملکوت انسان کامل

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۴۹ تعداد دانلود : ۱۱۹
بروز تفکرات ابن عربی و شاگردان و شارحین آثارش نحله فکری جدیدی در عرفان اسلامی به وجود آورد که محصول شش قرن تفکر عرفا، فلاسفه و حکما و اهل کلام بوده است. در سیر و تکمیل این تفکر عرفانی اصطلاحات جدیدی به وجود آمد که برخی آن را زاییده تفکرات عجیب ابن عربی دانسته و بعضی آن را برگرفته از تأویل و تفسیر آیات و احادیث و یا معجونی از آن دانسته اند. حضرات و یا عوالم خمس از اصطلاحات مهم و کلیدی این نحله فکری است که ماهیت قرآنی و کلامی دارد و بزرگانی چون ابن عربی با استناد به آیات قرآن و احادیث آن را طرح و بحث کرده اند. در این مقاله حضرات خمس از زبان عرفا شرح و با استناد به آیات و اقوال مفسرین و عرفای بزرگ جنبه قرآنی آن ها بررسی شده است.
۲۰۴.

خلافت الهی از منظر سهروردی، قرآن و سنت(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات قرآنی سال هشتم تابستان ۱۳۹۶ شماره ۳۰ 111 - 131

کلیدواژه‌ها: انسان کامل حکمت بحثی و ذوقی ولایت تکوینی علم

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۴۸ تعداد دانلود : ۸۴
مسأله کمال انسانی که در قرآن کریم با عنوان «خلافت الهی» از آن یاد می شود، در طول تاریخ مورد توجه نظام های دینی و فکری مختلف بوده است. در نظام فکری سهروردی و در شریعت اسلامی نیز به این مسأله پرداخته شده است. هدف این نوشتار بررسی مسأله خلافت الهی در دستگاه فلسفی سهروردی با تکیه بر تأثیر و نفوذ آیات و روایات اسلامی است. در هر دو دیدگاه، انسان دارای ظرفیت های بالقوه علمی و عملی است که با به فعلیت رساندن آن ها می تواند به مقام جانشینی خداوند برسد؛ اما میان مصادیقی که شیخ برای خلیفه الهی ذکر می کند با مصادیقی که شریعت اسلامی به ویژه روایات شیعی برای خلیفه خدا برمی شمرد، اختلاف چشمگیری وجود دارد؛ بنابراین نمی توان قاطعانه اظهار کرد که آراء سهروردی با آیات و روایات کاملاً همخوانی دارد.
۲۰۵.

بیداری اسلامی از منظر قرآن کریم(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات قرآنی سال نهم زمستان ۱۳۹۷ شماره ۳۶ 61 - 72

کلیدواژه‌ها: قرآن کریم فطرت انسانی اندیشه سیاسی انسان کامل توحید

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۶۹ تعداد دانلود : ۸۲
این پژوهش کوشیده است با روش توصیفی و تحلیلی و به مدد قرآن به عنوان نخستین و مهم ترین منبع در این حوزه به بررسی و تبیین درباره اهداف بیداری اسلامی بپردازد. نتیجه پژوهش دستیابی به یک هدف غایی، یعنی قرب الهی و با استمداد از آیات وحی الهی برای استحکام دولت اسلامی، ثبات و بقای نظام اسلامی و ایجاد نظام عادلانه اسلامی است که امت مسلمان باید آن ها را تحقق بخشد و آثار شرک در تمام این جنبه ها را بزداید و روح توحیدجویی و قرب به خدا را در تمام ارکان سیاسی و کارگزاران نظام، قانونمند و اجرایی سازد. شناخت حق از باطل نخستین جنبش و حرکت در بیداری اسلامی است که تنها وسیله شناسایی آن همان قرآن و عترت است که میزان است و ثقل اکبر و ثقل اصغر نامیده می شود. بیداری اسلامی هدفش حرکت با موازین اسلامی است؛ موازینی که قوانینش را قرآن و عترت مهیا می سازد. هدف غایی و مطلوب بیداری اسلامی در نظر قرآن، رسیدن به قرب الهی و انسان کامل شدن است. لازمه این کار نیز تکوین نظامی است که در آن، مکتب الوهیت و ایده توحید تحقق یابد و انسان در آن نظام بتواند به تکامل برسد؛ از بند دنیا و نقایص خود خارج شود و زمینه برای حیات حقیقی و مستمر او ذیل ایده توحید فراهم شود. پس برای رسیدن به این منظور اهداف بلند بیداری اسلامی در قرآن را باید جست وجو کرد تا هدف و مقصد نهایی مشخص گردد.
۲۰۶.

درآمدی بر تحقق کمال انسان از منظر قرآن و روایات(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات قرآنی سال دوازدهم بهار ۱۴۰۰ شماره ۴۵ 365 - 384

کلیدواژه‌ها: انسان کامل کمال گرایی قرب الهی دنیا نفس

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۱۷ تعداد دانلود : ۱۰۲
باور همه شیعیان اثنی عشری آن است که نه تنها پیامبر اسلام و ائمه اطهار(علیهم السلام) انسان های کاملی بوده اند بلکه دیگران را به رسیدن به این مرتبه دعوت کرده و راه های نیل به کمال را در سیره و سنّت خویش بیان کرده اند. به این ترتیب اصطلاح الانسان الکامل و اصطلاحات مشابهی مانند الانسان الحقیقی و کمال الانسان، به فرهنگ و علوم اسلامی راه یافته و در علوم مختلف اسلامی مانند عرفان، حکمت، کلام، تفسیر و حدیث درباره آن سخن رفته است. اکنون سؤال این است که آیا کمال انسان امری است که در این دنیا و پیش از مرگ قابل حصول است و انسان می تواند قبل از قطع تعلق روح از بدن به آن دست یابد؟ یا اینکه دنیای مادی محدودتر از آن است که بتواند ظرف چنین کمالی برای نفس باشد و بنابراین دستیابی به این کمال منوط به مرگ است و فقط در جهان دیگر و نشئه دیگر قابل دسترسی است؟ همچنین در صورتی که کمال پس از مرگ حاصل می شود، آیا مراد از این مرگ، موت ارادی و کشتن نفس به سبب ریاضت های شرعی است یا مراد مرگ طبیعی است و یا آنکه متون دینی در این باره صراحت ندارند و پاسخ روشنی در قبال این پرسش ارائه نکرده اند؟     
۲۰۷.

تبیین مقام ابداع در صنع انسان کامل از منظر حکمت اسلامی

نویسنده:
منبع: رهپویه حکمت هنر دوره دوم بهار و تابستان ۱۴۰۲ شماره ۱ (پیاپی ۲) 59 - 73

کلیدواژه‌ها: ابداع آﺛﺎر ﺻﻨﺎﻋﯽ خلیفه الله انسان کامل حکمت اسلامی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۳۱ تعداد دانلود : ۱۲۶
اندیشمندان مسلمان با استعانت از قوای عقل و تکیه بر آیات و روایات، همواره در تلاش برای تعریف و تبیین ماهیت انسان کامل و افعال او در جایگاه خلیفه الله بوده اند. انسان کامل، خلیفه الله، متصف به صفاتی از نوع صفات استخلاف کننده مقام خلافت، خداوند متعال است. حضرت بدیع السماوات و الارض، از مهمترین مقامات تفویض شده به انسان کامل را مقام ابداع قرار داده، مقامی که در صنع صنایع بدیع، تجلی تام یافته است. با توجه به طرح منظرگاه های متعدد در تبیین مفهوم ابداع و تکوین صنایع و بدایع در آثار صناعی، این پژوهش به دنبال پاسخ به این پرسش است که چگونه می توان ابداع را در صنع انسان کامل بر بستر حکمت اسلامی تدوین و تبیین نمود؟ در این منظر با تکیه بر آیات، احادیث و با بهره بردن از تفاسیر و دیدگاه های حکیمان مسلمان بر بستر حکمت اسلامی، نخست مراتب خلق انسان و شئون خلقت انسان کامل تبیین شده، سپس با تکیه بر صورت بندی استخلاف مقام خلیفه اللهی به انسان کامل، مقام ابداع، نخست در فعل ذات باری تعالی مورد تحلیل و تبیین قرار گرفته و سپس این مقامِ تفویض شده به انسان کامل، در صنع و صناعت آثار صناعی تبیین می گردد. این پژوهش از نوع مطالعات بنیادین با استفاده از روش توصیفی-تحلیلی است که با استناد به منابع نوشتاری و تحلیل محتوای آیات، احادیث و آرائ حِکمی حُکمای اسلامی شکل گرفته است. در این پژوهش در پی تببین مقام ابداع در صنع انسان کامل، این نتیجه حاصل می شود که: انسان کامل با استعانت از این مقام و با شناخت نیازها و کاستی های زیسته انسان، به عنوان واسطه ای از جانب حضرت حق، دست به ابداع صنایع زده و رموز این صنایع را سینه به سینه به جان های مشتاق ذی صلاح، جهت تکوین سپرده است؛ تکوینی که همواره به همراه انسان جریان دارد.
۲۰۸.

تأملی بر آیات به ظاهر نافی عصمت انبیا و بررسی رویکرد تفسیری عارفان و متکلمان در رفع چالش پیرامون آن(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: آینه معرفت سال ۲۲ زمستان ۱۴۰۱ شماره ۴ (پیاپی ۷۳) 147 - 164

کلیدواژه‌ها: تفسیرهای عرفانی و کلامی عصمت انبیا انسان کامل کشف و شهود

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۰۱ تعداد دانلود : ۱۰۱
برخی از آیات قرآن کریم به طور مستقیم یا غیرمستقیم نسبت خطا یا گناه به انبیای الهی می دهد. با توجه به پیش زمینه های فکری، تبیین و تفسیر این دسته از آیات و تطبیق آنها با آموزه عصمت متفاوت است. مقاله حاضر با مطالعه موردی آیات 76 تا 78 انعام، درنگی بر تحلیل عارفان و متکلمان بر این آیات دارد. مقاله بر این فرضیه استوار است که تعریف متفاوت نبوت و عصمت در اندیشه عارف و متکلم، و مجهز بودن عارفان به ابزار کشف و شهود تفسیر متفاوتی به دنبال خواهد داشت. نتایج، گویای آن است که تفسیرهای عرفانی با رویکرد خاص خود که مبتنی بر هستی شناسی و ابزار معرفتی آنهاست، معنا و معارف بلند را پشتوانه الفاظ قرار داده و ظاهر آیات را منافی عصمت نمی دانند. از منظر ایشان این آیات، استعاره ای از تکامل سلوکی انبیا علیهم السلام است. ستاره و ماه و خورشید واسطه هایی بودند که در سلوک معرفتی ابراهیم علیه السلام گام به گام حذف شدند و این طریق در انسانی تحقق می یابد که خودش از میان برخاسته و معبود را به تماشا نشسته است. از سویی متکلمان برآنند که ظاهر قرآن حجت است و می توان از خود آیات قرآن و ارجاع آیات متشابه به آیات محکم مقصود قرآن را دریافت و عدول از مفاد ظاهری قرآن و روی آوری به تأویل، زمانی مجاز است که مبتنی بر حجتی معتبر باشد. بر باور ایشان ابهامات موجود در داستان انبیا، تفسیر به ترک اولی یا از باب تعلیم به دیگران تفسیر می شود.
۲۰۹.

تبیین حقیقت امانت الهی از دیدگاه صدرالمتألهین و علامه طباطبایی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: قبسات سال ۲۸ تابستان ۱۴۰۲ شماره ۱۰۸ 135 - 166

کلیدواژه‌ها: عرضه حقیقت امانت الهی انسان کامل ولایت الهیه صدرالمتألهین علامه طباطبایی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۱۹ تعداد دانلود : ۷۸
تثبیت رابطه حق -سبحانه و تعالی- با ماسوا نیازمند تبیینی هماهنگ با بیان وحیانی است. آیه 72 سوره احزاب معرّف امانت الهیه ای است که انسان به رغم ظلومیّت و جهولیّت حامل آن است. چیستی این امانت با رویکردهای مختلف روایی کلامی معرفتی تحلیل شده است؛ مفسران پیش از صدرالمتألهین احتمالاتی در این زمینه مطرح کرده اند؛ اما از دیدگاه صدرالمتألهین و علامه طباطبایی همه آنها در حدّ حدس و گمان بوده و ملاحظاتی بر آنها وارد است؛ زیرا در همه آنها معنای امانت و تحفّظ بر آن در بازگرداندن سالم آن به صاحبش مغفول مانده است. هدف این نوشتار نقض اقوال نادرست و تبیین حقیقت امانت الهیه بر اساس مبانی حکمت متعالیه است. طبق تحلیل معرفتی قرآنی، امانت الهیه ولایت الهیه رسول خدا ص و امیرمؤمنان ع یا کمال مرتبه عبودیّت است و قوّه ظلومیّت وجهولیّت انسانی بستر افاضه عدل و علم است و معنای مدحی دارد؛ گرچه در تحلیلی دیگر خالی از معنای مذمّتی نیست. حمل امانت مذکور مبدأ و اساس تمام کمالات و تجسّم عینی همه خیرات و تمثّل تمامی کمالات انسانی است. نتیجه این مقاله مبدأ و مبنای تمام مطالعات در حوزه فلسفه دین است. روش توصیف و تحلیل داده ها کتابخانه ای-اسنادی است.
۲۱۰.

انسان کامل از دیدگاه حکیم سنائی غزنوی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: عرفان اسلامی سال ۹ زمستان ۱۳۹۱ شماره ۳۴

کلیدواژه‌ها: انسان کامل حیرت فنا و بقاء طریقت حقیقت

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۴۶ تعداد دانلود : ۱۴۷
موحد واقعی همان انسان کامل است که به مقام شهود و تجلی رسیده که بالاترین مرتبه آن متعلق به حضرت ختمی مرتبت (ص) است. یکی از افرادی که به این موضوع پرداخته در عین عدم به کارگیری اصطلاح «انسان کامل» آن را به صورت محوری در اشعار خود بیان نموده، سنایی غزنوی، شاعر و عارف قرن ششم هجری قمری است. وی در بیان مرتبه انسان کامل از پیامبران الهی و نقش آنان در هدایت بشر به سوی معرفت الهی بسیار سخن گفته و راه رسیدن به مقصد نهایی را در پیروی از آنان می داند. ایشان به مقام «حیرت» به عنوان خواسته انبیاء الهی در معرفت و وصول به حق و مقام فناء فی الله و بقاء بالله و نقش عقل بشر در رسیدن به این مقام اشعار پر محتوایی دارد. همچنین ایشان معتقد به پیروی از شریعت در مسیر طریقت تا وصول به حقیقت می باشد و آن را روش انسان کامل در رسیدن به حق می داند
۲۱۱.

آفتابی در میان سایه ای (جلوه های انسان کامل در مثنوی مولانا)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: عرفان اسلامی سال ۹ بهار ۱۳۹۲ شماره ۳۵

کلیدواژه‌ها: مولوی مثنوی انسان کامل انبیاء اولیا حسام الدین چلبی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۷۶ تعداد دانلود : ۷۳
با سیر در دنیای داستان های مثنوی به ردپای سالکان طریقت و عارفان حقیقت برمی خوریم که در کوچه پس کوچه های افکار مولانا، سبیل سعادت پیموده و نغمه روح نواز زندگی واقعی را با نوای نی مولانا در بزم بیدلی عاشقانه سروده اند و در میدان کسب حقایق معانی، گوی سبقت از دیگران ربوده اند و در کمال بندگی و خلوص نیّت، سر تعظیم بر آستان بارگاه احدیت سوده و از خواهش های خویشتنِ خویش به کلی آسوده اند.انسان کامل مولانا از یک سو عارفی است از خود تهی و سرشار از روح خدایی، که در لحظات بی خودی به دریافت حقایق معانی و موهبت نعمت های معنوی الهی نایل آمده است و از طرف دیگر عاشق دل سوخته ای است که آتش در دل مشتاقان حضرت احدیت زده، از قابلی به مقبولی رسیده و مستغرق دریای وحدت الهی گردیده است. او مظهر اسماء و صفات الهی است و متصرف در جهان هستی؛ قلب جهان و علت غاییِ خلقت است.
۲۱۲.

مهدویت از دیدگاه عزیزالدین نسفی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: عرفان اسلامی سال ۹ تابستان ۱۳۹۲ شماره ۳۶

کلیدواژه‌ها: عرفان ولایت انسان کامل موعود خاتم اولیاء صاحب زمان

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۰۵ تعداد دانلود : ۷۳
عزیزالدین نسفی عارف بزرگ قرن هفتم هجری، در عرفان نظری تحولی ایجاد کرده است و با گرایش های شیعی، بحث از ولایت و انسان کامل را در مرکز اندیشه های عرفانی خود قرار می دهد. او در آثار خود، ابتدا از معرفی عوالم هستی و مراتب ارواح و انسان کامل آغاز می کند و سپس به جایگاه ولایت می پردازد و آن را باطن نبوت به شمار می آورد. جمع بین ولایت و انسان کامل را در خاتم اولیاء و مهدی موعود می داند و با استناد به آیات و روایات و بهره گیری از اندیشه های ابن عربی و سعدالدین حمویه، خاتم ولایت را در ظهور صاحب زمان و ولیّ دوازدهم ارزیابی می نماند.
۲۱۳.

بت عیّار در فصّ ابراهیمی از نقدالنّصوص جامی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: عرفان اسلامی سال ۹ تابستان ۱۳۹۲ شماره ۳۶

کلیدواژه‌ها: اسما و صفات انسان کامل قرب فرایض وحدت وجود

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۶۹ تعداد دانلود : ۵۸
مولانا عبدالرّحمان جامی که در تصوّف نظری از شارحان و مروّجان مسلک محی الدّین بن عربی است، در اثر ارزشمند خود «نقدالنّصوص» خلاصه ای از افکار و عقاید ابن عربی را آورده است و این کتاب در واقع مختصری از «فصوص الحکم» شمرده می شود. ابن عربی حقیقت وجود را به وحدت مطلقه ای تفسیر می کند که شؤون و مظاهر مختلفی دارد و اطوار و تعیّنات گوناگون، صورت ها و مظاهر ربوبیه او می باشند. بر اساس این تفسیر، انبیا مجلای اسماء الهیه اند و از منبع فیض که ذات حق است، صاحب ولایت شده اند و هر چه قابلیت آن ها بیشتر بوده، ظهور تجلیات اسمائی هم در آن ها کامل تر بوده است. جامی در فصّ ابراهیمی رمزهایی از وجود انسان کامل را بیان می کند و با ذوق عارفانه خود سریان واحد را در کثرت ها نشان می دهد و نتیجه می گیرد که حق و خلق چهره یک حقیقت مطلق اند.
۲۱۴.

انطباق انسان کامل و صراط مستقیم(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: عرفان اسلامی سال ۱۰ پاییز ۱۳۹۲ شماره ۳۷

کلیدواژه‌ها: صراط مستقیم هدایت امام انسان کامل ولایت

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۱۰ تعداد دانلود : ۷۶
صراط مستقیم هدف و مقصدی است که انسان به تعلیم الهی، هدایت به آن را حداقل ده بار در شبانه روز از خداوند طلب می کند. صراط مستقیم راهی است که خود مقصد است و کمال و حقیقت انسان، در آن راه بودن است. مقاله حاضر نتیجه پژوهشی در متن آیات قرآنی است که اثبات انطباق حقیقت عرفانی انسان کامل (همان امام معصوم در تفکر شیعی) با صراط مستقیم را بدون ارجاع مستقیم به آراء عرفا می نماید. دراین راستا از روش تفسیری قرآن به قرآن وتدبر در آیات با استناد به منابع کتابخانه ای استفاده می شود. در نهایت با 9 دلیل به این نتیجه می رسد که لطف و رحمت خاص خداوند تعلق گرفته تا از میان بشر بندگان حقیقی خویش را که در ذات خدا فانی و در بقاء او باقی شده اند، برگزیده و با علمی از جنس علم خود، آنان را مخصوص و به زیور عصمت مُتصف ساخته تا عموم بندگان را برای وصول به ولایت خویش؛ به تبعیت و اطاعت و ولایت آنان امر فرماید. این واصلان حقیقی که دارای جاذبه ولایی شده و قدرت تصرف یافته و شاهدان بر اعمال و قلوب اند، دارندگان مقام امامت و هادیان به امر الهی هستند. فقط اینان اند که هادی بشر به سوی ولایت الهی می باشند.
۲۱۵.

انسان و بازگشت به حقیقت از منظر ابن عربی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: عرفان اسلامی سال ۱۰ پاییز ۱۳۹۲ شماره ۳۷

کلیدواژه‌ها: حقیقت حقیقت محمدیه انسان کامل معرفت

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۲۶ تعداد دانلود : ۸۳
در این مقاله سعی شده است به استناد آراء ابن عربی، پیروان او و نیز متفکرانی که در اندیشه های او کاوش کرده اند چگونگی آفرینش جهان و به تبع آن انسان، و همچنین بازگشت مجدد این موجود که اصل و خلاصه عالم محسوب می شود به مبدأ آفرینش بررسی گردد. حاصل این تحقیق به ما نشان می دهد بازگشت انسان به حقیقت از دیدگاه ابن عربی، فقط با شناسایی خود و جهان امکان پذیر است؛ زیرا از دیدگاه او که جدای از نظر عرفای متقدم تر و اصیل نمی تواند باشد عالم تجلی اسما و صفات الهی است که این صفات به صورت خلاصه (فشرده شده) در آخرین موجود هستی، انسان، بالقوه موجود است؛ بنابراین شناخت انسان برابر با شناخت جهان و حقیقت خواهد بود که ما در این نوشته با چگونگی این شناخت تدریجی و هم زمانِ انسان و خدا آشنا می شویم.
۲۱۶.

ولایت از دیدگاه حافظ برسی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: عرفان اسلامی سال ۱۰ زمستان ۱۳۹۲ شماره ۳۸

کلیدواژه‌ها: ولایت امامت حافظ برسی ولی انسان کامل

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۹۲ تعداد دانلود : ۹۶
دیدگاه حافظ برسی درباره ولایت، ناشی از معرفت و توحید اشراقی بر پایه محبت و معرفت باطنی است. چرا که امامت و ولایت جامع بین توحید ونبوت است. و پیمان حکم ولایت در ازل گرفته شده و آن راهرولی به ولی دیگر، تا روز قیامت تسلیم می کند. بنابراین ولایت را، میزان بندگان می داند. و توجه و تمرکز خود را به طرح و اثبات این نکته معطوف نموده که امام دارای مرتبه ولایت مطلقه کلیه بوده و هدایتگر روحانی و باطنی خلق است. در این تحقیق سعی می شود موضوع و مبحث ولایت از دیدگاه این عارف گمنام قرن هشتم و نهم که هنوز جایگاه واقعی ایشان در بین علماء شیعه و حتی عرفا به وضوح مشخص و شناسایی نشده است، مورد بررسی قرار گیرد. او افکار و عقاید تازه ای را در باب ولایت و امامت آورده است که در تشیع کلاسیک و رسمی قابل طرح نبوده و مورد استقبال علماء و فقهاء شیعه قرار نگرفته و نمی گیرد. همین گمنامی و سرگشتگی ذهنی دست مایه اولیه طرح موضوع گشته و با رسیدن به این مطلب که نگاه بُرسی خارج از چهارچوب های تعیین شده برای این دیدگاه قرار دارد، پنجره تازه ای رو به سوی مفهوم ولایت گشوده شده و بازنگری می شود
۲۱۷.

«نگاهی گذرا به تأثیر ابن عربی در تصوّف جهان مالایی»(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: عرفان اسلامی سال ۱۱ بهار ۱۳۹۴ شماره ۴۳

کلیدواژه‌ها: جهان مالایی عرفان و تصوف ابن عربی وحدت وجود انسان کامل

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۸۲ تعداد دانلود : ۶۶
ابن عربی بی شک یکی از مهمترین شخصیت ها در تاریخ تصوّف و عرفان اسلامی به شمار می رود. شاید کمتر شخصیتی را در تاریخ فرهنگ اسلامی بتوان سراغ گرفت که تا این اندازه دایره موافقان و مخالفان او گسترده باشد. اندیشه او به هر کجای جهان اسلام راه یافت، مناقشه برانگیز شد؛ هم مریدان و تابعان وفاداری یافت و هم منتقدان و مخالفان سرسختی پیدا کرد. در دیگر نقاط جهان اسلام از جمله جهان مالایی نیز کمابیش چنین وضعی حاکم بوده است. مردمان این منطقه دور از امّ القرای اسلام، از اسلامی عارفانه تبعیت می کرده اند. اساساً صوفیان و طریقه های تصوّف نقش اصلی در اسلامی شدن این منطقه ایفا کرده بودند. شماری از این طریقه ها (مانند قادریه) بسیار تحت تأثیر مکتب ابن عربی خصوصاً نظریه «وحدت وجود» او قرار داشتند. در تصوّف جهان مالایی نیز وحدت وجود بسیار مؤثر واقع شد و موافقان و مخالفان فراوانی یافت. از شخصیّت ها و عارفان تأثیرگذار در عرفان و تصوّف جهان مالایی که از جمله موافقان و منتقدان ابن عربی به شمار می روند، باید از حمزه فنصوری، شمس الدین سوماترانی، عبدالصمد پالمبانی، نورالدین رانیری و عبدالرئوف سینگکیلی یاد کرد
۲۱۸.

تبیین ولایت تکوینی انسان کامل در هندسه معرفتی عرفان اسلامی  (با محوریت آرای امام خمینی)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: عرفان اسلامی سال ۱۲ بهار ۱۳۹۵ شماره ۴۷

کلیدواژه‌ها: عرفان اسلامی ولایت تکوینی انسان کامل ملاصدرا ابن عربی فلسفه

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۶۶ تعداد دانلود : ۸۱
در عرفان بحث ولایت تکوینی ذیل موضوع انسان کامل مطرح می شود؛ که واسطه بدو و عود نظام آفرینش در قوس صعود و نزول است. انسان کامل، محل تجلی تمام اسماء و صفات الهی و حقایق کیانی و کیهانی است. چنین انسانی، به مثابه روح عالم و عالم چونان جسد او به شمار می رود. همان گونه که روح به وسیله قوای روحانی و جسمانی به تدبیر بدن و تصرف در آن می پردازد، انسان کامل با اتصاف به حقایق الهیه، به مقام تصرف در آفریدگان عالم نائل می شود و همان گونه که حیات بدن به روح است، حیات ماسوی الله نیز در پرتو تصرف خلیفه الله و با وساطت آن معنا می یابد. نیل انسان به مقام خلیفه اللهی در یک فرآیند سه تایی تحقق می یابد؛ نخست؛ اسماء و صفات الهی به انسان کامل عطاء می شود. دوم؛ دریافت حقایق الهی و انسانی نصیب او می شود و از اسرار عالم غیب آگاه می گردد و سوم؛ قدرت آفرینندگی و اقتدار برای او حاصل می شود. جانشین حق تعالی پس از فنای ذاتی، صفاتی و افعالی، به مقام صحو بعد از محو و بقای بعد از فنا متحقق شده و به وجود حقانی- پس از رفض وجود خلقی- دست می یابد. در این مقام است که حق تعالی پس از آن که بنده با قرب فرائض، گوش حق، چشم حق و دست حق گردید- به قوای ادراکی و تحریکی انسان متجلی می شود.
۲۱۹.

مبانی حکمی شفاعت در عرفان اسلامی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: عرفان اسلامی سال ۱۳ پاییز ۱۳۹۵ شماره ۴۹

کلیدواژه‌ها: شفاعت امکان اشرف اسمای الهی انسان کامل

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۲۲ تعداد دانلود : ۸۱
شفاعت واعتقاد به آن از جمله ضروریات آموزه های دین اسلام محسوب می شود. حصول شناخت کافی از این ضروری دین ومبانی حکمی و عقلی آن امکان برخورداری از این جریان رحمت الهی را فراهم می آورد. از دیدگاه حکمای اسلامی، شفاعت طبق قاعده امکان اشرف تبیین و در جهت تتمیم قابلیت قابل، مطرح شده است و از دیدگاه عرفای مسلمان از طریق انسان کامل در قوس نزول و صعود و همچنین اسماء حسنای الهی و ارتباط این اسماء با رحمت و غفران الهی و واسطه گری انسان کامل به عنوان مظهریت اسماء الهی در عالم ناسوت به وقوع می پیوندد. اعتقاد به خلیفه اللهی انسان کامل و اشرفیت و ولایت او بر سایر موجودات راه دستیابی به شفاعت را سهل و آسان می نماید. زیرا قلب انسان کامل آینه تجلیات ذاتی و اسمائی حق تعالی است که پس از تجلی بر آن وساطت او بر عالم، تجلی می نماید.
۲۲۰.

بررسی دیدگاه ابن عربی و ملاصدرا پیرامون انسان کامل با تأکید بر نقش هدایتی و ارشادی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: عرفان اسلامی سال ۱۳ بهار ۱۳۹۶ شماره ۵۱

کلیدواژه‌ها: ابن عربی ملاصدرا انسان کامل هدایت و ارشاد خلق مکارم اخلاقی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۴۱ تعداد دانلود : ۸۳
انسان کاملِ ابن عربی که بعدها مورد توجه ملاصدرا نیز قرار گرفت، در سیر صعودی به سوی حق تعالی راهی می شود و مرحله انسان الحیوان را پشت سر گذاشته و با سیر در خداوند، به مقام خلافت الهی دست می یابد. برخی عرفا و متصوفه به همین سطح بسنده کردند ولی ابن عربی و ملاصدرا از این فراتر رفته و سیر نزولی و یا سیر الی الخلق را مرحله ای از تعالی و کمال انسان می دانند. این مقاله که به صورت توصیفی- تحلیلی نگارش شده، به واکاوی دیدگاه ابن عربی و ملاصدرا درباره یکی از مهم ترین نقش های دنیوی انسان کامل در قبال انسان های دیگر یعنی نقش هدایتی و ارشادی می پردازد. چنین انسانی واسطه میان حق تعالی و خلق بوده و تلاش می کند انسان های دیگر را به مسیر کمال هدایت نماید. هر یک از ابن عربی و ملاصدرا با اشاره به مبانی دینی، به این مهم اشاره کرده و حتی ابن عربی که خود را مصداقی از ختم ولایت می داند و هم چنین ملاصدرا، به این مهم پرداخته و نسبت به کمال انسان ها و ارشاد آن ها بی تفاوت نبودند.