باغ مزار

باغ های ایرانی که بر اساس برخی از اسناد موجود، پیشینه آنها حداقل به دوران هخامنشی می رسد،همواره و در طول تاریخ ایران ویژگی ها و اصولی عام و اساسی داشتند که آنها را از سایر باغ ها در سرزمین های دیگر متمایز می سازد. برخی از این اصول مانند طرح چهارباغ و کاربرد شبکه های شطرنجی همواره در طراحی انواع باغهای ایرانی استفاده می شده است. از دوره قاجار به بعد به تدریج تحت تأثیر فرهنگ و معماری اروپا، چگونگی طراحی باغهای ایرانی دگرگون شد و فضاهایی پدید آمد که کاربرد خط و سطح های منحنی شکل و غیرمتقارن از ویژگی های اساسی آن به شمار می آید. اینگونه فضاهای سبز را به تقلید از اروپاییان پارک می نامیدند. نمونه هایی از آنها که در آغاز توسط اعیان و رجال مورد توجه قرار گرفتند و سپس در طراحی فضاهای سبز عمومی مورد توجه قرار گرفتند...

ورود اسام به هند از پل ایران، عناصر معماری جدیدی را نیز به معماری هند افزوده است؛ از جمله باغ ایرانی. به تبع تفاوت در نحوه ورود اسام به هند، خواه از طریق فتوحات امرای مسلمان خواه بزرگان تصوف، معماری مقابر اسامی آن دارای دو نوع متفاوت است. مقابر طبقه حاکم مسلمان در گونه باغ  مزار ساخته شده که متأثر از سنت با غسازی ایرانی، نماد گونه کلاسیک مقبر هسازی اسامی هند است. این مقابر به صورت عناصری شاخص )یادمانی( و جدا از بافت شهری ساخته شد هاند. از دیگر سو مقابر مشایخ و بزرگان تصوف به صورت بلافصل از کاربر یهای شهری مانند بازار، همساز و همنوا با بافت شهری ساخته شد هاند و گونه ارگانیک مقبر هسازی اسامی هند را شکل م یدهند. آنچه در این نوع از مقابر بیشتر به چشم م یآید، نه جنب ههای فرمال معماری، بلکه آیی نها و رسوم زایران مشتاق است. شاخ صترین وجه معماری این نوع از مقابر، باؤل یها هستند که عموماً در مجاورت مقابر قرار دارند.

شهر تاریخی اهر با قرارگیری در کریدور قدیمی تجاری منطقه ای در شمال غرب فلات ایران، تجسدی از آمیختگی ارزش های تاریخی، فرهنگی و طبیعی به صورت توأمان در پیکره اش می باشد. در این بین ارسن شیخ شهاب الدین اهری در سیر تکوین منظومه کالبدی و جنبه های بصری خویش از قرن ششم تا یازدهم ه.ق، تنها مجموعه خانقاهی آرامگاهی در این شهر است که تبلوری از ساختارهای هم پیوند یاد شده و مصداق عینی از نحوه اندیشه ورزی پیشینیان در امر صناعت محیط مصنوع به حساب می آید. لکن اغتشاش در هنجارهای محیطی محوطه و مداخلات کالبدی در آن با گسست ساختار تاریخی و روابط میان اجزای اثر طی سده اخیر متاثر از الگوهای نامتوازن توسعه شهری، موجب شکل گیری فضاهای بی هویت که فاقد عناصر بازگو کننده ارزش های تاریخی می باشد؛ گردیده است. در پژوهش پیش رو تلاش بر این بود برای نخستین بار کیفیت و ساختار فضایی محوطه ارسن شیخ شهاب و اجزاء معمارانه آن مشخص گشته و در ادامه به بازنمایی بصری کالبد باغ شیخ و عناصر ملزومه و دگرگونی های آن در گذر زمان پرداخت شود. در این مسیر جهت حصول معرفت به کیفیت چشم انداز عینی مجموعه، روش تفسیری تاریخی بر پایه اطلاعات کتابخانه ای(اسناد توصیفی) و مدارک تصویری بهره گرفته شده است. همچنین دست یابی به برخی اطلاعات کالبدی و فضایی جز از طریق بررسی و کاوش های میدانی میسر نبود. در نتیجه تحقیق مشخص گردید اقدامات عمرانی در محوطه مذکور از نیمه اول قرن هفتم ه.ق با احداث بنیان خانقاه آغاز و در نیمه اول قرن یازده ه.ق سازمان فضایی آن با ترتیب باغ شیخ بر پایه هنجارهای اصلی باغ ایرانی یعنی آب، گیاه، راه و استقرار و ساختمان تکمیل گشت. با تحلیل های انجام یافته، جزئیات انتظام و ارتباط فضایی عناصر انسان ساخت محیطی(مصنوع) و آراء معمارانه آن نسبت به هم در محوطه مجموعه همچون هندسه و نظام آبیاری بدست آمد. در این راستا بازخوانی کیفیت و ساختار محوطه مجموعه شیخ شهاب(باغ مترتب شده بر آن) می تواند به شناخت بخشی از ارزش های مغفول مانده در باغ سازی ایرانی در منطقه آذربایجان کمک نماید.