دانش سیاسی

میرزا محمد حسن حسینی شیرازی از علمای بزرگ و مؤثر معاصر شیعه محسوب می گردد. وی ازآن رو که در عمل سیاسی نیز وارد شد، اثر شگرفی در تاریخ ایران به جای گذاشت و جایگاه مهمی در سیر اندیشه سیاسی شیعه دارد. بنابراین پرداختن به اندیشه سیاسی ایشان ضروری به نظر می رسد. هر چند نمی توان به شکل شفاف نظریه حکومت خاصی در اندیشه آیت الله شیرازی استخراج کرد ولی با جستجو در اظهارنظرها و برخی نامه ها یا پاسخ به استفتاء هایی که از وی به جای مانده است، می توان به شبه نظریه یا دیدگاه رسید. مقاله حاضر می کوشد با رویکرد توصیفی تحلیلی و بر اساس نظریة بحران اسپریگنز به درک دیدگاه میرزای شیرازی در تحلیل و تجویز نظام مطلوب قدرت بپردازد و طی آن چهار مرحلة نظریة بحران به ترتیب: برهم خوردن تعادل سیاسی و خطر نفوذ بیگانگان بحران های اصلی زمانة میرزای شیرازی، نفوذ فرهنگی و سیاسی بیگانگان درک مشکلة اصلی توسط میرزا، اصل اغتصاب و حفظ کیان اسلامی نظام مطلوب میرزا برای بازسازی جامعه و در نهایت الگوی دو بخشی احکام شرعی احکام عرفی، در قدرت با تفوق فقها تجویز و توصیف میرزا برای حل بحران زمانة خود بیان می گردد.

مقاله حاضر با استفاده از رویکرد تفسیری و روش شناسی نظریه داده بنیاد به بازسازی معنایی دولت اسلامی بر اساس بیانات مقام معظم رهبری می پردازد. دولت اسلامی از مباحث مهم سیاسی اجتماعی در بیانات مقام معظم رهبری است. به رغم بحث ها و گفتگوهای فراوانی که در این زمینه میان نظریه پردازان دانشگاهی ، مدیران و رهبران صورت گرفته است، اما هنوز این مفهوم و مصادیق آن در قالب یک الگوی علمی و مدل نظری (تحلیلی) بر اساس بیانات مقام معظم رهبری ارائه نشده است؛ حال آنکه حدود 5 دهه از ظهور دولت اسلامی می گذرد . این مقاله به منظور پُر کردن خلأ علمی در کشور و با الگو قرار دادن سخنان مقام معظم رهبری به بررسی اندیشه های آن شخصیت درزمینة دولت اسلامی پرداخته است. روش شناسی پژوهش حاضر ، روش شناسی کیفی است و از روش نظریه پردازی داده بنیاد ثانویه برای انجام عملیات تحقیق استفاده شده است . مهم ترین پرسش های تحقیق حاضر این خواهد بود که: چه مدل نظری دولت اسلامی را از دیدگاه مقام معظم رهبری تبیین می کند؟»، چه تغییراتی در ایران باید رخ دهد تا دولت اسلامی محقق گردد ؟ راهبردهای کنشی آن چیست ؟ و پیامدهای این راهبردها چه خواهد بود ؟. در این پژوهش به جای آزمون نظریه و تأیید یا رد آن به ارائه نظریه به صورت محدود به واقعیت پرداخته می شود تا بر اساس آن ، مدل نظری ( تحلیلی) [2]در خصوص دولت اسلامی به شیوه نظریه پردازی داده بنیاد ارائه  گردد. یافته های به دست آمده شامل چندین مقوله عمده به این شرح می باشد. متعیّن های سلامت اعتقادی و اخلاقی مسئولان، خدمت به مردم، به عنوان شرایط علّی درونی؛ حکمت و خردگرایى در سیاست بین المللی و داخلی به عنوان شرایط علّی بیرونی؛ قانون گرایی ، سلامت اقتصادی به عنوان شرایط مداخله گر ، تکیه به ظرفیت درون زای کشور، عدالت گستری به عنوان پیامدهای دولت اسلامی و مقوله هسته ایِ این بررسی در دولت اسلامی است که مقولات عمده فوق را دربرمی گیرد.

در حال حاضر قریب به 5 سال از آغاز بحران در کشور سوریه می گذرد و در تمام این سال ها نظریات و تئوری های مختلفی در خصوص علل آغاز بحران در این کشور مطرح شده است. یکی از مسائلی که در زمینه علل وقوع بحران در سوریه می بایستی مد نظر قرار گیرد بحث شکاف های اجتماعی است که مهم ترین این شکاف ها عبارتند از شکاف های قومی و مذهبی که در قالب تعارضات درون گروهی شیعه سنی و برون گروهی کردی عربی قابل بحث و بررسی است. سؤال اصلی مقاله عبارت است از اینکه شکاف های اجتماعی موجود در کشور سوریه به خصوص شکاف های قومی و مذهبی چه تأثیری در شکل گیری و رشد رادیکالیسم در این کشور داشته است؟ فرض مقاله نیز این است که به نظر می رسد وجود دو شکاف عمده قومی و مذهبی در کشور سوریه و عدم توانایی دولت در مدیریت آن ها و دخالت های گسترده خارجی باعث بالارفتن شدید سطح تعارضات و نارضایتی های اجتماعی در این کشور شد. لذا با آغاز بحران در سال 2011 ، شکاف های قومی و مذهبی نیز به شدت فعال شده و بر رشد و قدرت گیری گروه های رادیکال تأثیر زیادی گذاشت. برای اثبات فرضیه نیز تلاش شده تا از نظریه شکاف های اجتماعی منزا و بروکز بهره گرفته شود. همچنین روش مورد استفاده در این تحقیق با توجه به ماهیت نظری آن، مبتنی بر رویکرد توصیفی تحلیلی است. یافته های تحقیق حاکی از این است که شکاف های قومی و مذهبی موجود در کشور سوریه، ریشه در تاریخ این کشور دارد. این شکاف ها بعد از کسب استقلال سوریه از فرانسه در سال 1946 و در ادامه روی کار آمدن حزب بعث در سال 1963 و درنهایت تسلط علویان بر حکومت سوریه در سال 1970 بیشتر و عمیق تر گردید و به رغم اینکه بخش عمده ای از این تعارضات و نارضایتی ها در تقابل با دولت علوی عربی سوریه بود، اما با پاسخ مناسبی از سوی دولتمردان این کشور روبه رو نشد که این موضوع درنهایت منجر به حرکت شکاف های اجتماعی به سمت تخاصم و شکل گیری و رشد گروه های رادیکال ضد دولت در سوریه گردید.

دایاسپوراها گونه ای خاص از بازیگران غیردولتی به شمار می آیند که در زمره جوامع دور از وطن دسته بندی می شوند. در دوره معاصر این بازیگران نقش بسزایی در سیاست و اقتصاد بین الملل ایفا کرده اند؛ اگرچه نقش آفرینی آن ها صرفاً محدود به این دو حوزه نمی شود. از طرف دیگر این پدیده و تفاوت های آن با دیگر گروه های مهاجر هنوز به درستی در میان محققان، دولتمردان و رسانه های ایران شناخته شده نیست. با این پیش فرض ها سؤال اصلی این مقاله عبارت است از اینکه مفهوم دایاسپورا چه تعریف و مصادیقی دارد و رابطه آن با منافع ملی جمهوری اسلامی ایران در عصر جهانی شدن چیست؟ در پاسخ باید گفت نوع این ارتباط بیش از هر چیز در تعامل با یکسری عوامل تعیین خواهد شد که در صدر آن ها داشتن فهمی درست از این پدیده و بعد اتخاذ راهبردی حساب شده در تعامل با آن است. بر این اساس و در سطح تحلیل نخست این مقاله ارائه دهنده تبیین مفهومی مصداقی از دایاسپورا در فضای جهانی شدن است و بعد به تحلیل اهمیت و جایگاه این جوامع در ارتباط با منافع ملی جمهوری اسلامی ایران خواهد پرداخت.

این پژوهش، به بررسی تأثیر انواع مختلف رسانه ها بر روی تصمیم گیری افراد در مورد احتمال شرکت یا عدم شرکت در انتخابات ریاست جمهوری سال 1396 در اصفهان پرداخته است. در این رستا، درحالی که تأثیر رسانه ها بر روابط سیاسی بسیار مورد توجه بوده است، تحقیقات تجربی بسیار ناچیزی به منظور بررسی تأثیرات انواع مختلف رسانه ها بویژه در ارتباط با عرصه انتخابات ریاست جمهوری وجود دارد. بنابراین، مطالعه حاضر، با تقسیم رسانه ها به پنج نوع روزنامه ها و مطبوعات، تلویزیون، اخبار ماهواره ای، سایت های خبری اینترنتی و بحث های سیاسی درون شبکه های اجتماعی مجازی قصد دارد به پیش بینی تأثیرات این رسانه ها بر تصمیم گیری افراد در مورد احتمال شرکت یا شرکت نکردن در انتخابات ریاست جمهوری سال 96 بپردازد. جامعه آماری این پژوهش شهروندان شهر اصفهان در فروردین و اردیبهشت سال 1395 می باشد که فرضیات پژوهش با حجم نمونه 350 نفری مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفتند. نتایج پژوهش نشان می دهد که تنها سه رسانه شبکه های خبری ماهواره ای، سایت های خبری اینترنتی و بحث های سیاسی درون شبکه های اجتماعی مجازی به عنوان متغیرهای پیش بین بر روی تمایل به مشارکت در انتخابات ریاست جمهوری سال 96 تأثیر داشتند و دو متغیر مطبوعات و اخبار تلویزیونی تأثیر معنی داری برای شرکت در انتخابات نداشتند. از سوی دیگر نتایج نشان می دهد در حالی که ماهواره ها باعث کاهش احتمال شرکت شهروندان در انتخابات می شوند، اما سایت های خبری اینترنتی و شبکه های اجتماعی مجازی باعث افزایش احتمال مشارکت مردم در انتخابات می شوند.

در تحلیل سیر اندیشه امام خمینی(;) کتاب ولایت فقیه از جایگاه منحصربه فردی برخوردار است. تحلیل و فهم کتاب ولایت فقیه به دلیل محتوای خاصش که در آن مؤلفه ها و مقولات متعددی در حال گفتگو و ارتباط می باشند، نیازمند به کارگیری روش شناسی های مناسب می باشد. در این نوشتار، بر اساس روش تحلیل محتوای کیفی در پی فهم کتاب ولایت فقیه می باشیم. روش تحلیل محتوای کیفی علاوه بر اینکه می تواند تفسیری خاص را از این کتاب ارائه دهد، از آن جهت که روشی پایه ای است، نتایج آن می تواند راهگشای محققین برای تحلیل گفتمان و دیگر روش های کیفی جهت تحلیل کتاب ولایت فقیه باشد. تحلیل محتوای کیفی را با مشخص نمودن وجوه معنایی متن و سپس برچسب زدن به آن ها در قالب کدها آغاز می نمائیم و در ادامه با مقوله بندی کدها و قرار دادن مقولات در ذیل تم های مناسب، ارتباطات و پیوندهای بین مقوله ها را کشف می کنیم تا از این طریق بتوانیم تفسیری خاص از الگوی نظام سیاسی در کتاب ولایت فقیه را ارائه نمائیم. نهایتاً، نتیجه به دست آمده از تحلیل محتوای کیفی و روح حاکم بر کتاب ولایت فقیه از یک سو وجود مبانی «حکومت مطلوب در اسلام» و از سوی دیگر، «لزوم انقلاب» را تشکیل می دهد.

در پاسخ به این سؤال که مسئولیت فقرزدایی با چه کسانی است، نخستین جوابی که به ذهن متبادر می شود «دولت» است. اما ناتوانی و ناکارآمدی نهادهای دولتی در بیشتر کشورهای در حال توسعه سبب می شود که مشکل فقر به قوت خود باقی بماند و در بسیاری موارد شکاف میان فقیر و غنی بیشتر شود. این پژوهش در مقام پاسخ به این پرسش است که آیا می توان با اتکا به برخی نهادهای دینی به مبارزه با فقر پرداخت و به شیوه ای مؤثر در مسیر فقرزدایی گام برداشت؟ در این مقاله با تمسّک به قرآن و عترت و با روش کارکردگرایی و مبنا قراردادن نظریه نیازهای انسان نشان می دهیم که تکافل و نهادهای سنتی و اصیل موجود در جوامع اسلامی، که در ورای شکاف متعارف میان مردم و دولت قرار می گیرند، می توانند به نحو مطلوبی به کاهش فقر در جامعه کمک کنند. نهادهای موضوع تکافل، ازجمله خانواده، خویشاوندان، عشیره، همسایه، برادری دینی، که به مثابه لایه های حمایتی و تأمینی پیش از دولت عمل می کنند، به نحوی مؤثر می توانند در تحقق جامعه ای فقرزدایی شده یاری رسان باشند. در سیاست گذاری های توسعه، به جای اینکه تنها بر نقش رفاهی دولت و راه حل های مبتنی توانمندسازی افراد اتکا کنیم، باید بر لایه های حمایتی حفاظتی ای که فرد به طور طبیعی عضو آن هاست سرمایه گذاری نماییم.