مطالب مرتبط با کلیدواژه

امام سجاد (ع)


۱.

امام سجاد (ع) در ذهن و زبان اهل سنت / قسمت اول

کلیدواژه‌ها: اهل سنت اهل بیت (ع) شهربانو آل محمد (ص) امام سجاد (ع) علی بن الحسین زین العابدین فضائل و مناقب

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۲۷۳
مقدمه این مقاله اشاره ای است به جایگاه و منزلت آل محمد (ص) و ائمه اثنی عشر (ع) نزداهل سنت و بحث در مورد امام زین العابدین (ع) که از القاب آن حضرت آغاز می شود و همچنین کنیه ایشان که در این بخش مشهورترین القاب آن حضرت از کتب اهل سنت نقل شده و اختلافات در مورد کنیه ایشان بیان شده است . در بخش مربوط به پدر ومادر امام سجاد (ع) ضمن بیان احادیثی در فضیلت امام حسین (ع) از کتب معتبر اهل سنت به بحث در مورد مادر آن حضرت وانتساب امام سجاد (ع) به پادشاهان ساسانی از طرف مادراقدام شده است . در این بخش ضمن نقل آرای نویسندگان متقدم و متاخر اهل سنت در مورد مادر آن حضرت ، از دیدگاه دو دانشمند معاصر شیعه ، استاد شهید مرتضی مطهری و دکتر سید جعفر شهیدی استفاده شده است. در بخش بعدی که مربوط است به تاریخ و محل ولادت امام سجاد (ع) به نظر علمای شیعه و سنی اشاره شده و سپس نظر دکتر سید جعفر شهیدی که معارض با نظر مورخان و محدثان است ذکر و سپس به نقد آن اقدام شده است. اختلاف اقوال در مورد تاریخ وفات امام سجاد (ع) موضوع دیگری است که در این مقاله به آن پرداخته شده است. سپس از مسائلی چون کنیه و القاب ، پدر و مادر ، تاریخ و محل ولادت ، تاریخ و محل دفن امام سجاد (ع) ، به جستجو در مورد فضائل ومناقب آن حضرت و پرتوهایی از سیمای تابناک ایشان در کتب متقدم ومتاخر اهل سنت پرداختم که حاصل آن بخشی از مقاله حاضر است . بخش پایانی این مقاله در مورد توجه اهل سنت به ادعیه امام سجاد (ع) و نقل ادعیه ای از آن حضرت ازکتب اهل سنت است.
۲.

گونه های روایات تفسیری امام سجّاد(ع) در حوزه تعیین مصداق(مقاله علمی وزارت علوم)

کلیدواژه‌ها: تأویل روایات تفسیری تعیین مصداق روش های تفسیری جری و تطبیق امام سجاد (ع)

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۱۱۳ تعداد دانلود : ۹۲۴
سیاری از روایات تفسیری ائمه اطهار(ع) در پی تفسیر آیات قرآن نیست، بلکه در پی تطبیق آن بر برخی از مصادیق آیه است. این در حالی است که عدم تفکیک حدود این روایات با روایاتی که درصدد تفسیر مفهوم آیه هستند، موجب شکل گیری پندارهای ناروا بر شیعه گشته است. اهمیت جداسازی انواع این روایات، ضرورت تحقیق حاضر را روشن می سازد. در این مقاله پس از استخراج روایات تفسیری آن حضرت از مهمترین تفاسیر روایی شیعه و کتب حدیثی، سعی شده است گونه های آن روایات در بیان مصادیق آیات مورد بررسی قرار گیرد. در نتیجه این تحقیق روشن شد که روایات تفسیری امام سجّاد(ع) در حوزه تعیین مصداق، به صورت کلّی شامل روایات تعیین کننده مصداق ظاهر و تعیین کننده مصداق باطن است و نوع اول خود به انواع مصداق ظاهری کامل، مصداق ظاهری اتمّ و مصداق عام تقسیم می شود. عامل مهم در شکل گیری این گونه روایات تفسیری امام سجّاد(ع) آن است که حضرت به دلیل شرایط حاکم بر عصر خویش سیاست تقیه را برگزیدند؛ اما این سیاست موجب نشد که از اعلام حقانیّت و جایگاه اهل بیت پیامبر(ص) غافل شوند. یکی از راهکارهای ایشان برای نشان دادن این حقانیّت، تطبیق آیات قرآن بر شرایط عصر و زمان خود و اهل بیت پیامبر(ص) است.
۳.

جایگاه تأویل در روایات تفسیرى امام سجاد علیه السّلام

کلیدواژه‌ها: تأویل مصداق تفسیر مأثور امام سجاد (ع) امامت در قرآن مهدویت در قرآن

حوزه‌های تخصصی:
  1. حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی تفسیر و علوم قرآن تفسیر قرآن کلیات انواع تفسیر وتأویل
  2. حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی حدیث و علوم حدیث حدیث معارف حدیثی موارد دیگر قرآن و تفسیر در روایات
تعداد بازدید : ۲۲۳۹ تعداد دانلود : ۸۴۱
بخش قابل توجهى از روایات تفسیرى را که از امام سجاد 7 برجاى مانده، تأویل آیات و ارائه مصادیق آنها تشکیل مى دهد. این روایات نقش تعیین کننده اى در بازسازى عقاید جامعه پس از شهادت سید الشهداء 7 دارد، در این گفتار، فزونىِ روایات تأویلى و تعیین مصادیق آیات، بر پایه مخاطب و فضاى صدور روایات تحلیل شده است. نگارنده، نمونه هایى از موضوع هاى این روایات را بدین سان برمى شمارد: بازسازى بنیان تفکّر ولایت مدار، ترسیم محورهاى تفکّر مهدوى، تعیین مصادیق آیات.
۴.

پی جویی خانواده و کارکردهای تربیتی آن در آموزه های امام سجاد (ع) با تأکید بر شیوه های انحراف زدایی و فضیلت افزایی(مقاله علمی وزارت علوم)

کلیدواژه‌ها: خانواده امام سجاد (ع) آموزه های تربیتی انحراف زدایی فضیلت افزایی

حوزه‌های تخصصی:
  1. حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی تاریخ اسلام و سیره تاریخ و سیره شناسی تاریخ و سیره اهل بیت(ع)
  2. حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی اخلاق و تعلیم و تربیت اسلامی اخلاق اسلامی اخلاق کاربردی اخلاق دینی
  3. حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی اخلاق و تعلیم و تربیت اسلامی تعلیم و تربیت اسلامی تربیت تربیت اخلاقی
تعداد بازدید : ۱۸۴۷ تعداد دانلود : ۶۹۹
با نظر به اهمیت جایگاه خانواده در تعلیم و تربیت، پذیرش این مسئله که هنوز این نهاد مقدس به کارکردهای واقعی و تأثیرات شگرف خود در تحول و تعالی جامعه انسانی و اسلامی دست نیافته، حقیقتی انکارناپذیر است. از این رو ناگزیر از جایابی خانواده در منابع اسلامی و بررسی تأثیرات و روش های تربیتی آن هستیم که در این مسیر، آموزه های برجای مانده از ائمه اطهار (ع) در ارتقاء اخلاق خانواده، روشنگر این راه برای جامعه خواهد بود. در این مقاله تلاش شده تا با مطالعه و تأمل در احادیث و روایات برجای مانده از امام سجاد (ع)، جایگاه و کارکردهای این نهاد مورد بررسی قرار گیرد. تأمل در کلام این امام بزرگوار بیانگر آن است که خانواده نسبت به اجتماع، از اولویت بیشتری برخوردار بوده و دارای جایگاهی بس عظیم است. همچنین از جمله آموزه هایی که می توان ریشه آن را در معارف روایی و سیره امام سجاد(ع) پی گیری کرد، نقش خانواده در الهام گیری و الگوبرداری رفتاری در ارتباطات اجتماعی اعم از خدمت رسانی و گذشت است. در مکتب تربیتی آن حضرت؛ مهرورزی، عینیت ­بخشی به آموزه ها، ایجاد ارتباط مستمر با خدا و... به عنوان روش هایی کاربردی در انحراف زدایی و فضیلت افزایی مطرح است که کانون گرم خانواده، ظرفیت به ظهور رساندن آن ها را داراست
۵.

چگونگی و زمان گرایش خاندان اَعیَن به تشیع(مقاله پژوهشی حوزه)

کلیدواژه‌ها: امام سجاد (ع) خاندان اعین حمران بن اعین عبدالملک بن اعین شیعه گروی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۱۸۲ تعداد دانلود : ۷۲۹
خاندان اعین در نشر معارف اهل بیت: جایگاهی برجسته دارند. باز خوانی چگونگی تحول فکری و عقیدتی این خاندان و زمان آن، کمک فراوانی به شناخت افکار و عقاید ایشان می نماید. این خاندان در ابتدا بر مذهب تسنن بودند و بعدها به تشیع گرایش یافتند. نخستین بستر آشنایی خاندان اعین با تشیع در عصر امام سجاد(ع) به وجود آمد. عوامل متعددی در ایجاد این تمایل نقش داشته است ، افرادی چون ابوخالد کابلی صحابه خاص امام سجاد(ع) و صالح بن میثم را باید دارای نقشی مهم در پذیرش تشیع خاندان اعین شمرد. هم چنین، اساتید و مشایخ حدیث فرزندان اعین در آشنایی این خاندان با اهل بیت: بی تأثیر نبوده اند.
۶.

نقش امام سجاد (ع) در تحریف زدایی از سیره نبوی(مقاله علمی وزارت علوم)

کلیدواژه‌ها: تاریخ نگاری سیره نگاری سیره نبوی امام سجاد (ع) تحریف تاریخ

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۴۸۵ تعداد دانلود : ۷۹۸
اهتمام و استناد به سیره نبوی، از همان روزهای آغازین عصر خلافت آشکار بود. توجه به سیره نبوی، الگوی عملی و راهکاری برای خروج از مشکلات فرا روی جامعه بود؛ از سوی دیگر، اهرمی بود در دست گروه های رقیب، برای اثبات آرای سیاسی اجتماعی خود. اهتمام و بهره وریِ آمیخته با گرایش های متعدد، گاه باعث نادیده گرفتن یا پدید آوردن خبر، برجسته کردن خبری یا کمرنگ کردن خبری دیگر می شد و در نتیجه، بیم نوعی تحریف سیره نبوی می رفت. در چنین فضایی، نقش تحریف زدایی و تبیین واقعیت های تاریخی برای آگاهانِ صادق و کسانی که نمی توانستند به هر گزارشی اعتماد کنند، ضروری بود. در عصر امام سجاد(ع)، به علت هم زمانی با سامان مند شدن اخبار مکتوب سیره برای انتقال به نسل های بعدی، خطر تحریف ماندگارتر بود. بر این پایه، امام(ع) با بیان واقعیت های تاریخی در عصر نبوی، به تحریف تاریخ در آن دوره واکنش جدی نشان دادند. نوشتار حاضر با این فرض که امام(ع) با وجود داشتن کتاب و نقل روایات سیره، در شمار سیره نگاران قرار نمی گیرند و تحریف زدایی از سیره، به معنای اصطلاحی سیره نگاری نیست و نیز بر اساس توصیف و تحلیل، نقش آن حضرت را در برابر تحریف تاریخ، در قلمرو زمانی عصر نبوی و بر پایه اخبار بر جامانده از آن حضرت رصد می کند؛ همچنین، نشان می دهد که امام(ع) این تحریف زدایی را در حیطه دفاع از حقوق اهل بیت(ع) و در دو قلمروِ خودبیانی و پاسخگویی به پرسش دیگران انجام داده است.
۷.

منطق حاکم بر احتجاجات امام سجاد(ع) پیرامون نهضت عاشورا

کلیدواژه‌ها: عاشورا احتجاجات امام سجاد (ع) منطق حاکم

حوزه‌های تخصصی:
  1. حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی منطق، فلسفه و کلام اسلامی کلام امام شناسی امامان معصوم
  2. حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی تاریخ اسلام و سیره تاریخ و سیره شناسی تاریخ و سیره اهل بیت(ع)
  3. حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی تاریخ اسلام و سیره تاریخ و سیره شناسی تاریخ کربلا
تعداد بازدید : ۱۳۲۲ تعداد دانلود : ۶۹۰
احتجاجات امام سجاد(ع) از نیرومندترین عوامل جاودانه ساختن قیام عاشورا و اهداف نهضت امام حسین (ع) می باشد. آن حضرت از عصر عاشورا تا بازگشت و استقرار در مدینه احتجاج هایی با عوامل حکومتی و مردم شهرهای مختلف از جمله کوفه و شام داشته اند که بر این احتجاجات منطق خاصی حاکم بوده که باعث رسوایی دستگاه بنی امیه و تاثیر و ماندگاری قیام عاشورا بعد از شهادت امام حسین (ع) در جامعه آن روز بوده است. لذا این مقاله با روش توصیفی تحلیلی، با شیوه کتابخانه ای، به تحقیق و بررسی احتجاجات امام سجاد (ع) پیرامون نهضت عاشورا جهت کشف واستخراج منطق حاکم بر این احتجاجات پرداخته است.
۸.

تحلیل گفتمان سروده فرزدق برای امام سجاد(ع)(مقاله علمی وزارت علوم)

کلیدواژه‌ها: تحلیل گفتمان امام سجاد (ع) ابن هشام فرزدق قصیده میمیه وان دایک

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۳۴۰ تعداد دانلود : ۱۲۴۱
تحلیل گفتمان با کاوش فرایند کلام به بررسی زمینه های تولید سخن اعم از اندیشه های دینی، اجتماعی و سیاسی گوینده سخن و نحوه تولید آن و بازجست تعامل خواننده متن با کلام اطلاق می گردد. داستان مدح فرزدق (19 110 ق.) شاعر بلندپایه اموی از امام سجاد × معروف است که در آن هشام خلیفه اموی را با شعر و کلام خود در جمع، شرمنده کرده و حاکم قدرتمند زمان را از طریق کلام شکست داده است. او در این متن غیر از ستایش امام سجاد × با کاربرد خاصی از کلام، عقاید، اندیشه ها و باورهای مذهبی سیاسی و مسایل روزگار خود را نیز بازنمایانده و با زبان به جنگ با ظالم روزگارخود شتافته و پیروز شده است. هدف این جستار بررسی انگاره های قصیده فرزدق و روشن شدن دلایل قدرت زبان او از طریق تحلیل گفتمان بر اساس نظریه وان دایک است و نشان داده می شود که توانش کلامی فرزدق در مواجهه او بر خصم و انتقال مفاهیم ایدئولوژیکی خود، از طریق نحوه خاص کاربرد واژگان  و نحو و آرایه های ادبی خاص حاصل آمده است.
۹.

واکاوی تاریخ ولادت و سن شریف علی اکبر (ع) در منابع تاریخی

کلیدواژه‌ها: سن غلام امام سجاد (ع) علی اکبر (ع) تاریخ ولادت زادروز

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۸۲۳ تعداد دانلود : ۱۲۸۶
حضرت علی اکبر (ع) از برجسته ترین شهدای صحنه کربلاست که جایگاه او در فرهنگ محرّم و سوگواری امام حسین (ع) اهمیتی والا دارد و در جامعه اسلامی به عنوان بهترین الگو برای جوانان معرفی شده است؛ با این حال، تاریخ ولادت و سن مبارکش در هاله ای از ابهام باقی مانده است. نوشتار حاضر می کوشد با پژوهش در منابع تاریخی، تصویری به نسبت روشن از مدت زندگانی ایشان ارائه کند. موضوعاتی دیگری از قبیل مشخص شدن بزرگ ترین فرزند امام حسین، درک زمان امیرمؤمنان علی (ع) و مصداق شناسی علی اکبر (ع) در فقرات زیارت نامه ها، بر این پژوهش مترتب است.
۱۰.

مطالعه تطبیقی حقوق بشر در اعلامیه جهانی حقوق بشر و رساله حقوق امام سجّاد (ع)

کلیدواژه‌ها: امام سجاد (ع) حقوق بشر اعلامیه جهانی حقوق بشر رساله حقوق

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۴۰۸ تعداد دانلود : ۱۵۱۹
حقوق بشر آن دسته از حقوقی است که انسان به دلیل انسان بودن و فارغ از اوضاع و احوال متغیر اجتماعی یا میزان قابلیت و صلاحیت فردی او، از آن برخوردار است. در این پاسخ فرض بر این نهاده شده که یک سلسله هنجارها، اصول و حقوقی وجود دارد که جنبه جهان شمول دارد و برای تمام افراد انسانی در جوامع مختلف قابل اعمال است چرا که همه افراد به جهت انسان بودن دارای حقوقی هستند که هیچ جامعه یا دولتی نمی تواند آنها را انکار کند. به همین دلیل در تعریف حقوق بشر گفته اند: «حقوق بشر به معنای امتیازاتی کلی است که هر فرد انسانی طبعا ًدارای آن است. «رسالة الحقوق» امام سجّاد علیهم السلام در سه کتاب «تحف العقول» اثر ابن شعبه حرّانی (381 ق)، «من لا یحضره الفقیه» و «الخصال» اثر محمد بن علی بن بابویه معروف به صدوق(382ق) ذکر شده است. آن چه در این رساله آمده است در حقیقت بیان وظائفی است که در رابطه با افراد مختلف بر عهده یک شخص است، لذا ممکن است این سؤال مطرح گردد که این رساله حقوق به معنای حقوق مصطلح امروزی نیست. اما می توان گفت که با توجه به این که این وظایف نسبت به همه افراد جامعه مطرح شده و همه می توانند چنین مطالبه ای را از همدیگر داشته باشند این وظایف مطرح شده را می توان به نوعی بیان منشور «حقوق عمومی» از دیدگاه امام سجّاد علیهم السلام دانست.
۱۱.

محسنات لفظی در کلام امام رضا و امام سجاد(ع)(مقاله علمی وزارت علوم)

کلیدواژه‌ها: امام رضا امام سجاد (ع) سجع جناس فنون بلاغی محسنات لفظی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۶۸۹ تعداد دانلود : ۳۹۰
کلام امامان معصوم (ع) در کنار معانی والای انسانی که نشان از روحیة متعالی و اندیشة اسلامی ایشان دارد، مملو از واژگان و ترکیب های زیبا و تأمّل برانگیزند که روح آدمی را جلا می دهند. بیان ظرافت های بلاغی در کلام این بزرگان، امری ضروری است. از این روی شرح و بسط این موضوع از تکالیف مهم دانسته شده و در نوشتار حاضر به موازنة محسنات لفظی در کلام امام رضا و امام سجاد (ع) همت گماشته شده است تا توانایی این بزرگواران برای مخاطب آشکار شود. آن بزرگواران سخنان و نصایح گهربار خویش و مبادی اسلام و ارزش های اخلاقی را در قالب سخنانی مملو از تصاویر بدیعی بیان کرده وصنعت های لفظی مختلفی چون جناس، سجع و.. را به کار گرفته اند تا بر عمق معنی و تأثیرگذاری کلام خویش بیافزایند و تأثیر و زیبایی آن را دو چندان کنند، بی آنکه از عمق معانی دینی ذره ای بکاهند. در این مقاله که با روش توصیفی تحلیلی و با استفاده از منابع کتابخانه ای نگارش یافته، سعی بر آن است به موازنة نمونه هایی از محسنات لفظی سخنان این دو امام (ع) که در کنار معانی والا و ترکیب های بی نظیر در پوشش صنایع بدیعی جای گرفته اند و از طبع دلکش ایشان برآمده است، پرداخته شود.
۱۲.

بررسی و تحلیل صنایع بدیعی در کلام امام رضا وامام سجاد(ع)(مقاله علمی وزارت علوم)

کلیدواژه‌ها: امام رضا (ع) امام سجاد (ع) آرایه های بدیعی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۹۶ تعداد دانلود : ۳۹۷
آرایه های بدیع زیورهایی هستند که سخن را آراسته و فهم کلام را آسان تر و زبان عادی را به زبان هنری نزدیک تر می سازند. کاربست این آرایه ها در کلام از شاخصه های توانمندی گوینده است. سخنان گهربار ائمه(ع) که سرشار از بلاغت، فصاحت و انواع مسائل فنی و ادبی است متأثر از آشنایی با قرآن و علم الهی از منظر ادبی وبلاغی در درجه بالایی قرار دارد و دریایی از علوم ادبی وبلاغی است. این بزرگواران با به کارگیری صنایع بدیعی تاثیر کلام خویش را دوچندان کرده اند. نکته قابل توجه این که خطابه عربی بیشتر در زمینه بررسی آرایه های بیانی مورد توجه پژوهشگران بوده وکمتر از منظر آرایه های بدیعی مورد پژوهش قرار گرفته است. دراین پژوهش به روش توصیفی تحلیلی، ضمن بررسی آرایه های بدیعی(معنوی) در کلام امام سجاد (ع) وامام رضا (ع) به ارزیابی و شناخت عناصر زیبایی شناسی معنوی و تاثیرآن ها درکلام این دو بزرگوار پرداخته ایم.
۱۳.

سبک شناسی دعای ابوحمزه ثمالی در دو لایه نحوی و بلاغی(مقاله علمی وزارت علوم)

کلیدواژه‌ها: سبک شناسی لایه نحوی لایه بلاغی دعای ابوحمزه ثمالی امام سجاد (ع)

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۳۴۷ تعداد دانلود : ۸۴۴
سبک شناسی لایه ای با رویکرد تحلیل ادبی، متن را در پنج لایه آوایی، واژگانی، نحوی، بلاغی و ایدیولوژیک بررسی می کند. این نوشتار در پی آن است تا با روش توصیفی – تحلیلی، دعای ابوحمزه ثمالی را در دو لایه نحوی و بلاغی مورد بررسی قرار دهد و به این پرسش پاسخ دهد که مباحث علم نحو، بیان و بدیع چگونه در این دعا نمود پیدا کرده و سبک امام سجاد (ع) در این دو لایه دارای چه ویژگی های برجسته ای است؟ محور اصلی این دعا، تحمید و تقدیس خدا، اقرار به گناه و طلب عفو و بخشایش خداوند است. در لایه نحوی، جمله های این دعا هم پایه است و بر پایه نحو معیار عربی شکل گرفته و اگر عدولی از آن صورت گرفته، در خدمت معنا بوده است؛ کثرت جملات انشایی با ظرافت هایی خاص متناسب با فضای مناجات و دعا در آن دیده می شود و اسلوب ندا در جای جای این دعا به وفور پراکنده است. تشبیهات معقول به محسوس، مجاز، استعاره، کنایه و آرایه های بدیعی تضاد و مقابله از مهم ترین و پربسامدترین عناصر سبک ساز جهت برجسته سازی کلام در لایه بلاغی است که امام برای آن که مفاهیم عرفانی را به صورت محسوس و عینی برای خواننده به تصویر بکشد و صبغه اقناع و تأثیرگذاری کلام خویش را بیشتر نماید از این آرایه های بلاغی به مقتضای سخن به نیکویی بهره برده است؛ به طورکلی نحو و صور بیانی و بدیعی به متن تفاعل و پویایی بخشیده و تصویرگر تفکر و اندیشه عارفانه امام (ع) است.
۱۴.

الگوی تربیت اخلاق اسلامی از منظر امام سجاد(ع) بر مبنای تحلیل محتوای مضمونی دعای مکارم الاخلاق(مقاله علمی وزارت علوم)

کلیدواژه‌ها: امام سجاد (ع) اخلاق دعای مکارم الاخلاق تربیت اخلاقی الگوی تربیت اخلاقی روش تحلیل محتوا

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۳۸۲ تعداد دانلود : ۷۸۶
از جمله مهم ترین متون حدیثی به جای مانده از ائمه اطهار:، ادعیه ایشان است که بیشتر رویکرد آموزشی دارند و رویکرد آن ها برآورده کردن مهم ترین نیازهای انسانی است. در این میان، دعای مکارم الاخلاق منقول از امام سجاد7 می تواند اهمیّت بسیاری در تدوین نظام اخلاقی و تربیتی جامعه اسلامی داشته باشد. در این پژوهش تلاش شده با استفاده از روش تحلیل محتوایی، به استخراج مضامین و مقوله های اخلاقی مندرج در لایه های نهفته دعای مکارم الاخلاق پرداخته و الگوی فرایندی تربیت اخلاق اسلامی بر مبنای این دعا کشف و تبیین شود. مهم ترین وجه ممیّز مقاله حاضر از دیگر شروح متعدد نگاشته شده بر این دعا، این است که این جستار تلاش کرده گام ها و مراحل الگوی تربیت اخلاقی را به صورت دقیق و متوالی ذکر کند.<br /> بر پایه الگوی یادشده، هدایت به مسیر حق و تمسک به اطاعت الهی، بر رشد و تکامل اخلاقی مقدم شده است. پیمودن گام های اصلاح اخلاقی با تأکید بر نیکی به دیگران و نرم خویی، در زمره الزامات تربیت اخلاقی انسان است؛ و در مقابل، ظلم و دشمنی، مهم ترین مانع تکامل تربیت و اصلاح اخلاقی بشر است.
۱۵.

سبک شناسی لایه واژگانی دعای ابوحمزه ثمالی(مقاله علمی وزارت علوم)

کلیدواژه‌ها: سبک شناسی لایه واژگانی دعای ابوحمزه ثمالی امام سجاد (ع)

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۶۸۲ تعداد دانلود : ۵۳۶
سبک شناسی علمی است که به تحلیل و بررسی عناصر سخن می پردازد و مختصاتی از متن که متکرر باشد، مدّنظر قرار می دهد و از لایه ها و جنبه های گوناگونی برخوردار است که شناخت نظام واژه گزینی و نوع واژه های متن یکی از لایه های آن است. دعای ابوحمزه ثمالی یکی از دعاهایی است که هم به لحاظ مضمون و محتوا و هم به لحاظ ساختار و ارزش های هنری در جایگاه والایی قرار دارد. این نوشتار بر آن است تا به روش توصیفی تحلیلی دعای ابوحمزه ثمالی را در لایه واژگانی بررسی کند و دلیل گزینش برخی واژگان از جانب امام سجاد(ع) را توضیح می دهد. استفاده از تکرار و مترادف ها لازمه نجوای عاشقانه با محبوب است و دعا نجوای عاشقانه با محبوب است که در این دعا، جملات و کلمات مترادف، به ویژه در باب رحمت و رأفت خداوند زیاد مشاهده می شود و بیشتر واژگان این دعا پیرامون مفاهیم عقلی و انتزاعی است. بررسی معنای واژگان و ذکر تفاوت آن ها با واژه های مشابه می تواند علّت و دلیل گزینش آن ها را از سوی امام(ع) برای ما روشن سازد و به این باور برساند که شکل و موقعیّت واژگان در مناسب ترین وضعیّت خود است. در این مقاله، واژه هایی بررسی می شودکه ممکن است کاربرد آن از سوی امام، در ابتدا برای خواننده و شنونده سؤال برانگیز و مبهم باشد و با بررسی این واژه ها و واژه های مشابه به این نتیجه می رسد که انتخاب واژه مورد نظر، بهترین صورت کاربرد واژه است.
۱۶.

بررسی اسلوب دعایی در صحیفه سجادیه(مقاله علمی وزارت علوم)

کلیدواژه‌ها: امام سجاد (ع) دعا اسلوب صحیفه سجادیه

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۹۶۷ تعداد دانلود : ۴۱۷
هدف از انجام این پژوهش، بررسی اسلوب ادبی در صحیفه سجادیه است. نزد اهل صناعت و فن، اسلوب عبارت است از طریقه ای که ترکیب ها بر طبق آن ساخته، یا قالبی که ترکیب ها در آن ریخته می شوند... پس هر فنی از سخن، اسلوب خاص خود و سبک های متفاوت دارد؛ روشی خاص که یک هنرمند از طریق آن، افکار، عواطف و انفعالات درونی خود را به دیگران منتقل می کند. چنان که می دانیم، انسان ها در تعبیر امور درونی، نه تنها با هم متفاوتند، بلکه در تفسیر یک موضوع و اندیشه نیز هم سو نیستند. اسلوب، یک عنصر مهم در ادبیات است و در بسیاری مواقع، نقش لاینفکی از ادبیات را ایفا می کند. همچنین، این عنصر را می توان در تمام کارها نقش داد، به طوری که خداوند تعالی نیز اسلوب را در قرآن به شیوه های مختلف آورده است؛ آنجا که خداوند به موسی و هارون فرمان می دهد که با فرعون با اسلوب و شیوه ای خاص برخورد کند، شاید متذکر شود و بترسد: Pاذْهَبَا إِلَى فِرْعَوْنَ إِنَّهُ طَغَى * فَقُولَا لَهُ قَوْلًا لَّیِّنًا لَّعَلَّهُ یَتَذَکَّرُ أَوْ یَخْشَىO (طه/43 44). این سؤال به ذهن خوانندگان متون اسلامی، از جمله صحیفه سجادیه و نهج البلاغه متبادر می شود که چرا اسلوب امام سجاد(ع) با اسلوب علی(ع) در نهج البلاغه متفاوت است؟ در مقاله حاضر سعی شده است تا بر تکیه بر روش پژوهش توصیفی تحلیلی (اسنادی) با بررسی گزینشی از دعاهای صحیفه سجادیه به اسلوب ادبی یادشده و روش امام سجاد(ع)در طریقه جاجت بردن به آستان یار و طلب از ایشان بررسی شود. نتایج پژوهش نشان می دهد کهامام سجاد(ع) معانی دقیق عرفانی، فلسفی و اعتقادی را با کلامی ساده، رسا و شیوا بیان فرموده اند و با اسلوبی متأثر از قرآن، اثری شایسته فهم و درک برای همگان فراهم آورده اند و هر خواننده ای از اقشار مختلف مردم، با پرداختن به ادعیه صحیفهسجادیه، مجذوب اسلوب شیوا و روان آن می گردد و زبان ائمه معبود خویش را می خواند.
۱۷.

تأثیرپذیری تاریخ نگاری عاشورا از سیره عاشورایی امام سجاد (ع) (از آغاز تا دوره معاصر)

نویسنده:

کلیدواژه‌ها: واقعه کربلا امام سجاد (ع) تاریخ نگاری عاشورا انقلاب اسلامی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۸۷ تعداد دانلود : ۵۰۸
در شکل گیری و رونق تاریخ نگاری عاشورا از ابتدا تا دوره معاصر، عوامل زیادی نقش داشته است. تاریخ نگاری عاشورا عامل حفظ و تداوم جریان نهضت حسینی تا دوره معاصر شده است. تأکید و تشویق ائمه (علیهم السلام)  بخصوص امام سجاد(ع) در پاسداشت و نگهداری واقعه کربلا، بیشترین تأثیر را بر تاریخ نگاران عاشورا از ابتدا تا عصر حاضر داشته است. در قرون نخستین اسلامی و همچنین پس از پیروزی انقلاب اسلامی ایران، تاریخ نگاری عاشورا بیشترین تأثیر را از خطبه ها و روایات امام سجاد (علیهم السلام) پذیرفته است. لذا این پژوهش به تأثیرپذیری تاریخ نگاری عاشورا از سیره تبلیغی و سیاسی امام سجاد (علیهم السلام)، از آغاز تا عصر حاضر می پردازد. این پژوهش  با دیدی توصیفی تحلیلی به تأثیرپذیری تاریخ نگاری عاشورا از سیره امام سجاد (علیهم السلام) می پردازد.<br />  
۱۸.

راهبردهای امام سجاد(ع) در گسترش فرهنگ اهل بیت(ع) و تشیع

کلیدواژه‌ها: امام سجاد (ع) تشیع فرهنگ اهل بیت (ع) راهبرد امویان

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۹۸۹ تعداد دانلود : ۶۴۲
دوران نسبتاً طولانی پیشوایی امام سجاد(ع) را می توان از حساس ترین ادوار برای عصر امامت وشیعیان دانست. شهادت پیروان معتقد و راستین در واقعه ی عظیم عاشورا و انگشت شمار بودنآنان در آغاز امامت آن حضرت و جسارت د شمنان اهل بیت در سرکوبی قیام های شیعی،امام را وادا شت تا به جای فعالیتهای سیا سی آ شکار که منجر به شهادت شیعیان و شایدخود امام می شد، فعالیت های فرهنگی را در بسترهای گوناگون به انجام رساند و با ارایه یفرهنگ و تعالیم ا صیل ا سلامی، ضمن کادر سازی در دوره امویان برای انتقال آموزه های اهلبیت ، زمینه گسترش تشیع در دراز مدت و توان دستیابی شیعیان به تشکیل حکومتشیعی را فراهم نماید. این مقاله در پاسخ به این پرسش سامان یافته که نقش امام سجاد(ع) درگسترش تشیع و فرهنگ اهل بیت چه بوده است؟ روش ها و اقدامات اتخاذ شده از سوی آنحضرت برای حفظ شیعیان و گسترش کمی آنان کدام ا ست؟ دستاورد بنیادی مقاله آن ا ستکه امام بیشتر تلاش خود را در راستای ظرفیت سازی برای گسترش فرهنگ اهل بیت (ع) و تشیع به کار برد و با وجود خفقان شدید، زمینه های بنیان گذاری مراکز علمی توسط صادقین(ع) را که نقشی سترگ در گسترش تشیع داشت فراهم آورد.
۱۹.

بینامتنی روایی در صحیفه سجادیه بر اساس نظریه ژرار ژنت

کلیدواژه‌ها: امام سجاد (ع) صحیفه سجادیه بینامتنی ژرار زنت

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۶۰۰ تعداد دانلود : ۴۱۵
صحیفه سجادیه، درعین حالی که دارای متنی طولانی است، هیچگونه اختلال و تناقضی در آن راه ندارد و برخوردار از نظم و تألیفی بدیع همراه با فصاحت و بلاغت عالی و بدور از پراکندگی ساختاری و محتوایی است. صحیفه در حوزه لفظ و معنی تاثیرات فراوانی از متون روایی پیشین پذیرفته است، چنان که می توان گفت کلام حضرات معصومین (ع) در پیش از امام سجاد(ع) لفظاً و معناً، دستمایه سخن آن حضرت در بسیاری از دعاها بوده است. بر این اساس باید گفت که صحیفه از نظر بینامتنی، کتابی بسیار مهم و شاخص است. دو نوع بینامتنی: آشکار تعمدی و بینامتنی ضمنی که در تقسیم بندی ژرار ژنت مطرح شده است، وجه بارز تاثیر پذیری در این کتاب شریف است. در این پژوهش، همین امر که سخنان امام سجاد (ع) از حیث متن و معنا و شیوه گفتمان، متاثر از سخنان حضرات معصومین (ع) در پیش از خود می باشد، مورد بررسی قرار گرفته است.
۲۰.

اوصاف پیامبر اعظم در صحیفه سجادیه

کلیدواژه‌ها: پیامبر (ص) اوصاف نبوت امام سجاد (ع) صحیفه سجادیه رسول الله (ص)

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۰۵۵ تعداد دانلود : ۲۹۴
پیامبر اکرم ص به عنوان برترین انسان ها می باشد که در قرآن کریم به عنوان الگوی حسنه معرفی شده است و در تمام مذاهب اسلامی سنت پیامبر یعنی قول، فعل و تقریر پیامبر ص حجت است و منبع مهمی برای رفتار فردی، اجتماعی، سیاسی و همه جنبه های زندگی بشر می باشد. یکی از روش های مطمئن برای شناخت سیره پیامبر ص و اوصاف ایشان، اهل بیت عصمت و طهارت علیهم السلام است. و همه امامان در طول زمان اوصاف پیامبر ص را به مردم به عنوان الگوی جاودان یادآوری کرده اند و در صحیفه سجادیه ی چهارمین امام شیعیان، اوصاف پیامبر ص در قالب دعا آورده است، که این نوشتار به بیان بخش هایی از اوصاف پیامبر ص از زبان امام علی بن حسین علیهما السلام در صحیفه سجادیه می پردازد.