مطالب مرتبط با کلیدواژه
۲۱.
۲۲.
۲۳.
۲۴.
۲۵.
۲۶.
۲۷.
۲۸.
۲۹.
۳۰.
۳۱.
۳۲.
۳۳.
۳۴.
۳۵.
۳۶.
۳۷.
۳۸.
۳۹.
۴۰.
ژئواکونومیک
حوزه های تخصصی:
ویژگی های تاریخی و فرهنگی مشترک، همجواری ژئوپلیتیک، نیاز به همکاری در حوزه انرژی، ترانزیتی و گسترش همکاری های منطقه ای، ایران و ترکمنستان را به همکاری بیشتر با یکدیگر ترغیب می کند. هدف مقاله حاضر این است که با سنجش ابعاد گوناگون روابط اقتصادی ایران و ترکمنستان و واکاوی فرصت ها و چالش های روابط دو کشور، جایگاه ایران در اقتصاد ترکمنستان و راهبردهای گسترش روابط دو کشور را بررسی کند؛ بنابراین، پرسش اصلی مقاله این است که «مهم ترین فرصت ها و چالش های همکاری ژئواکونومیک ایران و ترکمنستان کدامند؟» فرضیه ای که بررسی می شود این است که «همکاری در حوزه های انرژی (گاز، نفت، و برق) و مسیرهای انتقال آن، حوزه ترانزیتی و خطوط ارتباطی، حوزه های فنی و مهندسی و سرمایه گذاری مشترک، همکاری در حوزه کشاورزی و کشت فراسرزمینی، همکاری های منطقه ای در قالب سازمان اکو، و همکاری های مربوط به حوزه دریای خزر، از مهم ترین فرصت های ژئواکونومیکی، و چشم انداز کاهش ذخایر انرژی ترکمنستان، پرریسک بودن شرایط سرمایه گذاری در این کشور، لزوم گرفتن روادید برای فعالیت های تجاری، چالش های ناشی از نظام بانکی، و نقش چالش زای قدرت های مداخله گر ازجمله آمریکا در روابط ایران با ترکمنستان، از مهم ترین چالش های ژئواکونومیک روابط دو کشور به شمار می آیند. با توجه به اینکه هر دو کشور به دلیل صادرات انرژی، در عرصه بین المللی اهمیت فراوانی دارند، تقویت همکاری دو کشور در این زمینه می تواند سبب تأثیرگذاری بیشتر این دو کنشگر در عرصه امنیت عرضه انرژی شود. در این پژوهش تلاش شده است مسائل اصلی مقاله به روش توصیفی و تحلیلی بررسی شوند.
ژئوپلیتیک، ژئواکونومیک و چشم انداز همکاری ایران و هند در چابهار(مقاله علمی وزارت علوم)
منبع:
ژئوپلیتیک سال هفدهم پاییز ۱۴۰۰ شماره ۳ (پیاپی ۶۳)
61 - 87
حوزه های تخصصی:
با آغاز سده بیست و یکم ایران و هند موافقت نامه های زیادی جهت گسترش همکاری اقتصادی و سیاسی با یکدیگر امضا کرده اند. یکی از مهم ترین همکاری های دو کشور، توافق نامه سرمایه گذاری هند در چابهار است. ایران و هند طبق اعلامیه دهلی نو در سال 2003 توافق کردند که بندر چابهار را توسعه بخشند اما توافق نهایی بین دو کشور در می 2016 حاصل شد و در سال 2019 سرمایه گذاری هند در چابهار عملیاتی شد. مقاله حاضر به بررسی دلایل تأخیر سرمایه گذاری هند(2003 تا 2019) در بندر چابهار و چشم انداز همکاری ایران و هند در این بندر می پردازد. روش پژوهش مورد استفاده در این تحقیق از نوع قیاسی-فرضیه ای است یعنی با استفاده از مفاهیم کلیدی ژئوپلیتیک و ژئواکونومیک به توصیف و تحلیل مسئله پرادخته می شود. گردآوری داده ها عمدتاً به صورت اسنادی است. نتایج پژوهش نشان می دهد که به رغم منافع و اهداف مشترک ژئواکونومیکی، اما اهداف متضاد ژئوپلیتیکی دو کشور باعث شده تا روند سرمایه گذاری هند در چابهار با تأخیر روبه رو شده و نتایج ملموسی برای آن در آینده تصور نشود.
تبیین نظری بسترها و زمینه های روابط ژئوپلیتیک و ارائه مدل پیشنهادی(مقاله علمی وزارت علوم)
منبع:
پژوهش های جغرافیای انسانی دوره ۵۳ پاییز ۱۴۰۰ شماره ۳ (پیاپی ۱۱۷)
811 - 832
حوزه های تخصصی:
هدف از این پژوهش الگویابی مهم ترین بسترها و زمینه های روابط ژئوپلیتیک میان واحدهای سیاسی است. روابط ژئوپلیتیک روابط میان واحدهای سیاسی در مقیاس های ملی، منطقه ای، و جهانی است. بیشتر مفاهیم در رابطه با روابط ژئوپلیتیک معمولاً فقط به ارائه تعریف بسنده کرده اند و مشکل یافتن الگوهایی است تا معنای کیفی به روابط ژئوپلیتیکی بدهد. بدین منظور، نخست باید مجموعه ای از عوامل و مؤلفه ها را تعریف کرد که به روابط ژئوپلیتیکی منجر می شود. شناسایی مهم ترین بسترها و زمینه های روابط ژئوپلیتیکی در این پژوهش بر اساس مطالعه نظریه ها و رویکردهایی است که نظریه پردازان و اندیشمندان جغرافیای سیاسی، ژئوپلیتیک، علوم سیاسی، روابط بین الملل، و محیط زیست ارائه کرده اند. روش تحقیق در این پژوهش بر اساس هدف نظری و بر اساس ماهیت توصیفی - تحلیلی است. نتایج حاصل از پژوهش نشان می دهد که مهم ترین بسترها و زمینه های روابط ژئوپلیتیک میان کشورها بر اساس مطالعه نظریه ها و رویکرد ها در چهار بُعد هیدروپلیتیک، ژئوپلیتیک، ژئواکونومیک، و ژئوکالچر قرار دارد. در این میان بسترها و زمینه های هیدروپلیتیک شامل «رودخانه های بین المللی»، «مرزهای دریایی مشترک»، و «عامل زیست محیطی» بسترها و زمینه های ژئوپلیتیک شامل «مسائل سرزمینی»، «موقعیت جغرافیایی»، «هژمونی منطقه ای»، «رویکرد امنیتی»، «وزن ژئوپلیتیکی»، «پیمان ها و ائتلاف ها»، «کدهای ژئوپلیتیک»، و «همسایگی و تعداد همسایگان» است. بسترها و زمینه های ژئواکونومیک شامل «منابع زیرزمینی و فسیلی» و «تنگه های بین المللی» بوده و بسترها و زمینه های ژئوکالچر نیز شامل «تعدد گروه های قومی در کشورهای همجوار»، «پیوند مذهبی با کشورهای پیرامونی»، «عامل تاریخی و تمدنی»، و «عامل ایدئولوژیک گرایی» است. هر کدام از این مؤلفه ها در چندین نظریه و رویکرد مورد تأکید قرار گرفته اند.
شاخص های ژئوپلیتیکی و ژئواکونومیکی مؤثر در آمایش مناطق مرزی (مورد مطالعه: استان کرمانشاه)(مقاله علمی وزارت علوم)
حوزه های تخصصی:
آمایش سرزمین به عنوان مجموعه ای از دانش ها، فنون، اصول، سیاست ها، برنامه ها، اقدامات و عملیات هماهنگ و منسجمی است که به منظور از بین بردن نابرابری ها، ساماندهی و نظم بخشیدن به فضاها و مکان های زیستی و جغرافیایی به کار گرفته می شود. استان کرمانشاه به دلیل واقع شدن در مناطق مرزی غرب کشور و هم جواری با کشور عراق و دارابودن مرزهای طولانی و درعین حال پیچیده، همواره مسائل خاصی به همراه داشته است. تحقیق حاضر با روش توصیفی - تحلیلی و روش گردآوری کتابخانه ای – پیمایشی با هدف شناسایی معیارهای ژئوپلیتیکی و ژئواکونومیکی مؤثر تحقق برنامه های آمایشی استان کرمانشاه با استفاده از روش های آماری T تک نمونه ای و رگرسیون خطی صورت گرفته است. نتایج آزمون T تک نمونه ای در بخش شاخصه ای ژئوپلیتیکی نشان داد که نزدیکی به قلمرو سیاسی بی ثبات و بحران زای کشور عراق با امتیاز میانگین 3.84 و در بحث شاخصهای ژئواکونومی عدم توسعه مناسب اقتصادی با امتیاز 3.92 بیشترین اهمیت را از نظر کارشناسان بر روی تحقق پذیری برنامه های آمایشی داشته اند. همچنین نتایج آزمون رگرسیون نشان داد که معیارهای ژئوپلیتیکی دارای تأثیرگذاری بیشتری بر روی تحقق پذیری آمایش سرزمین در استان کرمانشاه بوده است.
امنیت انرژی چین و ژئواکونومیک انرژی ایران(مقاله علمی وزارت علوم)
منبع:
تحقیقات سیاسی و بین المللی دوره هفتم بهار ۱۳۹۴ شماره ۲۲
85 - 123
حوزه های تخصصی:
صاحب نظران حوزه ی اقتصاد سیاسی و معرفت روابط بین الملل با استناد به روندهای جاری در اقتصاد سیاسی بین الملل، قرن 21 را قرن « ژئواکونومیک» نامیده اند؛ چراکه براین باورند یکی از چالش های مهم جهانی در این قرن، چالش بر سر منابع انرژی با تأکید بر نفت و گاز است و مسأله ی«امنیت انرژی» از مسائل مهم پارادایم اقتصاد سیاسی این قرن خواهد بود. هم چنین در این قرن میان امنیت انرژی و میلیتاریسم جهت حفاظت از محموله های نفتی و حفظ بازارهای تجاری انرژی، پیوندی ناگسستنی برقرار است و امنیت عرضه ی انرژی یکی از اجزای محوری سیاست انرژی تلقی شده و رقابت بر سر تصاحب منابع و بازارهای انرژی از طریق به کارگیری ابزارهای سیاسی، اقتصادی و نیروی نظامی به مسأله ای اساسی در روابط و مناسبات بین المللی تبدیل شده است. در این میان تأمین امنیت انرژی برای کشوری هم چون چین -که بیشترین رشد شتابان مصرف انرژی را تجربه می کند- به یکی از ارکان مهم سیاست انرژی و نیز سیاست خارجی این کشور تبدیل شده است. با توجه به این مهم، این مقاله تلاش می کند تا از این منظر به مقوله ی مورد نظر در این پژوهش بپردازد و موقعیت ژئواکونومیک ایران را در همین ارتباط بررسی کند.
روابط ایران و افغانستان (با تأکید بر مراودات تجاری)
منبع:
امنیت اقتصادی دوره ۹ آذر ۱۴۰۰ شماره ۹ (پیاپی ۹۲)
81 - 96
حوزه های تخصصی:
در روابط بین الملل، کشورهای همسایه جزو عمق استراتژیک محسوب می گردند به طوری که هر تغییر و تحولی در کشور همسایه به علت یک سری اشتراکات و نزدیکی جغرافیایی، تأثیرات دومینویی بر همسایگان و حتی منطقه دارد. ایران پس از چین و روسیه بیشترین تعداد همسایه را در جهان به خود اختصاص داده است. وجود مرزهای طولانی هرچند می تواند به عنوان فرصت تلقی گردد، اما مشکلاتی نیز در پی دارد. در میان همسایگان ایران، کشور افغانستان در طول چند دهه گذشته دچار تحولات گسترده ای شده است که تأثیرات آن تحولات، کشور را بسیار متأثر ساخته است. به طوری که چالش هایی از قبیل: قاچاق، هیدروپلیتیک، حضور کمرنگ رایزن ها و بخش خصوصی در دیپلماسی اقتصادی دو کشور، مهاجران غیرقانونی و افراط گرایی دینی به همراه بی ثباتی سیاسی در افغانستان، همواره به عنوان موانع جدی بر سر راه توسعه روابط بین ایران و افغانستان قلمداد شده است. به منظور رفع چالش های مذکور در آینده نزدیک، راهکارهایی مانند: اتخاذ رویکرد محتاطانه نسبت به طالبان در مراودات آتی، رفع تهدیدات امنیتی ریشه دار با به کارگیری رویکرد امنیت مشارکتی، صدور روادید فصلی برای بهره گیری هدفمند از مهاجران افغانی و اعمال مرزهای نرم، تأکید بر طراحی و اجرای پروژه های استراتژیک توسط ایران در افغانستان و بهره گیری از فعالان بخش خصوصی در پیشبرد مراودات بین دو کشور می تواند کمک شایانی به بهبود و ارتقای سطح همکاری دو کشور نماید.
راهبرد شبکه سازی و جایگاه ج.ا. در سیاست خارجی هند در اورآسیا(مقاله علمی وزارت علوم)
حوزه های تخصصی:
کشورها در نظام بین الملل کنونی تلاش می کنند با پیوند زدن موضوعات با مکان ها شبکه های مورد نظر را ایجاد کنند. هند نیز از این قاعده مستثنی نیست و تلاش دارد شبکه مدنظر خویش را ایجاد کند. سوال پژوهش این است شبکه سازی در سیاست خارجی هند دارای چه ویژگی هایی است و ایران از چه جایگاهی در راهبرد سیاست خارجی این کشور در اورآسیا برخوردار است؟. نتایج نشان می دهد طبق استراتژی کلان هند، دایره اول راهبرد شبکه سازی سیاست خارجی هند شامل همسایگان بلافصل این کشور با هدف پیوند میان آسیای جنوب غربی با آسیای جنوب شرقی است. حلقه بعد شامل کشورهای حاشیه اقیانوس هند از جمله ایران است. در نهایت حلقه سوم به دنبال پیوند هند با آسیای مرکزی و فراتر از آن در قالب کریدور شمال – جنوب است که البته حلقه های سه گانه همراه با هم یک شبکه را تا اورآسیا می سازند. ایران در حلقه دوم شبکه سازی هند قرار دارد. و هند با حضور در چابهار به دنبال رقابت با چین و پاکستان است. این پژوهش از نظریه شبکه ای به عنوان چهارچوب نظری خویش استفاده می کند و روش پژوهش مورد روش تطبیق مورد با نظریه است.
جایگاه ژئواکونومیکی ایران در استراتژی های اقتصادی قدرت های جهانی در سطوح جهانی و پیرامونی(مقاله علمی وزارت علوم)
حوزه های تخصصی:
در آغاز سده بیست و یکم دو عامل داشتن منابع و موقعیت ارتباطاتی نقش اصلی را در شکل گیری مناطق ژئواکونومیک و ژئواستراتژیک بازی می کنند. هر کشوری که هر دو یا یکی از این دو را داشته باشد در استراتژی های اقتصادی قدرت های جهانی جایگاه ویژه ای خواهد داشت. هدف اصلی این مقاله عبارت است از تحلیل و بررسی جایگاه ژئواکونومیکی ایران در استراتژی های اقتصادی قدرت های جهانی. سؤال اصلی مقاله این است که در استراتژی-های اقتصادی قدرت های جایگاه ژئواکونومیکی ایران چه نقشی دارد و ایران چگونه می تواند از این نقش و جایگاه ژئواکونومیک خود بهره ببرد؟ فرضیه ای را که برای پاسخگویی به سؤال فوق در صدد تحلیل آن هستیم این است که ایران هم به دلیل داشتن منابع هیدروکربنی و هم به دلیل داشتن موقعیت ارتباطاتی کشوری با موقعیت ژئواکونومیک محسوب می شود و این مهم خود را در استراتژی های قدرت های اقتصادی نشان داده است. روش این مقاله توصیفی تحلیلی است که در ان با استفاده از منابع کتابخانه ای و مقالات علمی و پژوهشی سعی خواهد شد فرضیه پژوهش بررسی و تحلیل شود. نتایج مقاله نشان می دهد که ایران به دلیل موقعیت ارتباطاتی و نیز برخورداری از منابع هیدروکربنی جایگاهی استراتژیک در معادله ژئواکونومیک منطقه و جهان بازی می کند.
تعاملات ژئوپلتیکی جمهوری اسلامی ایران با آسیای مرکزی و تاثیر آن بر امنیت ملی کشور(مقاله علمی وزارت علوم)
منبع:
جغرافیا سال هفدهم تابستان ۱۳۹۸ شماره ۶۱
158 - 170
حوزه های تخصصی:
تحولات سال 1991 میلادی در اتحاد جماهیر شوروی سابق که منجر به استقلال جمهوری های آسیای مرکزی(CSI) گردید، برای جمهوری اسلامی ایران از اهمیت ویژه ای برخوردار است . زیرا بستر مناسبی برای نزدیکی بیشتر در راستای تعاملات ژئوپلتیکی ایران و آسیای مرکزی فراهم آمده است . بحث رژیم حقوقی دریای خزر و تاثیرات این دریا در زندگی انسان های ساکن در پنج جمهوری حاشیه خزر نیز از تعاملات ژئوپلتیکی معنا و مفهوم خاصی پیدا می کند و لازم است که ج.ا.ا با سایر کشورهای ساحلی به نتیجه قابل قبولی دست یابد . ج.ا.ا با وضعیت خاص خود به دلیل دارا بودن نقش بارز ژئواکونومیکی ، ژئوکالچر و سایر مولفه های موجود می تواند در زمینه صدور انرژی نفت و گاز منطقه از طریق مسیر ایران و در تعاملات فرهنگی منطقه نقش مهمی ایفا نماید و از آثار و تبعات منفی ناشی از حضور کشورهای فرا منطقه ای به ویژه غرب در کشورهای آسیای مرکزی و قفقاز بکاهد و همچنین، در زمینه جلوگیری از قاچاق کالا و مواد مخدر و نیز استرداد مجرمین همکاری نماید و خلاصه، احترام متقابل به ارزش های ملی و میهنی، مسافرت مقامات این کشورها به یکدیگر، تقویت نمایندگی های سیاسی و توجه ویژه به امر صادرات و واردات کالا و خدمات در راستای منافع ملی ما خواهد بود .
تبیین زمینه های روابط ژئوپلیتیکی در منطقه خلیج فارس(مقاله علمی وزارت علوم)
منبع:
روابط خارجی سال سیزدهم زمستان ۱۴۰۰ شماره ۴
847 - 878
حوزه های تخصصی:
روابط ژئوپلیتیک روابط میان واحدهای سیاسی بر اساس زمینه وبسترهای جغرافیایی است. مقیاس ها در روابط ژئوپلیتیک در سه سطح بین المللی، منطقه ای و جهانی قرار دارد. این پژوهش با شیوه توصیفی- تحلیلی سعی در شناسایی مهم ترین بسترها و زمینه های روابط ژئوپلیتیک میان واحدهای سیاسی در مقیاس منطقه ای خلیج فارس دارد. شناسایی بسترها و زمینه های روابط کشورهای واقع در منطقه خلیج فارس بدلیل جایگاه ژئوپلیتیک و ژئواکونومیکی این منطقه در ساختار قدرت جهانی از اهمیت بالایی برخوردار است. در این پژوهش ابتدا نظریه ها و رویکردهای روابط مورد بررسی قرار گرفته و فصل مشترک آن ها در راستای شناسایی زمینه های تاثیرگذار بر روابط کشورها استخراج گردیده است و سپس این مولفه ها در ارتباط با خلیج فارس پیاده سازی شده است. نتایج حاصل از پژوهش نشان می دهد که مهم ترین بسترها و زمینه های روابط ژئوپلیتیک میان کشورها در منطقه خلیج فارس در چهار بعد هیدروپلیتیک، ژئوپلیتیک، ژئواکونومیک و ژئوکالچر قرار دارد. مهم ترین بسترهای تاثیرگذار بر روابط کشورها نیز شامل موقعیت ژئوپلیتیکی منطقه، ادعاهای سرزمینی کشورهای منطقه نسبت به یکدیگر، ایدئولوژیک گرایی موجود در منطقه، ساختار ژئوپلیتیک دو قطبی، رویکرد امنیتی متعارض کشورها، کمبود آب و رودخانه ها مرزی مشترک، کدهای ژئوپلیتیک متعارض، رقابت برای هژمونی منطقه ای میان ایران و عربستان، عدم توافق در برخی از مرزهای دریایی مشترک، وجود تنگه استراتژیک هرمز، وزن ژئوپلیتیک نابرابر کشورهای منطقه، عدم موفقیت در شکل گیری یک سازمان منطقه ای جامع، پیوندهای مذهبی و قومی میان کشورهای منطقه قرار دارد.
منابع ژئواکونومیکی تنش در روابط سیاسی جمهوری اسلامی ایران و جمهوری ترکیه(مقاله علمی وزارت علوم)
منبع:
پژوهش های علوم نظامی سال دوم بهار و تابستان ۱۴۰۰ شماره ۳
75 - 96
حوزه های تخصصی:
یکی از سیاست هایی که پس از انقلاب اسلامی در آن تحولی عظیم ایجاد شد، رویکرد نگاه به سایر بازیگران عرصه منطقه ای و جهانی بجای نگاه و وابستگی مطلق به غرب بود. یکی از کشورهای همسایه ایران که از نظر ژئواکونومیکی دارای امتیازهای فراوانی بوده، کشور جمهوری ترکیه است. لذا سؤال اساسی این است که «منابع ژئواکونومیکی تنش در روابط سیاسی جمهوری اسلامی ایران و جمهوری ترکیه کدامند؟». این پژوهش از نوع کاربردی – توسعه ای بوده و به روش توصیفی-تحلیلی و پیمایشی انجام گردیده است. در نهایت تعدادی از تنش های محتمل در قالب مؤلفه ژئواکونومیکی شناسایی شده و برای کسب نظر و دیدگاه متخصصین این حوزه پرسشنامه ای در خصوص اینکه هر یک از این تنش ها چه میزان روابط سیاسی دو کشور را تحت شعاع قرار می دهد، تهیه و در اختیار صاحب نظران قرار گرفت. پس از جمع آوری اطلاعات حاصل از پرسش نامه به تجزیه وتحلیل داده ها توسط نرم افزار SPSS پرداخته شد. نتیجه حاصل از این واکاوی و تجزیه وتحلیل نشان می دهد در مؤلفه ژئواکونومیک تنش هایی وجود داشته و در مجموع شش تنش مورد تأیید قرار گرفت. در ادامه مهم ترین منبع تنش ژئواکونومیکی، رقابت دو کشور جهت نفوذ در بازارهای منطقه قفقاز و آسیای مرکزی و مخالفت مشترک ترکیه و آمریکا با طرح های عبور خطوط لوله نفت و گاز آسیای مرکزی از فضای سرزمینی ایران جهت انتقال به اروپا مشخص گردید.
نقش ژئوپلیتیک و ژئواکونومیک ترانزیت انرژی(نفت و گاز) خلیج فارس در پیش برد سیاست منطقه ای جمهوری اسلامی ایران(مقاله علمی وزارت علوم)
منبع:
ژئوپلیتیک سال هجدهم پاییز ۱۴۰۱ شماره ۳ (پیاپی ۶۷)
228 - 255
حوزه های تخصصی:
ایران و منطقه زیر سطح آن خلیج فارس، از بُعد ژئوپلیتیک، گذرگاه شرق به غرب و محل ارتباط ژرفای ژئوپلیتیک شمالی(منطقه هارتلند) و ژرفای جنوبی(منطقه ریملند) بوده و در قلمروهای جدید ژئواکونومیک نیز در مرکز بیضی استراتژی انرژی قرار گرفته که در میان سه حوزه مهم مصرف کننده انرژی یعنی اروپا، چین و هند واقع شده است. از این رو پژوهش حاضر بر اساس نظریات هارتلند مکیندر و ادوارد لوتواک، بدنبال پاسخ به این سؤال بود که ترانزیت نفت و گاز خلیج فارس چه تأثیری بر پیشبرد سیاست منطقه ای ایران دارد؟ یافته های پژوهش نشان می دهد؛ اتصال کریدور انرژی خلیج فارس به حوزه های مصرف، باعث پیوند سرنوشت امنیت انرژی و اقتصادی این کشورها به سرنوشت ایران، خلق شرکای راهبردی، ارتقاء سطح جایگاه منطقه ای، افزایش ضریب توسعه اقتصادی و امنیت ملی ایران خواهد شد. روش جمع آوری اطلاعات کتابخانه ای و یافته های پژوهش به شیوه ای توصیفی – تحلیلی مورد بررسی قرار گرفت.
تحلیل اقتصادی امنیت انرژی (ژئواکونومیک و ژئوپلیتیک نفت و گاز)(مقاله علمی وزارت علوم)
حوزه های تخصصی:
امنیت انرژی موضوع اقتصادی - سیاسی است، به همین مناسبت از یک طرف، بخش های مهمی از اقتصاد از حصول در دسترس بودن،کمبود منابع، عملکرد بازارها و شکل گیری قیمت ها، تجارت انرژی و توسعه اقتصادی کشورها سخن به میان می آورند و از سوی دیگر، امنیت انرژی را محیط ژئوپلیتیکی و روابط بین المللی تعیین می کند. این تحقیق با روش تحلیلی توصیفی به دنبال آن است که سطح دسترس به انرژی داخلی، سطوح مصرف و سیاست های انرژی را تحلیل اقتصادی مورد ارزیابی قرار دهد و با توصیفات مربوطه اثبات نماید، نظم بین المللی اقتصادی بازار انرژی را کنترل می کند. این چارچوب نظری تعاملات بین اقتصاد و سیاست در نظام بین الملل و به طور خاص بین دولت ها و بازارها را تحلیل می کند، در راستای تبیین، تحلیل اقتصادی، اقتصاد سیاسی بین المللی و روابط بین الملل پایه مفهومی و نظری ایده آل برای موضوع مورد تجزیه و تحلیل خواهند بود. به همین مناسبت در راستای تبیین موضوع پرسش هایی مطرح می گردد که دقت در واکاویی آنها می تواند ، تاثیر و تاثرپذیری را به صورت منطقی پاسخ دهد، پرسش اول این است که چگونه اقتصاد بر مسائل سیاسی تأثیر می گذارد؟ و پرسش دوم در راستای پرسش اول مطرح می گردد این است که سطح باز بودن و یکپارچگی در اقتصاد بین الملل چگونه بر سیاست های ملی ، منافع و تصمیمات بازیگران مختلف تأثیر می گذارد؟
پیامدهای ژئوپلیتیکی و ژئواکونومیکی اجرای مسیر زنگه زور بر امنیت اقتصادی ایران
منبع:
امنیت اقتصادی دوره ۱۰ دی ۱۴۰۱ شماره ۱۰ (پیاپی ۱۰۵)
41 - 48
حوزه های تخصصی:
اجرایی شدن مسیر زنگه زور نقطه عطفی در تحولات ژئوپلیتیکی منطقه اوراسیا به شمار می آید و بر ترتیبات و معادلات ژئوپلیتیک و ژئواکونومیک این منطقه اثرگذار است. کاهش اهرم فشار و قدرت چانه زنی ایران نسبت به ترکیه و جمهوری آذربایجان، ایجاد پیوستگی جغرافیایی بین کشورهای عضو سازمان کشورهای ترک زبان، افزایش حضور ژئوپلیتیکی و ژئواکونومیکی روسیه در قفقاز جنوبی، تعدیل نقش منفی ساز ترکمنستان در روابط ایران با کشورهای آسیای مرکزی و احیای مسیر سنتی تبریز جلفا نخجوان از پیامدهای اجرایی شدن مسیر زنگه زور به شمار می آیند. برای تقویت امنیت اقتصادی ایران پیشنهاد می شود راهکارهای راهبردی مانند پیگیری گزینه عضو ناظر در سازمان کشورهای ترک زبان در رویکرد اوراسیایی سیاست خارجی، تثبیت مسیر جایگزین زنگه زور و ایجاد کارگروه سه جانبه با ترکیه و جمهوری آذربایجان برای هماهنگی سیاست ها و اقناع دو کشور، نهایی کردن مسیر رشت آستارا برای خنثی سازی انگیزه های حمایتی روسیه و مشروط کردن اجرای مسیر زنگه زور در دستور کار دستگاه سیاست خارجی کشور قرار گیرد.
جایگاه ژئوپلیتیکی و ژئواکونومیکی تنگه هرمز در سیاست منطقه ای ایران(مقاله علمی وزارت علوم)
منبع:
سیاست جهانی دوره ششم پاییز ۱۳۹۶ شماره ۳ (پیاپی ۲۱)
103 - 124
خلیج فارس، از مهم ترین مراکز ثقل مناسبات ژئوپلیتیکی - ژئواکونومیکی و بین المللی است که تحت سیطره دو قلمرو ایرانی و عربی قرار دارد. شرایط منحصر به فرد تولید و انباشت هیدرو کربن موجب شده تا این منطقه از غنی ترین حوضه های رسوبی منابع نفت و گاز دنیا باشد. خلیج فارس بخش عظیمی از ذخایر نفت جهان را دارا است که در این میان، عربستان و ایران بیشترین سهم را دارا می باشند. از آنجا که ایران بزرگترین و نیرومندترین کشور خلیج فارس است و بیشترین گستره جغرافیایی و مواضع حفاظتی را در این منطقه دارد، تنگه هرمز برای آن از اهمیت بسیار برخوردار است و در حقیقت دروازه ارتباطی ایران با جهان و منطقه شمرده می شود. از اینرو پژوهش حاضر درصدد پاسخگویی به این سوال بود کهژئوپلیتیک و ژئواکونومیک تنگه هرمز در سیاست منطقه ای ایران در خلیج فارس چه جایگاهی دارد؟یافته های پژوهش نشان داد که با توجه به اینکه تنگه هرمز از جایگاه ژئوپلیتیکی و ژئواکونومیکی ویژه ای در سطح منطقه ای و جهانی برخوردار است و به عنوان یک شاه راه حیاتی در خلیج فارس محسوب می شود، در سیاست منطقه ای ایران دارای جایگاه مهم و تعیین کننده ای بوده و ایران درصدد بهره گیری از اهرم کنترل بر تنگه هرمز جهت مهار رقبای جهانی و منطقه ای خود بوده است. یافته های تحقیق به شیوه توصیفی- تحلیلی مورد بررسی قرار گرفته است.
تحلیلی بر علایق ژئوپلیتیکی -ژئواکونومیکی موثر بر روابط ایران و چین با محوریت انرژی
منبع:
پژوهش و مطالعات علوم اسلامی سال سوم اسفند ۱۴۰۰ شماره ۳۲
94 - 77
صاحب نظران حوزه اقتصاد سیاسی و معرفت روابط بین الملل با استناد به روند های جاریِ قرن حاضر، اعتقادشان بر این امر استوار است که صفحه ی شطرنج اقتصاد جهانی با تمام پیچیدگی هایِ خاص خود شاهد اهمیت روزافزون رشد اقتصادی و تغییر نگرشِ بیشینه سازیِ قدرت از حوزه ی نظامی به حوزه ی اقتصاد به عنوان مهم ترین پارادایم اقتصاد سیاسی در عصر حاضر خواهد بود. متأثر از تغییر نگرش مزبور، پایه های اقتصاد جهانیِ امروز بیش از هر عامل دیگری بر محور انرژی استوار شده است که این امر به نوبه خود نه تنها مقوله امنیت انرژی و رقابت های بین المللی بر سر دستیابی به این منبع راهبردی را برای همه کشورهای جهان در بالاترین اولویت قرار داده، بلکه تعاملات و رقابت قدرت های بین المللی را وارد فصل نوینی کرده است. در این بین جمهوری خلق چین از جمله قدرت های بین المللیِ نوظهوری است که در فرآیند گذار از حاشیه به متنِ نظام بین المللِ پساشوروی، با توجه به رشد رو به تزایدِ اقتصادی و نیاز روزافزون به مصرف انرژی، در استراتژی کلان بلندمدت خود برقراری رابطه و سرمایه گذاری در بخش های مختلف صنعت تولید انرژی در کانون های مهم تولید انرژی در مناطق مستعدی چون آسیای غربی به عنوان بخش مهمی از بیضی استراتژیک انرژی را در راستای کاهش آسیب پذیری و متنوع سازی منابع انرژی وارداتیِ خود بیش ازپیش در دستورکار قرار داده است. حال باتوجه به موارد فوق الذکر سوالی که نگارنده پژوهش حاضر با روشی آینده پژوهانه و با بکارگیری مولفه های تئوری مجموعه امنیت منطقه ای درصدد پاسخ به چرایی آن برآمده این است که قدرت نوظهور چین در راستای تأمین امنیت انرژی خود از کانون های مهم انرژی چون آسیای غربی با چه چالش ها و فرصت هایی روبرو است؟ طبق نتایج پژوهش حاضر، متأثر از شرایط ژئوپلیتیک، ژئواستراتژیک و ژئواکونومیکِ منطقه ی مزبور، قدرت نوظهور چین به عنوان یکی از مصرف کنندگان بزرگ عرصه ی انرژی در راستای بهره گیری از منابع انرژی منطقه ی مذکور با چالش های ژرفی از جنس حضور پررنگ و گسترده ایالات متحده به عنوان مهمترین مانع سیاسی استراتژیک، گرایش دارندگان منابع انرژی به سمت غرب (به غیر ایران)، بحران های سیاسی اقتصادی و اجتماعیِ داخلیِ حکام عربِ منطقه مواجه است؛ که هریک به نوبه خود می توانند امنیت عرضه انرژی پکن را با اختلال روبرو است. اما در نقطه ی مقابل پکن می تواند از اقتصاد انرژی منطقه ی مزبور در راستای تداوم رشد رو به تزاید خود که طی سالیان اخیر تجربه کرده بهره گیری نماید.
بررسی عوامل واگرایی در روابط سیاسی جمهوری اسلامی ایران وترکیه از سال 2011 تا 2020(مقاله علمی وزارت علوم)
منبع:
تحقیقات سیاسی و بین المللی دوره ۱۶ بهار ۱۴۰۲ شماره ۵۴
14 - 28
حوزه های تخصصی:
یکی از کشورهای همسایه ایران که از نظر ژئوپلیتیکی دارای امتیازهای فراوانی بوده و شاید بتوان آن را از معدود کشورهای دارای تأثیرات منطقه ای پیرامونی ایران یاد کرد کشور ترکیه می باشد. لذا پژوهش حاضر به دنبال پاسخ به این سوال است که عوامل واگرایی در روابط سیاسی جمهوری اسلامی ایران وترکیه کدامند؟ بررسی عوامل واگرایی درروابط سیاسی جمهوری اسلامی ایران وترکیه براساس سه دسته عوامل ژئوپولیتیک، عوامل ژئواکونومیک و عوامل ژئوکالچر به عنوان اهداف این پژوهش محسوب می شوند. این پژوهش که از نوع کاربردی – توسعه ای بوده و به روش توصیفی- تحلیلی و پیمایشی است. نتیجه حاصل از این واکاوی و تجزیه و تحلیل نشان می دهد در هر سه مولفه ژئوپلیتیک، ژئوکالچر و ژئواکونومیک به ترتیب اولویت ذکر شده باعث ایجاد واگرایی شده و در مجموع 15 عامل مورد تأیید قرار گرفت. در ادامه و در پاسخ به سوالات فرعی مهمترین عوامل ژئوپلیتیکی، مسأله کردها در سوریه و حضور نظامی ترکیه به بهانه مبارزه با آنها در سوریه و مهمترین عوامل ژئوکالچری، پرچمداری نظام اسلامی در منطقه توسط ایران و مهمترین عوامل ژئو اکونومیکی، رقابت دو کشور جهت نفوذ در بازارهای منطقه قفقاز و آسیای مرکزی مشخص گردید.
منازعه بر سر جزایر و منابع دریای جنوب چین(مقاله علمی وزارت علوم)
منبع:
سیاست خارجی سال ۳۴ تابستان ۱۳۹۹ شماره ۲ (پیاپی ۱۳۴)
85 - 116
حوزه های تخصصی:
در سال های اخیر دریای جنوب چین به یکی از کانون های مهم بحران در منطقه آسیای پاسیفیک تبدیل شده است. این نوشتار به بررسی موقعیت ژئوپلتیک و ژئواکونومیک و ژئواستراتژیک دریای جنوب چین، ادعاهای متناقض کشورهای مدعی در دریای جنوب چین و ارائهراه حل های مختلف جهت حل این مشکل از جمله مذاکرات و همکاری های چندجانبه می پردازد. مقاله با روشی توصیفی تحلیلی و با توجه به موقعیت و تحولات ژئوپلتیک منطقه بدنبال پاسخگویی به این سؤال است که سیاست کشورهای مدعی در دریای جنوب چین، در قبال یکدیگر چگونه قابل ارزیابی است؟ براساس رویکرد ژئوپلتیک محور به این پاسخ می رسیم که هرکدام از بازیگران منطقه ای و فرامنطقه ای برای کنترل بر منابع و تسلط جغرافیایی بر حوزه های مهم تلاش می کنند. درنتیجه، شرایط منطقه بخصوص با تحولات ژئوپلتیک و رشد اقتصادی و نظامی روزافزون چین و کوشش کشورها برای توسعه منابع انرژی بدون توجه به حقوق دیگران می تواند منجر به افزایش پیچیدگی های بیشتر در منطقه و ادامه منازعه گردد.
قدرت ژئواکونومیک راه ابریشم نوین: سرمایه گذاری در کمربند و جاده و چرخش در موازنه قوای جهانی(مقاله علمی وزارت علوم)
منبع:
سیاست خارجی سال ۳۵ بهار ۱۴۰۰ شماره ۱ (پیاپی ۱۳۷)
53 - 82
حوزه های تخصصی:
کلان پروژه راه ابریشم نوین - راهی که از آن با عنوان "یک کمربند، یک جاده" و "ابتکار کمربند و جاده" یاد می شود- ظاهرا دربردارنده دسته گسترده ای از پروژه های انرژی و ترابری و ارتباطات به همراه مسیرهای ترانزیتی، لوله های نفت و گاز، بنادر، فرودگاه ها، خطوط راه آهن با سرمایه چینی به ارزشی بیش از یک تریلیون دلار است. با وجود اهمیت روزافزون این کلان پروژه، نوشته های اندکی به زبان فارسی درباره شیوه، دامنه و گستره سرمایه گذاری در مسیر کمربند و جاده یافت. از این رو، نوشته پیشِ رو به تبیین شیوه سرمایه گذاری در این کلان پروژه می پردازد. "سرمایه گذاری در مسیر کمربند و جاده چگونه و با چه سازوکاری به شکل دادن قدرت ژئواکونومیک چین می انجامد؟" این پرسش بنیادین و محوری نوشته پیش روست که خوانشی تحلیلی از مکانیسم سرمایه گذاری در کلان پروژه راه ابریشم نوین و اعمال قدرت ژئواکونومیک این کشور را نمایان می سازد. برغم اهمیت رقابت ژئوپلیتیک چین با آمریکا، نوشته از این فاکتورچشم پوشی کرده و در عوض، با ذکر جزییات این سرمایه گذاری سویه های ژئواکونومیک این کلان پروژه را بیان می کند. همچنین، مشکلات درونی پیش روی آن، همچو مسئله دیپلماسی دام بدهی، نیز مورد بررسی قرار خواهند گرفت. نوشته نشان می دهد که شیوه سرمایه گذاری این کلان استراتژی چگونه بر نظم جهانی پیش رو تاثیر می گذارد. در پایان نیز نوشته نشان می دهد که چگونه توان ژئواکونومیک راه ابریشم نوین قابلیت ترجمه به توان ژئوپلیتیک داشته و سویه ژئواستراتژیک آن را برملا می سازد.
تبیین ژئواکونومیک امکان سنجی خام فروشی منابع نفت و گاز در حکمرانی پیشرفت کشور(مقاله علمی وزارت علوم)
منبع:
ژئوپلیتیک سال ۲۰ بهار ۱۴۰۳ شماره ۱ (پیاپی ۷۳)
240 - 267
حوزه های تخصصی:
خام فروشی در کشورهای نفت خیز از مسائل اساسی آنهاست. در این میان، ایران یکی از کشورهایی است که از این مساله رنج می برد. به نحوی که در اسناد بالادستی بر توقف صادرات نفت خام تاکید دارد. در پیش نویس سند الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت هم به عنوان سند فرادستی کلیه اسناد سیاست گذاری کشور به کاهش مستمر صادرات مواد خام و جایگزینی آن با زنجیره ای از تولید ارزش افزوده تاکید شده است. با این فرض به بررسی این موضوع با بهره گیری از تجربیات جهانی به روش اسنادی پرداخته شده است تا با برگزیدن رویکردی مناسب برای تحقق تدبیر سند الگو نائل آمد. نتایج پژوهش نشان می دهد با توجه به موقعیت ژئوپلیتیک و قابلیت های ژئواکونومیک انرژی کشور، رویکرد توسعه و تکمیل زنجیره ارزش نفت و گاز، رویکردی ضروری، راهبردی و آینده نگرانه برای حکمرانی پیشرفت کشور است که تحقق این مهم، مستلزم برگزیدن رویکرد تلفیقی و ساخت پتروپالایشگاه هاست که با اتکاء فناوری های پیشرفته، می تواند زمینه کاهش مستمر خام فروشی را فراهم کند