مدیریت بحران

شهر تهران با توجه به ضوابط شهرسازی و تعاریف جغرافیایی، به عنوان یک کلان شهر شناخته می شود و مسئله ای که همواره در این شهر مطرح است مدیریت بحران زلزله می باشد. و سوال اصلی این است که آیا ساختار موجود سازمانهای دست اندرکار  برای مدیریت بحران زلزله جوابگو می باشد؟ در این مقاله ضمن تشریح بحران و مدیریت بحران، موقعیت تهران و مخاطرات زلزله، آسیب پذیری و پیامدهای زلزله و وضعیت پیش بینی آینده زلزله در تهران بررسی شده است و مشخص شد که ساختار  موجود با توجه به شرایط سازمانهای دست اندرکار، جوابگوی مدیریت بحران در کلان شهر تهران نیست، در این راستا مسائل و چالشهایی که فراروی مدیریت بحران زلزله در تهران وجود دارد رااز طریق مصاحبه با مسئولین و کارشناسان مختلف در 24 بند شناسایی نموده و در نهایت برای رفع آن و ایجاد مدیریتی بایسته راه کارها و پیشنهادات لازم در 12 بند ارائه شده است که مهمترین راه کار، ایجاد مدیریت یکپارچه شهری ( مدیریت به هم پیوسته شهری ) است بطوری که همه منابع قدرت شامل نیروهای دولتی ( زیر نظر دولت ) ، نیروهای نظامی و انتظامی ، نهادهای عمومی زیر نظر شهرداری و نهادهای مردمی (آزاد ) در مقابل رئیس ستاد بحران ( مثلا شهردار تهران ) پاسخگو باشند، در واقع مشکلات ساختاری و قانونی حل گردد و اختیارات مدیر بحران افزایش یابد

هدف این تحقیق تحلیل آسیب پذیری شبکه معابر در موقع حوادث احتمالی با تاکید بر مدیریت بحران است. این پژوهش از نوع کاربردی و به روش توصیفی-تحلیلی می باشد که به بررسی دو موضوع مهم مدیریت بحران و شبکه معابر در لایه راهبردی با شناخت معیارهای مورد تأکید در برنامه ریزی شهری پرداخته شده است. داده های مورد استفاده از نوع اسنادی ، میدانی و گردآوری اطلاعات از روشهای کتابخانه ای و اینترنت می باشد که اطلاعات مربوط به شاخص های تحقیق، از طریق پرسشنامه با اخذ نظرات کارشناسان متخصص و خبرگان حاصل گردیده است. در مرحله تحلیل ابتدا مقادیر و داده های کلیه شاخص ها استخراج و بر اساس روش تحلیل سلسله مراتبی (AHP) وExpert choice به وزن دهی شاخص های مربوطه پراخته می شود سپس با استفاده از نرم افزار) (GIS ، نقشه ریزپهنه بندی آسیب پذیری نواحی منطقه 21تهران را ارائه می گردد. در پایان چنین نتیجه حاصل شد که در صورت وقوع زلزله با مقیاس 7 مرکالی نقاط دارای آسیب پذیری منطقه در شهرکهای چیتگر شمالی،استقلال، ویلاشهر و وردآورد بوده که بیانگر آسیب پذیری بالای محدوده فوق با توجه به عوامل کالبدی و ترافیکی می باشد. نتیجه اینکه شبکه معابر منطقه 21 تهران از منظر مدیریت بحران مستلزم برنامه راهبردی و راهکارهای سامان بخش و در اولویت اول برنامه ریزی می باشد.

منطقه17 شهرداری تهران از لحاظ شدت تراکم جمعیت دومین منطقه و از نظر نوع بافت کالبدی دارای80 درصد بافت فرسوده و ناپایدار می باشد. بر همین اساس هدف اصلی این پژوهش مدیریت صحیح بحران در منطقه 17 تهران، با بهره گیری از روش توصیفی – تحلیلی و با استفاده از مدل همپوشانی وزندار در محیط GIS، می باشد. برای رسیدن به این هدف ابتدا اقدام به پهنه بندی مناطق آسیب پذیر در این منطقه گردید و سپس از لایه های متعددی شامل تراکم جمعیت، کیفیت ابنیه، نزدیکی به معابر، نزدیکی به فضاهای باز، مراکز درمانی، ایستگاه های آتش نشانی و... در محدوده استفاده شد. نتایج پژوهش نشان می دهد فرصت های محدوده بیشتر از تهدیدها و ضعف های محدوده بیشتر از قوت ها می باشد و راهبرد قابل قبول جهت مدیریت بهینه بحران زلزله در محدوده راهبرد بازنگری و بعد از آن راهبرد تدافعی می باشد. و برای ساماندهی این بافت ها باید تمام جوانب آن نظیر بافت اجتماعی و فرهنگی شکل گرفته در این بافت ها مشارکت مردم را در تمامی مراحل اعم از برنامه ریزی و اجرا را در نظر بگیرد.

بلایای طبیعی پدیده ای است که بی توجهی به آن خسارات جبران ناپذیری را به دنبال خواهد داشت.. باقر شهر به عنوان یکی از شهرهای مهم استان تهران به واسطه قرار گرفتن چندین گسل فعال ونیز رودخانه های فصلی و دائمی در اطراف و درون آن ونیز وجود ارامستان بزرگ بهشت زهرا از آسیب پذیری بالایی در برابر خطرات طبیعی و کالبدی برخوردار است، وجود بافت متراکم شهری ، گسل اصلی ری گرمسار ،رودخانه های شمال تهران و نیز بافت فرسوده عواملی است که منجر به بررسی عوامل موثر مدیریت بحران می باشد . بنا به ماهیت روش تحقیق از نوع توصیفی تحلیلی است. ابتدا یافته های تحقیق شامل معیارهای مورد بررسی در مدیریت بحران شامل وجود نظام ذخیره سازی ،تجهیزات تخصصی و تشکیلات مناسب عملیاتی،نیروی انسانی متخصص،نظام اطلاع رسانی،اث بخشی عملیات و نظام اطلاع رسانی برای ساکنین،زیرساخت ها وتاسیسات ارتباطی ،.که تمامی این عوامل توسط کارشناسان شهرسازی ،برنامه ریزی شهری توسط اطلاعات پرسشنامه ای در سطح محدوده مورد مطالعه انجام گرفته است و تحلیل عوامل و متغیر ها از روش تحلیل چند عاملی، واریانس ،رگرسیون و ازمون پیرسون صورت گرفته

حاشیه نشینی و یا به تعبیر امروزی اسکان غیررسمی، پیامد شهرنشینی سریع و انتقال به پارادایم اقتصادی اجتماعی صنعتی شدن است که شهرنشینی، شکل فضایی غالب و موازی انتقال اجتماعی اقتصادی این پارادایم است. این پدیده در دهه های اخیر با پیدایش جامعه اطلاعاتی همچنان گسترش یافته و گویی تعهدی برای بقا و باز تولید آن وجود دارد. از دهه 1980 راهبردهای توانمندسازی و بهسازی با ابتکار عمل بانک جهانی به منظور ساماندهی سکونتگاه های غیررسمی، افراد ساکن در این نوع سکونتگاه ها را به عنوان معضل، بلکه به عنوان دارایی می نگرد و ارتقای وضعیت اجتماعی- اقتصادی آنها را با نقش تسهیل گر دولت بر عهده خود آنان می گذارد تا تعهد و توانمندسازی را جایگزین فرهنگ استحقاق و فرهنگ فقر نماید. روش تحقیق در این پژوهش، «توصیفی- تحلیلی» می باشد که داده های آن بر اساس مطالعات میدانی گردآوری شده است؛ لذا با به کار بستن تحلیل استراتژیک SWOT، برترین استراتژی های توانمند سازی و مدیریت بحران در محلات اسکان غیررسمی در شهر اسلامشهر ارائه شده و همچنین می توان گفت با مدیریتی یک پارچه و کارآمد همراه با برنامه ریزی دقیق در این محلات از آن جلوگیری و از پیامدهای مخرب آن تا حدودی کاست. در انتهای پژوهش اولویت اجرائی راهکارهای پیشنهادی از جانب مدیریت شهری و چگونگی بهره گیری از گروه های مردمی و سازمانهای غیردولتی در راستای ساماندهی و توانمند سازی محلات اسکان غیررسمی ارائه شده است نتایج پژوهش نشان می دهد به منظور بهبود وضعیت موجود کاربری های مسکونی محلات اسکان غیررسمی در شهر اسلامشهر در ارتباط با کاهش آسیب های ناشی از زلزله و دیگر بحرانها و عوامل طبیعی، اجرای طرح های نوسازی، بهسازی و توانمندسازی در بافت های فرسوده، نظارت ارگان های فعال در امر ساخت و سازهای شهری و ارتقاء آگاهی ساکنین در به کارگیری مصالح بادوام، مهم ترین راهکارها بوده، که از اولویت های اجرایی برتر می باشند.

شریان های حیاتی شهرها مهم ترین مؤلفه های پایداری و پویایی اقتصادی، اجتماعی و حتی فرهنگی و سیاسی آن ها محسوب می شوند. در تحلیل شریان های حیاتی آن چیزی که در شرایط عادی مهم است ظرفیت و کیفیت کارایی آن ها برای استفاده شهروندان است؛ اما در هنگام وقوع بحران های طبیعی و انسان ساز موضوع مهم این است که شریان های حیاتی شهر در راستای مدیریت بحران حادث شده نسبتاً قابل اتکاء باشند که این مسئله تا حد زیادی تعیین کننده کیفیت آن ها است. شهر تهران از گذشته تاکنون در معرض بحران های طبیعی و مصنوع بوده و طبیعتاً بایستی با رویکرد مدیریت بحران به تحلیل شریان های حیاتی آن اقدام شود. سؤال اصلی مقاله حاضر این است که شریان های حیاتی شهر تهران با تأکید بر منطقه یک در چارچوب رویکرد مدیریت بحران چه وضعیتی دارند؟ فرضیه پژوهش این است که به نظر می رسد بهترین روش برای سنجش میزان کیفیت و کارایی شریان های حیاتی شهر تهران به دست آوردن سرانه تأمین کمی و کیفی سیستم های آب رسانی، برق، مخابرات و حمل و نقل در هر منطقه و تطبیق و تحلیل آن با استانداردهای علم مدیریت بحران است. نتایج مقاله نشان می دهد که وضعیت شریان های حیاتی تهران با رویکرد مدیریت بحران در منطقه ۹ تهران بیانگر این واقعیت است که حدود ۷۰ درصد از بافت محدوده دارای آسیب پذیری متوسط رو به بالا است. با توجه به این مقدمه در این مقاله تلاش می شود با استفاده از اطلاعات و آمارهای موجود در مورد شریان های حیاتی شهر تهران و نقشه ها و جداول کاربردی و نیز کتب و مقالات علمی و پژوهشی به تحلیل وضعیت شریان های حیاتی شهر تهران با تأکید بر منطقه نه در چارچوب رویکرد مدیریت بحران پرداخته شود.

شهرها کانون هایی هستند که انسان ها را به همراه نیازها و احتیاجات مختلفشان در خود پذیرفته اند و عالی ترین نیازهای بشر در آن تبلور عینی یافته است. برآورد ریسک و ارزیابی آسیب پذیری لرزه ای از یک شهر از موضوعات مهم و اساسی محسوب می شود. به عبارت دیگر، ریسک ترکیبی از خطر و آسیب پذیری است و از آنجا که آسیب پذیری ممکن است صورت های گوناگونی همچون آسیب پذیری جانی، عملکردی، اجتماعی، مالی و یا ترکیبی از این موارد را به خود بگیرد، تخمین برآرود ریسک نیاز به رهیافتی جامع نگر دارد. و لازم است تا در آن از روش، معیار و تخصص های گوناگونی استفاده گردد. در نتیجه پژوهش حاضر با رویکرد "توسعه ای – کاربردی" و از نظر روش تحقیق ترکیبی از روش های "توصیفی، اسنادی و تحلیلی و میدانی" می باشد. بدین شرح که با استفاده از متغیرهای مربوطه در دو شاخص "اجتماعی و کالبدی" که از طریق سازمان های مربوطه "شهرداری های استان، استانداری استان، مرکز آمار ایران و مطالعات کتابخانه ای" متغیرهای لازم جمع آوری و بررسی می گردد. در مرحله بعد جهت تجزیه و تحلیل یافته ها با رویکرد فضایی از جمله روش های " VIKOR و TOPSIS " استفاده گردیده است؛ همچنین جهت تکمیل اطلاعات و خروجی های مناسب بررسی ها از نرم افزارهای " ArcGIS ، GRAFER8 ، VISIO ، SPSS ، MINITAB " و دیگر برنامه های لازم استفاده گردیده است. نتایج تحقیق نشان داده است تفاوت زیادی بین شاخص و شهرستان ها از منظر آسیب پذیری وجود دارد. چراکه وزن شاخص ها دارای تفاوت زیادی بوده که میزان آن از (0) درصد تا (1) درصد متغیر بوده است. همچنین از نظر مکانی میزان TOPSIS بدست آمده میانگین آن برابر (0.372) درصد بوده است لذا میزان آسیب پذیری ناشی از زلزله علاوه بر اهمیت دوچندان آن در مدیریت بحران ضرورت بررسی آن در شاخص های مختلف از ضروریات برنا مه ریزی شهری می باشد.

هدف این مقاله مطالعه و تحلیل عوامل بهبود تاب آوری روستاییان پیرامون بحران زلزله می باشد. این تحقیق، از لحاظ هدف توسعه ای، و از لحاظ ماهیت توصیفی و پیمایشی و نیز از نوع تحلیلی است. جامعه آماری این پژوهش شامل همه روستاهای آسیب دیده دهستان ازومدل شمالی و خانوارهای ساکن در این روستاها است. در این تحقیق روش گرد آوری داده ها برای پاسخ گویی به سئوالات تحقیق، به دو صورت اسنادی (داده های ثانویه) و پیمایشی (داده های اولیه) و ابزار مورد استفاده در روش پیمایشی پرسش نامه و مصاحبه بوده استنتایج تکنیک تحلیل عاملی نشان داد مهم ترین عوامل بهبود تاب آوری روستاییان پیرامون بحران زلزله در منطقه مورد مطالعه شامل چهار مولفه (تقویت سرمایه اجتماعی و ارزش های اخلاقی و معنوی، توانمندسازی اقتصادی و روان شناختی، حکمروایی خوب و خدمات رسانی بهینه به روستاییان و برنامه ریزی توسعه کالبدی و مهارت افزایی در خصوص مقابله با بحران) است که مقدار واریانس و واریانس تجمعی تبیین شده توسط این چهار عامل 42/58 می باشد. در نهایت با توجه به تحلیل نتایج پیشنهادات کاربردی ارائه شده است.

مخاطرات محیطی و انسانی یکی از اصلی ترین موانع تحقق توسعه پایدار بخصوص در سکونتگاه های انسانی (به ویژه روستاها) می باشد. در چند دهه اخیر با رویکرد مدیریت بحران استفاده از همه دستاوردهای مدیریتی، سازمان دهی و برنامه ریزی قبل از وقوع بحران با هدف مقابله با مخاطرات طبیعی و انسانی، امری عقلانی و الزامی می باشد. در مواجه شدن با بحران های احتمالی، یکی از ارکان اصلی مقابله و پیشگیری مناسب از اثرات منفی این نوع مخاطرات در نظر گرفتن مراکز مدیریت بحران است که همه اقدامات پیشگیری، آمادگی و مقابله، از جمله امداد رسانی، اسکان موقت حادثه دیدگان، در آن مهیا شود تا پیامدها را درباره ی بحران احتمالی به حداقل ممکن است. از این رو شهرستان اردبیل به علت واقع شدن در یک محدوده خطرپذیر طبیعی و دارا بودن تاسیسات صنعتی بزرگ قابلیت بالای شکل گیری مخاطرات طبیعی و انسانی را دارا می باشد. بنابراین در پژوهش حاضر با رویکرد توصیفی – تحلیلی و با استفاده از مدل تحلیل سلسله مراتبی (AHP) در نرم افزار ARC GIS به پهنه بندی محدوده شهرستان اردبیل در راستای جانمایی مراکز مدیریت بحران روستایی اقدام شد. در ادامه پژوهش با استفاده از مدل TOPSIS (8 معیار) به اولویت بندی اجرائی مراکز مدیریت بحران روستایی در محدوده منطقه مورد مطالعه اقدام شد. نتایج پژوهش نشان می دهد که 13.3 درصد از اراضی شهرستان اردبیل بالاترین قابلیت برای استقرار مراکز مدیریت بحران را از خود نشان می دهد. با توجه به پهنه های بهینه مشخص شده، 7 موقعیت برای استقرار مراکز مدیریت بحران در محدوده مورد مطالعه مشخص شد و با استفاده از مدل TOPSIS به اولویت بندی این مراکز اقدام شد و نتایج نشان داد که پایگاه شماره 2 بالاترین قابلیت و پایگاه شماره 1 کمترین قابلیت برای استقرار مرکز مدیریت بحران را از خود نشان داد.

ارزیابی و برنامه ریزی مدیریت بحران با رویکرد سوانح طبیعی سیل مولفه های زیادی را در بر می گیرد. در این راستا یکی از ارکان اساسی مدیریت بحران براساس تاب آوری می باشد. با این دیدگاه توجه به الویت های برنامه ریزی و پژوهشی حال و آینده کشورمان نشان می دهد که مدیریت بحران در نواحی سیل خیز یکی از مهمترین اولویت های مطالعات و برنامه ریزی توسعه پایدار در کشور مطرح می باشد. ناحیه خوزستان به خاطر ویژگی های بارز سیل خیزی از جایگاه ویژه ای برخوردار است برسی روند وضع موجود نشان می دهد که علیرغم تلاشهای زیادی که در حال انجام است. شرایط اقلیمی ومحیطی رودخانه ها، سکونتگاه های حوضه نفوذ، فضاهای موجود و ساخت وسازهای انجام گرفته ومکانیابی نادرست زیر ساختها بیانگرچالشهای زیادی درساماندهی وضع موجود در مولفه های مختلف مدیریت بحران می باشد در این راستا جهت گیری اصلی این مقاله ارزیابی تاب آوری ناحیه خوزستان در برابر سیل با رویکرد مدیریت بحران می باشد. نوع تحقیق از نظر هدف کاربردی و از نظر روش و ماهیت توصیفی- تحلیلی و اکتشافی می باشد که در این تحقیق ضمن تحلیل علل وقوع سیل و پهنه بندی سیل و خسارتهای ناشی از سیل راهبردهای کاربردی ارائه شده است. نوع تحقیق از نظر هدف کاربردی و از نظر روش و ماهیت توصیفی- تحلیلی و اکتشافی می باشد. که در این تحقیق با استفاده از تصاویر ماهواره ای و سیستم GIS و برداشت های میدانی علل وقوع سیل برسی و تحلیل شده و پس از پهنه بندی مناطق سیل زده و خسارتهای ناشی از سیل راهبردهای کاربردی در افزایش تاب آوری در برابر سیل ارائه شده است.  

مخاطرات طبیعی از موضوعاتی است که اغلب نقاط جهان به نوعی با آن دست به گریبان هستند. حوادث و مخاطرات طبیعی همواره اثرات مخربی بر سکونتگاه های انسانی و تلفات سنگینی بر ساکنان آن ها گذاشته اند. شهر آبیک به دلیل قرار گرفتن در بین رشته کوه های البرز، وجود گسل و بافت های فرسوده در برابر مخاطرات طبیعی از جمله زلزله، آسیب پذیر است. پژوهش حاضر با روش توصیفی- تحلیلی و پیمایشی، پس از شناسایی شاخص های مدیریت بحران در شهر آبیک، معیارهای مؤثر در مکان یابی مراکز امداد رسانی در هنگام وقوع بحران را شناسایی نمود و برای تعیین اهمیت و ارزش هر یک از معیارها و عناصر موثر در تصمیم، پرسشنامه ای طراحی و در بین کارشناسان و متخصصین توزیع گردید. با استفاده از روش فرآیند تحلیل سلسله مراتبی و نرم افزار Expert Choice وزن هر یک از معیار ها و عناصر تصمیم، تعیین شد. مقایسه میانگین وزن 4 معیار اصلی مدیریت بحران نتایج نشان داد میزان رضایت شهروندان از چهار معیار اصلی کم می باشد، سپس با وزن دهی عناصر مکان یابی پایگاه های مدیریت بحران و ترکیب لایه ها، بهترین مکان ها برای ایجاد آن مشخص شد. از تبدیل لایه-های اطلاعاتی در سیستم اطلاعات جغرافیایی (GIS) به رستر و با استفاده از روش Index overlay پنج گزینه به عنوان بهترین مکان پایگاه های پشتیبانی مدیریت بحران در شهر آبیک پیشنهاد شد که بر اساس شاخص های مورد ارزیابی، سه گزینه در قسمت های شمال شرقی شهر، جنوب شهر و در شمال غربی شهر، موقعیت مناسب تری داشته و به عنوان گزینه های برتر پیشنهاد شده است.

سابقه و هدف: حاکمیتِ سرگردانی فرهنگی در جامعه ی کنونی موجب تصمیم گیری های ضدونقیض در افراد شده که ممکن است حتی برخلاف اعتقادات و خط مشی آنها باشد. در این مطالعه، فرهنگ و چارچوب های آن، سلامت اجتماعی و بحران و نحوه ی برخورد با آن، با توجه به مدیریت فرهنگی و مدیریت برگرفته از قرآن و پیشگامان دینی اسلام بررسی شده است. روش کار: با جست وجو در پایگاه داده ها و وبگاه های معتبر مانند وب آو ساینس، پاب مِد، اِسکوپوس، گوگل اسکولار، مدلاین؛ و همچنین تحقیق کتابخانه یی، با استفاده از کلیدواژه های فرهنگ، بحران فرهنگی، مدیریت بحران، سلامت اجتماعی، قرآن و پیشگامان دینی اسلام بررسی جامعی صورت گرفت و مطالعات مرتبط استخراج، نقد و تجزیه وتحلیل شد. نویسندگان مقاله هیچ گونه تضاد منافعی گزارش نکرده اند. یافته ها: درک و سازگاری فرهنگی برای بحران های تأثیرگذار و مدیریت اضطراری ضروری است. فرهنگ به نژادهای مذهبی، قومی، جنسی و نهادهای اجتماعی محدود نمی شود، بلکه مجموعه یی از رفتار انسان را که شامل باورها، ارتباطات، آداب و رسوم و ارزش ها است، دربرمی گیرد. تفاوت های فرهنگی در بحران ها و همچنین نقش سلامت اجتماعی در کنترل و مهار کردن آن بسیار مهم است. هدایت و رهبریِ بحران ها، جهت دهنده و هماهنگ کننده ی تمامی فعالیت ها به سوی اهداف تعیین شده است که نتیجه ی آن غلبه بر بحران و تأمین سلامت اجتماعی است. مدیریت بحران ها بر عملکرد گروهی که از شاخصه های سلامت اجتماعی است، تأثیر بسیاری دارد. رهبران دینی ما در شناسایی و برخورد با بحران فرهنگی و آسیب های سلامت اجتماعی، راهبردهای متفاوتی را دنبال می کردند. نتیجه گیری: به کارگیری راهبردهای قرآن و پیشگامان دینی اسلام هنگام بحران و آسیب دیدن سلامت اجتماعی، ارتقای انگیزه و تلاش افراد، آشتی مذهب با وطن دوستی، ایجاد هویت برای جوانان، ایجاد آزادی های فردی، تقویت معنویت و عرفان ناب و اصیل به منظور احیای اخلاقیات، برای راهبردهای فرهنگ سازی، پیشنهاد می شود.

مروزه رویکرد تاب آوری شهری یکی از مهمترین و کلیدی ترین رویکردهایی است که متضامن بقای سکونتگاه های انسانی می باشد. این رویکرد، راهنمایی است تا مسئولین و دست اندرکاران از تصمیمات انعطاف پذیر، خط مشی های جدید برای مدیریت شهری استفاده کنند. در این راستا و با توجه به اینکه شهر اردبیل شهری است که همواره مورد تهدید مخاطرات طبیعی همچون زلزله ، سیل و ... بوده، لذا بررسی وضعیت تاب آوری آن و عوامل موثری که می تواند این شهر را تاب آور نمایند، حایز اهمیت می باشد. از اینرو هدف این مقاله بررسی تاب آوری شهر اردبیل در برابر مخاطرات طبیعی می باشد. روش تحقیق جدای از اکتشافی بودن، از نوع توصیفی- تحلیلی است. برای گردآوری اطلاعات از روش کتابخانه ای و پیمایشی با استفاده از پرسشنامه، و برای سنجش تاب آوری شهر اردبیل از مدل تحلیل عاملی و آزمون میانگین آماری t-Test در قالب نرم افزار SPSS 22 استفاده شده است. یافته های تحقیق نشان می دهد که بالاترین میانگین مربوط به بعد کالبدی با 57/3 و پایین ترین آن مربوط به بعد نهادی با میانگین 94/2 می باشد. ضمنا ً میانگین کلی تاب آوری شهر اردبیل 33/3 هست، که کمتر از حد متوسط یعنی رقم 4 است. همچنین نتایج پژوهش حاکی از آن است که از ترکیب 30 متغیر، هفت عامل شناسایی شده که 73/74 درصد از واریانس عوامل موثر در تاب آوری شهر اردبیل را تبیین می کنند. از میان این هفت عامل استخراج شده، عامل رعایت اصول و قوانین به عنوان مهم ترین و اولین عامل بوده که با مقدار ویژه 87/8 توانسته است به تنهایی 59/29 درصد واریانس تحقیق را تبیین کند. در نهایت تحقیق به این نتیجه رسیده است که بعد کالبدی در تاب آوری شهر اردبیل از اهمیت بسزایی برخوردار است. چرا که عامل رعایت اصول و قوانین با 39 درصد و عامل دسترسی به فضای باز و عمومی با 8/5 درصد از بعد کالبدی می باشند. این دو عامل روی هم رفته 8/44 درصد از کل عوامل موثر در تاب آوری شهر اردبیل را تفسیر می کنند.

هدف از این پژوهش بررسی وضعیت شاخص های مسکن شهری با رویکرد تاب آوری مساکن شهری تبریز است، روش پژوهش از نوع توصیفی- تحلیلی بوده و جهت وزن دهی به شاخص ها از مدل AHP و برای ارزیابی و رتبه بندی تاب آوری هریک از مناطق شهری تاپسیس و ویکور و برای تولید نقشه از GIS استفاده شده است. در این پژوهش، هفت شاخص کالبدی شامل: مصالح یا اسکلت ساختمانی، کیفیت مساکن، قدمت ابنیه، نمای مساکن، تعداد طبقات، امکانات رفاهی و تراکم آن ها مورد بررسی قرار گرفت. نتایج حاصل از تحلیل یافته های پژوهش گویای آن است که به لحاظ کالبدی شهر تبریز در وضعیت مطلوبیت متوسط قرار دارد. از نظر شاخص هفت گانه بارگذاری شده، شاخص های امکانات رفاهی دارای بالاترین مطلوبیت و شاخص های مصالح دارای کمترین مطلوبیت است؛ همچنین شاخص های امکانات رفاهی و طبقات ساختمان بالاتر از حد وسط مطلوبیت (500/0) و چهار متغیر بعدی پایین تر از حد متوسط بودند. علاوه براین در شاخص های مصالح، کیفیت، قدمت ابنیه و نمای منطقه یک مطلوب ترین و در شاخص مصالح منطقه دو نامطلوب ترین و در شاخص های کیفیت مساکن، قدمت ابنیه و نمای منطقه پنج نامطلوب ترین بودند. در رابطه با شاخص مصالح نیز منطقه هشت مطلوب ترین و منطقه شش نامطلوب ترین منطقه بودند. درنهایت براساس نتایج ویکور منطقه سه تاب آورترین و منطقه دو ناتاب آورترین منطقه در برابر وقوع حوادث بوده است. درنهایت با توجه به یافته های پژوهش پیشنهادات کاربردی ارائه شده است.

استان فارس و شهر شیراز در بخشی از منطقه لرزه خیز چین خوردگی زاگرس قرار دارد و دارای استعداد لرزه خیزی بالا و پیوسته است. شهرک سعدی واقع در منطقه 3 شهر شیراز، با وسعتی حدود 312 هکتار و جمعیتی معادل 55000 نفر، دارای بافت متراکم مسکونی و بسیار فرسوده از نظر کالبدی است که همین موضوع، اهمیت مطالعه در مورد آسیب پذیری این شهرک در بحران زلزله را دوچندان می کند. هدف این پژوهش، بررسی وضعیت ساختمان های شهرک سعدی شیراز با توجه به معیارهای آسیب پذیری در برابر زلزله است. روش مطالعه در این تحقیق، توصیفی تحلیلی و نوع آن، کاربردی- توسعه ای است. جامعه آماری پژوهش، کلیه ساختمان های شهر شیراز و نمونه آماری تحقیق، ساختمان های شهرک سعدی شیراز واقع در منطقه 3 شهرداری این شهر می باشد. برای جمع آوری اطلاعات و داده های مورد نیاز از بررسی های اسنادی و کتابخانه ای و مطالعات میدانی استفاده شده و با توجه به اطلاعات به دست آمده، شاخص های سنجش آسیب پذیری تعریف و نقشه های مربوط به هر شاخص تهیه شده و در نهایت، پس از وزن دهی معیارها با روش AHP در محیط برنامه Expert Choice و همچنین استفاده از قابلیت های سیستم اطلاعات جغرافیایی (GIS) در رویهم گذاری و همپوشانی لایه های اطلاعاتی، نقشه نهایی آسیب پذیری محدوده مورد مطالعه به دست آمده است. نتایج پژوهش حاکی از آن است که شهرک سعدی شیراز با بافت متراکم و فرسوده، نسبت به زلزله آسیب پذیری بالایی داشته و از آرامگاه سعدی به سمت محله های مسکونی و پرجمعیت اطراف، ساختمان ها از وضعیت مناسبی برخوردار نیستند که ضروری است نسبت به استانداردسازی و مقاوم سازی خانه های مسکونی بیشتر دقت شود. بخش زیادی از محدوده شهرک سعدی در معرض خطر زلزله و تخریب ساختمانی قرار دارد و علت اصلی آسیب پذیری زیاد این محدوده را می توان فشردگی کالبدی بافت و مصالح نامقاوم دانست که در صورت وقوع زمین لرزه، شهرک سعدی را با بحران جدی روبرو خواهد کرد. طیف رنگی نقشه نهایی تولید شده از سبز به قرمز نشانگر درجه آسیب ساختمان هاست و بیشترین آسیب پذیری را در ساختمانهای اطراف آرامگاه سعدی که بافت تاریخی است می توان مشاهده نمود و در قسمت های حاشیه شهرک سعدی به دلیل ساخت و سازهای غیرقانونی و شبانه، کالبد نامناسب و فشرده بافت، بلوک های آسیب پذیر زیادی وجود دارد.

هدف از این پژوهش مدیریت کسب و کار در دوره بحران ناشی از بروز ویروس کرونا و ارائه عوامل، چالش ها و راهبردها بود. روش تحقیق از نوع کیفی با رویکرد اکتشافی سیستماتیک انتخاب شد. جامعه آماری شامل دو بخش منابع انسانی (اساتید، مدیران و تحلیلگران) و منابع اطلاعاتی (کتاب ها، مقالات، اسناد، رسانه ها، و ...) بود. نمونه گیری به تعداد قابل کفایت و با روش قضاوتی بر مبنای رسیدن به اشباع نظری انجام شد (18 نفر و 48 سند). ابزار پژوهش شامل مطالعه کتابخانه ای نظامند و مصاحبه های اکتشافی ساختارمند بود. روایی ابزار براساس اعتبار حقوقی و علمی نمونه، نظر خبرگان و توافق بین مصححان ارزیابی و تایید گردید. جهت تحلیل یافته ها از روش کدگذاری مفهومی چندمرحله ای با رویکرد تحلیل سیستمی استفاده شد. چارچوب مفهومی نهایی شامل 77 مولفه، 22 بُعد، 8 منظر و 3 سطح شناسایی شده بود. سه سطح مدل شامل سطوح زمینه ای-محیطی، ساختاری-قابلیتی و فرایندی-کارکردی است که متغیرهای زیرمجموعه آن ها به صورت متوالی نسبت به هم اثرگذاری-اثرپذیری دارند. در انتها مهم ترین چالش ها و راهبردها درون و برون سیستمی برای کارآمدسازی مدیریت کسب وکار در شرایط بحران و رکورد اقتصادی کرونا براساس چارچوب مفهومی ارائه گردید. براساس کلیات یافته های می توان گفت که مدیریت کسب و کارهای ورزشی در شرایط بحران و رکود اقتصادی نیازمند بکارگیری استراتژی تغییر و نوآوری به همراه شبکه سازی محیطی مبتنی بر فناوری است.

مدیریت ایمنی ابزار تصمیم گیری در بهبود عملکرد مستمر یک سیستم است که در آن حفظ جان انسان ها به عنوان هدف غایی تعریف می شود. در سیستم حمل و نقل نیز بخش ایمنی همواره جایگاه خاصی داشته است ولیکن امروزه با توجه به شناسایی و بروز انواع خطرات و بحران های ناشی از آن که تا پیش از این از یک سو برخورد با آنها در سیستم ایمنی تعریف نشده بود و از سوی دیگر در حد توان بخش ایمنی سازمان نبوده است، مطرح گردیده. جهت مقابله با این خطرات از شیوه های مدیریت ریسک و مدیریت بحران در سطوح بالای سازمان به صورت غیر منسجم استفاده می گردد. جهت برخورد ساختار یافته با خطرات و حوادث ناشی از آن لازم است تا از مدیریت ایمنی، بحران و ریسک در کنار یکدیگر استفاده شود. در این مطالعه با بررسی هر یک از این روش های مدیریتی از لحاظ مراحل، فرآیندها و حیطه عملکرد به مقایسه کارکرد آنها بر حسب سه شاخص محدوده تحت پوشش، چرخه مدیریت و نوع و منشأ خطرات پرداخته شده است. سپس جایگاه و نقش هر کدام از این شیوه ها در برخورد با خطرات و حوادث منتج شده از آنها در سه بخش شناخت، برنامه ریزی و عملیات مشخص گردیده. در نتیجه نظام ساختار یافته ای جهت برخورد با خطرات و حوادث ناشی از آن با بهره گیری از سه شیوه مدیریتی ذکر شده ارائه گردیده است که در آن مدیریت ریسک همانند چتری مدیریت ایمنی و مدیریت بحران را در بر می گیرد.

در عصر جدید و در هزاره سوم بحران های طبیعی واقعیتی جدایی ناپذیر از زندگی انسان گردیده اند و به یکی از موضوعات مهمی که اکثر کلانشهرهای جهان با آن روبرو هستند، تبدیل شده است. با استفاده از رعایت اصول و قوانین شهرسازی و کاربرد آن ها با موازین اصول مدیریت بحران تا حدودی می توان از بحران های شهری کاست. مدیریت بحران فرایند برنامه ریزی و عملکرد می باشد که با مشاهده سیستماتیک بحران ها و تجزیه و تحلیل آن ها در جستجوی یافتن ابزاری برای کاهش اثرات بحران است. با توجه به اهمیت موضوع پژوهش حاضر در صدد است با روش توصیفی - تحلیلی عوامل موثر بر آسیب پذیری فضایی – کالبدی شهر با رویکرد مدیریت بحران در شهر رباط کریم را مورد واکاوی قرار دهد. جامعه آماری پژوهش گروه خبرگان به تعداد 20 نفر به شیوه گلوله برفی انتخاب شدند. روش تجزیه و تحلیل داده ها با مدل anp انجام گرفته است. نتایج پژوهش نشان داده است که از میان 4 عامل تأثیرگذار شناسایی شده بر آسیب پذیری شهر عامل( معیار) ، طبیعی (باامتیاز نرمال شده 0.054)، در اولویت اول، معیار کالبدی (با امتیاز نرمال شده 0.27) در اولویت دوم و معیار اجتماعی- اقتصادی (با امتیاز نرمال شده 0.08) در اولویت سوم و در نهایت معیار امداد و مدیریت (با امتیاز نرمال شده 0.09) در اولویت چهارم شناخته شدند و این معیارها به ترتیب بر آسیب پذیری شهر رباط کریم نقش دارند. براساس نتایج بدست آمده هر گونه برنامه ریزی در راستای مدیریت بحران شهر رباط کریم بایستی متکی بر عوامل طبیعی این شهر باشد.

هدف: هدف از اجرای این پژوهش، شناسایی عناصر و مؤلفه های سرمایه اجتماعی در مدیریت بحران کرونا است.روش: پژوهش حاضر از دیدگاه پارادایم تفسیری، از نظر رویکرد استقرایی، از جنبه روش کیفی، از منظر زمان تک مقطعی و از لحاظ هدف تبیینی است. مشارکت کنندگان پژوهش، خبرگان حوزه علوم اجتماعی بودند که به روش نمونه گیری قضاوتی هدفمند انتخاب شدند. برای دستیابی به اشباع نظری با 11 نفر مصاحبه به عمل آمد. به منظور گردآوری داده ها، از مطالعه متون و مصاحبه نیمه ساختاریافته و برای کدگذاری داده ها، از تکنیک تحلیل تم استفاده شد.یافته ها: نتایج نشان داد که اعتماد اجتماعی، مشارکت اجتماعی، آگاهی بخشی، عوامل اقتصادی، زیرساخت های نرم و مسائل ساختاری دولت و زیرمجموعه های آن ها، در سرمایه اجتماعی موردنیاز برای مقابله با بحران کرونا و مدیریت این بحران نقش مهمی دارد.نتیجه گیری: نقش سرمایه اجتماعی در تهدیدهای در حال تحول پویا، همیشه منفی یا مثبت نیست، پس باید رفتار مردم تغییر کند. تمهیدهایی که دولت ها از لحاظ قانونی، زیرساختی، اقتصادی و سیاسی در نظر می گیرند، در کنار اعتماد مردم به این تصمیم ها و افزایش سطح آگاهی مردم، تأثیرهای مخرب این قبیل بحران ها را کاهش می دهد.

بازارهای سنتی در شهرهای ایرانی - اسلامی به عنوان ستون فقرات و قلب تپنده شهر محسوب می شوند. بازار اصفهان مانند سایر بازارهای قدیمی و سنتی ایران، یکی از مراکز مهم تجاری و بازرگانی اصفهان و حتی ایران محسوب می شود و در مرکز بافت قدیمی شهر قرار دارد. امروزه با افزایش بی-رویه جمعیت و توسعه شهری و باتوجه به قدیمی بودن بازار، بافت درهم تنیده و مسیرهای باریک، آسیب پذیری این بافت افزایش یافته و در صورت بروز خطراتی همچون زل زله، آتش سوزی، ترکیدگی لوله آب، انفجار خطوط گاز و حتی مخاطرات انسانی نظیر بحران های اجتماعی به مشکلی بسیار پیچیده تبدیل می شود. اهداف: هدف اصلی از این پژوهش، شناسایی بافت های فرسوده در محدوده بازار شهر اصفهان، بررسی وضعیت آسیب پذیری و مقاومت آثار و بناهای با ارزش در مقابل زلزله و سایر مخاطرات طبیعی و شناسایی مناطق با آسیب پذیری بالا می باشد. روش: روش این پژوهش، توصیفی - تحلیلی و پیمایشی است. قلمرو پژوهش، واحدهای تجاری - خدماتی، فرهنگی و فضای فیزیکی و کالبدی بازار اصفهان، از بازارچه حسن آباد در جنوب شرق میدان امام تا بازار مجاور مسجد جامع در شمال غربی این محدوده از شهر اصفهان است. این محدوده در ادبیات برنامهریزی شهری اصفهان به عنوان محور فرهنگی شهر اصفهان شناخته میشود. یافته ها/ نتایج: داده های موجود با استفاده از برداشت میدانی واحد به واحد حجرههای تجاری و تمام عناصرتاریخی و نیز منابع کتابخانه ای و اسنادی گردآوری شده است. سپس با پیاده سازی این عناصر بر روی نقشه های مبنای شهرداری اصفهان و استفاده از 6 شاخصِ فرسودگی، قدمت، تراکم جمعیت، تراکم ساختمانی، تعداد طبقات و ریزدانگی بافت در تعیین میزان آسیب پذیری محدوده موردمطالعه، وضعیت محدوده ازنظر میزان آسیب پذیری در محیط Arc GIS و با استفاده از الحاقیه Spatial Analyst، مشخص گردید. نتیجه گیری: نتایج حاصل از پژوهش نشان می دهد: براساس شاخص های مورد استفاده، بازار سنتی شهر اصفهان و محدوده اطراف آن از آسیب پذیری بالایی برخوردارند. و بیشتر فضاهای کالبدی بازار از وضعیت مناسبی برخوردار نیست. قدمت حدود 70٪ از بناهای پیرامون بازار بیش از 30 سال است. این قدمت در مورد بازار اصفهان به بیش از دویست سال میرسد. کیفیت کالبدی این عرصه، نیز نامناسب است(فقط 2/7 % نوساز هستند). بافت بازار ریزدانه است و این نماگر، آسیب پذیری را افزایش می دهد. شبکه دسترسی در محدوده بازار از کارآیی لازم در مواقع بحران، برخوردار نیست و به دلیل کم بودن عرض معابر و تراکم بیش از حد انسان و وسایل نقلیه و انبوهش بیش از حد کالا، در مواقع بحران، آسیبپذیری بازار افزایش مییابد و امداد و نجات را با مشکل مواجه میسازد. موارد فوق در صورت بروز بحران به معضلات امنیتی نیز دامن میزند. براساس یافته های پژوهش و نقشه آسیبپذیری بازار نتیجه میگیریم که: بافت بازار در مواقع بحران از آسیبپذیری بالایی برخوردار است و مهمترین عامل تشدیدکننده آسیبپذیری بازار، کیفیت و قدمت ابنیه و شبکه دسترسی ناکارآمد است.