درخت حوزه‌های تخصصی

ما در دنیایی زندگی می کنیم که سرعت زندگی و تحول در آن بسیار زیاد است؛ به گونه ای که هر روز اختراعات و اکتشافات جدیدی پدید می آید و به تبع آن شیوه ها و عملکردهای زیستی نیز تغییر می کند. همگام شدن انسان با چنین دنیایی که هر روزِ آن با روز قبل متفاوت است به معنی همراه شدن با علم و پیشرفتِ علمی است و چشم برهم نهادن و تجاهل بالطبع عقب ماندگی را درپی خواهد داشت. زبان که همانند موجودی زنده است نیز از همین مقوله به شمار می آید و باید محتوا، مضامین، و حتی شکل آن مطابق با عصر حاضر باشد؛ در غیر این صورت تکرار مکررات و مشتی اطلاعات و محفوظات قدیمی، کهنه، و بدون کارایی خواهد بود. زبان عربی هم از این قاعده مستثنی نیست و از آن جا که همچنان این رشته به شکل سنتی تدریس می شود، ضروری است تغییر و تحولاتی در برخی از سرفصل ها و شیوه های تدریس صورت گیرد تا زمینه ساز دل سردی دانشجویان و پیامد های جبران ناپذیر نشود. در پژوهش حاضر سعی بر این است تا با مراجعه به سرفصل های سایر رشته ها ی زبان های خارجی برخی سرفصل ها و شیوه ها ی جدید پیشنهاد شود، باشد که با به روز کردن رشتة زبان و ادبیات عربی به کاربردی شدن آن کمک کند.

بدیهی است که فرهنگ و زبان و ادبیات دو قوم ایرانی و هندی چنان با هم درآمیخته که گویی پیکره فرهنگی یگانه ای را تشکیل داده اند. وجود شخصیت های برجسته فارسی زبان و آثار فراوان فارسی که در شبه قاره هند پدید آمده و بدون آنها تاریخ ادب فارسی کامل نمی شود؛ حکایت از همبستگی دیرینه فرهنگی ایران و هند دارد. یکی از این شخصیت های برجسته اما گمنام سرزمین هند که با تالیف یا تصنیف آثار مختلف ادبی - بلاغی نقش چشمگیری در توسعه و آموزش زبان و ادب فارسی در هند داشته، شمس الدین فقیر دهلوی است. در این مقاله تلاش خواهیم کرد تا ضمن بررسی مختصر اوضاع و احوال سیاسی - اجتماعی و ادبی عصر فقیر دهلوی، به احوال و افکار و بررسی و تحلیل آثار بلاغی او بپردازیم.

بیانات امام علی (ع) که تالی تلو قرآن و برترین نمونه سخن در زبان عربی پس از کلام خداست، منشا تاثیرات عمیق بر فرهنگ اقوام و ملل، بویژه ملتهای مسلمان بوده است. سخن ایشان بیشترین تاثیر را بر زبان و ادبیات عرب، هم در غنی ساختن محتوا و مضمون، و هم در خلق ترکیبهای جاودانه ادبی داشته است.....

پائولو کوئلیو رمان نویس برزیلی است که افکارش به عنوان یکی از عرفان های نوظهور مطرح گردیده. آثار او از پرخواننده ترین کتاب های دو دهه اخیر در سطح جهان بوده است. کتاب معروف او کیمیاگر در سال 1376 پرفروش ترین کتاب در ایران گردید. او در سال 1379 به دعوت مرکز بین المللی گفت وگوی تمدن ها به ایران سفر کرد. این مقاله در پی آن است که با روش اسنادی و توصیفی تحلیلی علت گسترش آثار وی را در ایران بررسی نماید. همچنین مبانی فکری، نحوه ورود آثار او به ایران، کارگزاران او، شیوه های تبلیغی او برای جذب مخاطب و سرعت نشر آثار او در ایران را واکاوی کند. برخی از نتایج به دست آمده عبارت است از اینکه در ایران، آثار کوئلیو اولین بار در سال 1374 ترجمه شد و پس از آن قریب 28 ناشر آثار او را وارد بازار کتاب کردند. سفر ده روزه کوئلیو به ایران، در فروش آثارش تأثیر بسزایی داشت. ارتباط گسترده او با خوانندگان از طریق فضای مجازی و قرار دادن رایگان کتاب هایش در اینترنت نیز از ابزارهای تبلیغی دیگر اوست. سرعت نشر آثار او در ایران بسیار بالا ارزیابی می شود.

مقاله حاضر به بررسی چگونگی تأثیر فراگیر آثار سنایی غزنوی (م. 529 هـ) بر آثار روزبهان بقلی شیرازی عارف نام دار (م. 606 هـ) می پردازد.دو کتاب عبهر العاشقین و شرح شطیحات روزبهان که از آثار او به زبان پارسی هستند متأثر از شعر سنایی اند. کتاب عبهر العاشقین در بر دارنده سی و یک بیت شعر از اشعار سنایی است و روشن است که سنایی راهنمای روزبهان در بخش های مختلف کتاب است.شرح شطیحات روزبهان از تأثیر کلام سنایی بر کنار نیست. روزبهان در این اثر نیز گاه گاه از ابیات سنایی استفاده کرده و بعضی جملات و عبارات کتاب تحت نفوذ کلام حدیقه سنایی است.در ضمن روزبهان مثنوی کوتاهی به نام "تحفه العرفان" دارد که هم در طرح و ساختار و هم در لفظ و معنا تقلید تمام عیاری از حدیقه سنایی است.

زبان عربی در برهه ای از زمان چهره جهانی به خود گرفت و دایره نفوذ خود را با گسترش اسلام در سراسر جهان وسعت بیشتری بخشید. مرزهای چین را درنوردید و با گذر از خاورمیانه، مصر و شمال افریقا به جنوب باختری اروپا رسید. پایه گذار این گستره فراگیر جهانی چیزی نبود جز تمدنی که این زبان با خود داشت و باعث هدایت انسان ها به سوی پیشرفت و شکوفایی شد. مردم جزیره العرب با نشر اسلام به وسیله زبان قرآن راه این تمدن را هموار کردند و باعث شدند تا دیگر ملل نخبه جهان با شیفتگی فراوان زبان عربی را در آغوش گیرند، و با این زبان، میراث فرهنگی دیرپای خود را منتقل کنند.ایرانیان با مشارکت عظیم خود در تمدن اسلامی و عربی، و با نقش آفرینی بی همتا در ساماندهی زبان عربی، از دیگر ملل سرآمد بودند. و این گفته ابن خلدون است که: «بیشتر علمای اسلام از ایرانیان بودند». (? ابن خلدون، 1967م.)با این همه، و علی رغم گسترش زبان عربی در ایران، این پرسش مطرح است که چرا زبان عربی به عنوان زبان گویشی مردم در قلمرو شاهان ساسانی آن گونه که در سرزمین ما بین النهرین، سوریه، فلسطین و لبنان مورد استفاده قرار گرفت، به کار گرفته نشد؟ زبان فارسی دری با پایان قرن سوم هجری رو به شکوفایی نهاد، و نشانه های شعر و شاعری در آن نمایان شد، و سرانجام راه پرفراز و نشیب خود را با رودکی (329 هـ. / 1020 م.)، شاعر پرآوازه ایرانی آغاز کرد.چکیده عربی: أصبحت اللغة العربیة فی فترة معینة لغة عالمیة واتسع نطاقها باتساع نطاق الإسلام فی کل العالم. تجاوزت هذه اللغة حدود الصین وبعد أن تجاوزت الشرق الأوسط، ومصر، وشمالی إفریقیا، ألقت رحالها علی الضفة الجنوبیة للقارة الأوروبیة. والحضارة التی حملت فی طیاتها هذه اللغة هی التی أدت إلی هذه الشمولیة العالمیة وسوق البشریة إلی الرقی والکمال. واستطاع سکان شبه الجزیرة العربیة بنشرهم الإسلام وبواسطة اللغة العربیة أن یمهدوا الطریق أمام هذه الحضارة کما دعوا باقی الأمم المتقدمة إلی اعتناق اللغة العربیة بولع شدید لینقلوا تراثهم التلید بها.وکان للإیرانیین فضل السبق فی إکمال اللغة العربیة بدورهم الریادی فیها وبمشارکتهم العظیمة فی الحضارة الإسلامیة والعربیة. وهذا جعل ابن خلدون یقول: «إن غالبیة علماء الإسلام کانوا من الفرس.» (ابن خلدون، 1967م.)ولکن بالرغم من هذا کله یبقی سؤالا وهو أن اللغة العربیة لماذا لم یتم استخدامها لغة الحوار فی منطقة نفوذ الساسانیین کما تم استخدامها فی بلاد ما بین النهرین، وسوریا، وفلسطین، ولبنان؟ إن الفارسیة الدریة أقبلت نحو الرقی بعد انتهاء القرن الثالث الهجری، وظهرت فیها أمارات الشعر والشاعریة، وأخیرا بدأت مشوارها الطویل منذ ظهور رودکی (329 هـ . / 1020 م.)، الشاعر الإیرانی الشهیر.

رمان جای خالی سلوچ محمود دولت آبادی از آثار برجسته ادبیات معاصر فارسی است که پیامدهای نظام استعمارزده زمان روایت داستان در قالب سازکارهای داستان پردازی آن آشکارا بازتاب یافته است. بُعد اجتماعی و اقتصادی استعمار و سلطه گری که بار اصلی عواقب منفعت طلبی و سودجویی آن بر دوش فرودستان به حاشیه رانده شده است متأثر از بافت اجتماعی برون متنی اثر مبنای روایی رمان را شکل داده است. نقد پسااستعماری از حوزه پژوهش های میان رشته ای است که دورنمای کلی دیدگاه های آن به نظریه پردازی انتقادیِ مربوط به نفوذ استعمار و رهیافت استعمارزدایانه اختصاص دارد. مطالعات فرودستان از شاخه های نظری رویکرد پسااستعماری، به بازاندیشی اجتماع و متون با هدف فاعلیت بخشی به گونه های مختلف اقشار فرودست توجه دارد. این مقاله تلاش دارد روش دولت آبادی در خلق نظام پسااستعماری در گفتمان ادبی، زمینه های سلطه گری، جلوه های فرودست، واکنش شخصیّت ها و پیامدهای عمده استعمار پنهان را در رمان جای خالی سلوچ مورد تحلیل قرار دهد. این بررسی نشان می دهد که دولت آبادی با نگرش استعمارزدایانه و روش واسازانه به بازتاب دادن انتقادی بحران های ناشی از سلطه غیرمستقیم بیگانه در ساختارهای نوظهورِ تقلیدی و وارداتی کشاورزی و اقتصادی در قالب استعاره ماشین، ابزار و روش هایی نامأنوس و نفوذ مخرب آنها به عنوان علل بنیادین فروپاشی نظام روستایی پرداخته است. او با روایتی انتقادی و دیدی متفاوت امکانی برای برجسته ساختن فرودست بومی در داستان فراهم آورده است.

نظر به اهمیت این موضوع، این پژوهش می کوشد تا اسباب، صور و موجبات این هنجارگریزی را بیان کند و آن را بر مبنای «فرآیند ارتباط کلامی» رومن یاکوبسن، با تکیه بر ارتباطات کلامی عارف بزرگ قرن پنجم هـ .ق، ابوسعید ابوالخیر تبیین نماید. بنا بر نتایج این پژوهش، ابوسعید ابوالخیر اغلب، به هنگام ترویج یا تذکار هنجارهای اخلاقی، تبیین و تأیید احوال خود یا دیگران و رفع حوایج مادی و معنوی مخاطبان عام و خاص، با استفاده از زبان ادبی و احیاناً تمسّک به شگردهایی چون مناظره و بیان سخنان شطح آلود و شگفت انگیز، به تکلّم روی آورده است. گزاره های ارتباط زبانی اش، بسته به موقعیّت گوینده، مقصد کلام و مقتضای مخاطب و سخن، به ترتیب بر عناصر مخاطب، رمزگان، موضوع و گوینده استوار است. نقش های ارتباط کلامی حاصل از تأکید بر این عناصر، غالباً تلفیقی از نقش های ترغیبی، فرازبانی، ارجاعی، عاطفی و گاه ادبی است که در این میان به سبب مخاطب محور بودنِ سخنان، نقش ترغیبی و به دلیل کد دار بودن گزاره ها و لزوم آگاهی مخاطبان از پس زمینة گزاره های کلامی، نقش فرازبانی از برجستگی بیشتری برخوردار است.