مطالب مرتبط با کلیدواژه

جامعه اسلامی


۶۱.

جامعه اسلامی مطلوب در اندیشه مقام معظم رهبری (با تاکید بر بیانیه گام دوم انقلاب اسلامی)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات انقلاب اسلامی سال هجدهم زمستان ۱۴۰۰ شماره ۶۷ 7-32
تعداد بازدید : ۲۱۵ تعداد دانلود : ۱۸۱
رهبر انقلاب اسلامی با بینش حکیمانه خود در برهه های زمانی مختلف و بیانات گوناگون از جمله بیانیه گام دوم انقلاب اسلامی، ضرورت ایجاد جامعه اسلامی مطلوب را خاطر نشان نموده اند. پژوهش حاضر با هدف تبیین جامعه اسلامی مطلوب در اندیشه مقام معظم رهبری شکل گرفته و به دنبال پاسخگویی به این سوال است که جامعه اسلامی مطلوب در اندیشه رهبری از بیانیه گام دوم انقلاب اسلامی دارای چه ابعاد، مؤلفه ها و مفاهیمی است؟ روش تحقیق، داده بنیاد بوده و جامعه آماری اختصاص به متن کامل بیانیه گام دوم انقلاب داشته و حجم نمونه شامل بخش هایی از بیانیه است که مقام معظم رهبری در آن به تشریح ویژگی ها یا خصیصه های جامعه اسلامی مطلوب می پردازد. روش گردآوری داده ها، کتابخانه ای و ابزار پژوهش، فیش برداری است. بر این اساس، تعداد 128 خصیصه (داده) برای جامعه اسلامی استخراج شد. نتایج کدگذاری ها، به ترتیب منجر به استخراج 36 مفهوم، 13 مؤلفه و 6 بُعد گردید.
۶۲.

ظرفیت های حکمت اسلامی در شناخت و ارزیابی مفاسد اخلاقی در جامعه(مقاله پژوهشی حوزه)

نویسنده:
منبع: معرفت فرهنگی اجتماعی سال ۱۳ زمستان ۱۴۰۱شماره ۱ (پیاپی ۵۳) 47-56
تعداد بازدید : ۱۳۵ تعداد دانلود : ۱۰۱
رشد و ارتقای مادی و معنوی در جامعه اسلامی منوط به رعایت نظم و ایفای متعهدانه و مسئولانه نقش ها و رعایت مقررات و هنجارهای قانونی و عرفی است. هرگونه اختلال در این فرایند منجر به بی تعادلی و کژکارکردهایی می شود که با نبود مدیریت، به آسیب های اجتماعی و در صورت گسترش، به مسئله و بحران اجتماعی تبدیل می شود. با توجه به تمایز فرهنگ ها، هر جامعه ای از ارزش ها و باورهای خاصی تبعیت می کند و اخلاق و مفاسد اخلاقی را در همان گفتمان معنا می کند. نوشتار حاضر درصدد شناخت و ارزیابی مقوله «مفاسد اخلاقی» به مثابه کژکارکردهای مختل کننده نظم قانونی و عرفی جامعه اسلامی با الهام از نظریه «اعتباریات» حکیم مسلمان علامه طباطبائی است. به نظر می رسد این نظریه با توجه به انسان شناسی اسلامی و توجه به غایت و فطرت به عنوان رویکردی بومی با زیست جهان ایرانی اسلامی سازگار تر است. روش تحقیق در این نوشتار اسنادی و توصیفی تحلیلی است.
۶۳.

عدالت اجتماعی از دیدگاه آیت الله جوادی آملی و علامه طباطبائی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: سراج منیر سال سیزدهم بهار و تابستان ۱۴۰۱ شماره ۴۴ 139 - 164
تعداد بازدید : ۲۲۴ تعداد دانلود : ۱۲۹
یکی از برجسته ترین نیازهای انسان در زندگی اجتماعی، زندگی کردن در محیطی است که همواره از قسط و عدل در جامعه برخوردار باشد. عدالت اجتماعی باعث می شود تا افراد جامعه در پرتو تعالیم و قوانین ارزشمند رشد کنند. از سویی، عدالت اجتماعی، از جمله اهداف مهم اسلام و اهمیت آن تا به آنجاست که یکی از بنیادهای مذهب شیعه به شمار می آید. در این جستار، سعی بر آن است تا عدالت اجتماعی از دیدگاه آیت الله جوادی آملی و علامه طباطبائی بررسی شود. بر اساس این دو دیدگاه، همه انسان ها خواستار عدالت هستند و عدالت به عنوان مؤلفه ای مهم در همه ساختار هستی وجود دارد و موجب رشد فرد و جامعه و نیز تداوم زندگی فردی و اجتماعی می شود. در این پژوهش که به روش توصیفی تحلیلی صورت پذیرفته است، علاوه بر اختلاف دیدگاه ها در برخی موضوعات، می توان به مهم ترین نتایج بین دو دیدگاه در «تحلیل عقلی زندگی اجتماعی»، «جهاد»، «رفع اختلاف ها»، «دستور به برپایی قسط و عدل در جوامع انسانی» و «ارتباط حق و قانون» اشاره کرد.
۶۴.

تحلیل و بررسی مداخله حقوق جزا در کنترل پوشش بانوان (با تکیه بر چالش چارشنبه های سفید)

نویسنده:
منبع: دستاوردهای نوین در مطالعات علوم انسانی سال پنجم آبان ۱۴۰۱ شماره ۵۴ 127 - 141
تعداد بازدید : ۱۵۱ تعداد دانلود : ۱۸۳
هدف از انجام این تحقیق تحلیل و بررسی مداخله حقوق جزا در کنترل پوشش بانوان (با تکیه بر چالش چارشنبه های سفید) بود. رفتار بهنجار و رعایت آن در جامعه اسلامى با عنوان «حجاب»(پوشش اسلامى)یکى از ضروریات دین و از حقوق مسلم جامعه اسلامى است. برخى از رفتارهاى نابهنجار در سطح اجتماع، ارتباط تنگاتنگى با امنیت، عفت عمومى، سلامت اخلاقى و نظم جامعه دارند که «عدم رعایت حجاب شرعى» در جامعه یکى از مهم ترین این رفتارهاست. قانونگذار با درک آثار منفى «عدم رعایت حجاب شرعى» و ضرورت رعایت آن،«عدم رعایت این قاعده اسلامی را در معابر و انظار عمومى» جرم شناخته وبراى آن مجازات مقرر فرموده است و وفق(تبصره ماده ۶۳۸ ق.م.ا) براى آن ضمانت اجرا در نظر گرفته است. این جرم همچون سایر جرایم، داراى سه رکن قانونى، مادى و روانى است و واجد حیثیت عمومى بوده و غیر قابل گذشت است و از جرایم مطلق و آنى به شمار مى رود، بنابراین نیاز به جرم شناختن این رفتار و تعیین مجازات با توجه به قاعده فقهى و حقوقى«قبح عقاب بلابیان»،«اصل اباحه»،«اصل قانونى بودن جرائم ومجازاتها» آیات قرآنى و روایات تبیین گشته است.
۶۵.

چشم اندازها (اسطوره ها) و بایسته های تغییرات اجتماعی از منظر گفتمان های اسلام گرا(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: نظریه های اجتماعی متفکران مسلمان دوره پنجم پاییز و زمستان ۱۳۹۴ شماره ۲ 329 - 353

کلیدواژه‌ها: تغییرات اجتماعی جهان اسلام بیداری اسلامی گفتمان اسلام گرایی جامعه اسلامی تمدن نوین اسلامی مدرنیته اسلامی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۳۰ تعداد دانلود : ۸۲
در گفتمان های اسلام گرا، تغییرات اجتماعی جهان اسلام جهت، معانی و بایسته های متفاوتی به خود گرفته است. این مقاله با استفاده از روش تحلیل گفتمان لاکلا و موفه نظام معنایی خرده گفتمانهای اسلام گرا را در قالب خرده گفتمانهای نوگرا، اصل گرا، و تمدن گرا (با تکیه بر اسناد موجود از سوژه های سیاسی مؤثر در شکل گیری آنها) بررسی نموده و اسطوره و بایسته هایی که هریک برای تغییرات اجتماعی در جهان اسلام ترسیم می کنند را ارائه نموده است. هرچند نشانه بیداری اسلامی به عنوان منبع و جهت این تغییرات در خرده گفتمانهای اسلام گرا مفصل بندی شده با این وجود با توجه به نظام معنایی متفاوت آنها، اسطوره(چشم انداز) و بایسته هایی که هریک برای به ثمر رسیدن آن مطرح می کنند متمایز می باشد. بر اساس دستاوردهای این مقاله اسطوره ای که گفتمان نوگرایی برای این تغییرات ترسیم می کند تحقق «مدرنیته اسلامی»، اسطوره گفتمان اصل گرایی«بازگشت به جامعه اسلامی» (به همان سبک موجود در سنت سلف صالح) و اسطوره تمدن گرایان نیز ایجاد «تمدن نوین اسلامی» می باشد. از آنجا که هیچ یک از این گفتمانها تا کنون نتوانسته اند به عنوان گفتمانی هژمونیک در جهان اسلام مسلط شوند لذا چشم انداز تغییرات اجتماعی در معرض رقابت های گفتمانی قرار دارد. 
۶۶.

جامعه پردازی درگامِ دوم انقلاب اسلامی با نظریه «نظام انقلابی»(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: نظریه های اجتماعی متفکران مسلمان دوره نهم پاییز و زمستان ۱۳۹۸ شماره ۲ 281 - 302

کلیدواژه‌ها: جامعه پردازی مقام معظم رهبری انقلاب اسلامی جامعه اسلامی نظام انقلابی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۶۶ تعداد دانلود : ۱۰۵
رسالت جدید ملت ایران در «گام دوم انقلاب» و فصل جدید زندگی جمهوری اسلامی، با ورود به دهه پنجم بعد از پیروزی انقلاب اسلامی، جامعه پردازی است. مرحله ای که بعد از نظام سازی و دولت سازی مقدمه تمدن اسلامی-ایرانی در شکل نوین آن و مطلع بایسته ی طلوع خورشید ولایت عظمی بوده و مناسبات زندگی اجتماعی انسان ها را در هزاره جاری تحت تأثیر قرار می دهد. اما این جامعه سازی خود مبتنی بر شعارهای انقلاب اسلامی ، روحیه و حرکت انقلابی است، سوالی که در این میان ارزش طرح و بررسی دارد این است که آیا میان «جوشش انقلابی» که مقتضای تحرک، بسیج، خصال جهادی، حرکت و تغییر خواهی مستمر است و «جامعه سازی» که برایند نظم و ثبات اجتماعی است، تضاد و تنافری وجود ندارد؟ در مقام پاسخ به این سوال و با روش توصیفی و تحلیلی با ابتنا به اندیشه مقام معظم رهبری به دست آمد که میان انقلابی گری و نظم اجتماعی و حتی نظم سیاسی تضاد و تنافری وجود ندارد، بلکه اتفاقاً از بایسته های شکل دهی به جامعه مطلوب در اندیشه های اجتماعی آیت الله خامنه ای ، انقلابی گری نظام اسلامی در معنای واقعی آن است.
۶۷.

سبک زندگی در مراحل تکاملی پیش روی انقلاب اسلامی از منظر آیت الله خامنه ای(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: نظریه های اجتماعی متفکران مسلمان دوره دهم پاییز و زمستان ۱۳۹۹ شماره ۲ 251 - 271

کلیدواژه‌ها: سبک زندگی انقلاب اسلامی ایران مراحل تکاملی انقلاب اسلامی دولت اسلامی جامعه اسلامی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۸۰ تعداد دانلود : ۸۵
سبک زندگی یک جامعه، مهم ترین ظهور بعد هنجارین و نرم تمدن است. آیت الله خامنه ای از اوایل دوران زعامت بر وجوه مختلف رفتاری، نمادین و ظهورات فرهنگ از جمله سبک زندگی تاکید داشته اند. موضوع این مقاله متمرکز بر سبک زندگی در منظومه فکری آیت الله خامنه ای، بر مبنای سخنرانی های و بیانیه های موجود از ایشان است. از نظر ایشان ما در مراحل پنج گانه تکاملی، از دو مرحله ی اول یعنی پیروزی انقلاب اسلامی و نظام سازی اسلامی عبور کرده ایم و در مرحله ی سوم و دولت اسلامی به سر می بریم. پس از آن به مرحله ی جامعه اسلامی و نهایتاً تمدن اسلامی خواهیم رسید. هدف این مقاله بررسی تحلیلی شاخص های سبک زندگی در مراحل پیش روی تکاملی انقلاب اسلامی از منظر آیت الله خامنه ای است. روش ما رویکرد تحلیل اسنادی مبتنی بر داده هایی است که به شکلی منقح و نمایه شده در پایگاه حفظ آثار آیت الله خامنه ای موجود است. نتیجه ی این پژوهش نشان می دهد که در مراحل پیش روی تکامل انقلاب، مهم ترین شاخص های سبک زندگی مرتبط با مسئولان «سلامت اعتقادی و اخلاقی»، «روحیه ی خدمت به خلق»، «عدالت» و «سلامت اقتصادی» و در ارتباط با مردم عبارت است از «امر به معروف و نهی از منکر»، توجه به مقوله ی «تعلیم و تربیت» و همچنین «استمرار انقلاب» و ارزش های اساسی آن است. شاخص های مرحله ی نهایی انقلاب چیزی جدای از شاخص های مرحله ی چهارم نیست.
۶۸.

دعا در ایجاد وحدت و همدلی در جامعه اسلامی

نویسنده:
منبع: دعاپژوهی سال دوم بهار و تابستان ۱۴۰۱ شماره ۲ 124 - 133

کلیدواژه‌ها: دعا وحدت همدلی جامعه اسلامی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۶۹ تعداد دانلود : ۲۱۶
از مهم ترین عوامل پیروزی و سعادت هر جامعه ای، وحدت و همدلی در میان اعضای آن جامعه می باشد و عوامل متعددی در ایجاد و تقویت آن نقش دارد که بررسی و پژوهش پیرامون آن با توجه به اهمیت موضوع، ضروری می باشد. از طرفی این سؤال مطرح است که نقش دعا به عنوان یکی از اعمال عبادی در دین که روایات از آن به عنوان تغییردهنده قضای حتمی یاد کرده و اثرات آن در موارد بسیاری، در قالب پژوهش های متعدد به اثبات رسیده است، در ایجاد وحدت و همدلی در جامعه اسلامی چیست و این که موارد وحدت بر محور دعا و در محتوای ادعیه کدام است. این پژوهش با روش توصیفی تحلیلی و رویکرد عقلی - برهانی و نقلی - وحیانی به بررسی نقش دعا در ایجاد و تقویت وحدت و همدلی در جامعه اسلامی پرداخته است و نشان می دهد که دعا از عوامل مؤثر بر وحدت و همدلی در جامعه اسلامی بوده و در موارد متعددی دعا می تواند نقشی محوری در ایجاد این مهم ایفا کند. موارد متعدد دعا پیرامون وحدت و همدلی در میان محتوای ادعیه وارده از معصومین (علیهم السلام) نیز بیانگر نقش قابل توجه دعا در تحقق وحدت و همدلی در جامعه اسلامی است.
۶۹.

تحلیل فقهی حکم قصاص مسلمان در برابر قتل شهروندان اهل ذمّه در جامعه اسلامی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهش حقوق کیفری سال یازدهم زمستان ۱۴۰۱ شماره ۴۰ 125 - 151

کلیدواژه‌ها: قصاص مسلمان اهل ذمه روایات متعارض جامعه اسلامی فقه امامیه

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۷۴ تعداد دانلود : ۱۶۶
در فقه اسلامی یکی از شروط اعمال مجازات قصاص، تساوی جانی و مجنی علیه در دین است. در فقه امامیه دو دیدگاه کلی در این زمینه وجود دارد؛ اکثر فقهای امامیه معتقد به عدم قصاص مسلمان در برابر قتل اهل ذمه هستند. براین اساس مطابق رأی مشهور فقهای امامیه، مسلمان در صورت قتل اهل ذمه، قصاص نمی شود مگر آنکه به کشتن آنها عادت پیدا کرده باشد که در این صورت به مجازات مرگ محکوم خواهد شد. در مقابل این دیدگاه، نظریه قصاص مسلمان در برابر قتل اهل ذمه متعلق به شیخ صدوق است که مطلقا معتقد به جواز قصاص مسلمان در برابر کفار ذمی است. طرفداران هر دیدگاه برای اثبات نظریه خود به ادله ای همچون کتاب، سنت و اجماع استناد کرده اند اما دلیلی که بیشترین بحث و اختلاف را در این زمینه برانگیخته، وجود روایات متعارض در این موضوع است. دسته ای از روایات بر عدم قصاص مسلمان در برابر ذمی مگر در حالت عادت وی به قتل اهل ذمه دلالت داشته و دسته ی دیگر بر قتل مسلمان در برابر ذمی بطور مطلق دلالت دارد. در این نوشتار ضمن پرداختن به دیگر ادله، بررسی سندی و محتوایی روایات متعارض صورت گرفته و نهایتا دسته دوم روایات که مورد تایید شیخ صدوق (ره) نیز بوده، مورد قبول قرار گرفته است.
۷۰.

مساله عدالت در آراء جان رالز و شهید بهشتی

نویسنده:
منبع: سیاست پژوهی جهان اسلام دوره سوم زمستان ۱۳۹۵ شماره ۵ 93 - 105

کلیدواژه‌ها: عدالت جان رالز شهید بهشتی لیبرالیسم جامعه اسلامی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۴۵ تعداد دانلود : ۹۰
در اداره ی جوامع بشری آن چه که بیش از سایر امور،  آموزه های اجتماعی و حکومتی را به خود معطوف نموده مقوله مهم و بنیادین «عدالت»است. از میان اندیشمندان لیبرال می توان به «جان رالز)»،(1921-2002م) اشاره کرد که در تلاش بود تا به گونه ای اصول لیبرالیسم و آرمان عدالت خواهی را جمع نموده و راهی برای جلوگیری از نابرابری بیابد. در میان متفکران و اسلام شناسان بزرگ معاصر،شهید بهشتی(1307-1360ش) بدلیل آشنایی بیشتر با دنیای جدید و ارائه نظریه عدالت در نظام اسلامی قابل توجه است.این نوشتار در صدد پاسخ به این پرسش است که در آراء جان رالز و سیدمحمد حسینی بهشتی به مساله عدالت چگونه توجه می گردد؟ و بیان عدالت در اندیشه این دو اندیشمند چگونه است؟ مفروض بحث بر اساس نوع نگرش هریک به هستی و جهان در چند قالب قابل طرح است: - شهید بهشتی در جامعه اسلامی، زیربنای همه عدل ها را اخلاق می داند، به طوری که «اگر در یک مقطعی از زمان دیدیم که عدل اخلاقی را باید قربانی کنیم تا به عدل اجتماعی یا عدل اقتصادی برسیم، حق نداریم اولویت را به عدل اقتصادی و اجتماعی بدهیم و عدل اخلاقی را قربانی کنیم». - رالز از بین پارادایم های مختلف فکری ، فلسفه اخلاق کانت را به عنوان مبحثی قابل توجه برای احیای اصولی لیبرالیسم انتخاب کرده و از عناصرکانتی مانند آزادی انسان و عامل اخلاقی، استفاده نموده و نقطه عزیمت خود را نقد مکتب فایده گرایی قرار داده است. 
۷۱.

رهیافت تاریخی عوامل مؤثر برتحقق نقش های محول اجتماعی زنان در جامعه عصر نبوی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: زن در فرهنگ و هنر دوره ۷ زمستان ۱۳۹۴ شماره ۴ 507 - 520

کلیدواژه‌ها: تاریخ صدر اسلام جامعه اسلامی نقش زنان نقش محقق نقش محول

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۰۴ تعداد دانلود : ۶۹
نقش های محول و نقش های محقق دو گونه نقش قابل بررسی در حیات اجتماعی بشرند. در جامعه اسلامی، بخشی از این نقش ها بر اساس آیات و روایات به زنان واگذار شده است که جامعه شناختی نقش های محوّل زنان در جامعه اسلامی نام گرفته اند. این نقش ها تابع شرایط اجتماعی با مقتضیات دین مبین اسلام و متکی بر زمینه ها و عواملی در اجتماع اسلامی اجرا و تقویت شده اند، برخی از این عوامل احکام امضایی رسول الله(ص) بوده اند و متکی بر مقتضیات و عوامل فطری پیش تر در جامعه، چه به صورت اساسی و چه به گونه کم اثر، وجود داشته اند. برخی از این نقش ها هم به صورت تأسیسی در اسلام ایجاد شده اند و دین مقدس اسلام ضمن اعطای این نقش ها تلاش کرده است با احاله آن ها به زنان ضمن برکشیدن موقعیت ایشان بر مکانت و جایگاه اجتماعی این قشر مؤثر بیفزاید. آنچه مقرر است این مقاله بدان بپردازد، تشریح و تبیین احکام امضایی و تأسیسی اسلام و رسول خدا(ص) در تقویت و تفویض نقش محوّل به زنان جامعه اسلامی است که با روش توصیفی تحلیلی متکی بر منابع تاریخی به پرسش های مطرح پاسخ مستدل داده خواهد شد.
۷۲.

بدعت در تفاسیر قرآن کریم(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات قرآنی سال یازدهم بهار ۱۳۹۹ شماره ۴۱ 69 - 87

کلیدواژه‌ها: برداشت سیاسی رسول اکرم (ص) دوران خلافت جامعه اسلامی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۹۵ تعداد دانلود : ۴۹
بدون تردید بررسی عالمانه و منتقدانه ریشه ها و علل اجتماعی، سیاسی و... برداشت ها و تفسیرهای گوناگون از قرآن کریم، نقشی بسیار مهم در بازشناخت تاریخی عوامل اصلی و بنیادین شکل گیری تفکرات، نحله ها و فرقه های مختلف در جامعه اسلامی داشته است. با این تفاصیل هدف مقاله حاضر بررسی برداشت های متفاوت سیاسی از آیات قرآن کریم پس از رحلت رسول گرامی اسلام است. در این راستا ضمن بررسی منابع و مآخذ متقدم و تکیه بر مستندات تاریخی، مطالب لازم در فیش های مختلف فراهم آمده و سپس با نگاهی توصیفی، تحلیلی مطالب پژوهش تدوین و تبیین گردید. به منظور روشن شدن نگرش های افراطی سیاسی به آیات و روایات بعد از رحلت پیامبر که ضربات جبران ناپذیری بر امت اسلامی وارد کرد. در ابتدا زمینه های پیدایش روش های متفاوت تفسیری، روش تفسیر قرآن به قرآن و روش روایی بررسی شد. در ادامه به مبحث نقل و کتابت حدیث در زمان حضرت رسول(ص) و منع نقل و کتابت حدیث در دوره خلافت ابوبکر ، عمر و عثمان پرداخته شد.
۷۳.

آسیب شناسی مبانی عقلی- اجتماعی اجرای امر به معروف و نهی از منکر با تأکید بر قرآن و حدیث(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات قرآنی سال دوازدهم زمستان ۱۴۰۰ شماره ۴۸ 313 - 335

کلیدواژه‌ها: تغییر ارزشی معروف و منکر جامعه اسلامی قرآن نهج البلاغه

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۵۲ تعداد دانلود : ۱۲۰
در این پژوهش به تبیین و تحلیل بررسی علل و انگیزه های خودداری مردم از اجرای امر به معروف و نهی از منکر از منظر قرآن کریم و نهج البلاغه، آسیب شناسی روش های کاربردی و تأثیر این روش ها در اجرای صحیح امر به معروف و نهی از منکر، آسیب شناسی علل و عوامل عدم موفقیت در اجرای فریضه امر به معروف و نهی از منکر و واکاوی مبانی عقلی- اجتماعی آن ها پرداخته شده است. اهداف تحقیق عبارت بوده اند از بررسی معنا و مفهوم امر به معروف و نهی از منکر و بررسی عواملی خودداری مردم از امر به معروف و نهی از منکر از منظر قرآن کریم و نهج البلاغه. فرضیه های تحقیق عبارت بوده اند از رفاه طلبی، ترس از ضررهای مالی و جانی، طمع و واگذاری مسئولیت بر عهده دیگران از علل خودداری مردم از امر کردن به معروف و نهی از منکر در جامعه اسلامی می باشد. روش انجام این پژوهش، تحلیل اسنادی بوده و با شیوه کیفی مورد تحلیل قرار گرفته است.
۷۴.

بررسی قرآنی نقش آرامش آفرین صداقت و مستثنیات آن در جامعه اسلامی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: قرآن و علوم اجتماعی سال دوم پاییز ۱۴۰۱شماره ۳ (پیاپی ۷) 32 - 55

کلیدواژه‌ها: آرامش قرآن کریم صداقت اضطراب جامعه اسلامی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۵۶ تعداد دانلود : ۱۱۹
بر اساس آیات و روایات، یکی از فنهای اساسی و بسیار مهم در باب تحصیل آرامش در جامعه اسلامی، صداقت است که افراد از آن غافل هستند یا درک صحیحی از نقش آن ندارند. یکی از سؤالات اساسی آن است که آیات و روایات چگونه از طریق مؤّلفه رفتاری صداقت و موارد استثنای آن، اسباب ایجاد آرامش در جامعه را فراهم مینمایند؟ هدف این تحقیق نشان دادن نقش مؤّلفه رفتاری صداقت در تحصیل آرامش فردی و جمعی با روش توصیفی- تحلیلی و مبتنی بر آیات و روایات است. بر این اساس، نخست تفاوت بنیادی دین اسلام با مکاتب اخلاقی در صداقت مطرح و پسازآن اقسام صداقت و ابعاد هر یک در تحصیل آرامش در جامعه بررسی گردید. به جهت ارائه بستهای جامع، درنهایت، رفتارهای جایگزین صداقت در موارد خاص و موارد استثنای صداقت و نقش آنها در تحصیل آرامش افراد جامعه نیز موردبررسی قرار میگیرد. ازجمله نتایج تحقیق از منظر آیات و روایات آنکه: صداقت دو بعد فردی و اجتماعی دارد که هر یک نقشی بسزا در تحصیل آرامش دارد. ازجمله مؤّلفههای رفتاری جایگزین صداقت میتوان به توریه و دقیق صحبت نمودن اشاره نمود که هر یک میتوانند در برخی مواضع در جامعه آرامش آفرین باشند. موارد استثنایی مؤلفه رفتاری صداقت هم اموری همچون مصلحت حفظ جان، مال و آبرو، مصلحت اصلاح ذاتالبین، خدعه در حرب و ایجاد الفت در میان خانواده است.
۷۵.

تحقق جامعه اسلامی از دیدگاه مقام معظم رهبری مد ظله تعالی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: نظریه های اجتماعی متفکران مسلمان سال دوازدهم زمستان ۱۴۰۱ شماره ۴ 57 - 74

کلیدواژه‌ها: توحید جامعه اسلامی راهبرد روش داده بنیاد مقام معظم رهبری

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۸۸ تعداد دانلود : ۱۱۴
یکی از مراحل تبلور اسلام در جوامع از دیدگاه مقام معظم رهبری، تحقق جامعه اسلامی است که پیش از تحقق تمدن اسلامی ایجاد می شود. در پژوهش حاضر به روش کیفی و با استفاده از روش داده بنیاد به این پرسش اساسی پاسخ داده می شود که جامعه اسلامی چگونه محقق می شود. این مقاله با بررسی کامل کتاب طرح کلی اندیشه اسلامی در قرآن و بیانات رهبر انقلاب درباره جامعه اسلامی به صورت تمام شماری در فاصله سال های 1368 تا 1398، به تدوین الگویی درباره تحقق جامعه اسلامی از دیدگاه ایشان می پردازد. در این پژوهش، مقوله علی تشکیل جامعه اسلامی، توحید است که در بستر ولایت، رهبر، حاکم جامعه و عناصر مؤمن تحقق می یابد. مقوله های جهالت، طاغوت، خلقیات فاسد و شرک نیز به عنوان مقوله مداخله گر شناسایی شده اند. راهبردها برای تحقق یگانه پیامد تشکیل جامعه اسلامی یعنی تکامل آحاد جامعه، اطاعت از خدا و پیامبر (ص) (بندگی خدا)، ایمان، هجرت، مجاهدت، صبر، صلات، استقامت، دشمن شناسی، تکلیف شناسی، عزت، عقلانیت، تشبه به پیامبر اکرم (ص)، تبیین اسلام و احکام اسلامی، تدوین فقه حکومتی، تعلیم، تعلم و تزکیه است.
۷۶.

نقش شاخص های تربیت دینی آیات امامت بر شکل گیری جامعه آرمانی اسلامی

نویسنده:
منبع: مطالعات دین پژوهی سال ۶ پاییز و زمستان ۱۴۰۱ شماره ۱۲ 49 - 74

کلیدواژه‌ها: امامت تربیت تربیت دینی جامعه آرمانی آیات امامت جامعه اسلامی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۲۱ تعداد دانلود : ۸۶
 در وصف بعثت پیامبر(ص) و نصب امامان معصوم (ع) هدیه ای الهی است آیاتی در قرآن آمده است که درصورت الگو گیری بشر از آنها آرزوی دیرینه او یعنی، تشکیل جامعه آرمانی اسلامی با هدف ایجاد فرصت برای دستیابی به هدف اصلی خلقت که در گرو معرفت الهی است محقق خواهد شد. نوشتار حاضر باروش توصیفی-تحلیلی و با بهره گیری از تفاسیر و منابع کتابخانه ای درصدد پاسخ گویی به این پرسش است که شاخه های تربیتی آیات مربوط به امامت در تحقق جامعه مورد انتظار اسلامی چگونه منشأ اثر است. یافته های پژوهش نشان می دهد باتوجه به شاخص های تربیتی آیات امامت که ناظر به خود مقام امامت و هدایتگری انسان است، مردم و مسئولان جوامع اسلامی باید با داشتن روحیه ولایت پذیری و اطاعت از امام در رشد معنوی و مادی افراد جامعه تلاش کنند.
۷۷.

تأثیر زندگی کوخ نشینی و کاخ نشینی بر انسان (مردم و جامعه) از منظر امام خمینی (ره)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: نظریه های اجتماعی متفکران مسلمان سال ۱۳ پاییز ۱۴۰۲ شماره ۳ 83 - 98

کلیدواژه‌ها: تجمل پرستی جامعه اسلامی کاخ نشینی کوخ نشینی مستضعفان

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۳۷ تعداد دانلود : ۱۰۲
پژوهش حاضر درباره موضوع «تأثیر زندگی کوخ نشینی و کاخ نشینی بر انسان (مردم و جامعه) از منظر امام خمینی (ره)» انجام شده است. هدف پژوهش، بررسی ماهیت و چگونگی کوخ نشینی و کاخ نشینی و تأثیر آن ها بر زندگی اجتماعی و رفتار انسان است که از منظر امام خمینی (ره) به آن ها پرداخته شده است. روش پژوهش با رویکرد کیفی و طرح تحقیق «تحلیل اسنادی» است. برای انجام پژوهش بر منابع دست اول تمرکز شده است که مبانی اعتبار پژوهش هستند. یافته های پژوهش نشان می دهد در جامعه اسلامی، کاخ نشینی و زندگی به این سبک فساد و برای جامعه مضر است؛ زیرا موجب ایجاد فاصله در اجتماع، بی اعتمادی عمومی، تضعیف همبستگی و انسجام اجتماعی، ایجاد حس بی عدالتی و درنهایت تضاد و تعارض در جامعه می شود، اما کوخ نشینی و داشتن این روحیه سبب همبستگی، انسجام و اعتماد در جامعه می شود و بستر مشارکت هرچه بیشتر را فراهم می کند؛ زیرا هدف از هر اقدام و مشارکتی رضای خداوند است و چنین امری علاوه بر اینکه در کنشگر ایجاد انگیزه می کند سبب بازتولید مشارکت و فعالیت بیشتر در خدمت جمع و جامعه می شود. براساس نتایج پژوهش، جامعه ای با روح کوخ نشینی پایدار است و رشد و توسعه خواهد یافت و همچنین دشمنان، در بحران ها از جمله جنگ ها، فتنه ها و کارشکنی ها نمی توانند خدشه ای به آن وارد کنند؛ زیرا مردم و حاکمیت در قالب کلیتی منسجم، هر ضربه ای را نمی پذیرند و آن را دفع می کنند.
۷۸.

تحلیلی شهودگرایانه بر قلمرو آزادی های سیاسی در جامعه اسلامی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهش های راهبردی سیاست سال ۱۱ زمستان ۱۴۰۲ شماره ۴۸ (پیاپی ۷۷) 7 - 38

کلیدواژه‌ها: حدود آزادی آزادی سیاسی جامعه اسلامی شهودگرایی فرضی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۰۶ تعداد دانلود : ۱۰۴
یکی از مسائل مناقشه برانگیز در حوزه مدیریت جمعی، تعیین قلمرو آزادی های فردی و اجتماعی در جوامع بشری است. پرسش اصلی این است که «در جامعه اسلامی، محدوده آزادی های سیاسی تا کجا است؟» در واقع مقصود این جستار، ترسیم حریم آزادی های خصوصی و اجتماعی در جامعه و دولت اسلامی است تا به مدد تعیین خطوط قرمز میان امور خصوصی و عمومی، اولاً در بخش قانونگذاری با پرهیز از تصویب طرح ها و لوایح بی مبنا، گنگ و مبهم، قوانین شفاف تر و دقیق تری به تصویب برسد و دوم اینکه آحاد جامعه نیز به دور از برداشت های شخصی، کژفهمی ها و تفسیر به رأی نسبت به قلمرو آزادی های سیاسی شناخت بهتری پیدا کنند. شایان ذکر است که مقاله به روش کتابخانه ای و بر مبنای یک چارچوب مفهومی شهودگرایانه فرضی نگاشته شده است. به طور کلی یافته های این پژوهش گویای آن است که از دیدگاه دینی، دولت اسلامی در امور سیاسی- اجتماعی بر آزادی تفکر، آزادی تحقیق، آزادی بیان در محافل علمی و حتی آزادی عقیده تأکید دارد اما افراد در مقوله آزادی بیان در عرصه تبلیغات و کنش سیاسی، بایستی تابع مصالح عمومی و منافع ملی باشند.
۷۹.

جریانشناسی فکری و فرهنگی جامعه اسلامی در عصر خلافت امام علی(ع)

نویسنده:
منبع: جستارهای تاریخ اسلام سال ۲ بهار و تابستان ۱۴۰۱ شماره ۳ 101 - 120

کلیدواژه‌ها: جریان شناسی جریان های فکری و فرهنگی امت اسلامی جامعه اسلامی خلافت امام علی (ع)

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۷۹ تعداد دانلود : ۶۲
جریان شناسی تاریخی، به عنوان راهی برای شناخت بخشی از جامعه اسلامی، شیوه ای علمی است که باید در دوره های مختلف به کار گرفته شود. شناخت بهتر دوره خلافت امام علی(ع) نیز مستلزم آگاهی ما از جریان های این زمان است؛ به ویژه که در این دوره، برای نخستین بار جریان های دینی گوناگون، در کنار هم ظهور و بروز یافتند. در این پژوهش، پس از بیان مفهوم شناسی جریان، مبانی نظری این بحث، ارائه شده و سپس به معرفی و توصیف دقیق جریان های فکری و فرهنگی پرداخته می شود. جریان فرهنگی قاعدین، جریان فکری فرهنگی قراء، جریان فکری طرفدار اموی، جریان فکری و فرهنگی خوارج و جریان فکری غلات، از عمده ترین و مهم ترین جریان های فکری و فرهنگی دوران خلافت امام علی(ع) محسوب می شوند که هرکدام به تفصیل، بحث و شرح داده می شوند. از مجموع جریان هایی که معرفی می شوند می توان از چگونگی جریان دینی در این دوره آگاهی یافت. 
۸۰.

نقش ظلم در سقوط جامعه اسلامی با تکیه بر آیات ۴۵ تا ۵۲ سوره نمل با تأکید بر بیانیه گام دوم انقلاب

نویسنده:
منبع: مطالعات قرآنی نامه جامعه سال ۱۹ تابستان ۱۴۰۰ شماره ۱۳۸ 125 - 140

کلیدواژه‌ها: ظلم سقوط جامعه اسلامی بیانیه گام دوم انقلاب

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۴ تعداد دانلود : ۳۶
طبق بیانیه گام دوم انقلاب، یکی از شعارهای اصلی انقلاب اسلامی که نقش مهمی در ادامه آن دارد، شعار عدالتاست و یکی از مهمترین عوامل تهدیدکننده عدالت و در نتیجه، سقوط جامعه اسلامی، رواج ظلم در جامعه است. آیاتشریفه ۴۵ تا ۵۲ سوره مبارکه نمل، از جمله آیات کلیدی هستند که در آنها، ظلم، یکی از عوامل سقوط جامعه معرفیشده است. ازآنجاکه دنیای امروز، دنیای پر از ظلم در همه سطوح فردی، اجتماعی، سیاسی و اقتصادی است، یقیناًآ گاهی بخشی جوامع بشری در شناخت پیامدهای ظلم می تواند در ریشه کن ساختن آن و ایجاد جامعه اسلامی نقشمؤثری داشته باشد. نوشتار پیش رو درصدد است با روش توصیفی - تحلیلی، در ذیل آیات مذکور، به بررسی و تحلیلنقش ظلم در سقوط جامعه اسلامی بپردازد. از رهگذر مطالعه و تحلیل تفاسیر ذیل این آیات به دست آمد که ظلم،پیامدهای جبرا ن ناپذیری برای جامعه اسلامی به دنبال دارد؛ از جمله: باعث ایجاد اختلاف و تفرقه و در نتیجه، تحریفحقایق دینی می شود، نعمت های الهی زائل می گردد، امنیت اجتماعی از بین می رود، ظالمان بر جامعه اسلامی چیرهمی شوند و در نهایت، این عوامل، منجر به سقوط تدریجی جامعه اسلامی می شوند.