اولیا

مبحث «ولیّ» به عنوان یکی از مهمترین ارکان حوزه عرفان و تصوف، همواره مورد توجه ارباب اهل قلم عرفان بوده و در اکثریت قریب به اتفاق منابعى که درباره عرفان و تصوف به رشته تحریر درآمده­اند، بخشى به مبحث ولىّ و موضوعات و مفاهیم مربوط به آن، اختصاص یافته است. در کتاب ارزشمند فیه مافیه نیز که مجموعه تقریرات مولانا و در حکم مجموعه­اى غنى از آراء و آداب عارفانه و صوفیانه است، با مبحث ولىّ به عنوان یکى از مهمترین موضوعات کتاب روبرو مى­شویم. دیدگاه مولانا نسبت به اولیا در فیه مافیه را مى­توان در پنج مورد خلاصه کرد که عبارتند از:1. خداوند و اولیا,2. مصلحت وجود و حضور اولیا, 3.صفات و ویژگیهاى اولیا, 4.خلایق و اولیا, 5. مریدان و اولیا .هر چند فیه مافیه ، به سبب سبک آن یعنى »مجلس­گویى»، از پیچیدگیها و ظرافتهاى شاعرانه مثنوى خالى است ول ی وجود همین سبک، سبب بیان مطالب و موضوعات آن، به زبانی ساده­تر و همه­ فهم­تر است. حضرت مولانا جلال­الدین بلخی، با استناد به آیات قرآن و احادیث قدسى و نبوی، امثال سائره فارسی و عربی، تشبیه­ها و تمثیلها، سرگذشتنامه­هاى مشایخ و حکایات مربوط به اولیا و گفته­های آنان، همچنین اشعار فارسی و عربی به شرح و بیان دیدگاههای خود درباره اولیا پرداخته است. پژوهش حاضر به بررسی موارد یاد شده و موضوعات دیگر مربوط بدانها می­پردازد.

این پژوهش با هدف تبیین پدیدارنگاریفلسفه تربیتی عبادت از دیدگاه معلمان و اولیای دانش آموزان مدارس ابتدایی در استان البرز و به روش پدیدارشناسی است. برای این پژوهش 17 نفر از معلمان و 15 نفر از اولیای دانش آموزان دوره ابتدایی به صورت هدفمند انتخاب شدند تا در این پژوهش شرکت کنند. در این مطالعه برای گردآوری داده ها از مصاحبه (عمیق و نیمه ساختاریافته) استفاده شد. تمام مصاحبه ها پس از توضیح اهداف پژوهش به مصاحبه شوندگان و کسب مجوز از ایشان، ضبط و پیاده سازی شد. میانگین مدت هر مصاحبه حدود 55 دقیقه بود. در این پژوهش 5 پرسش اصلی برای مصاحبه در رابطه با هدف طراحی، و متناسب با پاسخ شرکت کنندگان پرسش های بعدی جهت تعمیق اطلاعات مطرح شد. برای تحلیل داده ها از رویکرد توصیفی تحلیلی با استفاده از کدگذاری در دو سطح باز و محوری استفاده شد. یافته ها نشان داد که عبادت در بعد فردی کارکردهایی شامل افزایش اعتماد به نفس، معنایابی در زندگی، سعادتمندی و تعالی انسان و در بعد عاطفی شامل احساس لذت و افزایش آرامش دارد؛ در بعد جامعه شناختی نیز دربرگیردنده ارتقای ارزش های اخلاقی و کاهش جرائم اجتماعی است، همچنین در بعد خانوادگی، پایداری شخصیت و کاهش مشکلات خانوادگی از جمله کارکردهای تربیتی عبادت به شمار می رود.

در نظام معرفتی اولیا و اهل سلوک، خلوت نشینی و تفکر در آفاق و انفس، به وضوح دیده می شود. این سلسله، در طیّ طریقت و نیل به معرفت، از دو عنصر خلوت و تفکر، استفاده نموده اند. در این جستار، با امعان نظر در متون و سیره ی عارفان، لطایف و نکات کشفی و ذوقی ارباب معرفت، در باره ی دو ساحت خلوت و تفکر، مورد واکاوی قرار گرفته است. از نگاه عارفان  و عرفان پژوهان، طیّ منازل روحانی و کسب مقامات معنوی، بدون توسل به این دو عنصر، میسر نمی باشد. در این نوشتار، مؤلفه های زیر مورد بررسی و تحقیق قرار گرفته است: چیستی خلوت و تفکر، جایگاه خلوت و تفکر در نظام هندسی معرفتی عرفا، نسبت خلوت با تفکر،(این ساحت به تفصیل مورد مداقه قرار گرفته است) و سیره ی اولیا و عرفا در خلوت و تفکر.

گام نخست فرآیند تربیت یا آموزش و پرورش عبارت است از برقراری رابطه و ارتباط؛ و گام پایانی آن عبارت است از اطمینان از قابل اعتماد بودن روابط و ارتباطات. ارتباط مؤثر و قوی بین خانه و مدرسه و افزایش مشارکت والدین امری ضروری است. همان طور که معلمان در امر آموزش مه ارت دارند، به دانش و مه ارت برقراری ارتب اط مؤثر با وال دین نیز نیازمندند. این ارتباط دارای موانعی است که در همسوسازی روش های آموزشی خانه و مدرسه نقش دارد. هر ارتباطی، صرف نظر از قالب و شکل آن باید با برنامه ریزی انجام شود و به عنوان فرضی برای گسترش مشارکت والدین و در نهایت حمایت از یادگیری دانش آموزان مورد بهره برداری قرار گیرد. هر اندازه می زان مش ارکت و تع امل اولیای خانه و مدرسه، برای تأمین ش رایط مطل وب آموزش ی و تربیتی دانش آموزان بیشتر شود و این تعامل در جهت همسویی و هماهنگی پیش برود، شاهد رشد کمی و کیفی آموزش دانش آموزان خواهیم بود. این پژوهش سعی دارد ضمن بازشناسی موانع تعامل بین اولیا با معلمان، به ارائه راهکارها و پیشنهادات کاربردی در جهت تقویت ارتباط خانه و مدرسه بپردازد.

پژوهش حاضر در پی شناسایی آسیب های ناشی از عدم مشارکت اولیا در فعالیت های فرهنگی و هنری نسبت به میزان خلاقیت دانش آموزان در دوران کرونا (مطالعه موردی مدارس ابتدایی ناحیه یک آموزش و پرورش بندرعباس) بودند. روش پژوهش توصیفی از نوع پیمایشی بود. نمونه پژوهش شامل 150 نفر از والدین و آموزگاران رشته آموزش ابتدایی در دانشگاه آزاد اسلامی واحد بندرعباس بودند. روش نمونه گیری طبقه ای تصادفی بوده به علاوه از پرسشنامه محقق ساخته روایی و پایایی سنجی شده استفاده شده است. داده ها به دو شیوه توصیفی و استنباطی، تحلیل آماری شدند. در فرهنگ خانواده برحسب متغیر ناحیه، اقتصاد خانواده برحسب متغیر ناحیه، مشکلات خانوادگی برحسب متغیر ناحیه و تاثیر رعایت علایق دانش آموزان برحسب متغیر چندمین فرزند خانواده (برتری فرزند دوم و اول)، تفاوت معنادار وجود داشته است.

انسان موجود چند بعدی و دارای توانمندی های بالقوه فراوانی است که با شناخت و اکتشاف و فعلیت دادن به آنها، توانمندی های پنهان و باطنی انسان رخ می نماید و موجب اعجاب می شود. بندگی خدا و نزاهت نفس و کنترل ابعاد مادی تحت سیطره و قیادت  ابعاد روحی و معنوی، توانایی های شگرف و محیرالعقولی را از انسان نمایان می کند و ابعاد الهی نهفته انسان متعبد را جلوه گر می سازد. در مسیر تکامل معنوی با ریسمان بندگی انسان عروج یافته و رنگ خدایی گرفته و انانیت نفاسی او شکسته و غایب می شود و بّعد ربانی او طلوع می کند و با ارتقای وجود در عالم خلقت، کارهای خدایی انجام می دهد که صدور کرامت از آن جمله است. سیر استکمالی انسان در عبودیت به مقام منیع ولایت منتهی می گردد. در مقام سرسپردگی کامل به حق، افعال انسان تحت مدیریت الهی و ربانی قرار گرفته و تفویض طرفینی محقق می شود. انسان امور خود را به حق می سپارد و خود را تحت تدبیر او قرار می دهد و به دنبال این امر خداوند با فضل و کرم، قدرت خلاقه و تکوینی در خارج از عالم نفس به او عطا می کند. این خلاقیت در عرف عرفا به کرامت اولیا و معجزات انبیا تعبیر می شود. کرامت و صدور افعال غیر عادی از اولیا مورد تایید نصوص معتبر دینی و اندیشمندان اسلامی است. در مقاله پیش رو ضمن اعتباربخشی به این بعد انسانی با استناد به نصوص و متون دینی و قرآنی، نحوه و ساز و کار صدور کرامت بیان شده است و از کلمات بزرگان  تعلیم یافته در مکتب وحی استشهاداتی ذکر گردیده است.

با سیر در دنیای داستان های مثنوی به ردپای سالکان طریقت و عارفان حقیقت برمی خوریم که در کوچه پس کوچه های افکار مولانا، سبیل سعادت پیموده و نغمه روح نواز زندگی واقعی را با نوای نی مولانا در بزم بیدلی عاشقانه سروده اند و در میدان کسب حقایق معانی، گوی سبقت از دیگران ربوده اند و در کمال بندگی و خلوص نیّت، سر تعظیم بر آستان بارگاه احدیت سوده و از خواهش های خویشتنِ خویش به کلی آسوده اند.انسان کامل مولانا از یک سو عارفی است از خود تهی و سرشار از روح خدایی، که در لحظات بی خودی به دریافت حقایق معانی و موهبت نعمت های معنوی الهی نایل آمده است و از طرف دیگر عاشق دل سوخته ای است که آتش در دل مشتاقان حضرت احدیت زده، از قابلی به مقبولی رسیده و مستغرق دریای وحدت الهی گردیده است. او مظهر اسماء و صفات الهی است و متصرف در جهان هستی؛ قلب جهان و علت غاییِ خلقت است.