نخبگان علمی

هر جهان اجتماعی سه لایه معنایی، نهادی و فردی دارد. با پیوند لایه های معنایی و فردی، طی فرایندهای دگرسازی، دیالکتیک بیرونی جهان اجتماعی برقرار می شود. فرد نیز سه لایه هویتی دانشی، خواهشی و توانشی دارد. با پیوند نظر و عمل افراد، طی فرایندهای خودسازی، دیالکتیک درونی جهان اجتماعی برقرار می شود. با دیالکتیک بیرونی و درونی جهان اجتماعی، «نهادها» و «نظام های اخلاقی» شکل می گیرند. جهان های اجتماعی گوناگون بنا به هویتشان، اتکای یک سانی بر نظم نهادی و نظم اخلاقی ندارند. تاکنون متلایم ترین نظم اخلاقی، در جهان های اجتماعی دینی رخ نمود، و کارآمدترین نظم نهادی به مدد علم تجربی در جهان دنیوی تجدد، سربرآورد. نخبگان علمی جامعه ما بیش از همه، از فرایندهای تربیتی علم تجربی، متأثر می شوند که انتظار می رود آثار اخلاقی آن را بروز دهند. توزیع نظام های اخلاقی قدسی و دنیوی در میان نخبگان علمی کشور، نشانگر نقش علم تجربی در بازتولید جهان های دینی و دنیوی است. نخبگان علمی، بیشتر در میانه طیف نظام های اخلاقی قدسی دنیوی قرار می گیرند و پایبندی عملی آنان به ارزش های اخلاقی، پایین ارزیابی می شود و متغیرهایی چون تعلق خانوادگی و جهان شناسی دینی همراه آن در اجتماعی شدن اولیه و تعلق صنفی تخصصی و جهان شناسی علمی همراه آن در اجتماعی شدن ثانویه، نظام اخلاقی آنها را توضیح می دهد.

با به کارگیری چه شیوه های مؤثری، می توان در ممانعت از برون کوچی نخبگان علمی موفق عمل کرد؟ هدف اصلی این مقاله ارائه تحلیلی جامعه شناختی از پاسخ اعضای بنیاد ملی نخبگان استان مازندران به سؤال مذکور بوده است. وجه مشترک بررسی علل های مؤثر در مهاجرت و شیوه های اثرگذار و موفق برای ممانعت از برون کوچی نخبگان علمی از منظر پاسخ دهندگان، نخست آن است که آنها هم عوامل مهاجرت و هم شیوه های ممانعت را متنوع و متعدد می دانند، و دوم، آنها این عوامل و شیوه ها را نه به ویژگی های نخبگان بلکه به شرایط و عوامل اجتماعی نسبت داده اند (تحلیلی جامعه شناختی). اگرچه از نظر این آزمودنی ها، بیشتر عوامل و شیوه های اشاره شده به شرایط و نحوه عمل عامل های اجتماعی در بیرون فضای علم مربوط می شود (رویکرد برونگرا) تا عوامل و شیوه های مربوط به شرایط اجتماعی داخل فضا و نهاد علم (رویکرد درونگرا)، اما آنها اصلاح نابسامانی های معین در هر دو محیط اجتماعی داخل و خارج فضای علم و تعامل میان آنها را راهبردی موفق برای ممانعت از خروج نخبگان علمی می دانند.

هدف اصلی این پژوهش، طراحی مدل به کارگیری نخبگان علمی در محیط های دانشگاهی کشور است که با استفاده از رویکرد مبتنی بر نظریه پردازی داده بنیاد به صورت کیفی اجرا شده است. برای گردآوری اطلاعات از مصاحبه های نیمه ساختاریافته استفاده شد و تجزیه و تحلیل اطلاعات به روش استراوس و کوربین و مدل پارادایمی انجام گرفت. نمونه گیری به روش نظری و با بهره مندی از تکنیک های هدفمند (قضاوتی) و گلوله برفی (زنجیره ای) بود که بر مبنای آن 36 مصاحبه با استادان چند دانشگاه و نخبگان علمی که در حوزه علمی و پژوهشی، تجربه و تخصص داشتند، انجام گرفت. نتایج تحلیل داده های به دست آمده از مصاحبه ها طی فرایند کدگذاری باز، محوری و انتخابی، به ایجاد نظریه داده بنیاد در حوزه به کارگیری نخبگان علمی در محیط های دانشگاهی منجر شد. مدل طراحی شده در این پژوهش شامل ابعاد و مؤلفه های مؤثر، موانع و راهکارها، ویژگی ها، شرایط علّی، زمینه ای، واسطه ای، عناصر تشکیل دهنده است که پدیده محوری، پیامدها و راهبردهای اجرای خط مشی عمومی را نشان می دهد.

مقاله حاضر از طریق پژوهش میدانی در پی بررسی عوامل و انگیزش های تولید دانش و بهره وری در بین نخبگان علمی دارای بالاترین میزان انتشار مقاله نمایه شده در ISI  می باشد. هدف دیگر این مقاله، شناخت و تحلیل چالش های تولید دانش در ایران در رابطه با فضاهای تعاملاتی و ارتباطاتی  از یک سو و هنجاری و اخلاقی از سوی دیگر است. داده های پژوهش با کاربرد پرسشنامه اعتبارسنجی شده جمع آوری و با روش های آماری توصیفی و استنباطی  واستفاده از نرم افزار آماری علوم اجتماعی (SPSS) تحلیل شده است. براساس یافته های اساسی مطالعه، الگوهای فردی و جمعی تولید دانش دارای گسست از یکدیگر است؛ تولید دانش با چالش فقدان شکل گیری  اجتماعات علمی پایدار همراه می باشد و در عین حال بین میزان تولید دانش و بهره وری افراد و هنجارمندی فردی و سازمانی آنان همبستگی های آماری معناداری وجود ندارد.

مقدمه، هدف پژوهش: امروزه مهمترین شاخص توسعه، خلاقیت های ذهنی و منابع انسانی پژوهشگر است. تجارت تنها مختص به کالاهای اقتصادی نیست بلکه مغزها به عنوان کالاهای استراتژیک و قابل معامله در نظر گرفته می شوند. صاحب نظران، مهاجرت نخبگان را یکسره منفی نمی دانند بلکه پیامدهای مثبت آن را نیز در نظر دارند. انتقال فرهنگ دوطرفه است به این معنی که در آن ارزش ها و هنجارها نیز رد و بدل می شوند. هدف تحقیق ارائه الگوی دوسویه مهاجرت نخبگان علمی است. مهاجرت مثبت نخبگان، کشور را در مسیر پیشرفت علمی، فرهنگی و اقتصادی قرار می دهد؟ روش پژوهش: تحقیق، به روش توصیفی و تحلیل ثانویه انجام شده است. نمونه ها براساس آمارهای ادواری و نتایج پژوهش های انجام شده در طی دوره زمانی (1385 تا 1393) جمع آوری و تحلیل شده است. یافته ها: الگوی دوسویه مهاجرت نخبگان علمی تحت تاثیر چهار عامل اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و سیاسی قرار دارد. هرچه از عامل اقتصادی به سمت عامل سیاسی حرکت می کنیم رانش نخبگان شدت یافته و کشش کمتر است. هرچه از عامل سیاسی به سمت عامل اجتماعی حرکت می کنیم، کشش مثبت و امکان بازگشت نخبگان علمی به کشور بیشتر است. نتیجه گیری: با مهاجرت مثبت نخبگان علمی، نیروی متخصص از نقاط فراوان و ارزان به نقاط کمیاب و گران انتقال می یابد تا استفاده بهتر و کاراتری از آن بعمل آید. این امر به افزایش تولید جهانی و پیشرفت دانش فنی کمک می کند. بعد از اندک زمانی تکنولوژی به سوی کشورهای مبدأ مهاجران سرایت کرده و با تأخیر اندکی آن ها را نیز منتفع خواهد کرد. نگرش ها در خصوص مهاجرت نخبگان (فرار بدون بازگشت، انتقال مغزها و انتقال سرمایه یک طرفه) می تواند با برنامه ریزی مناسب به سان جاده ای دو طرفه درآید که کشورهای مهاجر فرست نیز از نتایج آن منتفع گردند.  

هدف اصلی تحقیق حاضر، ارائه مدل و الگوئی مناسب جهت حفظ و نگهداشت سرمایه های فکری کشور می باشد؛ دراین پژوهش، روش تحقیق ازنوع توصیفی (برمبنای روش تحقیق)، پیمایشی(برمبنای راهبرد)، کاربردی(برمبنای هدف تحقیق) است.تحلیل دادهه ا طبق روش توصیفی تحلیلی (تحلیل تم) انجام می شود. گردآوری داده ها به دو روش کتابخانه ای و میدانی (انجام مصاحبه های نیمه ساختاریافته با خبرگان به روش گلوله برفی و پرسش نامه های الکترونیکی) می باشد. دربررسی و تحلیل داده ها، از روش تحلیل مدل سازی معادلات ساختاری واز نرم افزارهای اس.پی.اس.اس و اسمارت پی.ال.اس استفاده شده است. محدوده تحقیق ، شهر تهران لحاظ شده وتعداد جامعه آماری محققان و پژوهشگران ، هفتصد نفر محاسبه گردیده است؛ دراین راستا به دلیل عدم اطلاع از واریانس و احتمال موفقیت یا عدم موفقیت  متغیرها و همچنین محدودبودن جامعه، نمی توان ازفرمول های آماری برای برآوردحجم نمونه استفاده نمود؛ فلذا ازجدول تعیین نمونه مورگان استفاده شده است. طبق جدول مورگان، جامعه آماری نمونه به تعداد 248 نفر می باشد. در این خصوص 339 پرسشنامه الکترونیکی در فضای مجازی ارسال و 244 پاسخنامه الکترونیکی دریافت شد. پس ازشناسایی مؤلفه های تأثیرگذار و تعیین میزان و شدت اثرگذاری آنان ، به مؤلفه های ششگانه -به همراه یک متغیر میانجی «دولت الکترونیک» ویک متغیر تعدیل گر «تعارض منافع»- رسیده ایم. اولویت تأثیرگذاری مؤلفه های ششگانه ای که در این تحقیق بدان پرداخته شده است، به ترتیب ذیل می باشند: 1-خط مشی های ایجاد زیست بوم فنّاوری 2-خط مشی های نظام اداری نخبه محور و شایست سالار 3-خط مشی های سیاسی قانونی 4- استراتژی ، ساختار، فرهنگ ، دانش سازمان یاد گیرنده  5-خط مشی های اقتصادی 6- خط مشی های اجتماعی فرهنگی.

مقاله حاضر، به منظور تحلیل شخصیت جوانان، به مثابه عاملان مؤثر در توسعه اجتماعی کشور، به ویژه نخبگان جوان تنظیم شده است. نظریه اصلیِ این مقاله، نظریه تلفیقی و چندبُعدی «نظم اجتماعی» به روایت چلبی است؛ زیرا در آن، ملازم با بهگشت (توسعه) اجتماعی، پرورش شخصیت پیشرفته تحت نظام های خانواده، هم چنین آموزشی و آموزشگاهی (PCK) لحاظ شده است. روش انجام پژوهش، روش تلفیقیِ «سنجش اجتماعی» است. البته عمده گزارش این مقاله براساس نتایج کمّی است؛ که با تکیه بر شواهد کیفی مورد تأیید و توصیف قرار گرفته اند. نمونه آماری متشکل از 250 دانش آموز از شهر مشهد است. گردآوری و تحلیل داده ها در وجه کمّی به روش پیمایش و تکنیک های آماری؛ و در وجه کیفی، با بهره گیری از تکنیک های مشاهده و مصاحبه عمیق انجام شده است. نتایج نشان می دهد که دانش آموزان مدارس عادی در ابعاد اجتماعیِ شخصیت پیشرفته، اعم از تحمّل اجتماعی، تعهّد تعمیم یافته، وابستگی عاطفیِ عام و هوش اجتماعی، به طور معنادار از دانش آموزان مدارس سمپاد جلوتر هستند. هم چنین، مطابق مدل های رگرسیون، سهم مراکز آموزشی در مقایسه با خانواده در تبیین تغییرات شخصیت پیشرفته در میان جوانان بیشتر است. بطوری که متغیرهای همدلی در مدرسه، روابط معلم-شاگرد و انتظارات عام گرایانه معلم در شکل گیری شخصیت این جوانان نقش تقویت کننده ایفا می کنند؛ در حالیکه روابط صمیمی با مدیر مدرسه نقش تضعیف کننده در شکل گیری ابعاد اجتماعیِ شخصیت آنان دارا می باشد.

هدف: هدف از انجام این پژوهش بررسی میزان رعایت سیاستهای اقتصاد مقاومتی در آموزش عالی بود. روش: برای انجام این تحقیق کاربردی، از روش توصیفی- همبستگی استفاده شد. ابزار اصلی جمع آوری اطلاعات، پرسشنامه محقق ساخته بود که روایی آن با استفاده از نظرات اعضای هیئت علمی و پایایی آن نیز با استفاده از پیش آزمون و محاسبه ضریب آلفای کرونباخ(78/0 تا 91/0=α) تأیید شد. جامعه آماری تحقیق، اعضای هیئت علمی دانشگاه زنجان(306 نفر) بود. حجم نمونه تحقیق(120 نفر) با استفاده از رابطه کوکران تعیین شد و نمونه ها به روش طبقه ای تصادفی انتخاب شدند. یافته ها: میانگین همه مؤلفه های بررسی شده اقتصاد مقاومتی در وضعیت موجود حوزه های آموزشی، پژوهشی، دانشجویی و فرهنگی دانشگاه، کمتر از چهار و قابلیت اجرای آنها در وضعیت مطلوب، بالاتر از هفت در مقیاس 10 سطحی بود. نتیجه گیری: نتایج مقایسه وضعیت موجود و مطلوب رعایت سیاستهای اقتصاد مقاومتی در حوزه های آموزشی، پژوهشی، دانشجویی و فرهنگی با استفاده از آزمون تی، نشان داد وضعیت موجود به کارگیری سیاستهای اقتصاد مقاومتی به طور معناداری پایین تر از وضعیت مطلوب و نشان دهنده عدم استفاده از ظرفیتهای موجود اقتصاد مقاومتی در وضعیت موجود دانشگاههای کشور است.