بررسی پیامدهای مدیریت مرز با رویکرد امنیتی بر عدالت فضایی شهرستان های مرزی استان های آذربایجان شرقی و غربی براساس مدل تاپسیس (محدوده مورد مطالعه: شهرستان های مرزی جلفا ،پلدشت و ماکو)
منبع:
آمایش سیاسی فضا دوره دوم بهار ۱۳۹۹ شماره ۶
108-131
حوزه های تخصصی:
ایران دارای مرزهای طولانی با همسایگان بی ثبات از لحاظ سیاسی، امنیتی و دفاعی و حتی سرزمینی قرار دارد و با 8573.7کیلومتر مرز و داشتن 16استان مرزی (بیش از نیمی از استان های کشور)و 15کشور همسایه بعد از روسیه و چین دارای بیش ترین مرز می باشد .عواملی از جمله شرایط خاص منطقه خاورمیانه و بی ثباتی و تنش در کشورهای مجاور، برخی تحرکات واگرایانه در مناطق مرزی در گذشته و حال و ... باعث نوعی بدبینی و نگاه تهدیدنگر به مناطق مرزی توسط حاکمیت شده و نواحی مرزی تحت تأثیر نگاه و رویکرد امنیتی قرار گرفته اند. پیامد این رویکرد ساختار فضایی ناموزون ایران بوده که به رغم تلاش های فراوان از عدالت فضایی دور بوده وساختار مرکز پیرامون الگوی غالب روابط فضایی آن می باشد و نواحی مرزی ایران از سطح توسعه یافتگی مطلوبی در مقایسه با هسته و مرکز کشور برخوردار نیستند. این مقاله با استفاده ترکیبی روش آنتروپی شانون و مدل تصمیم گیری چند معیاره تاپسیس به رده بندی شهرستان های استان های آذربایجان شرقی و غربی از منظر عدالت فضایی پرداخته است تا اثرات رویکرد امنیتی بر عدالت فضایی شهرستان های مذکور بالاخص شهرستان های مرزی نمایان شود. نتایج این پژوهش نشان می دهد هرچند رویکرد امنیتی در مدیریت مرز امنیت را در بعد سخت آن ارتقاء بخشیده است لیکن محدودیت های اعمال شده در تشدید عقب افتادگی وتوزیع نامتعادل عدالت فضایی شهرستان های مرزی آذربایجان شرقی و غربی به ویژه شهرستان های جلفا، پلدشت و ماکو تاثیرگذار بوده است که این مسئله می تواند پیامدهایی از قبیل مهاجرت، تغییرات کاربری اراضی، تغییرات زیست محیطی، کمبود اشتغال و نرخ منفی رشد جمعیت در مناطق مرزنشین را به دنبال داشته باشد. نتایج مدل سنجش عدالت فضایی در استان های آذربایجان شرقی و غربی نشان می دهد سه شهرستان مرزی جلفا، پلدشت و ماکو از لحاظ عدالت فضایی در وضعیت مطلوبی قرار ندارند، البته شهرستان جلفا به نظر می رسد به لطف وجود منطقه آزاد تجاری ارس که بخش بزرگی از آن در شهرستان جلفا واقع است وگمرک نسبتا فعال در این رتبه بندی رتبه بهتری نسبت به پلدشت و ماکو دارد.