پیامدهای گردشگری

هدف تحقیق حاضر ارزیابی پیامدهای گسترش گردشگری در نواحی روستایی است که به صورت مطالعه موردی در روستای زیارت شهرستان گرگان در استان گلستان به انجام رسیده است. تحقیق کمی حاضر از لحاظ هدف کاربردی، از لحاظ میزان و درجه کنترل، میدانی و از لحاظ نحوه جمع آوری اطلاعات نیز از نوع تحقیقات توصیفی و غیر تجربی می باشد،که بر مبنای راهبرد پیمایش و به صورت تک مقطعی به انجام رسیده است. جامعه آماری این پژوهش کلیه ساکنان بومی و محلی روستای زیارت است که به روش جدول کرجسی و مورگان تعداد 192 نفر از آنها به صورت تصادفی انتخاب شدند. از ابزار پرسشنامه و روش مصاحبه برای جمع آوری داده های مورد نیاز استفاده گردیده است. روایی صوری و محتوایی پرسشنامه بر پایه نظرات گروهی از متخصصان گردشگری استان مورد بررسی و تایید قرار گرفت. نتایج نشان داد که چهار عامل پیامدهای فیزیکی- کالبدی، اقتصادی، محیط زیستی و اجتماعی توانستند 691/64 واریانس تغییرات مربوط به اثرات و پیامدهای گسترش گردشگری روستایی در ناحیه مورد مطالعه را تبیین کنند. همچنین یافته های این قسمت بیانگر این بود که پیامدهای فیزیکی-کالبدی و پیامدهای اقتصادی مربوط به جنبه های مثبت (380/56%) گسترش گردشگری روستایی و پیامدهای محیط زیستی و پیامدهای اجتماعی (620/43%) نیز جنبه های منفی مرتبط با توسعه فعالیت های گردشگری در نواحی روستایی را نشان می دهن که این امر بیانگر این بود که پیامدهای مثبت کمی بیشتر از پیامدهای منفی بوده است. به علاوه سایر نتایج نشان داد که زنان پیامدهای منفی بیشتری را از گسترش گردشگری درک کرده اند و گروه های شغلی کشاورزان، دامداران، و مغازه داران پیامدهای مثبت بیشتری را از گسترش گردشگری احساس کردند در حالی که گروه های کارمندان و بیکاران پیامدهای منفی بیشتری را بیان کردند. به علاوه نتایج بیانگر این بود که با افزایش سطح تحصیلات ادراک از پیامدهای منفی نیز افزایش یافته است.

گردشگری روستایی فعالیتی است که می تواند در پیشرفت و توسعه روستاها اثر فراوان داشته و در توسعه اقتصادی، جلوگیری از مهاجرت و نیز توسعه پایدار روستایی مؤثر باشد. نواحی روستایی ایران در دهه های اخیر با تحولات گوناگونی در عرصه های اجتماعی، اقتصادی و به ویژه کالبدی روبرو بوده اند. در برخی از این روستاها، تحولات به سمت ایجاد کانون های گردشگری روستایی متمرکز شده و به نوعی سکونتگاه روستایی را به کانون گردشگری تبدیل کرده است. روستای پاطاق یکی از این روستاهاست که در سال های اخیر به روستای گردشگری تبدیل شده است.این تحقیق با هدف بررسی علل توسعه گردشگری در روستای پاطاق، سعی دارد تا اثرات و پیامدهای گردشگری روستایی را در محدوده مورد مطالعه بررسی نماید.جامعه آماری تحقیق ۹۰ خانوار ساکن در روستای پاطاق می باشند که با استفاده از فرمول کوکران ۷۱ خانوار به عنوان نمونه تحقیق انتخاب شده اند. در زمینه روایی و اعتبار ابزار گردآوری داده ها نیز پرسشنامه اولیه بین کارشناسان و اساتید توزیع شده و پس از اصلاحاتی (نظرسنجی از آن ها)، پرسشنامه نهایی تنظیم و تکمیل گردید. تجزیه و تحلیل داده ها با استفاده از نرم افزارSPSS و با روش تحلیل عاملی انجام شده است.نتایج تحقیق نشان می دهد که در روش تحلیل عاملی از ترکیب ۲۹ متغیر اولیه، شش عامل شناسایی شده که 74.4 درصد از واریانس اثرات گردشگری را در روستای پاطاق تبیین می کند. از بین این شش عامل شناسایی شده، عامل توسعه خدماتی- زیرساختی به عنوان مهم ترین عامل مطرح شده و توانسته است با 40.3 درصد واریانس تحقیق را تبیین کند. در داخل این عامل متغیرهای افزایش انگیزه ماندگاری در روستا و افزایش مهاجرت از نواحی شهری به نواحی روستایی مثبت و مهم تر هستند. تغییرات اجتماعی- فرهنگی، نابودی هویت کالبدی، تخریب زیست محیطی، افزایش پس انداز و تنوع شغلی و در نهایت افزایش اشتغال کاذب و توزیع ناعادلانه منافع، عوامل شناسایی دیگر این تحقیق هستند. درزمینه اجتماعی- کالبدی، کمبود امکانات در سکونتگاه های روستایی از بقیه مهم تر است. بر اساس این عوامل و اثرات آن ها، می توان نتیجه گرفت اثرات مثبت گردشگری روستایی در پاطاق قابل توجه و بیشتر از آثار منفی بوده و موجب درآمدزایی در روستا، تنوع شغلی و سرمایه گذاری در روستا شده است. از جمله محدودیت های این پژوهش عدم دسترسی به آمار و اطلاعات، عدم همکاری سازمان ها و ارگان های مربوطه می باشد. راهکارهای عملی که در این پژوهش ارائه شده به شرح زیر است:جذب سرمایه گذار خصوصی برای توسعه اماکن و خدمات گردشگری،بکار گیری نیروهای انسانی بومی و ارزان در فعالیت های خدماتی گردشگری، آموزش همگانی در روستای پاطاق به منظور ارتقای فرهنگی در مواجهه با گردشگران.می توان گفت از آنجا که کمتر به بررسی گردشگری در روستای پاطاق محیطی پرداخته شده، تحقیق حاضر در نوع خود دارای نتایجی می تواند باشد که برای محققان و کارشناسان مرتبط با گردشگری و همچنین گردشگران مفید باشد.

گردشگری یک رسانه است و گردشگران بهترین ابزار رسانه ای برای مناطق گردشگر پذیر محسوب می شوند. با این حال در پژوهش های مرتبط با گردشگری روستایی توجه کمی به تبلیغات رسانه ای شده است. هدف پژوهش حاضر، بررسی پیامدهای اقتصادی، اجتماعی و زیست محیطی گردشگری بر کیفیت زندگی مردم محلی با نقش تعدیلگری تبلیغات رسانه ای بوده است. پژوهش از لحاظ نحوه گردآوری داده ها توصیفی، همبستگی است. جامعه آماری پژوهش، همه روستاهای دهستان دشت ارژن شهر شیراز بوده، که از این تعداد 4 روستا به عنوان نمونه آماری انتخاب شده و پرسشنامه بین آن ها توزیع شد. روایی محتوای پرسشنامه با استفاده از نظرات 10 نفر خبره و به روش دلفی فازی استفاده شد. برای سنجش پایایی پرسشنامه از پایایی مرکب، آلفای کرونباخ و میانگین واریانس استخراج شده استفاده شده است. برای بررسی اثر تعدیلگری تبلیغات رسانه ای از نرم افزارLisrel استفاده شده است. نمونه آماری به دو گروه تقسیم شده و مدل ساختاری پژوهش با لحاظ کردن و عدم لحاظ کردن اثر تعدیلگری بررسی شد. نتایج پژوهش نشان داد بدون لحاظ تعدیلگری تبلیغات رسانه ای نگرش مردم محلی نسبت به پیامدهای گردشگری مثبت بوده و این پیامدها تاثیر مثبت و معناداری بر کیفیت زندگی آنان دارد. اما با تعدیلگری تبلیغات رسانه-ای، گروه اول در مقایسه با گروه دوم متغیر تعدیلگر توانسته است فقط رابطه بین نگرش مردم محلی و پیامدهای اقتصادی را تعدیل کند. اما رابطه بین نگرش مردم محلی بر پیامدهای اجتماعی و زیست محیطی و همچنین رابطه بین پیامدهای اقتصادی و اجتماعی بر کیفیت زندگی مردم محلی تعدیل نشده است.

نگرش جامعه میزبان نسبت به توسعه گردشگری موضوعی است که به تازگی مورد توجه قرار گرفته است. جامعه میزبان را مجموعه ای از عاملان رسمی به عنوان مسئولان و کارگزاران حوزه گردشگری و عاملان غیررسمی، مانند ساکنان منطقه گردشگری تشکیل می دهند. ساکنان منطقه گردشگری در شهرها، شهروندانی اند که از رویدادها و اتفاقات شهری تأثیر می پذیرند. براین اساس، خواه ناخواه با گردشگران شهرشان وارد تعامل می شوند و از فرآیند گردشگری رایج در شهر ارزیابی خواهند داشت. در پژوهش حاضر سعی شده است با شناسایی فهم شهروندان از پیامدهای حضور گردشگران برای فضای شهری اصفهان، این فهم، توصیف و تحلیل شود. داده های این مطالعه ترکیبی مستخرج از دو طرح پژوهشی است که در سال های 1394 و 1396 انجام شده است. شهروندان 15 تا 65ساله در مناطق پانزده گانه شهر اصفهان، جامعه مورد مطالعه در این دو پژوهش بوده اند. و شیوه گردآوری داده ها در هر دو پژوهش پیمایش است. نتایج پژوهش حاکی از آن است که شهروندان اصفهانی پیامدهای گردشگری را برای فضای شهری اصفهان شامل ده مضمون اصلی در دو بعد پیامدهای مثبت و پیامدهای منفی می دانند. این مضامین شامل «اشتغال زایی، بهبود کیفیت زندگی شهروندان، افزایش تعاملات فرهنگی، افزایش خدمات و امکانات در شهر و افزایش امنیت و کاهش جرم و جنایت» در بعد پیامدهای مثبت و «افزایش ترافیک در سطح شهر، افزایش قیمت ها و هزینه های زندگی، محدودیت بازدید از جاذبه های گردشگری برای شهروندان، محدودیت در استفاده از امکانات و خدمات شهری و افزایش آلودگی های زیست محیطی در مکان های توریستی» در بعد پیامدهای منفی است. ارزیابی شهروندان از این پیامدها نشان دهنده غلبه پیامدهای مثبت بر پیامدهای منفی است.

زمینه و هدف: در نواحی روستاییِ دارای ظرفیت ها و پتانسیل های مطلوب از نظر جاذبه های گردشگری به ویژه روستاهای هدف گردشگری، توسعه ی گردشگری می تواند گزینه ی مناسبی برای پویایی اجتماعی و توسعه ی روستایی باشد که به واسطه ی آن می توان از یک طرف به تثبیت و نگهداشت جمعیت در نواحی روستایی و از طرف دیگر، به حفظ هویت اجتماعی-فرهنگی در این نواحی کمک کرد. حمایت جامعه ی میزبان یکی از پیش شرط های اصلی برای توسعه ی گردشگری روستایی است. روش شناسی: تحقیق حاضر به لحاظ هدف، کابردی و از نظر ماهیت و روش، توصیفی-تحلیلی است. جامعه ی آماری تحقیق، جمعیت 18 ساله و بزرگتر ساکن در روستاهای هدف گردشگری شهرستان مرودشت شامل دشتک، کندازی و جیدرزار می باشد. حجم نمونه با استفاده از فرمول کوکران، 350 نمونه برآورد گردید. شیوه نمونه گیری به صورت احتمالی طبقه بندی شده بوده و تحلیل داده ها با استفاده از آزمون های آماری t تک نمونه ای، t برای نمونه های مستقل، تحلیل رگرسیون چندگانه، تحلیل واریانس یکطرفه و ضریب همبستگی پیرسون با بهره گیری از نرم افزار SPSS انجام شده است. یافته ها: نگرش روستانشینان نسبت به پیامدهای مطلوب اقتصادی، فرهنگی، محیطی و زیرساختی گردشگری و همچنین حمایت جامعه ی محلی از توسعه ی گردشگری از سطح متوسط بالاتر است. همچنین، در سطح اطمینان 95 درصد، اثر ترکیبی متغیرهای نگرش روستانشینان نسبت به پیامدهای اقتصادی، فرهنگی، محیطی و زیرساختی گردشگری بر حمایت از توسعه ی گردشگری معنادار است و 72 درصد از واریانس حمایت از توسعه ی گردشگری را تبیین می کند. نتیجه گیری و پیشنهادات: اقداماتی نظیر سهیم کردن ساکنان جامعه ی میزبان در منافع اقتصادی حاصل از گردشگری، تأکید بر حفظ درون مایه های فرهنگی جامعه ی بومی، توسعه ی زیرساخت ها در نواحی روستایی و تأمین خدمات مورد نیاز جامعه ی میزبان و گردشگران، می تواند نقش مؤثری در تقویت حمایت جامعه ی محلی از توسعه ی گردشگری داشته باشد. نوآوری و اصالت: پژوهش حاضر به لحاظ موضوعی، نخستین پژوهش در منطقه مورد مطالعه است. علی رغم وجود ظرفیت ها و پتانسیل های مطلوب از نظر جاذبه های گردشگری، تاکنون مطالعه ی خاصی در زمینه نگرش جامعه محلی این منطقه نسبت به توسعه گردشگری انجام نشده است و پژوهش حاضر می تواند زمینه ساز پژوهش های آتی باشد.