“باغِ هستی”الگویی ایرانی برای طراحی یک فضای شهری(مقاله علمی وزارت علوم)
حوزه‌های تخصصی:
مطالب مرتبط با کلیدواژه
۱.
۲.
۳.
۴.
۵.
۶.
۷.
۸.
۹.
۱۰.
۱۱.
۱۲.
۱۳.
۱۴.
۱۵.
۱۶.
۱۷.
۱۸.
۱۹.
۲۰.
باغ
از باغ تا پارک
حوزه‌های تخصصی:
باغ های ایرانی که بر اساس برخی از اسناد موجود، پیشینه آنها حداقل به دوران هخامنشی می رسد،همواره و در طول تاریخ ایران ویژگی ها و اصولی عام و اساسی داشتند که آنها را از سایر باغ ها در سرزمین های دیگر متمایز می سازد. برخی از این اصول مانند طرح چهارباغ و کاربرد شبکه های شطرنجی همواره در طراحی انواع باغهای ایرانی استفاده می شده است. از دوره قاجار به بعد به تدریج تحت تأثیر فرهنگ و معماری اروپا، چگونگی طراحی باغهای ایرانی دگرگون شد و فضاهایی پدید آمد که کاربرد خط و سطح های منحنی شکل و غیرمتقارن از ویژگی های اساسی آن به شمار می آید. اینگونه فضاهای سبز را به تقلید از اروپاییان پارک می نامیدند. نمونه هایی از آنها که در آغاز توسط اعیان و رجال مورد توجه قرار گرفتند و سپس در طراحی فضاهای سبز عمومی مورد توجه قرار گرفتند...
باغهای اصفهان و جاذبه های گردشگری آن
حوزه‌های تخصصی:
اصفهان را به سبب زاینده رود، مادی ها و باغات آن از گذشته های دور می شناخته اند به طوری که برای بهره مندی بهتر از این رود شیخ بهایی طومار قدیمی را اصلاح و تنظیم کرد و نتیجه آن سرسبزی و رونق روزافزون آن از دوران صفوی تا به امروز است...
رویکرد ادراکی و عملکردی به آب در پارک های شهری
حوزه‌های تخصصی:
آب به عنوان یکی از عناصر اصلی باغ در طول تاریخ، رابطه تعاملی و بنیادینی با فرم و سبک باغسازی برقرار کرده است؛ هم چنان که در محور اصلی باغ ایرانی و بعدها باغ اسلامی، در بازی های آبی باغ رنسانس ایتالیایی، در نمایش های پرطمطراق باغ باروک فرانسه، در سطوح گسترده و آزاد باغ انگلیسی و چینی، نقش مهمی داشته است. در پارک های معاصر نیز، که خود ترجمانی از ساختار باغ با مفاهیم و جایگاه جدید در مقیاس شهری است، کمتر می توان ردپایی از این عنصر نمایشی، مفهومی، کارکردی و ادراکی نیافت، با این تفاوت که مخاطبین خاص و بورژوای باغ های تاریخی جایشان را به مخاطبین عمومی فضاهای شهری داده اند و همین موضوع، تعریف و جایگاه آب را در کنار سایر اجزای پارک، متفاوت کرده است.
پژوهشی در نظریه های بنیادین شکل گیری باغ اسلامی؛ حیاط مسجد قرطبه، قدیمی تیرنی باغ سالامی موجود(مقاله علمی وزارت علوم)
حوزه‌های تخصصی:
مسجد جامع قرطبه قدیمی ترین باغ اسلامی دنیا را داراست که همواره واکاری شده است. اگرچه حضور این باغ درحیاط مسجد ضرورت تلقی آن به عنوان نمادی برای ""بهشت روی زمین"" را تأیید می کند، اما صاحب نظران قرن های 9 تا 11 به این شکل از آن یاد نمی کنند. این مقاله به کشف سیستم مدیریت آب در این باغ می پردازد که آبیاری درختان و مناظر اطراف این حیاط_ مسجد را تأمین می کند. همان مکانیزم و دانشی که مناظر کشاورزی را بهره ور و باغ را شکوفا می سازد. دنیای مدرن می کوشد طبقه بندی دقیق و شفافی بین علم (کشاورزی و هیدرولیک) و هنر (باغ ها و فواره ها) ایجاد کند، اما تاریخ منظر این طبقه بندی را مورد تردید قرار می دهد زیرا باغ ها نه تنها به دانش و تحسین فرم و زیبایی نیازمندند، بلکه به فهم علم نیز محتاجند؛ به ویژه آنکه چگونه آب را جمع آوری کنند و آن را در جاهایی که مورد نیاز است به جریان بیاندازند. این مقاله به مطالعه درباره ارتباط بین علم، لذت و منظر آب1 و معماری می پردازد تا حضور درختان در مسجد قرطبه را توضیح دهد.
فرنگی سازی در باغ ایرانی؛ دگرگونی های باغ های تهران در دهه 1300 قمری
حوزه‌های تخصصی:
در انتهای سده 13 ه .ق و طی دهه اول سده 14 ه .ق شکل و نقشه باغ های تهران تغییر کرد و نوعی باغ با نام پارک ایجاد شد. بررسی باغ ها در یک دهه پیش از این رویداد نشان می دهد شکل باغ ها کماکان با باغ های اصیل قاجاری تهران هم خوانی داشته و در عین حال برخی تغییرات در باغبانی و آرایش گیاهان آغاز شده است. تغییرات وسیعی که به تغییر شکل باغ ها انجامید در باغ شاه و پس از آن در پارک های امین الدوله، ظل السلطان و امین السلطان که غالباً طی دهه 1300 ه.ق ساخته شدند قابل مشاهده است. این باغ ها اجزای جدیدی مانند دریاچه و عناصر تزئینی مانند مجسمه داشتند و نحوه کاشت و آرایش گیاهان به ویژه گل ها در آنها به کلی تغییر کرده بود. در عین حال نمی توان در دوره های پیشین و قبل از دهه 1280 ه.ق ریشه های این دگرگونی را جستجو کرد. این باغ های نو، با روابط جدیدی قابل مقایسه اند که پیش از دهه 1300 ه.ق چندان معمول نبود. میل و علاقه به پرورش گیاهان و به ویژه گلکاری هایی که اخیراً شکل گرفته بود می توانست نوعی منظرسازی را تعریف کند که با منظر درون باغ های رسمی تفاوت داشت. این منظرسازی ها بیش از هرچیز نتیجه باغبانی جدید و زیبایی ترکیب های تصویری ایجادشده توسط گیاهان بودند.
بررسی تطبیقی باغ سازی ایران در دوران ساسانی و اسلامی براساس توصیف های بهشتی(مقاله علمی وزارت علوم)
حوزه‌های تخصصی:
باغ به مثابه تمثالی از بهشت، همواره در میان باورهای ایرانیان، جایگاه مقدسی داشته است. برخلاف اندیشه های رایج مبنی بر هویت و ساختار یکسان باغ ایرانی در طول تاریخ، شاخصه های اصلی باغ سازی در ادوار گوناگون بسیار متغیّر بوده است. به نظر می رسد این تفاوت ها با تغییر آیین های دینی که تعاریف متفاوتی از بهشت آرمانی ارائه می دهند، نمود بارزتری یافته و مستلزم تأملی دقیق تر است. این پژوهش سعی بر این دارد تا ضمن بررسی مصادیقی از دوران ساسانی و دستیابی به الگوی کلی باغ سازی در این دوران، تغییرات صورت گرفته در آن با ورود به دوران اسلامی را مورد ارزیابی قرار دهد؛ همچنین با بررسی شاخصه های بهشت آرمانی و مبانی نظری مرتبط با این مقوله در ادیان زرتشت و اسلام، حکمت دستیابی به این الگوها و دلایل تفاوت های کالبدی باغ های این دو دوره مشخص می شود. در این تحقیق، با استناد به آموزه های اوستا و قرآن و سایر منابع دینی، با روش تحقیق تفسیری تاریخی شاخصه های مورد اشاره در توصیف باغ های بهشتی تبیین می شود؛ سپس با روش تطبیقی به بازبینی مبانی نظری باغ سازی ایرانی در دوران ساسانی و اسلامی می پردازیم تا امکان انطباق مؤلفه ها و عناصر باغ ایرانی با مبانی نظری فرهنگ دینی (زرتشتی و اسلامی) فراهم شود. بررسی ها نشان می دهد صفات و مفاهیم نمادین مرتبط با باغ سازی، مبنایی فرهنگی و صبغه ای دینی دارد و ویژگی های خود را از صفات بهشت آرمانی مذهب و آیین حاکم بر جوامع می گیرد و همین تفاوت هاست که به ساختارها و الگوهای کالبدی متفاوت در هر برهه از زمان می انجامد. تمدن ایران در دوره رواج و گسترش آیین های میترایی، مزدیسنا و زرتشتی با تفسیر ویژه از طبیعت به تقدیس آن می پرداخت؛ اما با ورود دین اسلام، احترام به طبیعت جای تقدیس آن را گرفت و به تبع آن، تغییرات کالبدی چشمگیری از منظر برون گرایی درون گرایی، محوربندی، موقعیت قرارگیری، تعداد طبقات کوشک و... در باغ های ایرانی به وجود آمد. بررسی ها حاکی از آن است که کوشک های ساسانی نسبت به اسلامی، بعد درون گرای قوی تری نسبت به طبیعت پیرامونی داشته اند؛ با این حال، مرزبندی و تعریف حریمی مشخص برای باغ، با آغاز دوره اسلامی معنی و مفهوم می یابد. با گذر از دوران ساسانی به اسلامی، محوربندی و تقسیمات کلی پلان باغ ها از تقسیمات دوتایی به الگوی چهارباغ متحول و بر تعداد طبقات کوشک ها نیز افزوده شد.
چیدمان فرهنگ: سازه های آبی آرمان شهر شوشتر
حوزه‌های تخصصی:
: از مستندات تاریخی درمی یابیم دشت خوز از هزاره های پیش از میلاد مورد توجه اقوام بسیاری قرار گرفته و اولین ساکنان آن ایلامیان بوده اند، که اربابان این منطقه محسوب می شدند. پارسیان نیز پس از آنها به این دشت کوچ کرده، و با رضایت ایلامیان در دشت سکونت گزیدند. از این روی میان این اقوام ارتباطات نزدیکی پدید آمد که باعث درآمیختن سُنن و اعتقادات آنها گردید. این باورها در سنن بعدی نیز ادامه می یابد.
شوشتر یکی از کهن شهرهای دنیا، با معنای لفظی «خوبتر»؛ در منطقه ای نیمه صخره ای برپا شده و ساختار آن به گونه-ایست که میان دو رود دست ساز بسان جزیره ای محاط شده است. پیوند دیرینه این شهر با آب و معنویت، یادآورِ باورهای آب در ایران باستان است.
ساخت تصفیه خانه آب دنیا و شبکه آبرسانی شهری را به عیلامان نسبت داده اند، که پس از آنها هخامنشیان با ساخت رودهای دست ساز و شبکه آبرسانی زیرزمینی این رویه را تکرار نمودند. حال پرسش این است که:
1- هدف هخامنشیان از ساخت این شبکه آب رسانی عظیم زیرزمینی در کنار پایتخت شوش چه بوده است؟ چرا این سیستم پر هزینه را در پایتخت بکار نبردند؟
ساختار اصلی شوشتر بر اساس ترکیب آب و باغ بنا شده است. با تطبیق معابد چغازنبیل و آناهیتا بیشاپور با شهر شوشتر پیرامون این سوال، به پرسش دیگری نیز برمی خوریم:
2- ساختار اصلی شوشتر، می تواند دلیلی بر طراحی آرمان شهر باشد؟
در این پژوهش برای پاسخ گویی به این پرسش ها به بررسی جلوه های باغ سازی- نحوه آبرسانی و شیوه زیرساخت های شهری شوشتر و تطبیق آن با دو گونه ی همسان(چغازنبیل و معبدآناهیتا) می پردازیم.
Generalization rate of Christopher Alexander’s living Structure theory Case Study: Charbagh and Isfahan Gardens (میزان تعمیم پذیری نظریه ساختار زنده «کریستوفر الکساندر» مطالعه موردی : چهارباغ و باغ های اصفهان)(مقاله علمی وزارت علوم)
حوزه‌های تخصصی:
«کریستوفر الکساندر»1 براساس ایده سرشت نظم ، همه پدیده های جهان هستی را تحت دو عنوان « ساختارهای زنده» و «ساختارهای غیرزنده» مطالعه می کند و به بررسی و شناخت الگوی ساختارهای زنده با توجه به مفاهیم کلیت یکپارچه و مراکز نیرومند2 می پردازد. این نظریه در قالب 15 خصلت پیوسته از مراکز نیرومند شکل می گیرد.
بر اساس دستاوردهای محققین، باغ ایرانی پدیده ایست فرهنگی که در قالب مجموعه ای منظم و هندسی با ترکیب عناصر مختلف طبیعی و مصنوع با طبیعت به خوبی عجین شده است.
ابتکار موضوع از این جهت می تواند در باغ ایرانی مورد توجه واقع شود که به شناخت کلیت یکپارچه و تشریح مراکز نیرومند به عنوان یکی از اصلی ترین موضوعات اندیشه معاصر می پردازد.
مسئلة تحقیق «میزان تعمیم پذیری نظریه الکساندر در چهارباغ و نمونه باغ های اصفهان» است که با هدف بنیادی و روش تحلیلی و مقایسه تطبیقی با رویکرد کیفی مورد مطالعه قرار می گیرد.
نتایج حاصل از پژوهش نشان می دهد که ویژگی های نظریة ساختارهای زنده از قبیل مقیاس های مختلف ، مراکز نیرومند ، مرزها ، تکرار متناوب به طور نسبی بر نمونه باغ های اصفهان با کارکردهای مختلف قابل تطبیق است؛ اما نقش همة خصلت های این نظریه در نمونه های بررسی شده به یک میزان نیست و مقیاس های مختلف ، مراکز نیرومند ، فضای معین ، تکرار متناوب ، پژواک ، مرزها و شکل خوب نقش بیشتری در خلق حیات دارند. چهارباغ به عنوان یک فضای شهری با کارکرد عمومی (مردمی ) دارای حیات بیشتری بوده و نقش مراکز نیرومند ، تضاد ، جدایی ناپذیری و ناهمگونی در آن بسیار چشمگیر است .
باغسازی در «ارشاد الزراعه»(مقاله علمی وزارت علوم)
منبع:
منظر پاییز ۱۳۹۴ شماره ۳۲
حوزه‌های تخصصی:
یکی از مهم ترین منابع جهت شناخت باغ و باغسازی دوران اسلامی ایران، کتاب «ارشاد الزراعه» ابونصر هروی است که در 921 ه.ق، چند سال پس از سقوط تیموریان، به نگارش درمی آید. این کتاب منبع ارزشمندی جهت آشنایی با مباحث گوناگون باغبانی و باغسازی محسوب می شود و در هشت بخش با عنوان «روضه»، به توصیف مهم ترین ضرورت های باغسازی می پردازد. هدف این مقاله پاسخ گویی به این سؤال است که مهم ترین مؤلفه های سازنده یک باغ در این دوران چه بوده است؟ و نویسنده ارشادالزراعه چه ارکان و اصولی را برای باغسازی و باغ آرایی که جزء جدایی ناپذیری از کشاورزی و زراعت بودند معرفی می کند؟ تحلیل و تفسیر روضه های این کتاب، نشان از پیچیدگی مقوله باغسازی دارند. سه امر گیاه، آب و عمارت، که هریک قواعد خاص خود را می طلبند، در پیوند با شش اصل زراعت و دهقنت، علم سیاق، منطق کاشت، احوال سال دانستن، هندسه کرت ها و هم نشینی و هم جواری گیاهان، چارچوب های سازنده یک باغ ایرانی را تشکیل می دهند. با بازخوانی این کتاب می توان در بررسی و تاریخ نگاری باغ های ایرانی نگاه و تفسیری مجدد داشت.
هدایت خیال : ادراک و کتیبه ها، حیاط شیرها در الحمراء(مقاله علمی وزارت علوم)
حوزه‌های تخصصی:
این نوشتار با بررسی عناصر مختلف حیاط شیرها در الحمراء در آندلس، به نحوه ادراک این فضا از طریق آن ها می پردازد. تمرکز اصلی مقاله بر آثار قرن چهاردهم میلادی است. جزئیات معماری، ازجمله تزئینات مقرنس کاری، سنگ نوشته روی آب نمای مرکزی و کتیبه های شاعرانه در تزئینات سطوح نما، در ارتباط با کارکرد، معنا و نقششان در ادراک فضا بررسی شده اند. همچنین نحوه قرارگیری حیاط شیرها و ارتباط آن با کل باغ در بستر تاریخی اش، ارتباط حیاط با فضاهای مجاور آن و چارچوب کلی حیاط ازنظر ارتباط فضاهای درونی و بیرونی موردتوجه قرارگرفته است. اثرات ادراکیِ تمامی این ویژگی های معمارانه و شاعرانه، به علاوه تأثیر آب ساکن و جاری در فضای حیاط، تنها یک اثر صرف زیباشناسانه ایجاد نمی کند؛ بلکه تمامی این ها مشخصاً برای آزادسازی و هدایت قوه تخیل ما طراحی شده اند.
طبیعت انسانی در نگاه عرفانی باغ در منظر حافظ(مقاله علمی وزارت علوم)
حوزه‌های تخصصی:
برای تبیین جایگاه باغ در منظر حافظ و بیانِ این مسئله که نسبت و ارتباط هنر باغ و شعر از حیث آفرینش هنری باهم چیست که مفهوم باغ به نحوی پربسامد در شعر حافظ حضور می یابد، باید ساحت ادراکی این دو مورد مداقه قرار گیرد. مقایسه این دو هنر بر اساس مؤلفه های بصری، شکلی صرف یا وجوه تعقلی صرف امکان پذیر نیست و در این زمینه تعلق این دو هنر به دو ساحت ادراکی مختلف هنرهای تجسمی و غیر تجسمی و سلسلهِ تحولات نگاه درونی و انفسی به طبیعت را در جریان شعر فارسی باید موردتوجه قرار گیرد. هدف این مقاله کشف چگونگی این رابطه درونی است و می خواهد نشان دهد استفاده فراوان از واژگان مرتبط با باغ در شعر حافظ را باید محصول قرابت نحوه آفرینش هنری در رابطه با تبیین حکمت آفرینش در نگاه او دانست. قرابتی که نه از هم نشینی باغ ساز و شاعر در عالم بیرون که از ارتباطی درونی و انفسی حاصل می شود. طبیعت در شعر حافظ به طورکلی و باغ به طور خاص، توصیف عینیات نیست و برای شناخت آن باید جهان بینی شاعر را مورد مداقه قرار داد. برای شناخت جهان بینی عارف، شناخت سیر تحول نگاه به طبیعت در نزد عارفان و تبدل مفهوم زهد در تاریخ تصوف ضرورت می یابد. در چنین بینشی است که بهشت زمینی می شود و زمین بهشتی. از طرفی بنیان فکری هنرمند هر دو وجه فاعلی و مفعولی طبیعت را می شناسد. وجه فاعلی آن که آفرینش هنری در قالب شعر، باغ و ... از آن سرچشمه می گیرد و هنر را بااخلاق مربوط می کند. قلمرو هنر آنجا آغاز می شود که طبیعت و اخلاق درهم آمیخته و باهم یگانه شوند. طبیعتی که چنان به اخلاق خود درآمیخته که وجودش را نمی توان بی آن تصور کرد، هنر نیز همین احساس لذت وجود دارد. طبیعتی که در هنر، اخلاق خود را یافته است و از منطق درونی خویش پیروی می کند. در این کشاکش، همچنان که طبیعت درون آرایش می یابد و زبان، طبع شاعرانه پیدا می کند، طبیعت سرکش بیرون نیز به دست انسان از نو آرایشی می یابد و نیروهای وحشی از آن رانده می شود و طبیعتی می شود آرایش یافته به دست انسان و برای انسان، یعنی- یک باغ، یک طبیعت انسانی.
اهمیت آب و عناصر آبی در باغ ایرانی(مقاله علمی وزارت علوم)
منبع:
منظر دوره ۹ بهار ۱۳۹۶ شماره ۳۸
6 - 19
حوزه‌های تخصصی:
موضوع این پژوهش بررسی نقش آب در شکل گیری عناصر معماری، به ویژه فضاهای مرتبط با آب در باغ ها است. هدف این تحقیق از یک سو طبقه بندی و تعریف انواع عناصر و فضاهای مرتبط با آب و به ویژه حوض در باغ ها و از سوی دیگر بررسی اشکال مختلف آنها است. روش تحقیق، توصیفی و تحلیلی است، داده ها نخست طبقه بندی و مقایسه و سپس تحلیل شده اند. مبانی نظری تحقیق بر این نکته استوار است که از یک سو پدیده های محیطی و اقلیمی و از سوی دیگر ویژگی های کارکردی باغ ها و مفاهیم فرهنگی آب، نقش مهمی در چگونگی شکل گیری عناصر آبی و به ویژه حوض ها داشته است. نتایج تحقیق نشان می دهد آب نقش اصلی در شکل گیری باغ در نواحی گرم و خشک داشته است و حوض مهم ترین عنصر آبی است که به شکل های بسیار متنوعی در طراحی و ساخت باغ ها مورد استفاده قرار می گرفته است. مفاهیم فرهنگی آب در جهان اسلام و به ویژه در ایران نیز در چگونگی شکل گیری کالبدی و موقعیت بعضی از حوض ها نقش داشته است. به نظر می رسد یکی از مهم ترین و مقدس ترین نقش های عناصر آبی مربوط به حوض بوده ولی از دوره قاجار نوعی سنت شکنی در این زمینه آغاز شده است. از این دوره در بسیاری از موارد جنبه های تزئینی و فانتزی آب بر جنبه های نمادین آن فزونی گرفته است.
باغ به مثابه بیانیه سیاسی؛ بررسی نمونه های خاور نزدیک در هزاره اول پیش از میلاد(مقاله علمی وزارت علوم)
منبع:
منظر دوره ۱۰ بهار ۱۳۹۷ شماره ۴۲
6 - 13
حوزه‌های تخصصی:
این بررسی درباره نقش سیاسی و کمتر کاوش شده باغ در شرق دور به طور خاص، معطوف به سال های 900 قبل از میلادتا 500 قبل از میلاداست. در این دوره شاهد آنیم که یک یا چندین تن از فرمانروایان بزرگ آشوری، بابلی یا هخامنشی، برای تأکید بر دستاوردهای حکومت خود به ساختن باغ های بزرگی اقدام کرده اند. این مقاله با ارائه انعکاسی از میراث متعلق به این دوره غنی در تاریخ باغ پایان می پذیرد.
باغ سازی در عصر قاجار به روایت مفاتیح الارزاق(مقاله علمی وزارت علوم)
منبع:
منظر دوره ۱۰ پاییز ۱۳۹۷ شماره ۴۴
6 - 17
حوزه‌های تخصصی:
کتاب «مفاتیح الارزاق» دایره المعارف مصور کشاورزی و علم زراعت و اصول باغ سازیِ عصر قاجار است که در سال ۱۲۷۰ ه.ق، توسط یکی از مستوفیان ایالت فارس به نام «محمد یوسف نوری»، به رشته تحریر درآمده است. موضوع کتاب صرفاً به جنبه های باغبانی و اصول طراحی باغ محدود نمی شود و بخش قابل توجهی از کتاب به فرهنگ عامه و باورهای عامیانه و خرافه ها در باب گیاهان و درختان اختصاص دارد. یوسف نوری در این کتاب به ارائه و معرفی پلان و نحوه کاشت و آرایش گیاهان برای یک باغ می پردازد که این الگوی باغ سازی به نوعی آرکی تایپ بسیاری از باغ های عصر قاجار محسوب می شود و در مقایسه با باغ های پیش از این دوره، و همچنین سایر منابع تاریخی که درباره باغ نوشته شده اند، چون «آثار و احیاء» و «ارشادالزراعه»، خبر از تفاوت های قابل توجهی در نظام کاشت و فضاسازی این پدیده می دهد. شیوه طراحی پلان باغی که یوسف نوری ارائه داده است چندین نکته را در بطن خویش به همراه دارد که در تحولات باغ سازی این برهه تاریخی حائز اهمیت است و می تواند بر مطالعات باغ در عصر قاجار مسیری تازه بگشاید. در این مقاله به بررسی اصول طراحی باغ به روایت این کتاب پرداخته شده است. نتایج حاصل از این تحقیق نشان از تحول پلان بندی باغ، و تغییر اولویت های باغ سازی دارد؛ ازجمله این تغییرات می توان به فضابندی باغ، سازمان دهی کرت ها، سلسله مراتب، محورها و جوی های آب، هم نشینی گیاهان و درختان، و حتی منابع و متون مورد استناد برای باغ اشاره کرد.
ساختار کوشک در باغ های خراسان؛ الگویی برای سکونت دائم
منبع:
هنر و تمدن شرق سال اول چهارم ۱۳۹۵ شماره ۱۳
42 - 51
حوزه‌های تخصصی:
باغ ایرانی به عنوان یکی از مظاهر باغسازی جهان در عین داشتن الگویی مشخص، دارای تنوع بسیاری در اجزای خود است. این تنوع با سادگی فرم و الگوی باغ ایرانی، سبب بروز مفاهیم پیچیده و عملکردهای متفاوتی در انواع باغ های ایرانی شده است. این تنوع به حدی است که در باغ های موجود در اقلیم های مختلف، شاهد بروز اشکال مختلفی از کوشک ها، استفاده از آب و فضاهای پشتیبان سکونت در باغ هستیم. عموماً سکونت در باغ ها جهت تفرج و استراحت بوده و به همین دلیل این سکونت، موقتی تلقی می شده است. این امر سبب شکل گیری نوع خاصی از معماری برای کوشک ها شده که بیشتر بر جنبه های دید و منظر مطلوب تاکید داشته است و مواردی که برای سکونت دائم در یک منطقه موردنیاز است در آن ها تعبیه نمی شده است.تبلور باغ ایرانی در مناطق مختلف سرزمین ایران به تناسب شرایط مکان دارای تفاوت هایی است. باغ های خراسان جنوبی به ویژه شهر بیرجند علیرغم شباهت های ساختاری با سایر باغ های ایرانی در اجزا متفاوت بوده و دارای هویت مستقل خود است. این باغ ها با اینکه در اقلیمی مشابه با باغ های کویری ایران قرار دارد اما به سبب نوع سکونت و شیوه استفاده حاکمان از آنها تفاوت هایی با الگوهای سکونت موقت ایران دارد. از جمله این تفاوت ها می توان به نوع استقرار کوشک یا عمارت در باغ و شیوه سکونت در آن اشاره کرد.در این مقاله با استفاده از روش تاریخی – تحلیلی، باغ های بیرجند مورد بررسی قرار گرفته و به وسیله ابزارهایی مانند منابع کتابخانه ای و مشاهده میدانی، تفاوت در نوع سکونت در باغ های بیرجند تحلیل شده است.بررسی باغ های بیرجند نشان می دهد که احداث عمارت های وسیع در جهت شرقی- غربی به منظور سکونت دائم از ویژگی های غالب در سنت باغسازی این منطقه است. نوشتار حاضر به بررسی وجوه تمایز بخش سکونتی باغ های بیرجند پرداخته و سعی می کند الگوی باغسازی این منطقه را به عنوان یک گونه متفاوت از باغسازی ایرانی شناسایی و تبیین کند.
واکاوی نقش مفاهیم سازنده گرا و حس مکان در طراحی محیطی باغ موزه ها
حوزه‌های تخصصی:
میزان مطالعه کتاب در ایران بسیار پایین است. دلایل متعددی برای این مساله ذکر شده است. از جمله گرانی کتاب، نداشتن فرصت مطالعه و امکان خرید کتاب به دلایل اقتصادی، ضعف فرهنگ کتابخوانی و نبودن آموزش مناسب در دوران کودکی برای کتابخوانی، عدم چاپ مناسب کتاب در قطع های متفاوت و قابل حمل، عدم برنامه ریزی برای گروه ها و سلیقه های متفاوت در انتشار و عرضه کتاب، نقش مخرب رسانه های جمعی در پر کردن اوقات فراغت، و نیز فقدان نویسندگانی که بتوانند با نوشته های خود پاسخگوی نیازهای جامعه باشند. برنامه ریزی برای افزایش مطالعه در اوقات فراغت، یکی از ضرورتهای جامعه ماست در جامعه ما اکنون در این زمان ها، به دلایل متعدد، کمتر امکان مطالعه وجود دارد، حال آن که با سیاستگذاری مناسب و شناخت علل عدم اقبال به مطالعه در هر یک از این مقاطع، می توان به افزایش سطح کتاب خوانی در جامعه کمک کرد. در طی سده اخیر، واژه مکان همراه با طیف وسیع معانی، تقریبا در تمامی فضاهای معماری مطرح شده است. ساخت مکان، به معانی و باورهای انسان تجسد بخشیده و ارتباط عمیقی با ساحتهای وجودی انسان و ارتباط وی با محیط اطراف خود دارد. از این رو پرداختن به چگونگی ارتباط انسان با طبیعت به صورت تحدید شده در حوزه منظر و شناساندن نوع ارتباط شکل گرفته، گام اولیه در بررسی مفهوم مکان است، نگارندگان این مقاله، به سبب باور به ارتباط ناگسستنی انسان و محیط، از رویکرد پدیدارشناسانه نسبت به مفهوم مکان و باغ موزه استفاده کرده ند. روش تحقیق در این کار، روش توصیفی- تحلیلی بوده است. در این تحقیق که به روش توصیفی تحلیلی انجام می پذیرد، برای تشخیص جایگاه انسان در ارتباط با طبیعت و نوع تسخیر آن توسط انسان جهت مطالعه، ابتدا انواع ارتباط انسان با طبیعت مورد بررسی قرار گرفته و جایگاه باغ کتاب در نوع برخورد انسان با طبیعت (به عنوان روح مکان انسان ساخت) بیان می شوند.
معرفی باغ حیدرآباد مود بر اساس مطالعات پیمایشی،مصور و مکتوب
حوزه‌های تخصصی:
علت های وجودی باغ های ایرانی با توجه به ارتباط بین علت های مادی و فاعلی، همگی در راستای تأمین آسایش و لذت جویی انسان بوده است و در این راه از علت صوری هندسی و منظم بهرهگیری شده است، بنابراین میتوان گفت که غایت اولیه ساخت باغ ایرانی لذتجویی بوده است اما این غایت با گذشت زمان با غایت معنایی ترکیب شده و غایت نهایی به صورت یک بهشت مقدس نمود یافته است. اقلیم کویری در کنار میل به محرمانگی و اصل عدم مشرف بودن تواما با حفظ امنیت باعث ایجاد فضاهای درونگرا و اندرونی شده است باغ های این منطقه با اقلیم کویری در خدمت حاکمان و خوانین برای حکمرانی توأم با زندگی بوده است. منطقه کوهپایهای شرق بیرجند تا مود با توجه به حکومت خاندان امیریه و استقرار آن ها از امیرآباد گرفته تا اکبریه، رحیمآباد، بهلگرد، شوکت آباد، نوفرست، مود و ارتباطات سببی و نصبی خاندان مذکور تا دره هریوند باغ هایی را ایجاد کرده است. باغ حیدرآباد یکی از باغ های مذکور است. روش های گردآوری اطلاعات به روش کتابخانهای، پیمایشی، مصاحبه با مطلعان و استفاده از اسناد مکتوب و مصور میباشد. یافتهها نشان میدهد این باغ در حال حاضر تقریباً از بین رفته، قنات آن خشکیده، اعیان فرسوده و جرزهای باقیمانده توان نیارش گنبدها را از کف داده، اما هیبت آن هنوز در ذهن بیننده رسوخ کرده و نجوای دوران اقتدار آن انسان را به وجد میآورد مصالح آن اغلب از آجر و خشت است جهت قرارگیری سایت جنوب شرق به شمال غرب است این باغ در فاصله 30 کیلومتری بیرجند و در فاصله یک کیلومتری مود قرار دارد از نتیجهگیری مطالعات انجام شده این طور مشخص می شود که باغ حیدرآباد مود متعلق به خاندان امیریه و در حال حاضر نه سهم آن ملکی و سه سهم آن وقفی میباشد اما چون قنات آن خشکیده باغ نیز به تبع آن از نفس افتاده است. ریتم در قوس های مازهای و تیزهدار برقرار و پلان باغ متقارن میباشد سبک معماری آن ایرانی اسلامی و حدود ساخت آن به دوران قاجار بر میگردد از شاخصه های این باغ حضور آب، وجود فضای سبز با کاربری مثمر، شاه نشین در کنار استخر، وجود درختان پسته، عناب؛ کاج و بنه می باشد. جهت باغ برخلاف دیگر باغ های تاریخی بیرجندی شمالی جنوبی نمی باشد.
ارزیابی ادراک بصری کاربران، بر اساس هندسه منظم و نامنظم سازمان دهنده فضا(مقاله علمی وزارت علوم)
حوزه‌های تخصصی:
ادراک به عنوان یک فرایند شناختی به عوامل مختلفی از محیط وابسته است. انگاشته های ذهنی کاربر می تواند ادراک، شناخت و رفتار او در محیط را متاثر گرداند. سازماندهی محیط یکی از عوامل مهم در شکل گیری ارتباطات فضایی عناصر است که می تواند عامل مهمی در درک فرد از محیط پیرامون خود باشد. در این پژوهش به بررسی ابعاد مختلف ادراک، که بر اساس دیدگاه های نظریه پردازانی نظیر سیته، کالن، اسمیت و ... در چهار دسته شناختی، احساسی، تفسیری و ارزش گذاری تقسیم بندی شده، پرداخته شده است. هدف از انجام این پژوهش بررسی هندسه فضا به عنوان یکی از عوامل سازماندهنده محیط در ادراک کاربران است. لذا بر اساس آن، فضای باغ ارم شیراز که حاوی دو نوع هندسه منظم و نامنظم است مورد سنجش قرار گرفت. حضور کاربران بصورت مداوم در هر دو هندسه سبب شد تا بسیاری از متغیرهای مداخله گر زمانی و مکانی حذف گردند. روش تحقیق در این پژوهش از نوع ترکیبی کمی و کیفی و روش جمع آوری اطلاعات بر اساس برداشت های میدانی و پرسش نامه و مصاحبه می باشد. نتایج تحقیق نشان میدهد، ادراک بازدیدکنندگان در سه بعد احساسی، تفسیری و ارزش گذاری بین دو هندسه باغ متفاوت است. اما در بعد شناختی تفاوتی گزارش نشده است. همچنین بررسی ها نشان می دهد که در هندسه منظم بیشترین درک کاربران از نسبت مقیاس فضایی و میزان خوانایی محیط بوده در حالیکه در هندسه نامنظم عوامل احساسی و تنوع فضا بیشترین تاثیر را بر ادراک داشته است.
تأملی بر معیارها و مرجع تشخیص باغ در رویه دیوان عدالت اداری(مقاله علمی وزارت علوم)
منبع:
حقوقی دادگستری سال هشتاد و پنجم بهار ۱۴۰۰ شماره ۱۱۳
333 - 351
حوزه‌های تخصصی:
عموماً آراء دیوان در ارتباط با عنوان مالکانه «باغ»، حول محورِ شناسایی مرجع صالح برای تشخیص آن صادر شده است. در این خصوص، با تصویب «قانون اصلاح لایحه قانونی حفظ و گسترش فضای سبز در شهرها» در سال 1388 و تشکیل «کمیسیون ماده 7»، رویه ناصواب دیوان در شناسایی «کمیسیون ماده 12 قانون زمین شهری» به عنوان مرجع صالح برای تشخیص باغ اصلاح گردید. در مقابل و به دلیل برداشت های نادرست از قوانین حاکم، یکی از مسائلی که در نگاه قضات دیوان مغفول واقع شده است، توجه به ویژگی ها و ماهیت «باغ» بوده است. در متن حاضر، به بررسی رویه های متفاوت و گاه متهافت دیوان در خصوص مسائل فوق اشاره شده است. هم چنین، ماهیت «کمیسیون ماده 7» و تصمیمات آن به منظور شناسایی نهاد ناظر بر آن ها و نیز، مرجع تصمیم گیرنده در خصوص تغییر کاربری باغات، موضوعات دیگری هستند که در کنار شناسایی مرجع صالح به تشخیص باغات، دغدغه اصلیِ مقاله حاضر را شکل داده اند.