بقعه چهارپادشاه

واقعه عاشورا و شهادت مظلومانه سیدالشهداء و یاران باوفایش در کربلا، تأثیری حرکت آفرین در متن زندگی شیعه داشته و الهام بخش بسیاری از نهضت های حق علیه باطل بوده، به طوری که این واقعة دلخراش تأثیری شگرف در عرصه های مختلف هنری به ویژه نقاشی نیز به جای گذاشته است. در این میان نقاشی قهوه خانه ای و دیوارنگاری های بقاع متبرکه، به دلیل ارتباط نزدیک تر با نگرش ها و زندگی عامه جامعه، بیشترین تاثیر را از این واقعه دریافت نموده است. بقعه چهارپادشاه در که مدفن سادات کیا در لاهیجان است، از یک سو به جهت تحولات تاریخی آن و از سوی دیگر به دلیل آثار با ارزش نقاشی های دیواری، گچ بری برجسته، صندوقهای چوبی منبت از اهمیت ویژه ای در میان بقاع متبرکه شمال ایران برخوردار می باشد. از این رو در این پژوهش با بررسی واقعه عاشورا، موضوع، نوع نگرش و اجرا نقاشی های بقعه با نقاشی های قهوه خانه ای، به صورت تطبیق و مقایسه مورد بررسی قرار گرفته اند. حاصل این پژوهش، علاوه بر تشابه در موضوع های انتخابی و نوع پرداخت آنها، دریافت تفاوت هایی در نوع اجرا، ابعاد، میزان تصویرگری و تاثیر بصری آثار در میدان بیننده می باشد.

بیان مسئله: درِ چوبی بقعه چهار پادشاهان لاهیجان یکی از آثار منبت کاری موجود در موزه ملی ایران است که به لحاظ قدمت و زیبایی و نیز کتیبه های به کار رفته در آن دارای ارزشی ویژه است. این در متعلق به دوره حکومت کیاییان است که  همزمان با دوره صفوی در مناطق شمال کشور حکمرانی می کردند. از دوره کیائیان آثار هنری گران بهایی از جمله آثار چوبی با تکنیک منبت کاری به جای مانده است که یکی از آن ها بقعه چهارپادشاهان لاهیجان و از جمله در قدیمی این بقعه است. این پژوهش با پاسخ به سؤالات چیستی نقوش درِ بقعه گفته شده و نیز مضامین به کار رفته در آن به مسئله این تحقیق که شناخت مضامین و محتوی این اثر تاریخی ست، پاسخ می دهد. هدف:  شناخت و آشنایی با هنر کیائیان در منطقه شمال ایران و آشنایی با عناصر بصری و معماری منطقه هدف این پژوهش است. روش پژوهش: پژوهش حاضر با استناد به منابع کتابخانه ای و نگاه تاریخی به شیوه توصیفی تحلیلی انجام گرفته است. یافته ها: در تزئینات درِ بقعه چهار پادشاهان، از نقوش گیاهی شامل اسلیمی و ختایی با ظرافت و تنوع چشم گیری استفاده شده است و همگی آن ها از نقوش رایج دوره صفوی ست. بیشترین خط استفاده شده در کتیبه ها خط ثلث است. همچنین مضامین کتیبه ها شامل دعا و شعر است. به طور کلی با بررسی ویژگی های این اثر می توان گفت، حکومت کیاییان مانند حاکمان هم عصر خود صفویان، اصول بصری نقوش را در حد کمال در نظر داشته اند.