برنامه ریزی و توسعه گردشگری

امروزه توسعه پایدار گردشگری به عنوان موتور محرک توسعه و عاملی جهت بهبود کیفیت زندگی جوامع درحال توسعه تلقی می شود. این در حالی است که این جوامع و مقاصد گردشگری آنها در زمان های مختلف دچار تحولاتی بنیادی می گردند که ممکن است به توسعه یا افول دائمی گردشگری در آن مقاصد منجر شود. بنابراین شناخت چرخه ی عمر مقاصد گردشگری می تواند به مدیران و برنامه ریزان در رونق بخشی به توسعه پایدار گردشگری کمک کرده و از زوال و ناپایداری گردشگری جلوگیری کند. از این رو، مقاله حاضر درصدد پاسخگویی به این سوال کلیدی است که مناطق روستایی با پتانسیل گردشگری تاریخی- فرهنگی بر اساس مدل ارزیابی چرخه ی حیات در چه مرحله از توسعه قرار دارند؟ بدین منظور مقاله با هدف توسعه روش عملی ارزیابی و سنجش مراحل توسعه مقاصد گردشگری در 7 روستای تاریخی- فرهنگی کشور در یک محدوده زمانی مشخص و با استفاده از روش شناسی توصیفی- تحلیلی و پیمایش و نظر خواهی از مردم، مسولان و گردشگران به ارزیابی و اندازه گیری در روستاهای مورد مطالعه پرداخته است. برای تجزیه و تحلیل داده های گردآوری شده از روش های تحلیل کمی و کیفی در چارچوب مراحل چرخه ی حیات گردشگری استفاده شده است. نتایج به دست آمده بیانگر این مطلب است که در مجموع روستاهای مورد مطالعه بر اساس گام های شش گانه مدل چرخه ی حیات، با میانگین کل امتیاز 444/0 در مرحله درگیری و گذار به مرحله توسعه می باشند. لذا فرایند گردشگری در روستاهای مورد مطالعه با افزایش فعالیت های گردشگری همراه است که در صورت مدیریت و برنامه ریزی مناسب می توان از اثرات ناپایدار گردشگری در این روستاها کاسته و به تداوم حیات گردشگری روستایی کمک کرد.

در این پژوهش نقش خودکارآمدی و حمایت اجتماعی در رفتارهای محیط زیستی ساکنان بومی دربند مورد بررسی قرار گرفته است. هدف از این مطالعه، تعیین نقش خودکارآمدی و ابعاد حمایت اجتماعی ساکنان بومی در حفاظت از محیط زیست محل سکونتشان در قبال توسعه ی بی برنامه ی گردشگری منطقه ی دربند است. فرضیه ی تحقیق از این قرار است که (حمایت اجتماعی ساکنان بومی در ارتباط مستقیم با حفاظت محیط زیست در توسعه ی گردشگری است) در این پژوهش 80 نفر       (60مرد، 20زن) از ساکنان بومی حضور داشتند. پس از نمونه گیری توضیحات مورد نیاز شرکت کنندگان ارائه گردید و پس از آن پرسش نامه به صورت حضوری در اختیارشان قرار گرفت. ابزار این پژوهش شامل مقیاس خودکارآمدی (GSS) و مقیاس حمایت اجتماعی (MSPSS) و پرسش نامه ی خودساخته ی حفاظت از محیط زیست بود. نتایج حاصل از این پژوهش نشان دهنده ی این مسئله است که بین خودکارآمدی و رفتارهای زیست محیطی رابطه ی مثبت و معنادار وجود دارد (05/0>P) علاوه بر این، در هنگام گسترش بی برنامه ی گردشگری دسترسی به حمایت اجتماعی (01/0>P) با تخریب محیط زیست رابطه ی معکوس و معنادار دارد. به نظر می رسد که رضایت مندی از حمایت اجتماعی      به خاطر تأثیر مستقیمی که بر روی انسان دارد، ازگسترش رفتارهای نامناسب محیط زیستی پیشگیری می نماید. پژوهش حاضرمی تواند زمینه ساز انجام پژوهش هایی در زمینه همگام سازی رشد و توسعه ی گردشگری هم سو با حفاظت از محیط زیست در مسیر حمایت های اجتماعی باشد.

کیفیت زندگی شهری یکی از مهم ترین حوزه های مطالعات شهری در کشورهای مختلف است. این مهم دلیل اهمیت روزافزون مطالعات کیفیت زندگی در پایش سیاست های عمومی و نقش آن به عنوان ابزاری کارآمد در مدیریت و برنامه ریزی شهری است. هدف تحقیق حاضر کاربردی و بر پایه ی روش توصیفی- تحلیلی استوار است. جامعه ی آماری، کلیه ی سرپرستان خانوارهای ساکن در شهر های شاندیز و چناران بوده که حجم نمونه ی آماری با استفاده از فرمول کوکران 290 نفر (شهر توریستی شاندیز 140 نفر و شهر غیر توریستی چناران 150 نفر) تعیین و برای انتخاب نمونه های آماری از روش     نمونه گیری تصادفی ساده[1] استفاده شده است که اطلاعات میدانی توسط پرسش نامه استاندارد جمع آوری گردید. نتایج یافته ها با استفاده از آزمون آماری من ویتنی نشان می دهد که از نظر برخی مؤلفه ها همانند؛ کیفیت محیط مسکونی، کیفیت سلامت و کیفیت اوقات فراغت؛ شهر توریستی شاندیز نسبت به شهر غیرتوریستی چناران در وضعیت مناسب تری قرار دارد. نتایج آزمون آماری فریدمن بیانگر آن است که؛ سطوح مؤلفه های کیفیت زندگی در هر یک از این دو شهر با همدیگر تفاوت معنادار در سطح 99درصد دارند و با توجه به مقدار میانگین رتبه ای هریک از مؤلفه های کیفیت زندگی در دو شهر مورد مطالعه، مؤلفه ی «کیفیت محیط مسکونی» بالاترین رتبه و مؤلفه ی کیفیت مشارکت اجتماعی      پائین ترین رتبه را به خود اختصاص داده اند و مؤلفه های کیفیت سلامت، درآمد، اشتغال و کیفیت اوقات فراغت در شهر توریستی شاندیز به ترتیب رتبه های 2، 3 و 4 را بدست آورده اند.

امروزه، صنعت گردشگری به عنوان یکی از جذاب ترین و درآمدزاترین صنایع در دنیا به حساب می آید و تبلیغات در این حوزه نقش به سزایی دارد. یکی از گسترده ترین و ارزان ترین رسانه ها برای تبلیغات، اینترنت است. از طریق تبلیغات اینترنتی می توان با هزینه ی بسیار کم به مشتریان بالقوه دست یافت و ردیابی مشتریان نیز آسان تر است. با توجه به اندک بودن تعداد تحقیقات درباره ی تبلیغات اینترنتی و صنعت گردشگری، مقاله ی حاضر با ارایه ی مدلی ترکیبی و برگرفته از ادبیات موضوع موجود به بررسی عوامل مؤثر تبلیغات بنرهای تعاملی- که از متداول ترین و ارزان ترین نوع تبلیغات اینترنتی است- در صنعت گردشگری پرداخته است. با توجه به این که این مقاله به بررسی اثرگذاری تبلیغات بنرهای تعاملی برای جذب گردشگران خارجی می پردازد؛ بنابراین جامعه ی آماری، گردشگران بین المللی هستند که تجربه ی استفاده از اینترنت را دارند. برای دسترسی به این جامعه ی آماری، پرسشنامه به شیوه ی اینترنتی و از طریق انجمن های مجازی و فروم های مرتبط با گردشگری توزیع شده است. همچنین،     به دلیل اینکه دسترسی به تمام جامعه ی آماری با احتمال یکسان امکان پذیر نیست؛ اما احتمال دسترسی به هر یک از اعضای فروم های انتخاب شده یکسان است، بنابراین پیمایش اینترنتی، مبتنی بر نمونه گیری غیراحتمالی و خودگزینشی است. همچنین، چون فهرست کامل افراد جامعه در دسترس نیست؛ روش نمونه گیری به صورت غیرتصادفی است. در کل، 386 پاسخ نامه ی معتبر به دست آمد که با استفاده از مدلسازی معادلات ساختاری، نتایج حاصله نشان داد که متغیرهای «نگرش مثبت به تبلیغات»، «درجه ی درگیری کالا»، «طراحی محتوای تبلیغات» و «وب سایت انتخابی برای نشر تبلیغ» به طور مستقیم و «میزان برخورد و توجه کاربر به تبلیغات» به طور غیرمستقیم از طریق متغیر میانجی «نگرش مثبت به تبلیغات» بر «اثرگذاری تبلیغات اینترنتی» تأثیر مثبت و معناداری دارد.

یکی از مسایل بسیار مهم در قلمرو تبلیغات، ارزیابی اثربخشی تبلیغات است. به عبارت دیگر، مشخّص کردن این که تبلیغی که ما بودجه ی فراوانی برای آن صرف کرده ایم تا چه اندازه ما را به هدف هایی که تعیین کرده ایم، رسانده است. در یک نگاه جدید، تبلیغات تجاری می تواند توجه و رغبت خریداران محصولات گردشگری را به محصولات مورد آگهی جلب نماید. این تحقیق بر آن است تا با استفاده از یک تحقیق علّی از نوع تجربی به بررسی تأثیر پیام های تبلیغاتی حاوی آموزه های اسلامی بر قصد خرید خریداران بالقوه ی محصولات گردشگری بپردازد. آموزه های اسلامی به کار رفته در پیام های  تبلیغاتی شامل دو کلام وحی درباره ی تأثیر قلبی و کرامت انسانی است. نمونه ی آماری تحقیق شامل 237 نفر از مدیران شرکت ها و واحدهای گردشگری استان مازندران با استفاده از نمونه برداری تصادفی ساده تعیین گردید. بر اساس نتایج به دست آمده از مدل معادله ی ساختاری تحقیق، اثربخشی تبلیغات حاوی آموزه های اسلامی بیشتر از تبلیغات معمولی بوده است و نیز رابطه ی معنی داری بین برخی از متغیّرهای اثربخشی پیام های تبلیغاتی در آگهی تبلیغاتی حاوی آموزه های اسلامی وجود دارد که حاکی از قدرت بالای تأثیر آموزه های اسلامی بر قصد خرید از طریق متغیرهای میانجی احساسات مثبت و نگرش نسبت به آگهی است.

امروزه می توان از صنعت گردشگری به عنوان یک صنعت پویا در کنار سایر فعالیت ها و خدمات برای پیشبرد اهداف اقتصادی، اجتماعی، سیاسی و فرهنگی بهره برداری نمود. شهرها نیز از دیرباز مهم ترین مناطق گردشگری را تشکیل می دادند. البته صرف وجود جاذبه ی گردشگری در مناطق شهری برای توسعه ی گردشگری، کافی نیست. پس لازم است که دیگر ارکان و عناصر مرتبط با صنعت مذکور از جمله سازمان ها و نهادها و همچنین مردم جامعه ی مقصد گردشگری شرایطی را برای جلب گردشگر فراهم نمایند. بدون شک، رفتار و کنش جامعه ی میزبان در تعامل با گردشگر تأثیر مهمی در رونق گردشگری دارد. با توجه به افزایش ورود گردشگر به شهر یاسوج طی سال های اخیر، پژوهش حاضر به بررسی تأثیر عواملی همچون سرمایه ی اجتماعی، سن، میزان درآمد... افراد بر گرایش آن ها نسبت به ورود گردشگر پرداخته است. در این پژوهش که از روش پیمایشی استفاده شده است، با استفاده از جدول لین[1] (1976) تعداد 382 نفر به عنوان نمونه، تعیین و با استفاده از روش نمونه گیری تصادفی از نوع طبقه ای- چند مرحله ای انتخاب شدند. ابزار گردآوری داده ها، پرسش نامه ی محقق ساخته بوده که جهت تعیین اعتبار آن از اعتبار سازه به روش تحلیل عاملی و جهت تعیین پایایی از همسانی درونی به روش آلفای کرونباخ استفاده شد. برای تجزیه و تحلیل داده ها از آمار توصیفی (فراوانی، درصد و میانگین) و آمار استنباطی (ضریب همبستگی پیرسون، تی مستقل، تحلیل رگرسیون دومتغیره و چندمتغیره) با کاربرد نرم افزار SPSS استفاده گردید. نتایج این پژوهش نشان داد که بین متغیرهای سرمایه ی اجتماعی، سن پاسخگویان (متغیرهای مستقل) و گرایش آن ها به ورود گردشگر رابطه ی معناداری وجود دارد. بین جنسیت و وضعیّت تأهل افراد و میزان گرایش آن ها به ورود گردشگر رابطه ی معناداری وجود دارد. تحلیل رگرسیون چندمتغیره نشان داد که متغیرهای مستقل بیش از 8/5درصد از متغیر وابسته(گرایش به ورود گردشگر) را تبیین می کنند.

صنعت گردشگری[1]به عنوان یکی از پر درآمدترین صنایع جهان به شمار می رود. بسیاری از کشورها این صنعت پویا را به عنوان یک ثروت با ارزش در نظر گرفته اند تا بتوانند از آثار مثبت آن برای درآمدزایی، اشتغال و رشد و توسعه استفاده نمایند. گردشگری صنعتی است که قابلیت های زیادی برای ایجاد کسب و کارهای جدید دارد و می تواند به توسعه ی اشتغال زایی و کارآفرینی کمک کند. بنابراین در این مطالعه اثر گردشگری بر توسعه ی کارآفرینی مورد بررسی قرار می گیرد. برای این منظور منتخبی از کشورها (26 کشور) که هم از نظر ورود گردشگر و هم از نظر درآمدی مشابه یکدیگر هستند، درنظر گرفته شده و یک الگوی اقتصادسنجی در طی دوره ی 2012-2004 تصریح شده است. نتایج به دست آمده بیانگر تأثیر مثبت و معنی دار گردشگری، تجارت بین الملل، سرمایه گذاری مستقیم خارجی، آزادی اقتصادی و آموزش بر توسعه ی کارآفرینی است. <br clear="all" /> [1] Tourism

در اغلب موارد فضای گردشگری شهری بسیار محدودتر و کوچک تر از کل نظام پهنه ی شهر است. برنامه ریزی گردشگری شهری نیازمند شناخت صحیح از فضاهای گردشگرپذیر در شهر است. این فضاها از سه الگوی خطی، نقطه ای و سطحی تشکیل شده است که با فرآیند حرکتی گردشگران معنی دار   می شوند. تعیین مسیرهای ویژه ی گردشگری رهیافتی جهت تعیین الگوی تراکم حرکتی گردشگران در وضع موجود و بهینه است. هدف از تعیین مسیرهای ویژه ی گردشگری، مدیریت اجتماعی- مکانی فضاهای ویژه ی گردشگری است. در پژوهش حاضر با استفاده از تلفیق الگوهای خطی، نقطه ای و فرآیند حرکتی گردشگران، روشی جهت تعیین مسیرهای ویژه ی گردشگری پیشنهاد شده است. روش تحقیق توصیفی- تحلیلی با استفاده از سیستم اطلاعات جغرافیایی است. نتایج تحقیق نشان می دهد که الگوی فضایی مناسب برای تعیین مسیرهای ویژه ی گردشگری باید در وحله ی اول دارای نگرشی سیستماتیک نسبت به همه ی عناصر دخیل در موضوع باشد، میزان جذابیت مقاصد گردشگری را لحاظ نماید، اولویت بندی گردشگران در انتخاب سفرهای درون شهری را رعایت نماید، همزمان اصول و معیارهای شهرسازی در انتخاب مسیرهای بهینه وارد سازد و در نهایت، حداکثر تراکم حرکتی گردشگران در حالت موجود و بهینه را شامل شود.

در عصر توسعه ی پایدار، لازم است تا صنعت گردشگری نیز مانند سایر بخش ها الگوی توسعه ی خود را همرویه با پارادایم پایداری بازتعریف کند. ایجاد توازن پایدار میان اثرات اقتصادی گردشگری و منابع غیرقابل تجدید گردشگری تولید گردشگر زمانی اتفاق می افتد که مقصد(ها) قدرت رقابتی خود را از لحاظ دارا بودن جاذبه برای گردشگران، متمایز بودن، تأثیر بر کیفیت تجربیات گردشگران و رفاه شهروندان بومی ارتقا بخشند. تحرک و جابه جایی از آنجایی که اثرات نیرومندی بر پایداری اقتصادی، محیط زیستی و اجتماعی منطقه دارد، یکی از ارکان اساسی تجدید ساخت و تعیین راهبرد گردشگر در مقصد است. بدون زیرساختار و خدمات مناسب برای سفر، صنعت گردشگری نمی تواند رشد نماید و بدون بهبود فنی در بخش حمل و نقل (زیرساختار و امکانات) تحرک پایدار گردشگر ناممکن است. رشد حساسیت و آگاهی نسبت به گردشگری و حمل و نقل پاک در جامعه ی مصرفی مدرن، سبب می شود تا گردشگران بیش از گذشته مصرف اخلاقی را در پیش گیرند و انتخاب هایی در گردشگری و سفر داشته باشندکه دوستدار و حامی محیط زیست است. هدف از انجام این تحقیق، بررسی نگرش صاحبان اقامتگاه های گردشگری نسبت به جابه جایی پایدار و عوامل مؤثر بر آن است. تحقیق از نوع کمی و با روش پیمایش انجام شد. جامعه ی آماری، 121 نفر از صاحبان اقامتگاه های گردشگری در شهرهای نور، محمودآباد و بابلسر در استان مازندران است که با روش نمونه گیری تصادفی ساده انتخاب شدند. داده های مورد نیاز از طریق پرسش نامه از دیدگاه صاحبان اقامتگاه های گردشگری گرداوری شد که روایی ظاهری و محتوایی پرسش نامه ی آن براساس نظر اساتید مرتبط و پایایی آن بر اساس آلفای کرونباخ (62/0) تایید گردید. یافته های تحقیق حاکی از آن است که صاحبان اقامتگاه های گردشگری گرایش مثبت به جابه جایی پایدار از سوی گردشگران دارند و این گرایش نیز بر حسب سن و سطح تحصیلات متفاوت است. سابقه ی اشتغال و تعداد مسافران در تابستان یا تعطیلات غیر از تابستان کمترین رابطه را با گرایش به نظام جابه جایی پایدار داشت. با توجه به نتایج تحقیق، می توان گفت اعمال سیاست های جابه جایی پایدار، رشد حمل و نقل و گردشگری پایدار مستلزم همکاری نزدیک بین ذینفعان در این بخش ها است.

برندسازی مقصد گردشگری یکی از استراتژی های نسبتاً نوظهور در جذب گردشگران می باشد. این استراتژی، ابزار کارآمد برای بازاریابی مقصدهای گردشگری است زیرا برند، به مقصد گردشگری هویت و شخصیت می دهد و آن را از سایر مقصدهای گردشگری متمایز می سازد. از جمله مولفه های مطرح در برندسازی، رضامندی و وفاداری گردشگران می باشد. رضامندی گردشگران سازه ای چند بعدی است که از عوامل متعددی متاثر بوده و نقش مهمی در ایجاد وفاداری گردشگران و نهایتاً موفقیت بلندمدت این صنعت ایفا می کند. هدف از پژوهش حاضر بهره گیری از مدل «ارزش ویژه برند مشتری محور برای مقصدهای گردشگری» در تبیین میزان رضامندی و وفاداری گردشگران خارجی است. پژوهش حاضر به شیوه پیمایشی و بر روی نمونه ای از 100 گردشگر خارجی که در سال 92 از اصفهان بازدید کرده بودند صورت گرفت. از بین دوازده فرضیه مطرح شده بر اساس چارچوب نظری و پیشینه پژوهش ها، شش فرضیه مورد تایید قرار گرفت. بر این اساس آگاهی و شناخت گردشگران از اصفهان و تصویر اصفهان به مثابه یک مقصد گردشگری در نزد گردشگران نقش زیادی در کیفیت ادراک شده گردشگران از خدمات ارایه شده دارد. از طرف دیگر تصویری که گردشگران خارحی از اصفهان در ذهن دارند و آن را تداعی می کنند نه به طور مستقیم بلکه از طریق ارزش ادراک شده و کیفیت ادراک شده بر رضامندی گردشگران تاثیر دارد. رضامندی گردشگران نیز رابطه نیرومندی با افزایش وفاداری گردشگران به مقصد به صورت افزایش احتمال بازدید مجدد یا توصیه اصفهان به دیگران دارد. در نهایت این پژوهش نشان می دهد که می توان از مدل «ارزش ویژه برند» به عنوان چارچوب منتظم برای درک مکانیزم های تاثیرگذار بر رضامندی و وفاداری گردشگران استفاده کرد.