کمربند و جاده

به عنوان یک پروژه بین المللی، ابتکار "کمربند و جاده" شامل مناطقی استراتژیک می شود که 65 کشور را در بر می گیرد. با توجه به اینکه ایران در قلب این جاده قرار دارد و چین ایران را به عنوان بازیگر استراتژیک این جاده می شناسد آنگاه نوع سیاست گذاری های دو کشور در ارتباط با این ابتکار بسیار مهم است. علاوه بر این، فعالیت های اقتصادی برای مدت زمان طولانی محور اصلی روابط ایران و چین بوده است. صنعت خودرو به عنوان یکی از موتورهای پیشران اقتصادهای در حال رشد برای هر دو کشور بسیار مهم می باشد. تجربه ناموفق ایران در همکاری با شرکت های غربی و همچنین پیشرفت سریع چین در این حوزه پتانسیل همکاری های گسترده تری را با لحاظ این ابتکار فراهم می آورد. در این راستا، این مقاله تلاش می گردد که به شماری از مهمترین پرسش ها در این مسئله پاسخ دهد که این سؤالات عبارتند از: تأثیر تجارت ایران و چین و سرمایه گذاری بر صنعت خودرو ایران چیست؟ آیا تجارت و سرمایه گذاری چین در ایران، توسعه صنعت تولید خودرو در ایران را در معرض ریسک قرار می دهد؟ آیا نفوذ محصولات و سرمایه چین صنعت تولید خودرو در ایران را به مرحله تحول می رساند؟ این مقاله در مرحله اول روابط تجاری ایران و چین را در چهارچوب یک کمربند یک جاده مورد مطالعه قرار می دهد و در ادامه توضیح می دهیم که چرا بر صنعت خودرو تمرکز کرده ایم. سپس طرح کلی عوامل اصلی سرمایه گذاری خارجی چین در این صنعت را نیز بررسی خواهیم کرد.

در سال های اخیر، حجم تجارت بین چین و شش کشور شورای همکاری خلیج فارس به طور قابل توجهی افزایش یافته است و با این روابط تجاری، چین به یک شریک اقتصادی عمده برای شورای همکاری خلیج فارس تبدیل شده است و با توجه به گسترش روابط چین و شورای همکاری خلیج فارس در سال های اخیر، این پرسش مطرح می شود که روابط اقتصادی چین و خلیج فارس تحت ابتکار کمربند و جاده چگونه است و هدف از این پژوهش نیز بررسی روابط اقتصادی چین و شورای همکاری خلیج است. این پژوهش به صورت توصیفی، تحلیلی در سال 1399 انجام شده است. بنابراین این مقاله به تجزیه و تحلیل وابستگی اقتصادی چین و شورای همکاری خلیج فارس می پردازد. این کار بعد از بررسی مبانی نظری پژوهش(اهمیت ژئوپلیتیک انرژی، شورای همکاری خلیج فارس، همکاری و همگرایی - اقتصادی در زیست بوم منطقه ای و امنیت انرژی) با تجزیه و تحلیل رشد اقتصادی و صنعتی چین و نیاز روزافزون آن به منابع نفتی، وابستگی چین به خلیج فارس، روابط اقتصادی، سیاسی، با تمرکز بر انرژی، تجارت، سرمایه گذاری و پروژه های زیربنایی و ساختمانی چین و شورای همکاری خلیج فارس آغاز می شود، سپس در مورد پروژه «کمربند و جاده» بحث می شود و در انتها به موانع تحقق این پروژه از چشم انداز نظریه همگرایی پرداخته می شود. نتایج نشان می دهد روابط اقتصادی بین چین و شورای همکاری خلیج فارس در سال های آتی، می تواند تشدید شود. ایده چین تحت پروژه «کمربند و جاده» نقش مهمی در گسترش حضور منطقه ای آن در خلیج فارس دارد و فرصت های همکاری برای چین و شورای همکاری خلیج فارس را افزایش می دهد. اما این پروژه با موانع متعددی روبه رو می باشد که تا زمانی که این موانع در میان کشورهای عضو این پروژه مرتفع نگردد امکان تحقق بهینه این طرح مشکل می باشد.

خنثی سازی ژئوپلیتیک ایران به ویژه طی دو دهه گذشته و از طریق اجرای پروژه هایی نظیر «ترانس خزر»، «تاپی» و خط لوله «حبشان- الفجیره» در جوار مرزهای ایران هر کدام به طریقی از اهمیت ژئوپلیتیک و ترانزیتی ایران کاسته است. گسترش همکاری های اقتصادی چین و ترکیه در سال های اخیر را می توان به مثابه کوششی جدید برای خنثی سازی ژئوپلیتیکی ایران برشمرد. اتصال دو پروژه «کمربند و راه» دولت چین و «کریدور میانی» ترکیه طی سال های اخیر زمینه نزدیکی بیشتر دو کشور را بیش از پیش فراهم ساخته است و به نظر می رسد نزدیکی بیشتر چین و ترکیه می تواند به افزایش خطر خنثی سازی ژئوپلیتیکی ایران منجر شود. این مقاله در پی پاسخ به این پرسش است که افزایش همکاری های چین و ترکیه چه تأثیری بر موقعیت و جایگاه ژئوپلیتیکی ایران خواهد داشت؟ و به روش «رویداد پژوهی» این فرضیه را مورد آزمون قرار می دهد که اتصال پروژه «کمربند و راه» با پروژه «کریدور میانی»، خطر خنثی سازی ژئوپلیتیکی ایران را تشدید می کند

کلان پروژه راه ابریشم نوین - راهی که از آن با عنوان "یک کمربند، یک جاده" و "ابتکار کمربند و جاده" یاد می شود- ظاهرا دربردارنده دسته گسترده ای از پروژه های انرژی و ترابری و ارتباطات به همراه مسیرهای ترانزیتی، لوله های نفت و گاز، بنادر، فرودگاه ها، خطوط راه آهن با سرمایه چینی به ارزشی بیش از یک تریلیون دلار است. با وجود اهمیت روزافزون این کلان پروژه، نوشته های اندکی به زبان فارسی درباره شیوه، دامنه و گستره سرمایه گذاری در مسیر کمربند و جاده یافت. از این رو، نوشته پیشِ رو به تبیین شیوه سرمایه گذاری در این کلان پروژه می پردازد. "سرمایه گذاری در مسیر کمربند و جاده چگونه و با چه سازوکاری به شکل دادن قدرت ژئواکونومیک چین می انجامد؟" این پرسش بنیادین و محوری نوشته پیش روست که خوانشی تحلیلی از مکانیسم سرمایه گذاری در کلان پروژه راه ابریشم نوین و اعمال قدرت ژئواکونومیک این کشور را نمایان می سازد. برغم اهمیت رقابت ژئوپلیتیک چین با آمریکا، نوشته از این فاکتورچشم پوشی کرده و در عوض، با ذکر جزییات این سرمایه گذاری سویه های ژئواکونومیک این کلان پروژه را بیان می کند. همچنین، مشکلات درونی پیش روی آن، همچو مسئله دیپلماسی دام بدهی، نیز مورد بررسی قرار خواهند گرفت. نوشته نشان می دهد که شیوه سرمایه گذاری این کلان استراتژی چگونه بر نظم جهانی پیش رو تاثیر می گذارد. در پایان نیز نوشته نشان می دهد که چگونه توان ژئواکونومیک راه ابریشم نوین قابلیت ترجمه به توان ژئوپلیتیک داشته و  سویه ژئواستراتژیک آن را برملا می سازد.