پهنه بندی و رویکرد فضایی بر مدیریت بحران با تاکید بر آسیب پذیری اجتماعی- فیزیکی شهرها در برابر زلزله (نمونه موردی استان ایلام) (مقاله علمی وزارت علوم)

چکیده

شهرها کانون هایی هستند که انسان ها را به همراه نیازها و احتیاجات مختلفشان در خود پذیرفته اند و عالی ترین نیازهای بشر در آن تبلور عینی یافته است. برآورد ریسک و ارزیابی آسیب پذیری لرزه ای از یک شهر از موضوعات مهم و اساسی محسوب می شود. به عبارت دیگر، ریسک ترکیبی از خطر و آسیب پذیری است و از آنجا که آسیب پذیری ممکن است صورت های گوناگونی همچون آسیب پذیری جانی، عملکردی، اجتماعی، مالی و یا ترکیبی از این موارد را به خود بگیرد، تخمین برآرود ریسک نیاز به رهیافتی جامع نگر دارد. و لازم است تا در آن از روش، معیار و تخصص های گوناگونی استفاده گردد. در نتیجه پژوهش حاضر با رویکرد "توسعه ای – کاربردی" و از نظر روش تحقیق ترکیبی از روش های "توصیفی، اسنادی و تحلیلی و میدانی" می باشد. بدین شرح که با استفاده از متغیرهای مربوطه در دو شاخص "اجتماعی و کالبدی" که از طریق سازمان های مربوطه "شهرداری های استان، استانداری استان، مرکز آمار ایران و مطالعات کتابخانه ای" متغیرهای لازم جمع آوری و بررسی می گردد. در مرحله بعد جهت تجزیه و تحلیل یافته ها با رویکرد فضایی از جمله روش های " VIKOR و TOPSIS " استفاده گردیده است؛ همچنین جهت تکمیل اطلاعات و خروجی های مناسب بررسی ها از نرم افزارهای " ArcGIS ، GRAFER8 ، VISIO ، SPSS ، MINITAB " و دیگر برنامه های لازم استفاده گردیده است. نتایج تحقیق نشان داده است تفاوت زیادی بین شاخص و شهرستان ها از منظر آسیب پذیری وجود دارد. چراکه وزن شاخص ها دارای تفاوت زیادی بوده که میزان آن از (0) درصد تا (1) درصد متغیر بوده است. همچنین از نظر مکانی میزان TOPSIS بدست آمده میانگین آن برابر (0.372) درصد بوده است لذا میزان آسیب پذیری ناشی از زلزله علاوه بر اهمیت دوچندان آن در مدیریت بحران ضرورت بررسی آن در شاخص های مختلف از ضروریات برنا مه ریزی شهری می باشد.