آموزش مهندسی ایران

این واقعیتی است که علم و دانش مهندسی در عصر حاضر هر 10 سال دوبرابر می شود. این تحول حاصل پیدایش و کاربرد فنّاوریهای نوین است که چرخه عمر تولید محصولات جدید را کاهش داده، قیمت آنها را پایین آورده و کاربری آنها را افزایش داده است. همچنین دانسته شده است که دانشجویان رشته مهندسی نمی توانند در یک دوره چهارساله به تمام دانش، تجربه و الزامات حرفه مهندسی آشنا شوند، حتی شالوده مهندسی در طی سالیان گذشته دچار تحول و دگرگونی شده است. دانش آموخته مهندسی دانشگاهها به این واقعیت رسیده است که تنها راه ایفای وظایف مهندسی و برخورد مسئولانه با حرفه مهندسی به آموزشهای مادام العمری نیاز دارد و مهمترین وظیفه دانشکده مهندسی چگونگی فرایند یاددهی به دانشجویان خود است. از طرف دیگر هنگامی که یک مهندس جوان به کار مشغول می شود از تفاوتهای بین دو محیط دانشگاهی و کاری خود شگفت زده می شود. برای آنکه در کار خود، که آن هم با تحولات زیادی روبه رو است، موفق شود نیاز به آموزه های مهمی علاوه بر آموخته های دوران تحصیل خود دارد. در این مقاله این آموزه ها مورد بررسی قرار گرفته است. برای آنکه مهندسان جوان بتوانند در آغاز ورود به شغل مهندسی و ادامه این راه موفقیتهای لازم را به دست آورند، توجه و به کار بستن این نکات ضروری است.

دانشجویان سرمایه های انسانی جامعه برای رشد و توسعه اقتصادی، اجتماعی و صنعتی هستند. در این میان، نقش دانشگاه به عنوان محیط اصلی رشد و اعضای هیئت علمی برای ایجاد انگیزه و هدایت دانشجویان در طول مسیر سازندگی آنها غیر قابل انکار است. هدف از این مطالعه، بررسی نقش آموزش مهندسی و بهبود آن در وضعیت کیفی آموزش، تربیتی و تحصیلی دانشجویان است. بدین منظور، تعاریف پایه مطرح در این زمینه بررسی و ارائه شده اند. سپس، عوامل مهمی که در قالب آنها کیفیت فردی و علمی یک دانشجو شکل می گیرد و در زمینه ارتقاء کیفیت آموزش و تحصیل دانشجویان موثرند شناسایی و رتبه بندی شده اند. بدین منظور از ابزارهای مدیریت چندمعیاره (MCDM) استفاده شده است. همچنین شاخصی جهت کمی کردن نقش آموزش مهندسی در تربیت و تحصیل دانشجویان ارائه و برای تعدادی از دانشگاه های جامع و مهندسی در سطح کشور به عنوان مورد مطالعاتی پیاده سازی شده است. در ادامه، تاثیر عدم قطعیت های موجود در تعیین عوامل موثر در آموزش مهندسی با استفاده از یک روش بر پایه زنجیره مارکو (Marcov Chain) مورد بررسی قرار گرفت. بر این اساس، گستره محتمل برای تغییرات شاخص ارائه شده بمنظور ارزیابی کیفی آموزش مهندسی تعیین شد. نتایج این مطالعه حاکی از اهمیت قابل توجه عواملی همچون شرایط محیطی و امکانات زیرساختی، اندرکنش با استاد و شرایط شخصی/هدفمندی دانشجو در کیفیت آموزش مهندسی و لزوم توجه بیشتر به این گونه عوامل برای بهبود کیفی آموزش است.

برنامه های درسی به عنوان یکی از مهمترین عناصر و دروندادهای نظام آموزشی به شمار می روند. امروزه دانشگاه ها و موسسات آموزش عالی درصدد هستند تا با استفاده از روش های مختلف به ارزیابی کیفیت برنامه درسی در گروه های آموزشی پرداخته، به نقاط ضعف و قوت آن ها پی برده و اقدامات مناسبی را در جهت اصلاح و بهبود کیفیت آن انجام دهند که یکی از این روش ها اجرای فرایند ارزیابی درونی در سطح گروه های آموزشی می باشد. این پژوهش با هدف بررسی وضعیت برنامه درسی در80 گروه آموزشی مهندسی دانشگاه های تابعه وزارت علوم، تحقیقات و فناوری در سراسر کشور براساس نتایج حاصل از ارزیابی درونی انجام شده است. روش تحقیق مقاله حاضر تحلیل اسنادی و فرا- تحلیل می باشد و کیفیت برنامه درسی در گروه های مذکور با استفاده از 5 ملاک و40 نشانگر مورد بررسی و تحلیل قرار گرفته است. نتیجه ارزیابی ملاک ها و نشانگرهای این عامل در گروه های مذکور نشان دهنده مطلوبیت نسبی آن می باشد. در خاتمه پیشنهادهای اساسی برای بهبود کیفیت برنامه درسی در گروه های آموزشی مهندسی ارائه شده است.

هدف مطالعه وضعیت تحصیلی داوطلبان هریک از گروه های آموزشی (علوم انسانی، فنی- مهندسی و علوم پایه) در سه مقطع تحصیلی (کارشناسی، کارشناسی ارشد و دکتری) می باشد. پژوهش از لحاظ هدف کاربردی وازلحاظنحوه گردآوریدادهبهروشکمیانجام گردید. داوطلبان آزمون هایسراسریرشته های علوم انسانی، فنی- مهندسی و علوم پایه در مقاطع تحصیلی کارشناسی، کارشناسی ارشد و دکتری در سال 93-1392 جامعه آن را تشکیل دادند. برای اجرای پرسشنامه ها ابتدا از طریق نمونه گیری هدفمند شش دانشگاه که به پذیرش کران بالا و پایین آزمون ورودی در هر سه مقطع تحصیلی میپرداختند انتخاب، و با روش تصادفی طبقه ای از داوطلبان پذیرفته شده در رشته های موجودآن دانشگاه ها نمونه گیری شد. حجم نمونه شامل 2293 نفر از پذیرفته شدگان بود. ابزار پژوهش پرسشنامه های محقق ساخته بود. روایی محتوایی پرسشنامه ها مورد تأیید خبرگان و صاحبنظرانو ضریب پایایی پرسشنامه ها با استفاده از روش آلفای کرونباخ بیش از 70/0 گزارش شد.جهت تحلیل داده های پرسشنامه ها از آزمون های t تک نمونه ای، آزمون t برای دو گروه مستقل، آزمون تحلیل واریانس یک راهه، آزمون تعقیبی توکی و آزمون رتبه بندی فریدمن استفاده شد. یافته ها نشان داد که وضعیت تحصیلی داوطلبان مقطع کارشناسی در ابعاد مختلف آموزشی، روان شناختی، خانوادگی، اقتصادی و فرهنگی به طور معناداری بالاتر از حد متوسط بود. وضعیت داوطلبان مقطع کارشناسی ارشد و دکتری در کلیه ابعاد فوق به طور معناداری بالاتر از حد متوسط بود اما وضعیت داوطلبان کارشناسی ارشد در بعد اقتصادی، به طور معناداری پایین تر از حد متوسط و وضعیت داوطلبان مقطع دکتری در بعد فرهنگی در سطح متوسط بود. وضعیت داوطلبان رشته های علوم پایه و علوم انسانی در بعد فرهنگی نیز در سطح متوسط بود.

دانشگاه ها و مراکز آموزش عالی، به عنوان نهادهای دانش محور نقش کلیدی در توسعه کشورها دارند و عملکرد آنها در حوزه های مختلف باید ارزیابی شود. در میان کارکردهای مختلف دانشگاه ها، پژوهش و تولید علم نقش برجسته ای دارد و بررسی برون دادهای علمی، بخش مهمّی از ارزیابی علمکرد دانشگاه ها محسوب می شود. یکی از روش های ارزیابی برون دادهای علمی، به کارگیری شاخص های علم سنجی است. بیشترین تعداد برون داد علمی دانشگاه های ایران در سالهای اخیر به موضوعات مهندسی اختصاص دارد. در این مقاله، 85097 مقاله علمی با موضوعات مهندسی در دانشگاه ها و مؤسّسات آموزش عالی دولتی تابعه وزارت علوم، تحقیقات و فنّاوری با روش پیمایشی-توصیفی انتخاب و بررسی می شود. داده های هر دانشگاه به صورت جداگانه با شاخص های تعداد تجمّعی برون دادهای علمی مهندسی، تعداد استنادها، سهم کیفی، شاخص h، پارامتر m و شاخص g تحلیل و رتبه بندی مؤسّسات انجام می شود. نتایج نشان می دهد دانشگاه تهران از نظر تعداد تجمّعی برون دادهای علمی مهندسی و تعداد استنادها، دانشگاه صنعتی شریف از نظر شاخص های h و g، پژوهشگاه پلیمر و پتروشیمی از نظر سهم کیفی و دانشگاه صنعتی نوشیروانی بابل از نظر پارامتر m و سهم دانشکده های مهندسی در برون داد مهندسی، برترین دانشگاه های ایران در بین دانشگاه های مورد بررسی هستند. همچنین نتایج رتبه بندی های ارائه شده با نتایج نظام رتبه بندی ISC مقایسه می شود. یافته ها نشان می دهد رتبه بندی دانشگاه های ایران از نظر شاخص های تعداد تجمعی برون داد مهندسی، تعداد استنادها، شاخص h و شاخص g با نتایج نظام های رتبه بندی ISC همبستگی معناداری دارد.

این مقاله ضرورت آموزش اصول مدل سازی سه بعدی کامپیوتری به دانشجویان مهندسی را بررسی می نماید. به این منظور ابتدا کاربردهای مدل سازی سه بعدی کامپیوتری در فرایند طراحی مهندسی و تأثیر استفاده از آن در سرعت و سهولت کار طراحی بررسی شده است. به این منظور سه مرحله اصلی فرایند طراحی مهندسی یعنی "ایده پردازی"، "اصلاح" و "اجرا" به تفکیک بررسی شده، نتایج حاصله در قالب شش گزاره ارائه شده است. این گزاره ها حاکی از نقش محوری مدل سازی سه بعدی کامپیوتری در فرایند طراحی مهندسی است که بهره گیری از آن مستلزم فراگیری اصول علمی و کسب مهارت در زمینه کار با ابزارهای آن است. در بخش بعدی مقاله، 25 مورد از دروس مرتبط با مدل سازی سه بعدی در دانشگاه های برتر مهندسی دنیا ارائه شده است. نویسندگان در انتها با استناد به نتایج پژوهش، بر ضرورت تدوین برنامه ای جهت آموزش اصول مدل سازی سه بعدی کامپیوتری و ابزارهای آن به دانشجویان رشته های مختلف مهندسی و تحقیقات بیشتر در این زمینه تاکید نموده اند.

محیط زندگی با تعریف روشن عرصه های فردی و جمعی و ایجاد سلسله مراتب فضایی سامان می یابد و عرصه های تعریف شده احساس تعلق افراد به محیط را افزایش می دهد. محیط های آموزشی ازجمله محیط آموزش معماری نیز به چنین عرصه هایی نیاز دارند. این مقاله، عرصه کار فردی در کارگاه طراحی معماری را به عنوان مکملی برای عرصه کارجمعی و عاملی تأثیرگذار بر کیفیت محیط آموزش مطرح می کند. هدف این پژوهش کیفی، معرفی عرصه کارفردی به عنوان قرارگاه رفتاری کارآمد در کارگاه طراحی معماری است. روش تحقیق، تحلیلی- توصیفی است و رویه عملی آن استفاده از منابع کتابخانه ای و بررسی12 دانشکده معماری در10 کشور جهان به صورت مشاهده و مصاحبه است. به منظور برخورد با طیفی وسیع، نمونه ها از نقاط مختلف جهان انتخاب و برای فراهم شدن امکان مقایسه، اطلاعات جمع آوری شده در قالب جداولی با ساختار یکسان تنظیم شده است. در راستای پژوهش، لزوم وجود عرصه کارفردی در کارگاه از دو جهت-آموزش معماری و علوم رفتاری- بررسی شده است؛ نمونه های موردی نیز بر اساس شاخصه های شکل گیری عرصه کارفردی به عنوان یک قرارگاه رفتاری مورد بررسی قرارگرفته اند. نتایج نشان می دهد تعریف عرصه کارفردی بنا به نیاز واقعی دانشجویان صورت گرفته و تأثیر مثبتی بر یادگیری و افزایش حس تعلق آن ها به محیط آموزشی می گذارد. با توجه به سیاست های آموزشی و قابلیت های فضایی، این عرصه، قلمروهایی با طیفی از مرزهای فیزیکی تا مرزهای روانی را در برمی گیرد. درپایان می توان گفت، تعریف عرصه کارفردی با مرزهایی روشن، در عین انعطاف پذیری و حفظ ارتباط آن با عرصه کارجمعی، این قلمرو را به فضایی کارآمد بدل خواهد کرد.