محمدحسن نامی

ایران و ترکیه به عنوان دو کشور مهم خاورمیانه ، 499 کیلومتر مرز مشترک دارند و حدود چهار قرن است که مرزهای ایران و ترکیه مرزهای صلح و دوستی بوده و درگیری مهمی در میان آنها رخ نداده است، و به جهات مختلف می توان گفت ترکیه مهم ترین همسایه ایران بوده و به لحاظ ژئواستراتژیک از موقعیت برجسته ای در اتصال آسیا - اروپا برخوردار می باشد، در این پژوهش با هدف تعیین « عوامل سیاسی موثر بر مؤثر بر تدوین راهبرد دفاعی ج.ا.ادر قبال ترکیه» با بهره گیری از روش توصیفی، تحلیلی و به صورت کاربردی پس از انجام مطالعات نظری و محیط شناسی ژئوپلیتیکی، با استفاده از نظر خبرگان پرسشنامه ای تنظیم و بین افراد خبره و صاحب نظر مرتبط با موضوع در قالب جامعه آماری52 نفری توزیع و سپس نظر آنان نیز جمع آوری شده است و عوامل سیاسی مرتبط و موثر بر تدوین راهبرد دفاعی ج.ا.ادر قبال ترکیه تعیین و با استفاده از تکنیک ها و روش های آماری نسبت به تجزیه و تحلیل داده ها اقدام و نتیجه تحقیق، 12 عامل سیاسی شناسایی گردید.

نقشه حساسیت به سیلاب اقدامی نرم یا غیرسازه ای و منبعی جامع برای پیش بینی و جلوگیری از آثار مخرب سیلاب در سراسر جهان به ویژه در مناطقی با پبشینه وقوع سیلاب های مکرر، است. این نقشه ها برای بسیاری از حوزه های آبخیز کشورهای درحال توسعه تاکنون تهیه نشده و وجود ندارند. ازآنجایی که هنوز درک درستی از عوامل اصلی ایجادکننده سیلاب وجود ندارد، بنابراین این مخاطره همچنان به عنوان یک مشکل حل نشده در سطح جهان باقی مانده است. این تحقیق با بهره گیری از فرایند تحلیل سلسله مراتبی (AHP) و نرم افزارPro ArcGIS پاسخی به برخی پارامترهای ایجادکننده سیلاب و آثار آن بر حساسیت به سیلاب در حوزه آبخیز الموت رود ارائه می دهد. بدین منظور ابتدا مجموعاً چهار پارامتر به عنوان عوامل مؤثر بر وقوع سیلاب در این حوضه به ترتیب فاصله از رودخانه، بارندگی سالیانه، شیب و کاربری اراضی، در سامانه اطلاعات جغرافیایی آماده سازی شده و پس از ایجاد ماتریس زوجی و انجام رتبه بندی، درنهایت وزن نهایی عوامل تهیه شدند. از ترکیب همه این پارامترهای ایجادکننده سیلاب بر اساس وزن و رتبه آن ها، نقشه پهنه بندی خطر سیلاب به دست آمد. بر این اساس منطقه موردمطالعه به پنج پهنه خطر طبقه بندی شده است. 3/7 درصد و 2/8 درصد وسعت حوضه به ترتیب در پهنه های خطر خیلی زیاد و خطر زیاد قرار گرفته است. این نقشه نسبت به داده های سیلاب تاریخی گردآوری شده در منطقه موردمطالعه و بهره گیری از روش ارزیابی آماری ماتریس درهم ریختگی، به طور دقیق ارزیابی شد و نتایج مؤید دقت بالای نقشه تولید شده است. یافته های این تحقیق می تواند در پیدا کردن درک مناسبی از مشکل فعلی سیلاب در این حوضه، شناسایی علل واقعی آن و برنامه مدیریت آب سودمند واقع گردد.

امنیت دفاعی سکونتگاه های مرزی یکی از مهم ترین مسائلی است که در سیاست های دفاعی و امنیتی کشورها مطرح می شود. لذا، پس از معرفی سکونتگاه های مرزی و اهمیت آن ها در حفاظت از مرزهای کشور، به بررسی تهدیدات امنیتی محیط زیستی و طبیعی، مهاجرت غیرقانونی، قاچاق کالا و مواد مخدر و... که بر روی سکونتگاه های مرزی تأثیر می گذارند و در ادامه به بررسی موانع اصلی در حفاظت از سکونتگاه های مرزی و نقش پدافند غیرعامل در این حفاظت پرداخته و با توجه به مطالب بحث شده، راهکارهایی برای تقویت امنیت دفاعی سکونتگاه های مرزی با تأکید بر پدافند غیرعامل ارائه می شود. این راهکارها شامل تقویت نظارت بر مرز، افزایش آموزش و آگاهی جامعه و نیروهای امنیتی در خصوص روش های جلوگیری از تهدیدات، بهبود شبکه های ارتباطی و... است. این مقاله به بررسی امنیت دفاعی سکونتگاه های مرزی در استان آذربایجان غربی با تأکید بر پدافند غیرعامل و ارائه راهکارهایی برای تقویت امنیت این مناطق با روش توصیفی - تحلیلی، نگرش حل مسئله سیستمی و ابزارهای گردآوری اطلاعات کتابخانه ای اسنادی و پیمایشی - میدانی بر مبنای طرح های توسعه روستایی و تأکید بر رویکرد پدافند غیرعامل به عنوان رویکردی امنیت ساز و دفاع محور انجام گرفته است. تحلیل یافته های فضایی - مکانی به وسیله GIS و با استفاده از فرایند تحلیل سلسله مراتبی (AHP) و منطق فازی صورت پذیرفته است. طبق نتایج به دست آمده، از 147 روستای شهرستان بیش از 60 روستا که بیشتر از 40 درصد جمعیت مناطق روستایی را تشکیل می دهند در معرض آسیب پذیری خیلی زیاد و زیاد هستند. همچنین بیشترین میزان آسیب پذیری در سکونتگاه های روستایی سه دهستان لاهیجان غربی، دهستان پیران و دهستان منگور غربی مشاهده می شود که دهستان های مرزی به شمار می روند.

یکی از پیامدهای نامطلوب سیاست های توسعه ای کشور در مناطق مرزی گسیختگی در ساختار فضایی است که بازتاب این سیاست ها به صورت برهم خوردن تعادل و توازن در رشد درون زای سکونتگاه ها در سطوح مختلف، نابسامانی در نظام فضایی - مکانی مجموعه های انسانی و گسستگی در روابط فضایی و نابسامانی در عملکردهای اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی، اداری و کالبدی و درنهایت انزوای جغرافیایی و توسعه نیافتگی مشهود است. با یک بررسی اجمالی می توان به جایگاه ﺿﻌیﻒ ﻣﻨﺎﻃﻖ ﻣﺮﺯی ﻭ حاشیه ای ﺩﺭ ﻣﻘﺎیﺴﻪ ﺑﺎ ﻣﻨﺎﻃﻖ ﻣﺮکﺰی کﺸﻮﺭ ﺩﺭ ﻓﺮایﻨﺪ توسعه فضایی، ﺍﻣﻨیﺖ ﻓﺮﺍﮔیﺮ ﻭ ﻋﺪﺍﻟﺖ ﺍﺟﺘﻤﺎﻋی ﭘی ﺑﺮﺩ. پژوهش حاضر با جامعه آماری سکونتگاه های روستایی شهرستان پیرانشهر در استان آذربایجان غربی از نوع کاربردی عملی است که با روش توصیفی - تحلیلی، نگرش حل مسئله سیستمی و ابزارهای گردآوری اطلاعات کتابخانه ای - اسنادی و پیمایشی - میدانی بر مبنای طرح های توسعه روستایی و تأکید بر رویکرد پدافند غیرعامل به عنوان رویکردی امنیت ساز و دفاع محور انجام گرفته است. تحلیل یافته های فضایی - مکانی به وسیله GIS و با استفاده از ﻓﺮایﻨﺪ تحلیل سلسله مراتبی (AHP) و منطق فازی صورت پذیرفته است. نتایج به دست آمده حاکی از آن است که از 147 روستای شهرستان، بیش از 60 روستا که بیشتر از 40 درصد جمعیت مناطق روستایی را تشکیل می دهند در معرض آسیب پذیری خیلی زیاد و زیاد هستند. همچنین بیشترین میزان آسیب پذیری در سکونتگاه های روستایی سه دهستان لاهیجان غربی، پیران و منگور غربی مشاهده می شود که دهستان های مرزی به شمار می روند.

پیش بینی تغییرات اقلیمی و ارزیابی تاثیرات اقلیمی پیش بینی شده در اکوسیستم ها ی آب شیرین به خصوص با توجه به تاثیرات انسانی و پاسخ ها به این تاثیرات بسیار پیچیده است. در ایران مطالعات محدودی خصوصاً در جنوب شرقی کشور که با مشکلاتی از جمله خشکسالی و گردوغبار روبروست، صورت گرفته است. در پژوهش حاضر از داده های گردش عمومی جو HADCM 3 و مدل  LARS-WG تحت سه سناریوی اصلی A 1 B،  A 2 و B 1 از مجموعه سناریوهای مطرح شده برای پیش بینی دما و بارش حوضه آبریز جازموریان استفاده شده است. نتایج این پژوهش نشان می دهد که در 50 سال آینده (میانگین 20 ساله دوره آینده میانی) افزایش 1/5  تا 2/1 درجه ای میانگین دما و در 100 سال آینده (میانگین 20 ساله دوره آینده دور) افزایش 2/4 تا 3/9 درجه ای میانگین دمای منطقه بر مبنای سناریوهای مختلف قابل انتظار است. بارش متوسط تحت سناریوی B 1 (دوستدار محیط زیست) در هر دو ایستگاه ایران شهر و جیرفت در دوره آینده دور، افزایش 15 درصدی نسبت به دوره پایه را نشان می دهد. در حالی که حوضه آبریز جازموریان در طول دوره 2100- 2080 تحت سناریوی A 2 (ادامه روند کنونی) شرایط خشک تری نسبت به دوره پایه را تجربه می کند.

تحولات حاصل از انقلاب اطلاعات موجب ورود بازیگران جدید، تغییر ساختارها و تحول در معادلات قدرت و در نتیجه پیچیده تر شدن روابط در قالب شبکه های سیستمی شده و در نهایت منجر به بروز جنگ ترکیبی شده است. ژئوپلیتیک اطلاعات، به مطالعه نقش دانش، اطلاعات، تکنولوژی و هنر در ابعاد مختلف تولید، گردآوری، تمرکز و انتشار آن بر تولید قدرت و تاثیر بر روابط بازیگران و مناقشات آنها برای توسعه حوزه نفوذ خود بر فضاهای جغرافیایی و انسانی در مقیاس های مختلف می پردازد. برای بقا در وضعیت فعلی، چگونه می توان با تدوین راهبرد نظامی مبتنی بر توان اطلاعاتی مناسب به تامین منافع ملی و منطقه ای دست یافت؟ به نظر می رسد راه حل مناسب، تسلط کامل اطلاعاتی و راهبردی بر عوامل موثر بیرونی و درونی در سیستم پیچیده و آشوبناک مناطق درگیر در جنگ ترکیبی و ایجاد ائتلاف های استراتژیکی مبتنی بر اهداف و منافع بلند مدت بازیگران می باشد. این پژوهش از نوع توسعه ای، کتابخانه ای، توصیفی و تحلیلی می باشد. پژوهش حاضر نشان می دهد، در سیستم های پیچیده و آنارشیک، ثبات راهبردی زیربنای حفظ تعادل و ثبات سیستمی و درنتیجه کنترل جنگ است که در آن توزیع آسیب پذیری ها، حساسیت ها و توان ها، به گونه ای است که واحدهای موجود در سیستم بین الملل، قادر به اتخاذ جنگ گسترده علیه یکدیگر نیستند و در سطح سیستمی، از تبدیل نوسانات به جنگ جلوگیری می کنند. در سیستم پیچیدگی علاوه بر خوشه ای شدن نظم، تحول در الگوی جنگ و ستیز به صورت جنگ های ترکیبی با رویکرد نیابتی، ائتلافی و اطلاعات محور با ویژگی شبکه ای است. بنابراین کنترل و مدیریت آنها نیز براساس منطق شبکه ای تحلیل می شود.

جمهوری اسلامی ایران با توجه به توانمندی ها و پتانسیل های اقتصادی خود در بخش انرژی، کشوری تاثیر گذار درمنطقه جنوب غرب آسیا به حساب می آید. قرار گیری ایران در کانون و بیضی انرژی در مرکز هارتلند جهان همراه با همسایگی با دو منبع انرژی جهان، یعنی خلیج فارس و دریای خزر موقعیتی ممتاز نصیب ایران کرده است اما غلبه نگاه بازرگانی در موضوع انرژی که از عدم لحاظ شدن نگاه بلند مدت و راهبردی به مسائل بخش انرژی در رویکرد خارجی بوده، باعث شده که در این عرصه تحرک کمتری را شاهد باشیم وجود داشتن راهبردهای بلند مدت بخشی، وجود برنامه درسطح تصمیم گیری های کلان و اتخاذ دیپلماسی متوازن هوشمند با مولفه انرژی، همراه با نگاه به رویکردهای گسترش محور برای تعامل بیشتر با نظام جهانی ضروری می باشد. با توجه به اهمیت موضوع ، پژوهش حاضر که با روش توصیفی-تحلیلی تهیه شده است به ارزیابی جایگاه دیپلماسی انرژی به عنوان محور ژئواکونومیکی ایران و نقش آن در ایجاد توسعه و تعامل با جهان می پردازد.

ژئوپلیتیک اطلاعات به بررسی تنش های حاصل از قدرت اطلاعات و ارتباطات مؤثر در فضای سیاسی و تحلیل جنبه های پنهانی آن در دانش و اشراف اطلاعاتی پرداخته و قدرت اقناسازی افکار عمومی را شرح می دهد. انقلاب اطلاعاتی موجب ورود بازیگران جدید، تغییرساختارها و تحول در معادلات قدرت و پیچیده تر شدن روابط و درنهایت منجر به بروز جنگ ترکیبی شده است. حال در این شرایط چگونه می توان با اتکا بر توان اطلاعاتی مناسب به تدوین راهبردهای رزمی مدرن و کارآمد دست یافت؟ به نظر راهکار مناسب، اشراف اطلاعاتی کامل و راهبردی مبتنی بر عوامل موثر در مناطق درگیر جنگ ترکیبی و ایجاد ائتلاف های راهبردی مبتنی بر اهداف بلندمدت بازیگران می باشد. روش پژوهش تحلیلی کتابخانه ای با هدف تبیین رابطه مؤلفه های ژئوپلیتیک اطلاعات و جنگ ترکیبی می باشد. باتوجه به نظریه پیچیدگی آشوب، ثبات راهبردی مبتنی بر ژئوپلیتیک اطلاعات، زیربنای حفظ موازنه و کنترل جنگ می باشد که در آن واحدهای سیاسی، قادر به آغاز جنگ گسترده علیه یکدیگر نبوده و از تبدیل اختلافات به جنگ مستقیم ممانعت می کنند.

صاحب نظران حوزه اقتصاد سیاسی و معرفت روابط بین الملل با استناد به روند های جاریِ قرن حاضر، اعتقادشان بر این امر استوار است که صفحه ی شطرنج اقتصاد جهانی با تمام پیچیدگی هایِ خاص خود شاهد اهمیت روزافزون رشد اقتصادی و تغییر نگرشِ بیشینه سازیِ قدرت از حوزه ی نظامی به حوزه ی اقتصاد به عنوان مهم ترین پارادایم اقتصاد سیاسی در عصر حاضر خواهد بود. متأثر از تغییر نگرش مزبور، پایه های اقتصاد جهانیِ امروز بیش از هر عامل دیگری بر محور انرژی استوار شده است که این امر به نوبه خود نه تنها مقوله امنیت انرژی و رقابت های بین المللی بر سر دستیابی به این منبع راهبردی را برای همه کشورهای جهان در بالاترین اولویت قرار داده، بلکه تعاملات و رقابت قدرت های بین المللی را وارد فصل نوینی کرده است. در این بین جمهوری خلق چین از جمله قدرت های بین المللیِ نوظهوری است که در فرآیند گذار از حاشیه به متنِ نظام بین المللِ پساشوروی، با توجه به رشد رو به تزایدِ اقتصادی و نیاز روزافزون به مصرف انرژی، در استراتژی کلان بلندمدت خود برقراری رابطه و سرمایه گذاری در بخش های مختلف صنعت تولید انرژی در کانون های مهم تولید انرژی در مناطق مستعدی چون آسیای غربی به عنوان بخش مهمی از بیضی استراتژیک انرژی را در راستای کاهش آسیب پذیری و متنوع سازی منابع انرژی وارداتیِ خود بیش ازپیش در دستورکار قرار داده است. حال باتوجه به موارد فوق الذکر سوالی که نگارنده پژوهش حاضر با روشی آینده پژوهانه و با بکارگیری مولفه های تئوری مجموعه امنیت منطقه ای درصدد پاسخ به چرایی آن برآمده این است که قدرت نوظهور چین در راستای تأمین امنیت انرژی خود از کانون های مهم انرژی چون آسیای غربی با چه چالش ها و فرصت هایی روبرو است؟ طبق نتایج پژوهش حاضر، متأثر از شرایط ژئوپلیتیک، ژئواستراتژیک و ژئواکونومیکِ منطقه ی مزبور، قدرت نوظهور چین به عنوان یکی از مصرف کنندگان بزرگ عرصه ی انرژی در راستای بهره گیری از منابع انرژی منطقه ی مذکور با چالش های ژرفی از جنس حضور پررنگ و گسترده ایالات متحده به عنوان مهمترین مانع سیاسی استراتژیک، گرایش دارندگان منابع انرژی به سمت غرب (به غیر ایران)، بحران های سیاسی اقتصادی و اجتماعیِ داخلیِ حکام عربِ منطقه مواجه است؛ که هریک به نوبه خود می توانند امنیت عرضه انرژی پکن را با اختلال روبرو است. اما در نقطه ی مقابل پکن می تواند از اقتصاد انرژی منطقه ی مزبور در راستای تداوم رشد رو به تزاید خود که طی سالیان اخیر تجربه کرده بهره گیری نماید.

منطقه قفقاز جنوبی به دلیل موقعیت ژئواستراتژیکی که دارد جذب کننده بازیگران منطقه ای و کروی است. ریشه تاریخی و هم جواری این منطقه با ایران و روسیه باعث شده است که سرنوشت و اتفاقات این منطقه تاثیر مستقیمی بر امنیت و منافع ملی ایران و روسیه داشته باشد که باعث ایجاد موانعی در مسیر منطقه گرایی ایران توسط روسیه و دیگر بازیگران داشته است. پژوهش حاضر درصدد مطالعه بر تأثیر سیاست همسایگی جمهوری فدراسیون روسیه بر رویکرد منطقه گرایی ایران در قفقاز است.پژوهش حاضر ازلحاظ هدف کاربردی و ازلحاظ ماهیت توصیفی- تحلیلی و اکتشافی است که در آن برای جمع آوری داده های تحقیق به صورت توأمان از روش های کتابخانه ای و میدانی شامل پرسشنامه استفاده شده است. در این پژوهش جامعه ی آماری، شامل مجموعه ای متشکل از متخصصان جغرافیای سیاسی، مسئولین سازمان های مرتبط و نهادهای ذی ربط بوده اند که علاوه بر بخش گردآوری اطلاعات، در دیگر بخش ها مانند (مصاحبه و پرسشنامه) یاری رسانده اند. در این پژوهش سعی شده تمامی ابعاد سیاسی ،دفاعی ، امنیتی و... کشورهای منطقه قفقاز جنوبی و بازیگران حاضر در این منطقه پرداخته شود . سپس نتایج حاصل از روش میدانی در قالب تحلیل آماری T به اجرا گذاشته شده است. بنابراین ایران باید برای کسب جایگاهی برتر از رقبای خود و تأمین امنیت و منافع ملی خود به دور از برخورد های قهر آمیز روسیه ،راهبردهایی مبتنی بر پیوند منافع خود با کشورهای قفقاز را مدنظر قرار دهد و به مرحله عملیاتی شدن برساند.

خاورمیانه همواره از مهم ترین مناطق ژئوپولیتیک و ژئواستراتژیک دنیا بوده است. این منطقه از سابقه دیرینه ای از بی ثباتی، بحران و ناامنی برخوردار است و همواره از مهم ترین کانون های منازعات و ایجاد بحران های ژئوپولیتیکی به شمار می رفته است. هدف پژوهش حاضر تبیین الگوی شکل گیری بحران های ژئوپولیتیکی در خاورمیانه پس از 11 سپتامبر 2001 می باشد. این پژوهش کیفی با استفاده از روش گراندد تئوری و مصاحبه عمیق با صاحب نظران نهادهای مرتبط در سال 1398 انجام گرفته است. با استفاده از نمونه گیری هدفمند پس از مصاحبه با 10 تن خبره، پژوهش به اشباع داده ها رسید. روش جمع آوری داده ها، مصاحبه عمیق نیمه ساختاریافته و مشاهده بوده است. نتایج حاصل از پژوهش نشان داد که مهم ترین عامل علّی و سبب ساز در شکل گیری بحران های ژئوپولیتیکی در خاورمیانه، وجود انرژی و منابع سرشار آن است که قدرت های بزرگ جهانی را همواره به تلاش برای کنترل آن بر می کشاند. از مهم ترین عوامل زمینه ای، فساد دولت های رانتیر شناسایی شده است و از مهم ترین عوامل مداخله گر، رقابت قدرت های منطقه ای و فرامنطقه ای جهت توسعه هژمونی خود را می توان برشمرد. راهبردهای این شرایط و عوامل در سه دسته راهبردهای انقلابی؛ راهبردهای تنش زدایانه؛ و راهبردهای سیاست درهای باز قابل تقسیم هستند که با توجه به ابعاد گوناگون هر دسته از این راهبردها، پیامدهای واگرایی بیشتر و یا همگرایی منطقه ای قابل پیش بینی است. با توجه به دیاگرام فرایند و الگوی شکل گیری بحران های خاورمیانه که در این پژوهش به دست آمد و شرایط و ابعاد آن، قدرت های منطقه ای و فرامنطقه ای در شرایطی الزام آور که در نهایت مبتنی بر بقای خود است، ناگزیر به گزینش راهبردهای تنش زدایانه هستند.

خاورمیانه در مقطع کنونی، کانون طیف وسیعی از بحران های ژئوپولیتیکی است، به گونه ای که عنوان می شود ساختار سیاسی ترسیم شده در معاهده سایکس-پیکو بصورت جدی در معرض تحول قرار گرفته است. مداخله قدرتهای بزرگ برای مدیریت بحران تروریسم در خاورمیانه از طریق جنگ خصوصا پس از 11 سپتامبر 2001، ضرورت ریشه یابی روندهای بحرانی ژئوپولیتیکی در خاورمیانه و آینده نگری برای روند بحران های آن را ضروری ساخته است. بر همین اساس، پژوهش حاضر با هدف آینده نگری روند بحرانهای ژئوپولیتیکی در خاورمیانه پس از 11 سپتامبر 2001 به نگارش درآمده است. روش پژوهش به صورت کیفی و با استفاده از ابزار مصاحبه و به طریق گراندد تئوری انجام پذیرفته که جامعه نمونه 10 نفری پژوهش را مورد پرسشگری قرار داده است. نتایج حاصل از پژوهش نشان داد که مهمترین عامل سبب ساز در شکل گیری بحرانهای ژئوپولیتیکی در خاورمیانه، وجود انرژی و منابع سرشار است که قدرتهای بزرگ جهانی را همواره به تلاش برای کنترل آن برمی کشاند .از مهمترین عوامل زمینه ای، فساد دولتهای رانتیر واز مهمترین عوامل مداخله گر، رقابت قدرتهای منطقه ای و فرامنطقه ای جهت توسعه هژمونی خود را می توان برشمرد. در نهایت، مدل نظری پژوهش، آینده نگری روند بحران در خاورمیانه را در سه سطح مشخص نمود که سطح 1، نشان دهنده عمیق ترین نوع بحران ژئوپولیتیکی، سطح 2 نیز نشان دهنده ایجاد بحران ژئوپولیتیکی و جنگ نظامی است، اما در سطح 3، بحران ژئوپولیتیکی و جنگ نظامی رخ نخواهد داد، چرا که سطح همپوشانی متغیرهای نظری، به حد تاثیرگذاری بحران ژئوپولیتیکی نمی رسد.

تغییرات ژئوپلیتیکی عمیق در قفقاز جنوبی تأثیر قابل توجهی بر روابط ایران و سه جمهوری ارمنستان، آذربایجان و گرجستان داشته است. موقعیت جغرافیایی و اهمیت راهبردی این منطقه را به یکی از مهم ترین مناطق در جهان تبدیل کرده است. جمهوری اسلامی ایران به دلیل روابط تاریخی و پیوندهای اجتماعی - فرهنگی با مردم منطقه، همکاری های سیاسی - اقتصادی را با آن ها گسترش داده است. حضور فعال بازیگران منطقه ای و فرا منطقه ای بر این رابطه تأثیر مستقیم گذاشته است. این پژوهش به دنبال گزینش راهبرد مؤثر نیل به منطقه گرایی ایران در قفقاز در برابر روسیه و طرح راهبرد های عملیاتی به روش تئوری بازی ها است. پژوهش حاضر ازلحاظ هدف کاربردی و ازلحاظ ماهیت توصیفی- تحلیلی و اکتشافی است که در آن برای جمع آوری داده های تحقیق به صورت توأمان از روش کتابخانه ای و میدانی شامل مصاحبه با نخبگان استفاده شده. جامعه ی آماری، شامل مجموعه ای متشکل از متخصصان جغرافیای سیاسی، مسئولین سازمان های مرتبط و نهادهای ذی ربط بوده اند که علاوه بر بخش گردآوری اطلاعات، در دیگر بخش ها مانند (مصاحبه و پرسشنامه) یاری رسانده اند. در این پژوهش سعی شده راهبرد مؤثر نیل به منطقه گرایی ایران در قفقاز در برابر روسیه در این منطقه پرداخته شود. سپس نتایج حاصل تحلیل آماری در قالب تئوری بازی ها به اجرا گذاشته شده است

موقعیت سرزمینی، خاک و آب، منابع و ذخائر طبیعی، شرایط زیست محیطی و فضای جغرافیایی که از مؤلفه های عینی و ملموس تشکیل دهنده قدرت می باشند، زمینه هایی هستند که دولت- ملت ها را به مبارزه طلبیده و ژئوپلیتیستی ها را به تکاپو وا می دارند تا راه حل های بدیلی ارائه نمایند. در این میان، ساختار نظام بین الملل نیز همواره یک محیط رقابت و یک عرصه بازی برای تحقق خواسته ها و منافع دولت- ملت های آشنا با قواعد بازی در سیاست بین الملل بوده است، اما از آنجا که گاه تجمع منافع متعارض، بحران پدید می آورند، ستیز و کشمکش دائمی در عرصه روابط بین الملل امری متداول بنظر می نماید. اوضاع و تحولات رخ داده در صحنه بین المللی و تاثیرات آن بر مناسبات میان کشورها در منطقه خلیج فارس، ویژگی و ساختار جغرافیایی سیاسی و انسانی منطقه، دخالت های استعمارگرانه در ساز و کار کشورهای بومی و نظایر آن، این گونه تداعی می کند که ژئوپلیتیک خلیج فارس موجب پدیدار شدن ساختار سیاسی کنونی حاکم بر آن را شده است. آنچه که در فضای سیاسی امروز خلیج فارس با گذشته متفاوت است، تکامل تعارض های حاصل از عدم توازن در محیط سیاسی و ارتقاء آن به سطح برون منطقه ای است. با این وجود در منطقه خاورمیانه و خلیج فارس نوعی واپس گرایی در روابط وجود دارد؛ و مصادیق این نوع واپس گرایی تجلی بارز عناصر دوران جنگ سرد و حتی استعمار نوست که از آن جمله می توان به حاکمیت قدرت نظامی و سلطه گری افکار قدرتگرایی در منطقه اشاره کرد. از این رو با توجه به نقش ژئوپلیتیک خلیج فارس و وجود ذخایر نفت و گاز در منطقه و حضور چهره واقعی قدرت های استعماری، کشورهای منطقه در سیاست خارجی خود نوعی رشد و بالندگی را در جهت منافع ملی (بیشتر) و حرکت به سوی منطقه گرایی (کمتر) پدید آورده اند. پژوهش حاضر بر اساس روش توصیفی- تحلیلی انجام شده و در این راه از منابع کتابخانه ایی، سایت های اینترنتی، جداول و نمودارهای گوناگون در ارتباط با موضوع تحقیق بهره گرفته شده است. این تحقیق بر آن است تا برای این سؤال پاسخ لازم را ارائه کند: آیا ویژگی های ژئوپلیتیک خلیج فارس باعث واگرایی کشورهای ساحلی آن است؟ نتایج نشان می دهند که رفتار سیاسی و تعاملات کشورهای حوزه خلیج فارس که متأثر از جغرافیا و ژئوپلیتیک آن است، در نا همگرایی کشورهای منطقه تأثیر به سزایی داشته است. هدف اصلی این نوشته تدوین یک چارچوب نظری- تحلیلی به منظور توضیح چگونگی اثرگذاری ژئوپلیتیک خلیج فارس بر روابط میان کشورهای حاشیه آن است.

مدیریت و برنامه ریزی گردشگری پایدار شهری در دنیای امروزین ضرورتی غیر قابل انکار و غیر قابل جایگزین یافته است. در این چارچوب با توجه به این گردشگری پدیده ای است که میان بخشی و به نوعی مخرج مشترک کل سیستم اقتصادی و سیاسی و اجتماعی و فرهنگی یک کشور است در نتیجه تلاش برای شکوفایی آن نیز نیازمند مدیریت و برنامه ریزی سیستمی است. هدف این مقاله بررسی ضرورت مدیریت و برنامه ریزی سیستمی گردشگری پایدار در کلان شهرهای ایران است. سؤال اصلی مقاله این است که مدیریت و برنامه ریزی سیستمی گردشگری پایدار در کلان شهرهای ایران بایستی داری چه مدل و مشخصاتی باشد؟ فرضیه ای را که در این مقاله برای پاسخگویی به سؤال اصلی در صدد تجزیه و تحلیل آن هستیم این است که  برنامه ریزی سیستمی گردشگری پایدار در کلان شهرهای ایران بایستی همه نهادهای حاکمیتی کشور به ویژه نهادهای حوزه امنیت را در چرخه ای کارآمد و پویا با خود همراه سازد. روش انجام این مقاله ترکیبی است از روش توصیفی- تحلی و نیز روش سوات که عمدتا از این روش اخر برای تحلیل نتیجه گیری و دستاوردهای علمی پژوهشی مقاله استفاده می شود. نتایج مقاله نشان می دهد که مدیریت و برنامه ریزی سیستمی گردشگری پایدار در کلان شهرهای ایران پدیده ای پیچیده و پرچالش است که نیازمند مدیریت و برنامه ریزی دولت در سطوح قانون گذاری و دستگاه های اجرایی و نظارتی است.

ریشه تاریخی برنامه ریزی ها و طراحی های شهری در ایران را می توان در تصمیمات بخش عمومی یا مدیریت شهری جستجو نمود. در طی 4 دهه اخیر شهرنشینی و شهرگرایی از رشدی شتابان برخوردار بوده و مردم با حرکت خود و جابجایی برای یافتن کار و مکان مناسب نقش خود را به عنوان متقاضیان مسکن زیرساخت ها و خدمات شهری بیان کرده اند. مدیریت شهری و شهر در عملکرد و منزلت و موقعیت کنونی خود دو همزاد به شدت وابسته به یکدیگر هستند. موجودیت شهر باعث تقویت منزلت و عملکرد مدیریت شهری شده و دولت به سهم خود، هویت بخش اصلی عملکرد شهرها و چهره پرداز عمده منظر شهری است.  تبیین نقش مدیریت شهری در توسعه شهری از منظرهای گوناگون مورد نظر قرار می گیرد که در این پژوهش با انتخاب منطقه 5 شهرداری تهران و با استفاده از ابزار پرسشنامه محقق ساخت، نسبت به تعیین مولفه های مداخله مدیریت شهری  در توسعه شهری از منظر رویکرد کالبدی در  منطقه مورد نظر  پرداخته شده است. در ابتدا داده های تحقیق با آزمون کولموگروف اسمیرنف مورد مطالعه قرار گرفته است. سپس با استفاده از روش فاکتور آنالیز به استخراج مولفه های کالبدی  موثر در توسعه شهرنشینی در منطقه مورد نظر پرداخته شده که نتایج این تحقیق مبین آن است که مهمترین این عوامل  به ترتیب اولویت عبارتند از، شاخص کیفیت با میزان همبستگی 0.91 بیشترین تاثیر را دارد، شاخص زمان ساخت با میزان همبستگی برابر 0.90 در رتبه دوم قرار دارد، شاخص  توانمندی با میزان همبستگی برابر 0.88 رتبه سوم قرار دارد.  لذا با توجه به یافته های این پژوهش میتوان گفت چنانچه روند کنونی جلوگیری از گسترش کاربری های صنعتی در این منطقه همچنان مبنای نظر باشد روند توسعه ی شهری در این منطقه همچنان ادامه خواهد یافت.

مطالعات مربوط به کیفیت زندگی در ابتدا بیشتر در زمینه های مربوط به سلامتی و توان بخشی معلولان، ناتوان های جسمی و ذهنی، کهنسالان، کودکان و زنان بوده است. رفته رفته جنبه های اقتصادی و اجتماعی هم به آن افزون گردیده است. در این پژوهش که با روش تحلیلی و شیوه میدانی صورت گرفته است، سعی گردیده نسبت به ارزیابی و عملکرد منطقه ویژه اقتصادی سلفچگان در حوزه کیفیت زندگی شهروندان شهر پرداخته شود. با استفاده از پرسشنامه نسبت به جمع آوری دیدگاه ها در زمینه عملکرد منطقه در ابعاد مسکن، درآمد و اشتغال، حمل و نقل، امنیت اجتماعی، ابعاد اجتماعی و فرهنگی و تعلقات زندگی پرداخته شد. برای تحلیل داده های گردآوری شده در نرم افزار SPSS نسبت به انجام آزمون های کای اسکوئر، T-Test و برای سنجش همبستگی میان شاخص های عینی و ذهنی کیفیت زندگی از آزمون همبستگی پیرسون و رگراسیون استفاده گردیده است. نتایج بیانگر است که با توجه به خروجی های منفی در حوزه های مسکن (11/21-) ، درآمد و اشتغال (40/8-)، حمل و نقل (46/17-)، ابعاد اجتماعی و فرهنگی (97/12-) بیانگر پایین بودن کیفیت زندگی در این حوزه ها است. این در حالی است که فقط در حوزه های امنیت اجتماعی (90/9+)  و تأسیسات و تجهیزات شهری (37/16+) شاخص t مثبت بوده است، که بیانگر رضایت شهروندان در این حوزه می باشد. همچنین با توجه به مدل همبستگی به کار رفته در این پژوهش، میان شاخص های عینی و ذهنی رابطه برقرار می باشد و مقدار آماره محاسبه شده (659/0) می باشد.

تنوع فرهنگی پدیده ا ی جهان شمول است. یکی از مهم ترین دغدغه های کشورهای با تنوع فرهنگی، حفظ و تقویت همگرایی افراد و گروه های مختلف ساکن در قلمرو سرزمینی است. برخی محققان معتقدند خرده فرهنگ نه تنها تضادی با هویت ملی و فراگیر در ایران ندارند، بلکه در نقش ستون های نگه دارنده ی آن عمل می کنند. عوامل زیادی در حفظ و تقویت همگرایی و انسجام اقوام و گروه های مختلف ساکن در یک سرزمین نقش دارند و این موضوع از ابعاد و زوایای مختلف قابل بررسی است. لذا نویسندگان در این تحقیق تلاش کرده اند تا میزان تاثیر مؤلفه های فرهنگی اجتماعی و اقتصادی را بر همگرایی مردم مناطق کردنشینِ ایران، از منظر نخبگی مورد بررسی قرار دهند. روش این تحقیق پیمایشی و نوع آن کاربردی است. داده ها از طریق پرسشنامه محقق ساخته جمع آوری شده است. جامعه آماری تحقیق شامل صاحب نظران و نخبگان محلی و قومی در دو سطح راهبردی و اجرایی با حجم نمونه 90 نفر و روش نمونه گیری ساده تصادفی است. یافته های پژوهش نشان می دهد که مؤلفه های فرهنگی اجتماعی با 25/45 درصد و مؤلفه های اقتصادی با 75/49 درصد به عنوان عامل همگرایی است.

خلیج فارس بعد از خلیج مکزیک و خلیج هورسن، سومین خلیج بزرگ جهان است. سالها پیش از معرفی این راه آبی به عنوان منطقه مهم در جهان، موقعیت استراتژیک خلیج فارس آن را به یک راه مواصلاتی بسیار مهم برای کشورهای بسیاری تبدیل کرده بود و منافع امپراتوری های مختلفی وابسته به این پهنه آبی ارزشمند بود و این نقطه، مرکز توجهات سیاسی و صحنه تاخت و تازهای دریایی بشمار می آمد. وقایع پنج دهه گذشته نشان می دهد که نه تنها خلیج فارس زمینه ساز رخداد وقایع مهم اقتصادی جهان است؛ بلکه امنیت جهانی هم به این بستر آبی بینظیر، بعنوان یک دریای نیمهبسته وابسته است. در این مقاله سعی شده به ویژگی های خلیج فارس که در اتخاذ استراتژی های نظامی و اقتصادی بسیار قابل توجه است، پرداخته شود.