درخت حوزه‌های تخصصی

هشت سال دفاع مقدس ملت قهرمان ایران، به عنوان برگى پرافتخار در تاریخ مقاومت مردم ایران در برابر تجاوز بیگانگان، براى همیشه در تاریخ این مرز و بوم به ثبت رسیده و محققان، پژوهشگران و تاریخ‏نگاران مؤمن و متعهد، بدون تردید با تلاشى مجدانه و پیگیر، زوایاى پنهان و آشکار این دفاع ایثارگرانه را به ثبت خواهند رساند. در این بین چگونگى این ثبت تاریخى، به عنوان یک اقدام مهم و حساس که مى‏تواند نقشى تعیین کننده در تبیین واقعیت‏هاى موجود داشته باشد، موضوعى است که همواره در علوم اجتماعى مطرح بوده و هست. آیا ثبت صرف آنچه که در هشت سال دفاع مقدس روى داده است، سواى ابعاد کاربردى آن، مى‏تواند علاوه بر طرح واقعیت، تأثیرگذار و حرکت آفرین باشد؟! پاسخ به سؤالاتی از این دست را در این مقاله پی می گیریم.

آنچه براى دردآشنایان مسایل اجتماعى و خانواده آفتى جدى به مثابه بیمارى قرن محسوب مى‏شود، روند رو به ازدیاد طلاق و متلاشى شدن خانواده‏هاست که در هیچ عصرى چنین نگران کننده و موحش نبوده، بلایى که بناى خانواده را ویران کرده و کودکان مظلوم را به دست طوفان حوادثى تلخ سپرده است. بگونه‏اى که امروز قانونگذاران، حقوقدانان، اندیشمندان مسایل خانواده و روانشناسان با همه امکانات خویش در تلاشند تا شاید بتوانند خانواده را از این سیر قهقرائى باز دارند و اولین کانون اجتماعات بشرى را از آفتى مهلک و بنیان‏کن نجات بخشند. آمار رو به ازدیاد طلاق گویاترین کارنامه براى تزلزل ارکان خانواده و فروپاشى بناى رأفت و عطوفت و مودت در زندگى بشر است و متأسفانه هرچه فرهنگ غرب بر جوامع انسانى گسترش مى‏یابد این آمار فروپاشى و انحلال هم افزون‏تر مى‏گردد. لذا در یک مقایسه تطبیقى حتى بین شهر و روستا و یا شهرهایى که به ظاهر چهره مدنیت بیشترى به خود گرفته‏اند با سایر مناطق، تفاوتى چشمگیر دارد مثلاً در شهرى مثل تهران در سال 76 از 85770 ازدواج 12211 مورد طلاق واقع شده است و حال آنکه در شهر ایلام از 2395 ازدواج فقط 72 مورد منجر به طلاق شده است و در سال 77 بیش از چهل هزار طلاق در کشور به ثبت رسیده و این در حالى است که معاون امور اجتماعى سازمان بهزیستى تعداد متقاضیان طلاق را نهصد هزار اعلام کرده است. لذا یکى از معضلات جوامع مدنى که به صورت گره‏اى کور و غیر قابل علاج براى دولتمردان درآمده است و وضع و تغییر قوانین مدنى نتوانسته براى آن ره‏آوردى مثبت ارایه دهد، همان رشد فزاینده طلاق و نابسامانى در کانون خانواده‏هاست. در این مقاله به ارائه راهکارهای لازم و مؤثر در راستای تحکیم بنیان خانواده می پردازیم.

یکى از بحث انگیزترین مباحث فرهنگى، تغییر تدریجى ارزشهاست. این تغییر در شدیدترین شکل خود عبارت است از فعالیت برنامه‏ریزى شده حاملان و حامیان یک فرهنگ در جهت از هم پاشیدن نظام فرهنگى جامعه‏اى دیگر و مستقر نمودن نظام فرهنگى مورد نظر خویش.در شرایط کنونى جامعه ایران، به نظر مى‏رسد به دلیل نقش مهم زنان در ایجاد، اصلاح و تخریب فرهنگ، بسیار مطمع نظر مى‏باشد و برنامه ریزیهاى طولانى مدت جهت تحمیل فرهنگ خاص و به انقیاد کشاندن فرهنگى این گروه انجام مى‏گیرد. به جهت اهمیت این موضوع، گروه اجتماعى فصلنامه شوراى فرهنگى - اجتماعى زنان طى نشستى با دو تن از صاحب‏نظران فرهنگى، آسیب‏پذیرى فرهنگى زنان را به بحث و تبادل نظر گذارده است.

دیه و نحوه اجراى قصاص در مورد زنان و مردان نیز علاوه بر داشتن اسناد قرآنى ردّپاى محکم و عمیقى در روایات دارد و سنت و سیره رسول اکرم صلى‏الله‏علیه‏و‏آله و حضرت امیر علیه‏السلام بر ثبوت و صحت آن به کیفیت مزبور شهادت مى‏دهد، گرچه دیه و قصاص امرى بوده که در جوامع جاهلى هم اجرا مى‏شد، ولى به دلیل عدم ملاحظه عدالت بین جرم و جزاى آن، اسلام ضوابط خاصى را راجع به آن مطرح نمود تا به صورت طرحى قانونمند در فقه اسلام گنجانده شود و جزء احکام امضایى دین محسوب شود.در این مقاله به بررسی قوانین دیه و قصاص زنان در اسلام می پردازیم.

در راستاى دستیابى به اهداف ارزشمند فرهنگى و ایفاى رسالت عمده‏اى که شوراى فرهنگى اجتماعى زنان در جهت تنویر افکار و تبیین پاره‏اى از موضوعات اصولى خصوصا از دیدگاه فرهنگ و اندیشه اسلامى بر عهده دارد؛ بر آن شدیم تا گفتمان علمى - تخصصى این شماره از فصلنامه را در فرهنگستان علوم در حضور فقیه اندیشمند جناب آقاى دکتر محقق داماد انجام دهیم، که به توفیق حق این مقصود حاصل شد، و این بار ره‏توشه‏اى دیگر از اندوخته‏هاى فراوان و تجربیات گرانبار صاحبنظران را براى شما خوانندگان عزیز به ارمغان آورده‏ایم.

وظیفه نگهدارى و تربیت فرزند از جمله وظایفى است که بنا به مقتضاى غریزه و فطرت به عهده زنان بوده و ابزار لازم جهت این مهم در نهاد وى به ودیعه گذاشته شده است، لکن فشارهاى اقتصادى ناشى از عوامل مختلف و کاهش توان اقتصادى خانواده‏ها و نیز طرح مسایل جدید درخصوص رشد و تعالى زنان جامعه از لحاظ علمى و فرهنگى و حرکت جهانى در زمینه استفاده از خلاقیت و توانمندیهاى نیمى از پیکره جامعه و خودکفا شدن جامعه زنان و... حضور در اجتماع و توسعه فعالیت و اشتغال زنان را بیشتر نموده است. با توجه به ضرورتها و واقعیتهاى یاد شده، اشتغال زنان در خارج از منزل از یکسو و نیز مسئولیت اولیه زن مسلمان درخصوص اهتمام به پرورش فرزندانى مکتبى، متعادل و هنجار از سوى دیگر، مشکلاتى را بوجود آورده است به طورى که عموما زنان متعهد جامعه ما با تحمل فشارى مضاعف در جهت به مقصد رساندن این بار سنگین تلاش مى‏نمایند. لذا جا دارد تا دولت جمهورى اسلامى و کلیه مسئولین با در نظر گرفتن ایثار دوجانبه و خدمت صادقانه زنان شاغل، اقداماتى در جهت کاهش مشکلات و برطرف کردن موانع و آسانتر نمودن شرایط کار و زندگى آنان به عمل آورند و با اعطاى امتیازات شغلى و اجتماعى برحسب توانمندیها و لیاقتها زمینه رشد و پویایى آنها را فراهم گرداند. همچنین ضرورت دارد با یک برنامه‏ریزى فرهنگى و تدوین سیاستهاى مناسب، از نیروى کار صادق، متخصص، دقیق و دلسوز زنان بیش از پیش حمایت گردد. ذیلاً به پاره‏اى از موانع و مشکلات فکرى، فرهنگى و رفاهى تأثیر گذار بر اشتغال زنان اشاره مى‏نماییم.

پیشرفتهاى تکنولوژیکى پس از ظهور انقلاب صنعتى با سرعتى شتاب آور قرنها را درنوردید و آدمى را مقهور ذوق و خلاقیت خویش نمود، مثلث ارتباط خدا، انسان، طبیعت واژگونه شد و عَلَم اومانیسم با نفى معنویت به اهتزاز درآمد، تا بدانجا که انسان با طرد اقتدارهاى فراتر از خویش تنها خود را مى‏دید و مى‏پرستید. آرى، بهاى فقدان معنویت این عصر، کرنش و بردگى مدرن بر طبیعت و حس بود، تا آنکه عقلانیت ابزارى بر عقلانیت ارزشى تفوق یافت و آدمى را به دور از بودنهاى تکوّنى در دایره بایدهاى تصنعى مسخ نمود و انسان دوره‏ى مدرنیته را در میان خواسته‏هاى کاذب و گذراى جامعه‏ى رو به توسعه غوطه‏ور ساخت و آمال راستین به دست فراموشى سپرده شد و جهانى بى‏معنا با هزینه‏ى سرسام آورى چون انحطاط فرهنگى، فساد و تباهى و ... شکل گرفت. در این مقاله به بررسی جنبه های مختلف جامعه های مصرفی و رفاهی دنیای معاصر می پردازیم.