دانش سیاسی

میزان و شدت خونریزی های، ویرانی ها و خسارت های جانی و مالی در جنگ، متأثر از رویکرد اخلاقی یا غیر اخلاقی رهبران فکری و به تبع آن جنگجویان می باشد. تئوری اخلاقِ جنگ می کوشد ماهیت رفتار نظامیان با نیروهای متجاوز و غیرمتجاوز را تبیین نماید. با شروع خشونت وصف ناپذیرِ گروه تروریستی داعش در عراق، آیت الله سیستانی با صدور بیانیه ای خطاب به نیروهای مجاهد عراقی و حشد الشعبی، آداب و حدود اخلاقی حاکم بر جهاد در اسلام را، تبیین نمودند. این نوشتار با کاربست روش تحلیل محتوای کیفی، درصدد پاسخ به این سؤال اصلی است: «رهیافت آیت الله سیستانی به اخلاق جنگ چیست؟». بر اساس یافته های پژوهش، «اخلاق صیانتی» توان تحلیل تئوری اخلاقِ جنگ در دیدگاه آیت الله سیستانی را دارد. اخلاقی که مستند به آیات و سنت ائمه اطهار (ع)، صیانت از دین، جان و مال انسان ها (حتی دشمنان) را اصل و محترم می شمارد و می کوشد در ابعاد استراتژیک، تاکتیکی و رفتار جنگجویان، موازین اخلاقی و ارزش های انسانی را حاکم نماید. به اعتقاد آیت الله سیستانی برخورداری مجاهدان از موهبت و برکات الهی منوط به رعایت این حدود اخلاقی در جنگ با دشمنان می باشد.

موضوع نوشتار حاضر، مدارای سیاسی است که می توان آن را یکی از وظایف مهم حکومت ها و سیاست مداران برای تحقق اتحاد ملی و رشد اندیشه های مختلف اجتماعی به حساب آورد. برای شناخت مفهوم مدارا لازم است ابعاد مختلف آن مشخص گردد تا مخاطب بتواند فهم عمیقی نسبت به این موضوع پیدا کند. در این مقاله از نگاه آیت الله مهدوی کنی به تحلیل مدارای سیاسی پرداخته شده است. دلیل انتخاب ایشان برای این موضوع، باتوجه به جایگاه علمی و سیاسی ایشان و مشی مبتنی بر مدارای ایشان است که برای جامعه امروز می تواند الگو باشد. محققان نخست با بررسی تحلیلی متون اصلی در موضوع مدارای سیاسی، به هشت سؤال اساسی درخصوص مدارا دست یافته و سپس دیدگاه آیت الله مهدوی کنی را در این محورها با استفاده از روش تحلیل محتوای آثار ایشان استنباط و ارائه نموده اند. سؤالات محوری شامل این موارد است: مدارا (به چه معنایی، با چه مبنایی، از چه کسی، نسبت به چه کسی، درچه حوزه ای، با چه هدفی، تاکجا، با چه شاخصی). نتایج تحقیق نشان می دهد که: ایشان مدارا را به صبر، تحمل و نیکوکاری تعریف کرده اند. قدرت سیاسی، تقوای اجتماعی و تبعیت از ولایت را مبنای مدارا می دانستند. مداراکردن را وظیفه حاکمان جامعه اسلامی، و دوستان، مخالفان و حتی دشمنان را سه گروهی می دانستند که باید نسبت به آن ها با مدارا رفتار شود. مدارای بدون چارچوب را قبول نداشتند و هدف مدارا را ایجاد وحدت در جامعه می دانستند. برای مدارا حدومرزهایی قائل بودند و همچنین شاخص های مدارا در سیره سیاسی ایشان قابل مشاهده است. روش پژوهش، این تحقیق تحلیل محتوا است و نگارندگان در پی پاسخ به این سؤال بوده اند که ابعاد مختلف مدارا در سیره آیت الله مهدوی کنی چه مفهومی دارد. در چارچوب تحلیلی مقاله نیز به تبیین ابعاد مفهومی مدارا پرداخته ایم.

آزادی مفهومی انتزاعی است که بیشتر با محدودیت های آن قابل فهم است. اما پرسش در اینجاست که آیا اساساً در ایده الیسم غربی مفهومی فراگیر از آزادی وجود دارد؟ این مقاله برای بررسی این مسئله چند برش مفهومی در قطب های ایده آلیسم غربی ایجاد کرده است. بر این مبنا، آزادی در چارچوب فلسفه سقراطیان زمینه ای جز فضیلت مآبی نداشت. سپس در دوره جدید به امنیت و مالکیت تقلیل یافت. این مقاله ضمن تحلیل گفتمانی آزادی، نشان می دهد که چرا و چگونه مفهوم آزادی در خاستگاه نهضت های قدیم، میانه و جدید آن، مفهومی زمینه ای و فلسفی دارد. لذا اساساً نگرش واحد و بلامنازع به آزادی در ایده آلیسم غربی، غیر علمی و غیر تاریخی است. این مقاله روش تحلیلی و مقایسه ای را برای پاسخ به چرایی و چگونگی مفهوم گفتمانی آزادی، در دو دوره قدیم و جدید در اندیشه سیاسی غرب را برگزیده است و نشان می دهد که چرا و چگونه آزادی در اصل یک مفهوم گفتمانی است و یا حداقل تعلقی خاص به جامعه خاص خود دارد و ضرورتاً به شکل تعمیم یافته قابل مقایسه نیست.

سیاست گذاری تقسیم اراضی در جمهوری اسلامی ایران بلافاصله پس از پیروزی انقلاب اسلامی در دستور کار نهادهای حاکمیتی قرار گرفت. ضرورت ایجاد تغییرات بنیادی در وضعیت زمین و زمین داری در کشور، تمرکز شعارهای انقلاب بر عدالت اجتماعی و درخواست های روستائیان برای تغییر در شیوه زمین داری از عواملی بودند که موجب شد تا این مسئله مورد توجه قرار بگیرد. این فرآیند که از سال 1358 آغاز شد و تاکنون با فراز ونشیب هایی تداوم یافته است، دارای پیامدهایی در فضای اجتماعی روستاها و بالتبع کشور بوده است. مقاله پیش رو حاصل پژوهشی است که بدلیل موضوع نو و بدیع، در آن از روش مصاحبه عمیق برای گردآوری اطلاعات و داده بهره گرفته شده است. این مقاله در پی پاسخ به این سؤال است که پیامدهای اجتماعی تقسیم اراضی در جمهوری اسلامی ایران چیست؟ برای پاسخ به این سؤال، ضمن رجوع به نخبگانی که در هیئت های 7 نفره تقسیم زمین در اوایل انقلاب مشغول به کار بوده اند و یا به نوعی در وضع و تصویب قوانین مربوط به زمین در جمهوری اسلامی ایران سهیم بودند، به گردآوری داده در مورد پیامدهای اجتماعی تقسیم اراضی پرداخته شد. تقویت بنیان های اقتصادی و اجتماعی روستاها، تقویت و تشویق همکاری جمعی بین روستائیان با شکل گیری نظام بهره برداری مشاع، جلوگیری از مهاجرت روستائیان به شهرها و ایجاد و تقویت سرمایه اجتماعی پیامدهای اجتماعی تقسیم اراضی انقلاب اسلامی ایران می باشد. با تدوین پرسشنامه جدیدی مجدداً به نخبگان مذکور مراجعه شده و به اولویت بندی پیامدهای اجتماعی تقسیم اراضی در جمهوری اسلامی ایران پرداخته شده است.

تصویرسازی در روابط بین الملل که تحت عناوینی همچون اعتبار، حیثیت و پرستیژ بین المللی مطرح می شود ، از آن روی اهمیت ویژه دارد که عموماً تصویر واقعیت از خود واقعیت مهم تر تلقی می شود. علی الخصوص که بخش عمده ای از قضاوت های افکار عمومی و ارزش گذاری های کنش گران بین المللی (نظیر سازمان ها و شرکت های چندملیتی) متأثر از این موضوع بوده و حتی اغلب مکانیزم های موجود در عرصه بین المللی نیز بر پایه تصویرسازی ها استوار می گردد . اکنون با نظرداشت روند کلی مناسبات دو بازیگر مهم بین المللی یعنی جمهوری اسلامی ایران و ایالات متحده آمریکا طی سال های پس از پیروزی انقلاب اسلامی این پرسش مطرح می شود که آیا امکان شناخت ماهیت ، چرایی و به تبع آن دسته بندی اقدامات و شیوه های عمل آمریکا در حوزه تصویرسازی علیه ایران وجود دارد؟ مقاله حاضر درصدد است با شیوه تحقیق توصیفی تحلیلی و براساس رهیافت های هنجارگرایانه ، به تبیین وجوه مختلف تصویرسازی از جانب آمریکا و رابطه آن با مباحثی همچون امنیتی ساختن و تهدید فضای هنجاری کنش گران بین المللی بپردازد و ضمن بررسی استقرایی نمونه هایی از طرح ها ، برنامه ها و اقدامات دستگاه سیاست خارجی آمریکا بتواند دسته بندی مفهومی جدیدی از لایه بندی تصویر سازی تهدیدانگار نسبت به جمهوری اسلامی ایران ارائه نماید.

جنبش های اسلامی معاصر از جمله جنبش های ضد هژمونیکی محسوب می شوند که در فرآیند تکاملی آن ها، برخورداری از ایدئولوژی، رهبری کاریزماتیک و تشکیلات سازمانی منسجم در ماهیت کنشگری آنان حائز اهمیت است. ایدئولوژی، تعیین کننده آرمان و استراتژی جنبش های اسلامی است که در جذب توده ها و آماده نمودن آنان برای کنش فعالانه مؤثر است. در این راستا نقش رهبری در تدوین، تفسیر و تحول ایدئولوژی از یک سو و برپایی تشکیلات سازمانی منسجم و منعطف، جهت هدایت و جذب توده های مردمی به سمت کنش دینی سیاسی قابل توجه است. با توجه به این که دو جنبش اخوان المسلمین و حزب الله از جمله جنبش های اسلامی هستند که سابقه چند دهه فعالیت سیاسی تشکیلاتی دارند اما به نظر می رسد که جنبش حزب الله لبنان به دلیل بهره مندی از مؤلفه هایی چون ایدئولوژی انعطاف پذیر، ساختار تشکیلاتی منسجم، رهبری کاریزماتیک و استراتژی های عمل گرایانه نسبت به اخوان المسلمین در جذب توده های مردمی و تأثیرگذاری بر عرصه قدرت سیاسی، کنش فعالانه تر و مؤثرتری را از خود به نمایش گذاشته است.

سازمان همکاری شانگهای به عنوان نمونه بارزی از منطقه گرایی نوین در آسیا، با هدف حل وفصل اختلافات مرزی و تقویت اعتماد متقابل میان اعضاء به وجود آمد که تدریجاً منجر به توسعه سازمان و توجه آن به موضوعات اقتصادی و بازرگانی و... گردید. ایران هم در سال 2004 عضو ناظر این سازمان منطقه ای شده و با توجه به این مسائل، مقاله حاضر با استفاده از رویکرد نظری منافع ملی و همگرایی و استعانت از روش توصیفی تحلیلی مترصد پاسخ به این سؤال است؛ اهداف و منافع ایران در عضویت دائم سازمان همکاری شانگهای چیست؟ این مقاله عضویت دائم جمهوری اسلامی ایران در سازمان را، منوط به موضع مثبت اعضا به ویژه روسیه و چین به عنوان موتور محرکه سازمان می داند و این گزاره را فرض می گیرد که استراتژی جمهوری اسلامی ایران در راستای سیاست های همکاری منطقه ای، کسب فرصت های سیاسی، امنیتی، اقتصادی، تجاری و فرهنگی و هم چنین بالا بردن قدرت چانه زنی در برابر غرب است؛ که ازجمله دلایل و منافع اصلی علاقه مندی ایران برای عضویت کامل در سازمان همکاری شانگهای بوده است. یافته های مقاله نشان می دهند که عضویت ایران در سازمان همکاری شانگهای، فرصت ها و دستاوردهای زیادی برای ایران در زمینه های اقتصادی، تجاری، سیاسی، امنیتی و فرهنگی داشته است و با توجه به پتانسیل و توانمندی های ایران، بر پیوند استراتژیک ایران و سازمان فوق الذکر افزوده شده است که با توجه به دگرگونی های بین المللی، ایران می تواند از پتانسیل های سازمان برای تأمین منافع ملی و ارتقاء جایگاه خود در سطح منطقه ای و بین المللی در راستای اهداف چشم انداز بیست ساله گام بردارد.