آموزش مهندسی ایران

هدف اصلی این پژوهش، بررسی شایستگی های معناسازی صنعت محور دانشجویان مهندسی است. این پژوهش کیفی با استفاده از روش هفت مرحله ای ساندلوسکی و باروسو انجام شده است. گروه فراترکیب متشکل از سه نفر متخصص برنامه ریزی درسی و یک نفر متخصص در روش پژوهش فراترکیب بود. 107 منبع پژوهشی مرتبط، مبنای تحلیل قرار گرفت که نتیجه آن استخراج 11 مضمون مسئله یابی، موضوع یابی، انتخاب موضوع با هدف یافتن راه حل های جدید، تحلیل نیازهای اطلاعاتی، طراحی و تدوین ساختار جستجوی اطلاعات، اجرای فرایند جستجوی اطلاعات، ارزیابی فرایند جستجوی اطلاعات، تدوین ساختار حل مسئله بر اساس اطلاعات نهایی، اجرای حل مسئله، پیامدهای حل مسئله، تصمیم گیری نهایی در خصوص ساختار حل مسئله است. اعتبار داده ها با استفاده از فنون اعتبارپذیری، انتقال پذیری و همسوسازی داده ها و اعتمادپذیری به داده ها نیز با هدایت دقیق جریان جمع آوری اطلاعات و همسوسازی پژوهشگران تأیید شد. نتایج نشان دادند که معناسازی شایسته برای موفقیت در بسیاری از مشاغل، لازم است و فرد باید در محیطی پرتلاطم و پیچیده و در حالت غیرقطعی، توانایی تصمیم گیری، اقدام و تدوین نقشه عمل را داشته باشد. اساتید می توانند با آموزش معناسازی در فرایند تدریس، خلاقیت خویش را در کلاس درس نشان دهند و هنر تدریس اثربخش را با دانش علمی تلفیق کنند. بر اساس نتایج پژوهش، از یک طرف می تواند تجارب وسیعی را در اختیار برنامه ریزان آموزشی قرار دهد و از طرف دیگر شناسایی مضامین احصاء شده در رویکرد معناسازی، تأثیر به سزایی بر بهبود کیفیت تدریس در حوزه آموزش مهندسی می گذارد که داشتن درک صحیح از این عوامل، برای دانشگاه و نظام آموزش عالی بسیار مهم است.

یادگیری الکترونیکی به وجهی ضروری از آموزش و یادگیری در دنیای امروز تبدیل شده است. آگاهی از عواملی که نقش تعیین کننده در پیشرفت یادگیری الکترونیکی دارند، در تعیین چشم انداز، راهبردها و سیاست های نهادهای بالادستی، سازمان ها و مراکز آموزشی و نیز شرکت های تجاری فعال در عرصه آموزش و یادگیری اهمیتی وافر دارد. در این مقاله، پیش ران های فنّاورانه یادگیری الکترونیکی مورد بحث قرار می گیرد و مهم ترین عوامل بر اساس مراحل چرخه تب فنّاورانه استخراج می شود. پژوهش با مطالعه اسنادی و با استفاده از اطلاعات به دست آمده از مراجع علمی، گزارش ها، مستندات، مصاحبه ها و اخبارِ منتشر شده صورت گرفته است. تلاش اصلی این مقاله در دو نکته خلاصه می شود: نخست شناسایی پیش ران های فنّاورانه یادگیری الکترونیکی و دیگر تحلیل وضعیت آموزش الکترونیکی در ایران از منظر فنّاوری های شناسایی شده. نتیجه بررسی نشان می دهد پیش ران های فنّاورانه یادگیری الکترونیکی عبارت ند از: یادگیری تطبیقی و شخصی شده، یادگیری سیّار، سکّوهای یادگیری اجتماعی، یادگیری تلفیقی، بازی پردازی، شبیه سازی، رایانش ابری، یکپارچه سازی و تعامل پذیری، استاندارد xAPI، واقعیت مجازی، دوره های باز برخط و فراگیر (دوبابرف) و مدیریت محتوای ویدئویی. از سوی دیگر ارزیابی ها نشان می دهد در کشور چندان به این فنّاوری ها پرداخته نشده است. وضع کنونی یادگیری الکترونیکی در کشور نشان می دهد فعالیت های صورت گرفته در این زمینه، چندان منسجم، نظام مند و هم سو با تغییرات فنّاوری نبوده است. آنچه برای سامان دادن به این وضع ضروری به نظر می رسد، تغییر بنیادی نگاه به یادگیری الکترونیکی و به خدمت گرفتن فنّاوری به شیوه ای نظام مند در سیاست گذاری، برنامه ریزی و اجراست. آغاز سده جدید هم زمان با تدوین برنامه هفتم توسعه ملّی، فرصت مغتنمی است تا دانشگاه ها به همراه وزارت علوم، تحقیقات و فنّاوری، سیاست ها و برنامه هایی ملّی در متن برنامه لحاظ کنند تا در یک دوره زمانی پنج ساله، امکان اصلاح مسیر آموزش الکترونیکی در کشور و بهره مندی نظام آموزشی از مزایای آن فراهم شود.

امروزه آزمایشگاه های مجازی، نقش ویژه ای در آموزش یادگیری دارند. با توجه به اهمیت روزافزون آزمایشگاه های مجازی و آموزش مهندسی و شناخت ناکافی درباره دستاوردهای استفاده از آزمایشگاه های مجازی و از راه دور در آموزش مهندسی، این مطالعه در دستور کار قرار گرفت. از این رو در یک بررسی نظام مند، بر اساس دستورالعمل موارد ترجیحی در گزارش مقاله های مروری منظم و فراتحلیل ها (پریزما) مقالات فهرست بندی شده در پایگاه های داده اسکوپوس، گوگل اسکولار و ساینس دایرکت در بازه زمانی 2009 تا 2022، با استفاده از ترکیب کلیدواژه های "آزمایشگاه مجازی" یا "محیط های یادگیری با واقعیت ترکیبی" یا "آزمایشگاه های واقعیت مجازی" و "نتایج" و "آموزش مهندسی" یا "مهندسی" و مزایا و محدودیت ها یا آزمایشگاه های واقعیت مجازی مورد بررسی قرار گرفتند. یافته ها به شناسایی 12 دستاورد، هفت مزیت و شش محدودیت استفاده از آزمایشگاه   های مجازی و از راه دور در آموزش مهندسی منجر گردید. بر اساس یافته ها، نتایج حاکی از آن است که در آینده نزدیک، آزمایشگاه های مجازی به طور گسترده ای تقریباً در تمام زمینه های آموزشی مورد استفاده قرار خواهند گرفت. همچنین نتایج، کمبود رویکردهای نظری و روش شناختی متنوعی را نشان می دهد که در آن مطالعات اساساً ارزیابی و به طور محدود بر تغییرات فردی در دانش محتوا متمرکز شده اند. استفاده بهینه از دستاوردها، مزایا و محدودیت های شناسایی شده، می تواند ضمن کسب آمادگی و هم راستایی با الزامات آینده و آینده نگری، به بهبود فضای موجود کمک نماید

پس از شیوع ویروس کرونا محدودیت هایی در فعالیت های مختلف در دنیا به اجرا گذاشته شد. یکی از زمینه هایی که به شدت دچار تغییر شد، شرایط دانشگاه ها بود. بدین ترتیب موضوع ارتباط الکترونیکی برای پیگیری امور آموزشی و پژوهشی مطرح شد. در این مقاله با استفاده از یک فرم نظرسنجی، تلاش شده تا وضعیت آموزش و پژوهش در رشته مهندسی عمران، در دوران شیوع کرونا بر اساس نظرات دانشجویان ارزیابی گردد. نتایج نشان می دهد که دانشجویان کارشناسی از کیفیت یادگیری در این دوران رضایت نداشتند (حدود 66 درصد کمتر از متوسط) اما دانشجویان تحصیلات تکمیلی کیفیت یادگیری در شیوه مجازی را مناسب ارزیابی کردند (حدود 21 درصد کمتر از متوسط). با توجه به مشکلات ایجاد شده برای دروس عملی دوره کارشناسی (کمتر از 5 درصد برگزاری به شیوه حضوری) و نیز جمع آوری داده های پایان نامه های تحصیلات تکمیلی در طول دوره شیوع بیماری کرونا (حدود 23 درصد با مشکل جدی)، افت فارغ التحصیلان رشته مهندسی عمران از دید عملی در سال های آینده قابل انتظار خواهد بود. گسترش تقلب در آزمون ها (حدود 40 درصد) و نیز تفاوت در دسترسی به اینترنت و سامانه های لازم جهت شرکت در کلاس های مجازی (حدود 42 درصد کمتر از حد متوسط)، موضوع عدالت آموزشی (حدود 50 درصد ناراضی) در این دو سال را دچار چالش کرد. در مجموع می توان گفت، آموزش و پژوهش در رشته مهندسی عمران به شیوه مجازی نمی تواند به طور کامل جایگزین شیوه های حضوری شود، اما از برخی قابلیت های آن می توان در آینده به عنوان مکمل آموزش حضوری استفاده نمود.

یکی از بسته های اصلی تحول در آموزش مهندسی، اعتباربخشی دوره های آموزشی است که مستلزم تدوین استانداردهای ملی مرتبط و انجام خودارزیابی مستمر بر اساس آن و انجام اقدامات اصلاحی متناسب است. در این راستا ضروری است ملاک های ارزیابی در جهت سنجش توانمندی ها و مهارت های کسب شده توسط دانشجویان تعیین شود و با بررسی دستیابی دانشجویان به توانمندی ها و پیامدهای مورد انتظار آموزشی، برنامه آموزشی به صورت مداوم اصلاح گردیده و بهبود یابد. در مطالعه حاضر و در راستای اعتباربخشی دوره آموزش مهندسی گروه خط و سازه های ریلی دانشکده مهندسی راه آهن دانشگاه علم و صنعت ایران، بر اساس استانداردهای ملی مشابه و پیامدهای استاندارد آموزشی ABET، خودارزیابی انجام گرفته است. میزان تحقق پیامدهای استاندارد، با نظرسنجی از 55 نفر از دانشجویان و دانش آموختگان مورد بررسی قرار گرفته و تحقق پیامدهای آموزشی در حوزه توانمندی های تحصیلی و مهارت های حرفه ای، نسبتاً مطلوب ارزیابی شده است. همچنین اهداف آموزشی، برنامه آموزشی و روش یاددهی-یادگیری متناسب با اهداف، فرایند ارزیابی درسی دانشجو، نحوه راهنمایی دانشجویان جدیدالورود، چگونگی توانمندسازی اعضای هیئت علمی، منابع آموزشی، پیشرفت تحصیلی دانشجویان، نحوه مدیریت گروه و اطلاع رسانی مصوبات و برنامه بازنگری مستمر در برنامه آموزشی با مشارکت اعضای هیئت علمی گروه، مورد ارزیابی و بازنگری قرار گرفت.

تصویر سازی ابزاری آموزشی برای پشتیبانی هدف های یادگیری و تقویت خلاقیت است. تصویر سازی در بهینه سازی روش های آموزش، نقش اساسی دارد. در روش پیشنهادی، راهکار تشابه و تناقض در خلق تصویر در آموزش معرفی می شود. ارتباط خاصی بین دو تصویر در قالب یک کارت، وجود دارد. دو تصویر یک نکته علمی را بیان می کنند، ولی در عین حال، تشابه و تناقضی نیز در دو طرف کارت وجود دارد. هدف از این روش افزایش جذابیت، ایجاد انگیزه در فرایند یادگیری است که به تقویت مهارت های شناختی - دیداری دانشجویان کمک می کند. به کارگیری این کارت ها به طور فردی و یا گروهی قابل پیاده سازی است. ایده پیشنهادی نه تنها برای آموزش دادن می تواند به کار گرفته شود، بلکه جهت ارزشیابی سطح یادگیری دانشجویان نیز سودمند است. روش های آزمون گوناگونی در سطح پیشرفته نیز معرفی می شود. با توجه به جدول شناختی بلوم، به کمک این روش، سطح یادگیری دانشجو در حوزه شناختی در سطح های میانی و بالای این هرم، قابل سنجش است. این روش در قالب های متفاوت از قبیل آزمون، تکلیف و پرسش اجرا شده است. تجربه به دست آمده از چندین سال اجرا، نشان از مشارکت عالی دانشجویان دارد. در نظرسنجی از دانشجویان، ماندگاری مناسب در ذهن و درک بهتر مطالب علمی از برتری های برجسته روش پیشنهادی برشمرده شده است