کاوشهای جغرافیایی مناطق بیابانی

کاوشهای جغرافیایی مناطق بیابانی

پژوهشنامه کلام سال 11 پاییز و زمستان 1402 شماره 2 (مقاله علمی وزارت علوم)

مقالات

۱.

ارزیابی چارچوب تاب آوری معیشتی در برابر تغییرات اقلیمی (مورد پژوهی: روستاهای منطقه گردشگری شهرستان سامان)(مقاله علمی وزارت علوم)

کلیدواژه‌ها: تاب آوری تاب آوری معیشت تغییرات اقلیمی روستاهای سامان

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 0 تعداد دانلود : 0
با افزایش پدیده تغییر اقلیم، فعالیت های معیشتی روستایی که مستقیماً به منابع طبیعی مانند کشاورزی، زمین، آب و جنگل ها وابسته است، در سطح جهانی تحت تأثیر نامطلوب قرار گرفته است. از این رو پژوهش حاضر به ارزیابی چارچوب تاب آوری معیشت در برابر تغییرات اقلیمی در روستاهای گردشگری شهرستان سامان پرداخته است. پژوهش حاضر از نظر هدف، کاربردی و بر اساس روش، توصیفی- تحلیلی می باشد. در این راستا از روش پیمایشی با به کارگیری پرسشنامه استفاده شده است. جامعه آماری این تحقیق، خانوارهای 23 روستای شهرستان سامان است. حجم نمونه 354 خانوار از میان 11 روستای منتخب گردشگری است که با نسبت جمعیت هر روستا و با روش نمونه گیری تصادفی ساده انتخاب شدند. روش تجزیه و تحلیل داده ها آزمون های میانگین، T تست تک نمونه ای و آنوا در نرم افزار SPSS بوده است. نتایج نشان داده است تاب آوری معیشت روستاهای مورد مطالعه در شهرستان سامان بسیار نوسان داشته است اما به طور کلی در اکثر شاخص ها مردم محلی رضایت بسیار پایینی را نشان داده اند. تنها شاخص «ظرفیت تحمل» که با استفاده از سرمایه های معیشتی سنجیده شده است از نظر 4 مؤلفه اصلی تاب آوری معیشتی به طور قابل توجهی بالاتر از «خودسازماندهی»، «ظرفیت یادگیری» و «تنوع» بود که سرمایه اجتماعی مهم ترین مؤلفه فرعی «ظرفیت تحمل» است. بنابراین نتیجه کلی از ارزیابی تاب آوری معیشتی در روستاهای شهرستان سامان نشان می دهد علی رغم وجود سرمایه های با اهمیتی چون سرمایه اجتماعی، انسانی و محیطی وضعیت دیگر شاخص های تاب آوری معیشت در وضعیت مطلوبی قرار ندارد.
۲.

بازآفرینی شهری از محتوا تا اقدام؛ تحلیل تصمیمات مدیریت شهری مشهد در بافت فرسوده در باز زمانی 1378-1400(مقاله علمی وزارت علوم)

کلیدواژه‌ها: بافت فرسوده مصوبات شورای اسلامی شهر مشهد مدیریت شهری

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 0 تعداد دانلود : 0
بخش مهمی از تلاشهای مدیریت شهری در شهرهای با صبغه تاریخی، ارتقای وضعیت بافت فرسوده آنها است. باتوجه به اینکه درشهر مشهد 12.4%وسعت و 28% جمعیت درمحدوده بافت فرسوده اند ازاینرو مطالعه حاضر به دنبال آن است تا تصویری کامل از فعالیت5دوره شورای اسلامی شهرمشهد درخصوص بازآفرینی بافت فرسوده ارائه کند. شیوه مطالعه توصیفی-تحلیلی و بهره گیری از روشهای کمی-کیفی است. درگام اول بامطالعه منابع داخلی و لاتین، ابعاد اصلی بازآفرینی بافت فرسوده مشخص شد. در ادامه با مراجعه به آرشیو مصوبات شورا(شامل4530مصوبه وبررسی یکایک آنها)، اقدام به شناسایی مصوبات مرتبط با بافت فرسوده، شامل58مصوبه(1.28%کل مصوبات و میانگین11.6مصوبه برای هردوره) و ذخیره سازی آنها در پایگاه اکسل گردید. بااستفاده از روشهای آمار توصیفی، دسته بندی از داده ها صورت گرفت. در ادامه بابهره گیری از روش «تحلیل محتوا»(درقالب کدگذاری باز،محوری و انتخابی)، رویکردهای حاکم بر برنامه ریزی هر دوره و نهایتاً کل دوره ها درخصوص بازآفرینی بافت فرسوده شهرمشهد را روشن ساخت. نتایج در کدگذاری باز؛ شناسایی39موضوع کلیدی، درکدگذاری محوری؛9محورمهم و در کدگذاری انتخابی؛4مقوله مرکزی شامل:1)رویه های مرتبط بااجرا، مدیریت و نیروی انسانی2)زمینه های مالی و اقتصادی، 3)محوراصلی ارتقا و توانمندسازی و4)مدیریت زمین و کالبد بود. تفسیر اطلاعات، حاکی از تغییر در رویکردهای هر دوره شورا، در موضوعات گوناگون است. به عبارتی رویکرد منسجم و هماهنگ در تمامی ادوار در مواجهه با بافت فرسوده وجود ندارد. ازدیگرسو بااینکه سرفصلهای اقدامات مدیریت شهری(به استثنای محورمحیط زیست) در تطابق با بازافرینی پایدار است، اما ابعاد موردتاکید در هر بعد، تناسبی را با رویکردبازآفرینی پایدار نشان نمی دهد. در همین راستا پیشنهادهایی در قالب سه دوره کوتاه، میان و بلند مدت ارائه شده است.
۳.

ارزیابی بیابان زایی در محدوده دشت قزوین با استفاده از تصاویر سنتینل ۲، شاخص های طیفی و درجه بیابان زایی (DDI)(مقاله علمی وزارت علوم)

کلیدواژه‌ها: NDVI albedo TGSI بیابان زایی دشت قزوین

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 0 تعداد دانلود : 0
در این تحقیق بر ارزیابی کمی بیابان زایی در محدوده دشت قزوین از تصاویر سنتینل ۲ استفاده شده است. در ابتدا، شاخص های TGSI، albedo، NDVI و MSAVI استخراج شد. سپس برای تحلیل رگرسیون خطی، ترکیب مختلفی از شاخص ها در نظر گرفته شده و رابطه همبستگی پیرسون بین شاخص های NDVI و آلبدو، MSAVI و آلبدو، TGSI و آلبدو و TGSI و MSAVI برقرار گردید. سپس با بهره گیری از روابط رگرسیونی بین NDVI-albedo و MSAVI-albedo شاخص درجه بیابان زایی DDI برآورد گردید. در نهایت نقشه بیابان زایی برای کل محدوده مورد مطالعه در پنج طبقه خیلی شدید، شدید، متوسط، کم و خیلی کم ترسیم شد. نتایج به دست آمده نشان داد بین آلبدو و شاخص های MSAVI و NDVI همبستگی منفی و بین این شاخص با TGSI همبستگی مثبت برقرار است. ترکیب MSAVI-albedo بهترین ضرایب همبستگی را با مقدار 417/۰- دارا بوده و کمترین همبستگی نیز به میزان 33/0 بین آبدو و TGSI برآورد گردیده است. بر اساس شاخص DDI وضعیت بیابان زایی در منطقه در محدوده هشدار دهنده بوده است. در واقع بر اساس نست آلبدو با شاخص MSAVI، 6/55 درصد از منطقه در طبقه بیابان زایی خیلی شدید قرار گرفته اند. در حالیکه تنها 9/1 درصد در محدوده بیابان زایی خیلی کم بوده است. بر اساس نسبت albedo-NDVI 68 درصد منطقه در وضعیت بیابان زایی خیلی شدید قرار دارد. مقادیر به دست آمده برای دو مدل بسیار نزدیک به هم بوده و در تخمین مقادیر شدید و خیلی کم به تخمین های مشابهی دست یافته اند.
۴.

بررسی نقش اقامتگاه های بوم گردی در گردشگری پایدار و حفظ فرهنگ بومی (مورد مطالعه: شهر میبد)(مقاله علمی وزارت علوم)

کلیدواژه‌ها: مدیریت گردشگری اقامتگاه بوم گردی توسعه گردشگری فرهنگ بومی شهر میبد

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 0 تعداد دانلود : 0
اقامتگاه های بومگردی با ویژگی های محیطی متناسب با فرهنگ و طبیعت محلی،به نگهداری و حفاظت از میراث فرهنگی کمک می کنند و تجربه ارتباط نزدیکتر با محیط را فراهم می سازند .با توجه به اهمیت بوم گردی و همچنین حفظ فرهنگ بومی،پژوهش حاضر قصددارد نقش اقامتگاههای بوم گردی شهر میبد را در توسعه گردشگری از جنبه های مختلف اقتصادی،اجتماعی و کالبدی بررسی نموده و ضمن معرفی فرهنگ این شهر،تأثیرگذاری این اقامتگاه ها را در حفظ ارزش های فرهنگی این خطه از ایران مشخص نماید.رویکرد کلی پژوهش، از نوع پژوهش های کمی، روش تحقیق،توصیفی-تحلیلی و شیوه گردآوری داده ها، مبتنی بر داده های کتابخانه ای و پیمایشی (از طریق پرسشنامه) می باشد. جامعه آماری شامل مردم محلی و مسئولان مرتبط با اقامتگاه های بوم گردی بوده و روش نمونه گیری بصورت طبقه بندی بوده است. برای تحلیل داده ها از آزمون های آماریT تک نمونه ای، همبستگی پیرسون و مدل رگرسیونی مبتنی بر داده کاوی موسوم به CART استفاده شده است.نتایج حاکی از آن است که از نظر همه گروه های جامعه آماری، به نوعی ایجاد اقامتگاه های بوم گردی از جنبه های مختلف در شهر میبد تأثیرگذاری داشته است ولی این تأثیرگذاری بر بعد فرهنگی این شهر بیشتر از سایر ابعاد بوده و از نظر گروه کارشناسان و متولیان،تأثیرات اقتصادی قابل توجه نبوده است.ازسوی دیگر همبستگی مستقیم و معناداری بین ایجاد اقامتگاه های بوم گردی وتوسعه گردشگری در شهر میبد وجود دارد که بدان معناست با افزایش تعداد این اماکن،توسعه قابل توجه گردشگری در شهر میبد با توجه به عوامل زمینه ساز دیگر در سطح بالاتری اتفاق خواهد افتاد.بر این مبنا، راهکارهای اصلاح عناصر مدیریتی گردشگری در میبدو اعطای وام های کم بهره به متولیان اقامتگاه های بوم گردی پیشنهاد می شود.
۵.

نقش تسهیلگری فرآیندهای اجتماع محور در توانمند سازی اقتصادی محلات پیرا شهری زابل(مقاله علمی وزارت علوم)

کلیدواژه‌ها: تسهیلگری اجتماع محور توسعه اقتصادی توانمندسازی محلات پیراشهر زابل

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 0 تعداد دانلود : 0
تسهیلگری اجتماع محور به مثابه یک فرآیند و به عنوان ابزاری در ارتقای مشارکت و حکمروایی مردم سالارانه در زمینه های اقتصادی می باشد. هدف مقاله،نقش تسهیلگری فرآیندهای اجتماع محور در توانمند سازی اقتصادی محلات پیراشهری زابل است.این پژوهش از نظر هدف کاربردی- توسعه ای و از نظر ماهیت توصیفی-تحلیلی است. روش گردآوری اطلاعات به صورت اسنادی و پیمایشی است. جامعه آماری شامل خانوارهای ساکن در پنج محله حاشیه شهر (9244 خانوار) است. با توجه به تعداد خانوارهای موجود، 369 خانوار به عنوان حجم نمونه با استفاده از فرمول کوکران به دست آمد.جهت تجزیه وتحلیل داده ها از آزمون T تک نمونه ای و آزمون تحلیل واریانس (ANOVA) استفاده شد. نتایج بیانگر آن است که بالاترین میانگین در مؤلفه اقتصادی در بین محلات را محله معصوم آباد با میانگین 33/3 و کمترین میانگین را محله حسین آباد با میانگین 16/3 به خود اختصاص داده است. در ادامه میانگین تسهیلگری فرایندهای اجتماع محور در بُعد اقتصادی با هم مقایسه شد. نتایج بیانگر آن است که از بعد اقتصادی تفاوتی بین محلات پیراشهری زابل وجود ندارد. از عمده دلایل عدم تفاوت از بعد اقتصادی بین پنج محله این است که با ورود دفاتر تسهیلگری به محلات اقداماتی برای بهبود اوضاع اقتصادی همه محلات با همکاری ادارات و نیز نهادهای غیر دولتی انجام گرفته است که تا حدودی باعث بهبود اوضاع اقتصادی این محلات شده است. از جمله شروع به کار خانه های مهارت، افتتاح کارگاه سوزن دوزی در محله اسلام آباد و نیز افتتاح کارگاه جمع آوری ضایعات برای افراد بهبود یافته از مواد مخدر در محله حسین آباد زابل اشاره کرد.
۶.

تحلیل کیفی مکان گزینی کاربری های ورزشی نواحی شهر زاهدان(مقاله علمی وزارت علوم)

کلیدواژه‌ها: مکان گزینی ارزیابی کیفی کاربری ورزشی مدل های تصمیم گیری شهر زاهدان

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 0 تعداد دانلود : 0
در این راستا پژوهش حاضر به تحلیل کیفی مکان گزینی کاربری های ورزشی شهر زاهدان با استفاده از تکنیک های تصمیم گیری چند شاخصه می پردازد. روش این تحقیق توصیفی- اسنادی و تحلیل محتوا بوده و اطلاعات مدنظر به صورت میدانی و کتابخانه ای جمع-آوری شده است. داده ها و اطلاعات پژوهش با استفاده از ماتریس های ارزیابی پنچ گانه (مجاورت، دسترسی، ایمنی، توپوگرافی و آسایس) و همچنین مدل وزن دهی Swara و رتبه بندی Mabac استفاده شده است. نتایج ماتریس های ارزیابی پنچ گانه (دسترسی، مجاورت، ایمنی، توپوگرافی و آسایش ) حاکی از آن می باشد که سالن های ورزشی از نظر ایمنی و مجاورت در حالت مناسبی قرار ندارند. که می توان به عدم وجود پیاده روهای امن برای افراد سالخورده و معلول، عدم وجود مراکز پلیس، عدم پیاده روهای امن و بی خطر، عدم ایمنی جاده ها و مناطق و عدم دسترسی به پارک ها و فضای سبز و همچنین مراکز مذهبی اشاره کرد. نتایج حاصل از مدل تصمیم گیری ماباک نشان می دهد که مجموعه ورزشی امام علی با مقدار 600/33- در رتبه اول، مجموعه ورزشی کوثر با 608/33- در رتبه دوم، سالن ورزشی معین با 641/33- در رتبه سوم، سالن ورزشی شهید کارگران با 642/33- در رتبه چهارم و مجموعه ورزشی شهید بهشتی با 17655/33- در رتبم پنجم قرار گرفته اند از طرفی دیگر سالن شیرآباد با 365/34- در رتبه بیستم و سالن کریم اباد با 428/34- در رتبه آخر قرار گرفته است. بنابراین با توجه به شاخص های ایمنی، مجاورت، دسترسی، آسایش بایستی به سالن های کریم اباد و شیراباد که در محدوده حاشیه نشین شهر هستند توجه ویژه ای شود.
۷.

آینده پژوهی فقر شهری در بافت های تاریخی با تأکید بر رویکرد توانمندسازی، مورد پژوهی: بافت تاریخی شهر یزد(مقاله علمی وزارت علوم)

کلیدواژه‌ها: آینده پژوهی فقر شهری بافت تاریخی توانمندسازی شهر یزد

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 0 تعداد دانلود : 0
مسئله ی فقر شهری یکی از مشکلات اصلی در بافت های تاریخی می باشد که در ابعاد مختلفی چون عدم امنیت در مالکیت، فقر درآمدی ساکنان، آسیب پذیری معیشت شهروندان، فقر حقوقی و محرومیت اجتماعی و ... ظهور یافته است. در این بین، نقش و اثرات توانمندسازی می تواند در برنامه ریزی برای مقابله با فقر شهری در بافت های تاریخی بسیار تعیین کننده باشد. هدف این پژوهش شناسایی پیشران های کلیدی مؤثر بر کاهش فقر شهری در بافت تاریخی شهر یزد به منظور توانمندسازی این بافت و تدوین سناریوهای محتمل برای افق 1422، می باشد. این پژوهش ازلحاظ هدف، کاربردی، ازنظر ماهیت پژوهش، تحلیلی-اکتشافی، ازنظر روش گردآوری داده ها به صورت توصیفی-پیمایشی و تجزیه وتحلیل داده ها به صورت آمیخته (کمی-کیفی) می باشد. جامعه آماری پژوهش گروه 30 نفری از خبرگان متخصص میان رشته ای در زمینه های بافت فرسوده و تاریخی، فقر شهری و رویکرد آینده پژوهی هستند که با روش نمونه گیری هدفمند انتخاب شده اند .در این پژوهش ابتدا با تکنیک پویش محیطی و دلفی طی دو راند، 35 عامل اولیه در سه حوزه مختلف اقتصادی، اجتماعی و مدیریتی استخراج شده و با تحلیل ساختاری در نرم افزار میک مک، ده عامل اصلی به-عنوان پیشران های کلیدی مؤثر بر کاهش فقر شهری با رویکرد توانمندسازی مورد شناسایی قرارگرفته اند. بر اساس نتایج حاصل از ماتریس اثرگذاری عوامل، از مجموع 2213 رابطه اثرگذاری مستقیم عوامل، متغیر های بخش اجتماعی با کسب امتیاز 938، بیشترین تأثیر را در راستای کاهش فقر شهری با رویکرد توانمندسازی در محدوده موردمطالعه داشته اند.
۸.

تحلیل اثرات بادهای 120 روزه و طوفان های گردو غبار بر زیست پذیری سکونتگاه های روستایی (مطالعه موردی: شهرستان هیرمند)(مقاله علمی وزارت علوم)

کلیدواژه‌ها: زیست پذیری باد 120 روزه طوفان گردو غبار روستا هیرمند

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 0 تعداد دانلود : 0
از آنجا که رسوبات منطقه سیستان از نوع رسوبی و ریزدانه است، این ذرات با وزش بادهای 120 روزه سیستان حرکت نموده، بستر بسیار مناسبی را برای حرکت ماسه های روان و طوفان های گردوخاک فراهم می سازد که پیامدهای آن، بروز آسیب های متنوع و هزینه های کلان می باشد. هدف این پژوهش، بررسی اثرات بادهای 120 روزه و طوفان های گردوغبار بر ابعاد مختلف زیست پذیری می باشد. پ ژوهش حاضر از نوع توصیفی تحلیلی است که دارای دو بخش عمده در مراحل اجرایی بوده است. بخش اول شامل مطالعات اسنادی جهت بررسی نظرات صاحب نظران و پیشینه و تهیه لیست شاخص ها و بخش دوم شامل مطالعات میدانی جهت تکمیل پرسشنامه های تحقیق بوده است. جامعه آماری این پژوهش شامل سرپرستان خانوارهای روستایی ساکن در شهرستان هیرمند است که بر اساس فرمول کوکران، 375 سرپرست خانوار به عنوان حجم نمونه در نظر گرفته شد. برای تجزیه وتحلیل اطلاعات از روش های آمار توصیفی و استنباطی، مدل VIKOR و نرم افزارهای ArcGIS و SPSS استفاده شده است. بر اساس نتایج پژوهش، از بین شاخص های مورد توجه، افزایش مشکلات تنفسی و چشمی و کاهش درآمد روستائیان در بخش کشاورزی به ترتیب با میانگین های 69/4 و 42/4، بیشترین میزان اثرپذیری از بادهای 120 روزه و طوفان های گردوغبار را به خود اختصاص می دهند. همچنین بر اساس نتایج آزمون رگرسیون، 1/93 درصد از تغییرات زیست پذیری ناشی از بادهای 120 روزه و طوفان های گردوغبار تبیین گردید. نتایج آزمون تحلیل واریانس در بررسی شدت اثرات بادهای 120 روزه و طوفان های گردوغبار بر مؤلفه های مختلف زیست پذیری نیز مؤید آن است که مؤلفه های «آسیب پذیری» و «کیفیت محیطی» بیشترین اثرپذیری را دارا می باشند.
۹.

پایش تغییرات طوفان های گرد و غبار و ارتباط آن ها با شاخص نوسان اطلس شمالی (NAO) در ایستگاه های منتخب غرب و جنوب غرب ایران(مقاله علمی وزارت علوم)

کلیدواژه‌ها: شاخص AOD غرب و جنوب غرب ایران گرد و غبار مدل HYSPLIT نوسان اطلس شمالی (NAO)

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 0 تعداد دانلود : 0
هدف این پژوهش بررسی ارتباط بین رخداد طوفان های گرد و غبار با شاخص نوسان اطلس شمالی (NAO) در ایستگاه های منتخب غرب و جنوب غرب ایران (آبادان، بستان، ایلام، دهلران، کرمانشاه و سرپل ذهاب) است. برای این منظور، از کدهای سینوپ روزهای توأم با طوفان گرد و غبار، دید افقی کمتر از ۱ کیلومتر، داده های مربوط به مقادیر شاخص (NAO) طی دوره آماری ۲۰۲۲-۱۹۸۷ و داده های ماهواره ای شامل شاخص عمق نوری هواویز (AOD) حاصل از تولیدات سنجنده های دوره های ۲۰۱۷-۲۰۰۰ MISR و ۲۰۲۲-۲۰۰۲ MODIS استفاده شد. نتایج ضرایب همبستگی نشان داد که ارتباط نسبتاً قوی و معکوس بین شاخص NAO در فاز منفی و ارتباط مستقیم ضعیف در فاز مثبت با گرد و غبار وجود دارد و بین ۵۱ تا ۷۰ درصد رخدادهای گرد و غبار با فاز مثبت هم زمان بوده است. نمودار تغییرات سری زمانی شاخص ها در دو فاز منفی و مثبت نشان داد از سمت غرب به سمت جنوب غرب مقدار شاخص AOD افزایش یافته که این افزایش در ایستگاه آبادان مشهود است. مطابق با شاخص حاصل از تولید سنجنده MISR سال های ۲۰۱۱ و ۲۰۱۵ در فاز مثبت و سال ۲۰۰۸ در فاز منفی اوج فعالیت طوفان گرد و غبار در تمامی ایستگاه ها بوده و کمترین مقدار آن نیز مربوط به ایستگاه های سرپل ذهاب و کرمانشاه به ترتیب در سال های ۲۰۰۲ و ۲۰۰۴ است. مطابق با شاخص دیپ بلو حاصل از سنجنده MODIS در فاز مثبت سال ۲۰۲۲ و در فاز منفی سال ۲۰۰۹ را می توان به عنوان اوج طوفان های گرد و غبار تفکیک کرد.
۱۰.

واکاوی نقش چرخندهای حرارتی و دینامیکی در توفان های گرد و غبار غرب ایران(مقاله علمی وزارت علوم)

کلیدواژه‌ها: ایران دیدافقی جبهه زایی کم ارتفاع بریده

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 0 تعداد دانلود : 0
در این تحقیق توفان های گردوغبار در غرب ایران برای دوره زمانی 2022-1987 مورد بررسی قرار گرفته است، که شامل روزهایی است که تعلیق گردوخاک دید افقی را حداقل در سه ایستگاه هواشناسی به کمتر یا مساوی یک کیلومتر می رساند. با استفاده از تحلیل چشمی داده های فشار سطح دریا، ارتفاع ژئوپتانسیل، دما، مؤلفه مداری (u) و نصف النهاری (v) باد در سطوح مختلف جو مربوط به ERA-Interim ، الگوی چرخند دینامیکی و حرارتی که از مهم ترین الگوهای چرخه گردوغبار غرب ایران هستند، جداسازی شدند. بررسی توزیع زمانی چرخندهای تفکیک شده نشان داد که چرخندهای حرارتی در ژانویه تا مه و چرخندهای دینامیکی در فصول گذار بیشینه رخداد را داشته اند. از نظر طول دوره چرخند حرارتی 35 درصد و چرخند دینامیکی 65 درصد بیش از 1 روز گردوغبار ایجاد نموده اند. توفان های ناشی از وقوع چرخند حرارتی نسبت به توفان های ناشی از چرخند دینامیکی از شدت پایین تری برخوردارند، طول دوره کمتر و شدت پایین تر توفان های ناشی از چرخندهای حرارتی به ماهیت شکل گیری و اثرگذاری آنها مربوط می شود که به حرارت سطحی وابسته بوده و در مکان شکل گیری باقی می مانند. در توفان های ناشی از وقوع چرخند دینامیکی با توجه به موقعیت ایجاد چرخند در منطقه، بیشترین خیزش گردوغبار از کانون های غربی و جنوب غربی در کشور عراق بوده است، به نحوی که حدود 40 درصد از این توفان ها از دریاچه های مرکزی و مخصوصاً دریاچه ثرثار نشأت گرفته اند. در حالی که در چرخند حرارتی کانون های واقع در نیمه جنوبی کشور عراق، شمال عربستان، کویت و جنوب غرب ایران در وقوع گردوغبار اثرگذارتر از سایر بخش ها در منطقه بوده است.
۱۱.

تحلیل فضایی سرزندگی شهری در سطح محله های شهر تهران(مقاله علمی وزارت علوم)

کلیدواژه‌ها: سرزندگی شهری تحلیل فضایی پهنه بندی تلفیقی کلانشهر تهران

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 0 تعداد دانلود : 0
ارتقای سرزندگی یک شهر نه تنها می تواند موجب رضایت مردم از جنبههای اکولوژی سبز، توسعه اقتصادی، خلاقیت فرهنگی و کیفیت زندگی شود، بلکه به ارتقای توسعه پایدار آن کمک می کند. اما امروزه شهرها به سرعت تحت فشار های مدرنیته دچار تحولات فضایی شده اند. به طوری که این تحولات موجب عدم توازن اجتماعی و اقتصادی شده است. تهران به عنوان بزرگترین شهر کشور با کارکردهای متنوع اقتصادی، اجتماعی، کالبدی مشکلات پیجیده ای را تجربه می کند که این خود منجر به کاهش میزان سرزندگی شده است. بنابراین پژوهش حاضر با هدف بررسی و ارزیابی وضعیت سرزندگی در سطح محله های شهر تهران انجام شده است. داده ها و اطلاعات لازم جهت اندازه گیری سرزندگی از بلوک های آماری مرکز آمار، نقشه کاربری اراضی شهر، تصاویر ماهواره-ای و تصاویر ماهواره ای استخراج شد. برای ارزیابی سرزندگی از چندین مولفه اصلی یعنی اقتصادی، جمعیتی و گردشگری، کیفیت زندگی، کیفیت هوا، سرزندگی شبانه و حکومت محلی در قالب شاخص های متفاوت استفاده گردید. نتایج حاصل از پژوهش نشان داد که سرزندگی در شهر تهران را می توان به چهار عاملی اصلی خلاصه نمود. عامل اول با 19 درصد از واریانس کل، بیشترین میزان تاثیر گذاری و عامل چهارم با 10 درصد واریانس کل، کمترین اثری گذاری را در مقوله سرزندگی داشتند. در مجموع با تلفیق چهار عاملِ سرزندگی در شهر تهران نقشه نهایی سرزندگی ترسیم گردید. نقشه تلفیق شده سرزندگی نشان داد که بخش های مرکزی و شمال غربی شهر وضعیت مناسبی دارند اما در ، بخشهای جنوبی و جنوب شرقی شهر، در وضعیت نامناسبی از نظر سرزندگی شهری قرار دارند.
۱۲.

ارزیابی تاب آوری کلانشهر اصفهان در برابر خشکسالی و کمبود آب در بازه ده سال اخیر(مقاله علمی وزارت علوم)

کلیدواژه‌ها: ارزیابی تاب آوری خشکسالی شهری کمبود آب اصفهان

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 0 تعداد دانلود : 0
با تغییرات آب وهوایی، مخاطرات طبیعی خطیری نظیر خشکسالی و تنش های آبی گریبان گیر شهرها شده اند. به طوری که وقوع مکرر خشکسالی ها مانع توسعه پایدار شهری شده اند. درکنار این چالش ، رویکرد نوین "تاب آوری شهری در برابر خشکسالی" به مدیران شهری کمک می کند تا میزان سازگاری شهرها با تنش های محیطی را اندازه گیری کنند. از این رو هدف کلی این مطالعه ارزیابی تاب آوری کلان شهر اصفهان در برابر خشکسالی با استفاده از چارچوبی است که ابعاد و سنجه های اقتصادی، اجتماعی، زیست محیطی و نهادی را ادغام می کند. نوع پژوهش کاربردی و روش بررسی آن توصیفی-تحلیلی است. ابتدا فهرستی از سنجه ها و متغیرها بر اساس مطالعات اسنادی-کتابخانه ای تدوین شد. سپس تاب آوری کلان شهر اصفهان از سال 1390 الی 1400 در برابر خشکسالی توسط 22 سنجه و 31 متغیر مورد ارزیابی قرار گرفت. در ادامه به منظور تعیین میزان اهمیت هر سنجه یا متغیر از روش تلفیق سوارا بهره گرفته شد. یافته ها گویای آن است که تاب آوری کلان شهر اصفهان در سال های 1390، 1391، 1394، 1397، 1398 و 1400 در برابر خشکسالی و کمبود آب افزایش (امتیازها نزدیک به عدد یک و بین 43/0-51/0) اما در سال های 1392، 1393، 1395، 1396 و 1399 کاهش یافته (امتیازها نزدیک به عدد صفر و بین 32/0-42/0) است. به طور کلی میزان تاب آوری کلان شهر اصفهان طی دهه 1400-1390 در برابر خشکسالی در وضعیت مطلوبی قرار نداشته و شهر اصفهان نیازمند تهیه واکنش ها و اقدامات متقابلی است که اثرات و پیامدهای خشکسالی را کاهش دهد. چنانچه این مهم به وقوع نپیوندد، جامعه شهری اصفهان زیر بار آسیب های ناشی از خشکسالی و کمبود آب کمر خم می کند.

آرشیو

آرشیو شماره ها:
۱۷