علامه اقبال

دکتر تحسین فراقی مدیر "مجلس ترقی ادب" در شهر لاهور، تحقیقات ارزنده ای در معرفی، تبیین و بزرگداشت آثار و افکار علامه اقبال انجام داده است. کتاب جهات اقبال هم در 207 صفحه درباره ی تبیین افکار و نظریات علامه اقبال است که چاپ آن از "بزم اقبال، لاهور" برای بار نخست در 1993 و چاپ دوم آن در 2016 میلادی انجام شده است. کتاب دارای 9 مقاله است که بیشتر آنها بین سال های 1983 تا 1993در مجلات و نشریات هند و پاکستان به طور پراکنده چاپ شده است و حاوی مطالب و تحقیقات عمده ای در باب اقبال شناسی محسوب می شود.

یکی از منظومه های مجموعه ارمغان حجاز، "مجلس ابلیس" نام دارد. منظومه مشهوری از علامه اقبال که عموماً در دروس مقطع کارشناسی ارشد زبان و ادبیات اردو تدریس می شود. در این شعر اقبال به خوبی پرده از دسیسه های پشت پرده نظام ابلیسی علیه مسلمانان برداشته است. تبیین و بررسی محتوایی این منظومه نه تنها مقاصد شوم دشمنان اسلام را بر ملا می کند، بلکه نقاط ضعف مسلمان ها را که در طول سده های مختلف دستاویز مخالفان قرار گرفته و ضربات مهلکی بر پیکره جهان اسلام وارد شده است را نیز به خوبی بیان می کند. در کنار آن تفکرات و فلسفه اقبال نیز به خوبی بیان می شود. هنر علامه اقبال در این است که به خوبی توانسته است موضوعی با این جدیّت را با زبان شاعرانه، به زیبایی بیان کند که خواننده و شنونده مدت ها تحت تأثیر محتوا و فرم آن باقی بماند. یقیناً اقامت اقبال در انگلیس و مطالعه فلسفه و تفکرات حاکم در محافل فکری- فلسفی و سیاسی آن کشور، در اندیشیدن بیشتر او برای پی بردن به مشکلات و معضلات جهان اسلام و عوامل مؤثر در به وجود آمدن آنها مهم ترین نقش را ایفا کرد و در نتیجه او در دوران پختگی فکری خویش، چنین منظومه ای را در کمال زیبایی سرود.