روابط بین المللی

دوره پادشاهی فتحعلی شاه قاجار حساس ترین و بحرانی ترین دوران های تاریخ ایران در مواجهه با دنیای غرب بود. رقابت های فرانسه، انگلیس و روسیه در منطقه برای نفوذ در دربار ایران از یک سو و مواجه شدن کشورهای ایران، هند و عثمانی با تهدیدهای خارجی از دیگر سو می توانست موقعیت های بسیار مناسبی جهت بهره برداری از اوضاع سیاسی بین المللی برای ایران فراهم نماید. احساس ناامنی اجتماعی، سیاسی و اقتصادی، دگرگونی های پی در پی و انقلاب های بی سرانجام و حاکمیت شمشیر و جهل امکان اندیشیدن به منافع ملی را از بسیاری از دولتمردان سلب کرده بود. محمد نبی خان تاجر و سیاست پیشه این دوران پیوندهای گسترده تجاری با عمال کمپانی هند شرقی انگلیس در جنوب ایران برقرار کرده بود. وی پس از قتل خلیل خان به سفارت در هند برگزیده شد و پس از آن نیز به مناصب دولتی در جنوب ایران رسید. حضور او در مناصب مهم حکومتی هم زمان با دریافت حقوق ماهیانه از کمپانی هند شرقی انگلیس بود. از این رو وی منافع ایران را از مد نظر خود خارج کرد. این پژوهش در صدد است با محوریت قرار دادن وی زمینه های روانی و اجتماعی عمل او را ارزیابی نماید.

جان رالز برای تبیین مفهوم و جایگاه عدالت در عرصه بین المللی، اصولی را که از عرف بین الملل نشئت گرفته اند و بطور معقولانه ای می توانند مورد توافق همه دولت ها قرار گیرند، بعنوان یک مبنای مشترک و عادلانه مطرح می سازد. وی در راستای بررسی سیاست خارجی «دولت های لیبرال دموکرات» در عرصه بین المللی، رابطه این دولت ها با دول دیگر را تنها با توجه به رعایت اصول مذکور از جانب آنان مورد سنجش و ارزیابی قرار می دهد. بدین ترتیب، رابطه یک دولت لیبرال دموکراسی با دیگر لیبرال دموکراسی ها و یا با «دولت های شریف» می تواند در همه عرصه ها و بطور آزادانه و برابر اتفاق افتد؛ این رابطه با «دولت های تحت فشار» تنها در قالب کمک های مالی و با «دولت های قانون شکن» صرفاً به شکل جنگ عادلانه متصور است. از نظر رالز، این مفهوم واقعی عدالت در عرصه بین المللی خواهد بود؛ مفهومی که امروزه بنیادهای نظری لازم را برای توجیه رفتار مستبدانه و یکه تازی قدرت های جهانی در عرصه بین المللی فراهم آورده است.

اصول حقوق بین الملل محیطزیست عموماً از طریق روابط مسالمت آمیز بین المللی و به وسیله رویه قضایی بین المللی وارد حقوق بین الملل محیطزیست شدهاند. در روابط بین المللی، اختلافات امری عادی است که ممکن است از مسائل مختلف ناشی شوند . امروزه یکی از اختلافات رو به افزایش، اختلافات ناشی از محیط زیست بین المللی است که حیات بشری را تهدید می کند و به همین علت در مواردی به وسیله تضمینات کیفری از محیط زیست حمایت میشود . این حوزه ی مسائل بین المللی در عرصه جهانی با خلأ روبروست درنتیجه، با ارجاع اختلافات مزبور به مراجع صالح رسیدگی، این مراجع که عمدتاً حقوقی و الزام آورند، ضمن حل وفصل مسالمت آمیز و جلوگیری از بروز حوادث ناگوار، نقشی مکمل و اعلامی -توسعه ای در شناسایی اصول مهم محیطزیستی در روابط بینالمللی دارند. ازجمله اصول بسیار مهم زیستمحیطی ناشی از اختلافات بین المللی، شناسایی و اعلام اصول استفادة غیر زیان بار از سرزمین، پیشگیری، توسعه پایدار و...هستند که به صورت عرف در نظم بخشی در روابط و پیشگیری از بروز مخاصمات نقش دارند . شاید اگر رجوع کشورها به مراجع بین المللی برای حل وفصل اختلافاتشان نبود اساساً، امروزه اصولی متقن در زمینه حقوق بین الملل محیط زیست متصور نبود. این مقاله در پی بررسی و اعلام اصول مذکور از طریق آرای حقوقی بین المللی و تصدیق جایگاه منحصربه فرد رجوع به روشهای حقوقی حل وفصل اختلافات بین المللی است.

در عصر امروز برای همه کشورهای دنیا، حوزه روابط بین المللی حائز اهمیت فراوانی است و وجوه اشتراک بین کشورها ممکن است روابط بین آن ها را گسترده تر نماید. عراق به عنوان یک کشور هم مرز، دارای نقاط فرهنگی و دینی مشترک، همسو و هم نظر در تحولات منطقه با جمهوری اسلامی ایران، دارای وجوه اشتراک زیادی است و به همین دلیل باید روابط بسیار قوی با ایران داشته باشد. به ویژه به دلیل تحولات عراق از سال 2005 و کمک های نظامی و کلامی بدون چشم داشت ایران به این کشور، سطح اعتماد و روابط دفاعی-امنیتی مناسبی بین دو کشور به وجود آمده است؛ اما علی رغم این روابط حسنه، به ویژه بعد از فروپاشی رژیم بعث و استقرار دولت مردمی در عراق، ایران تاکنون از ظرفیت تجاری عراق که یک کشور با ظریفت نسبتاً بالا است، استفاده مطلوبی نکرده و همچنان دارای ظرفیت بالایی برای بهره برداری است. در همین راستا این پژوهش با هدف بررسی روابط و منافع اقتصادی جمهوری اسلامی ایران و عراق و ارائه راه کارهای مناسب جهت اثر بخشی این روابط انجام شده است. پژوهش پیش رو با بهره گیری از روش سوات به تحلیل داده های خام موجود از منابع داخلی و خارجی معتبر و همچنین جهت تسلط بیشتر بر موضوع، به مصاحبه با افراد صاحب منصب در موضوع مورد بحث مبادرت نمود و ابتدا نقاط راهبردی داخلی (قوت ها و ضعف ها) و خارجی (فرصت ها و تهدیدات) را شناسایی کرد و  مهمترین نقاط آن را نقاط راهبردی در نظر گرفت و در جهت تکمیل داده های مورد نیاز به توزیع پرسشنامه در بین خبرگان مبادرت نمود. اطلاعات کسب شده از این مسیر استخراج الگوی مفهومی پژوهش را در پی داشت. در ادامه ضمن تشریح روش تحقیق پژوهش اطلاعات مورد تجزیه وتحلیل قرار گرفتند. نتایج این تحقیق نشان داد با تحلیل داده ها با استفاده از ماتریس های ارزیابی داخلی و خارجی می توان نمره 741/2 و 6/2 از نمره سقف 4، را به عملکرد داخلی و خارجی روابط اقتصادی ایران و عراق اختصاص داد. این نمرات با توجه به مبانی روش سوات چون بیشتر از 5/2 هستند، وضعیت کلی مناسبی را نشان می دهند؛ اما نمره بالایی نیست و گواه بر این حقیقت است که ظرفیت بالقوه ای برای ارتقاء روابط اقتصادی بین دو کشور وجود دارد. در ادامه، پژوهش با تشکیل و تحلیل ماتریس سوات نسبت به تدوین 12 راهبرد جهت ارتقاء روابط و منافع بین دو کشور اقدام نمود. ورود و تحلیل این راهبردها با ماتریس برنامه ریزی کمی راهبردی انجام شد و در نهایت برای عملی نمودن هر یک از راهبردهای فوق پیشنهادهایی ارائه گردید.