این مقاله با به کارگیری روش بینارشته ای آیکون نگاری- آیکونشناسی در مطالعات تاریخ طبیعی، فلسفه، نجوم، دین و هنر در پی ارائهی چگونگی کاربردی کردن روش شناسی های علمی و جهانی در هنر ایرانی- اسلامی است. در این راستا موضوع تاثیر و تاثر زحل را در باورهای تاریخ فرهنگی ایران و بازنمایی آن در نگاره های هنری ایرانی- اسلامی که خود از طریق درک و دریافت جهان بینی سنتی اصل انطباق جهان کبیر و صغیر قابل فهم می شود، برگزیده ایم. سعی ما بر این است تا پس از بررسی تصویری صریح زحل در نگاره های آثار نجومی، با روش آیکون نگاری به طبقه بندی ویژگی های بازنمایی های مرتبط با آن بپردازیم و سپس در پیوند با منابع نوشتاری مرتبط با نجوم و تنجیم و منابع طبی در تبیین صفات و رفتارهای متاثر از زحل در جهان صغیر به بازنمایی های غیر صزیح زحل در برخی از نگاره ها از طریق آیکون شناسی تفسیری از آنها ارائه کنیم. در این راستا، پژوهش پانوفسکی، کلیبانسکی و زاکسل در باره زحل/ کیوان و مالیخولیا الگوی روش شناسی تحقیق در این مقاله قرار گرفته است. هدف از کاربست این روش می تواند ما را نه تنها به فهم مفاهیم کلیدی تاریخ علم و تاریخ فرهنگ رهنمون باشد، بلکه امکان روش شناسی تازه ای در ارتباط تاریخ ایده ها ی فرهنگی در پیوند با آیکون های تصویری در نگاره های هنری فراهم آورد و و ما را در فهم دقیق رابطهی میان ابژه های تاریخی و پدیده ها توانا میسازد.
روابط و مسائل "زوج"، (زن و مرد) مضمونی است که مورد توجه نمایشنامه نویسان ایرانی بوده است. با توجه به اینکه اغلب نمایشنامه های ایرانی با محور روابط "زوج" در بستر ویژگی های فرهنگی، اقتصادی، سیاسی، روانی و سنتی شکل گرفته و واقعیت های اجتماعی را انعکاس می دهند، بررسی این مضمون مدخلی است برای ارائه چشم اندازی از مناسبات و معیارهای اجتماعی ایران در قرن اخیر. در این پژوهش، نظریه "بازتاب" که بیشترین امکان دستیابی به ساختارهای اجتماعی از طریق آثار هنری را فراهم می کند مبنای مطالعه جامعه شناختی مضمون "زوج" در نمایشنامه های ایرانی قرار داده ایم. مهم ترین وجه نهاد "زوج" که کارکرد اجتماعی آن است از جنبه های مختلف به اختصار بررسی شده و بر اساس داده های مربوط به جنبه های گوناگون روابط زوج، به آن دسته از نمایشنامه های چاپ شده ایرانی پرداخته ایم که این روابط را منعکس کرده اند. استخراج واقعیات اجتماعی بر آمده از این نمایشنامه ها و تبیین این واقعیت ها از منظر جامعه شناسی، می تواند در شناخت بیشتر جایگاه روابط زوج به عنوان یک پدیده اجتماعی، مؤ ثر باشد. جامعه شناسی، دانش پدیده های اجتماعی است که از رفتارهای انسان ها ناشی شده اند و شناخت رفتارها بدون کمک روانشناسی امکان پذیر نیست، بنابراین ما با نگرشی جامعه شناسانه و با تکیه بر دانش روانشناسی به تحلیل نمایشنامه های منتخب پرداخته ایم.
واقعه عاشورا و شهادت مظلومانه سیدالشهداء و یاران باوفایش در کربلا، تأثیری حرکت آفرین در متن زندگی شیعه داشته و الهام بخش بسیاری از نهضت های حق علیه باطل بوده، به طوری که این واقعة دلخراش تأثیری شگرف در عرصه های مختلف هنری به ویژه نقاشی نیز به جای گذاشته است. در این میان نقاشی قهوه خانه ای و دیوارنگاری های بقاع متبرکه، به دلیل ارتباط نزدیک تر با نگرش ها و زندگی عامه جامعه، بیشترین تاثیر را از این واقعه دریافت نموده است.
بقعه چهارپادشاه در که مدفن سادات کیا در لاهیجان است، از یک سو به جهت تحولات تاریخی آن و از سوی دیگر به دلیل آثار با ارزش نقاشی های دیواری، گچ بری برجسته، صندوقهای چوبی منبت از اهمیت ویژه ای در میان بقاع متبرکه شمال ایران برخوردار می باشد. از این رو در این پژوهش با بررسی واقعه عاشورا، موضوع، نوع نگرش و اجرا نقاشی های بقعه با نقاشی های قهوه خانه ای، به صورت تطبیق و مقایسه مورد بررسی قرار گرفته اند. حاصل این پژوهش، علاوه بر تشابه در موضوع های انتخابی و نوع پرداخت آنها، دریافت تفاوت هایی در نوع اجرا، ابعاد، میزان تصویرگری و تاثیر بصری آثار در میدان بیننده می باشد.
با دیدن تصویرها ، شکل ها و خطوط مختلف و با شنیدن توصیف های گوناگون ، حس ها و حالت های روحی متفاوت و متناسب با آن دیده ها و شنیده ها در ذهن انسان شکل می گیرد . در این میان ، تداعی ها و ذهنیت های قبلی او را یاری می کنند و در کم ترین زمان ، مفاهیم و معانی زیادی ، در وجودش زنده می شود . در حقیقت ، این خصلت نماد و سمبل است که بار معانی را به دوش می کشد و در کوتاه ترین موقعیت زمانی و در مکان های مختلف ، آن را تحویل ذهن انسان می دهد . این تحویل و تحول حالت به طر یق نماد ، در بعضی وقت ها به قدری همگانی و مشترک است که احساس می شود ...