علوم کتابداری

کتابداری و اطلاع رسانی در چند دهه اخیر هماهنگ با پیشرفتهای علمی و فناوری جدید در دنیا توسعه یافته، اما در بسیاری از کشورهای در حال توسعه و از جمله کشور ما ضعیف باقی مانده است؛ در حالی که انتظار می رود با توجه به قدمت این رشته و نیروی انسانی و پ ژوهشگران تربیت شده در مقاطع کارشناسی ارشد و دکتری، فعالیتهای علمی در آن وضعیت مناسبی داشته باشد به گونه ای که با تولید اطلاعات علمی، توسعه و باروری این علم محقق گردد. در این پژوهش، تلاش شده است با بررسی تولیدات علمی کتابداری ایران از طریق سنجش مدارک نمایه شده در پایگاههای اطلاعاتی، ضمن مشخص نمودن نقش جامعة کتابداری ایران، زمینه ای برای تعیین موقعیت علمی کشورمان در میان کشورهای منطقه خاورمیانه (ترکیه، عربستان سعودی و مصر) فراهم شود. این پژوهش به روش پیمایشی ـ تحلیلی و با استفاده از سیاهة کنترل، انجام شده است. نتایج پژوهش نشان میدهد طی 34 سال مورد بررسی (2003-1969) تنها 134 مدرک از ایران به دو پایگاه اطلاعاتی نامبرده راه یافته است. از این رو، وضعیت تولید اطلاعات علمی ایران در زمینة کتابداری چندان مناسب به نظر نمی رسد. با وجود اهمیت روزافزون حوزة اطلاع رسانی و گرایش کتابداران اکثر کشورها به این حوزه، نتایج پژوهش نشان دهندة عدم گرایش پژوهشگران کتابداری ایران به تولید اطلاعات در این حوزه است.

۵۸۶.

بررسی و مقایسه عملکرد حافظه رویدادی و حافظه معنایی در کتابداران بخش خدمات عمومی کتابخانه های تخصصی شهر تهران(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: علیرضا عبودیت علی جلالی دیزجی حسن اسدزاده

منبع: پژوهشنامه کتابداری و اطلاع رسانی سال چهارم پاییز و زمستان ۱۳۹۳ شماره ۲ (پیاپی ۸)

کلیدواژه‌ها: کتابداران حافظه رویدادی حافظه معنایی خدمات عمومی کتابخانه تخصصی خدمات مرجع

حوزه‌های تخصصی:

تعداد بازدید : ۱۷۱۴ تعداد دانلود : ۸۳۰

هدف: هدف اصلی این پژوهش بررسی و مقایسه عملکرد حافظه های رویدادی و معنایی به عنوان نظام های پردازش اطلاعات در کتابداران شاغل در بخش خدمات عمومی کتابخانه های تخصصی شهر تهران است. هم چنین بررسی تفاوت بین این دو حافظه در نمونه مورد مطالعه و تدوین فهرست رتبه بندی کتابخانه های شهر تهران بر مبنای نمرات اکتسابی در این دو حافظه نیز مورد توجه پژوهشگران قرار گرفت. روش: پژوهش حاضر پس رویدادی و از نوع کاربردی است. برای گردآوری داده ها از دو آزمون یادآوری کلمات پربسامد-کم بسامد و تصاویر افراد مشهور-غیر مشهور برای حافظه رویدادی و از دو آزمون مقوله های طبقاتی و آزمون سیالی واژگان برای حافظه معنایی استفاده شده است. جامعه مورد بررسی 151 کتابخانه تخصصی شهر تهران بودند که با استفاده از روش نمونه گیری هدفمند 31 کتابخانه از بین آن ها انتخاب شدند. سپس با استفاده از روش نمونه گیری طبقه ای تصادفی از تعداد 329 کتابدار شاغل در کتابخانه های منتخب، یک نمونه 40 نفری برای اجرای آزمایش انتخاب شدند. برای آزمون فرضیه ها و پاسخ به پرسش های پژوهش از آمار توصیفی و آزمون های T استفاده شد. یافته ها: یافته های پژوهش نشان داد که بین عملکرد حافظه رویدادی و حافظه معنایی با عامل جنسیت کتابداران مورد مطالعه تفاوت معنی داری وجود ندارد. هم چنین بین عملکرد حافظه رویدادی و حافظه معنایی با میزان سابقه کار آزمودنی ها تفاوت معنی داری دیده نشد. اما نتایج پژوهش مشخص کرد که بین عملکرد حافظه رویدادی و حافظه معنایی کتابداران تفاوت معنی دار وجود دارد.

۵۸۷.

ارتباط علمی : از مجله چاپی تا مجله دسترسی آزاد

نویسنده: محمدرضا قانع

منبع: کتاب ماه کلیات سال یازدهم آذر ۱۳۸۸ شماره ۱۲(پیاپی ۱۴۴)

حوزه‌های تخصصی:

تعداد بازدید : ۱۷۰۹ تعداد دانلود : ۸۸۲

۵۸۸.

تعیین و تبیین عناصر و ساختار ارتباط در نظام کتابخانه و پیشنهاد مدل ارتباط برای آن(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: حیدر مختاری اسدالله آزاد

منبع: کتابداری و اطلاع رسانی دوره یازدهم بهار ۱۳۸۷ شماره ۱ (پیاپی ۴۱)

کلیدواژه‌ها: نظام مدل ارتباط کتابخانه

حوزه‌های تخصصی:

تعداد بازدید : ۱۷۰۹ تعداد دانلود : ۹۷۲

کتابخانه، نظامی باز است که عناصر و ساختار فرایند ارتباط را در بخشهای مختلف و نیز در کلیّت آن میتوان مشاهدهکرد. بررسی کتابخانه از وجه ارتباطی، به شناخت نقاط قوّت و ضعف آن کمک کرده و به ارائه بهتر خدمات میانجامد. در این مقاله، بر اهمیت توجه به وجوه ارتباطی کتابخانه، تعریف ارتباطات، تعیین دامنه و شمول آن تأکید گردیده و ضمن بررسی اجمالی مدلها و نظریههای ارتباط، عناصر و ساختار ارتباط در کتابخانه به عنوان یک نظام باز تعیین و تشریح شده و در نهایت بر اساس این عناصر و ساختار، یک مدل ارتباط در کتابخانه پیشنهاد و چند کارکرد و فایدة آن مطرح گردیده است

۵۸۹.

فرایند مرجع

نویسنده: نورالله مرادی

منبع: کتاب بهار ۱۳۷۵ شماره ۲۵

حوزه‌های تخصصی:

تعداد بازدید : ۱۷۰۷ تعداد دانلود : ۹۴۵

۵۹۰.

بررسی تأثیرپذیری اصطلاحنامه از ورود اصطلاحات جدید با رویکردی بر اصطلاحنامه اریک

نویسنده: مهدیه میرزابیگی عباس حری

منبع: تحقیقات کتابداری و اطلاع رسانی دانشگاهی بهار و تابستان ۱۳۸۵ شماره ۴۵

کلیدواژه‌ها: اصطلاحنامه علوم تربیتی اصطلاح جدید اصطلاحنامه اریک

حوزه‌های تخصصی:

تعداد بازدید : ۱۷۰۵ تعداد دانلود : ۸۳۴

هدف اصلی پژوهش حاضر کشف میزان تأثیر ورود اصطلاحات بر ساختار اصطلاحنامه اریک است. روش این پژوهش تحلیل محتوا و جامعه آماری تحقیق 205 اصطلاح جدید وارد شده در ویرایش چهاردهم اصطلاحنامه اریک ورود اصطلاحات منجر به حذف روابط، تغییر روابط و افزودن پیوند میان اصطلاحات قدیم میشود، اما نسبت این گونه تغییرات بسیار اندک بوده و عمده ترین تأثیر ورود اصطلاحات در اضافه شدن حجم وسیعی از روابط در هر سه ساختار اصطلاحنامه، بویژه در ساختار هم ارز است. در این میان، علیرغم حجم زیاد روابط همبسته، کمترین تأثیر در این نوع از روابط دیده میشود؛ در مقابل، در عین کمتر بودن تعداد روابط سلسله مراتبی، این ساختار بیش از ساختار همبسته تحت تأثیر قرار گرفته است. بنابراین، میتوان چنین دریافت که براساس نتابج این تحقیق، صرف بیشتر یا کمتر بودن فراوانی روابط دلیلی بر تأثیرپذیری بیشتر یا کمتر آنها از ورود اصطلاحات جدید نیست

۵۹۱.

امکان سنجی ایجاد شبکه اطلاع رسانی میان مراکز علوم اسلامی درایران

نویسنده: زهرا اباذری

منبع: کتاب بهار ۱۳۷۸ شماره ۳۷

حوزه‌های تخصصی:

تعداد بازدید : ۱۷۰۴ تعداد دانلود : ۸۶۷

۵۹۲.

وضعیت کتابداری در تاجیکستان و راههای بهبود آن

نویسنده: عبدالرحیم رحیم اف مترجم: محسن شجاعی

منبع: کتاب تابستان و پاییز و زمستان ۱۳۶۹ شماره ۲ و ۳ و ۴

حوزه‌های تخصصی:

تعداد بازدید : ۱۷۰۴ تعداد دانلود : ۹۷۱

۵۹۳.

شیوه مراجعه به کتب مرجع- دائرة المعارف بریتانیکا-

نویسنده: سیما داد

منبع: فقه و حقوق خانواده (ندای صادق) تابستان ۱۳۷۶ شماره ۶

حوزه‌های تخصصی:

حوزه‌های تخصصی علم اطلاعات و دانش‌شناسی علوم کتابداری خدمات مرجع در کتابخانه ها کار مرجع و فرایند مرجع

تعداد بازدید : ۱۷۰۱ تعداد دانلود : ۸۲۴

۵۹۴.

مکان یابی کتابخانه های عمومی شهر رشت با استفاده از سامانه اطلاعات جغرافیایی (ساج)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: سید علی حسینی طاهره علیمرادی محمد احدنژاد روشی رضا مختارپور علی اکبر خاصه

منبع: تحقیقات اطلاع رسانی و کتابخانه های عمومی دوره ۲۰ تابستان ۱۳۹۳ شماره ۷۷

کلیدواژه‌ها: سیستم اطلاعات جغرافیایی مکان یابی رشت کتابخانه های عمومی

حوزه‌های تخصصی:

تعداد بازدید : ۱۷۰۱ تعداد دانلود : ۶۶۳

هدف: در این تحقیق سعی بر آن شده است تا با در نظرگرفتن متغیرهای مؤثر بر مکان استقرار کتابخانه های عمومی در شهر رشت و با کمک سیستم اطلاعات جغرافیایی (ساج)، چگونگی توزیع فضای عمومی و برنامه ریزی مکان بهینه آن مورد بررسی قرار گیرد. روش: تحقیق حاضر از نوع کاربردی و روش اجرای آن توصیفی - تحلیلی است که بر اساس محدوده خدماتی مصوب شهرداری شهر رشت، در محیط سامانه اطلاعات جغرافیایی و بر اساس مدل AHP انجام گرفته است. یافته ها: نتایج تحقیق حاکی از آن است که کتابخانه های عمومی شهر رشت متناسب با نیاز مردم و به صورت مناسب توزیع نشده و این شهر با کمبود کتابخانه های عمومی مواجه است و حتی منطقه 5 شهر رشت فاقد هر گونه کتابخانه در وضع موجود است. برای پیشنهاد مکان بهینه برای احداث کتابخانه ها، با تهیه چهارده لایه اطلاعاتی مختلف و در محیط نرم افزار ARC GIS و تجزیه و تحلیل آنها با استفاده از سامانه اطلاعات جغرافیایی و کاربرد مدل تحلیل سلسله مراتبی، 19 باب کتابخانه در سطح مناطق پنج گانه پیشنهاد شد. اصالت/ارزش: مقاله حاضر درصدد است تا با ارزیابی مکان استقرار کتابخانه های عمومی شهر رشت، ضمن بررسی میزان انطباق وضعیت کتابخانه های عمومی این شهر با معیارهای مکان یابی، مکان های مستعدی برای ساخت کتابخانه های جدید پیشنهاد نماید.

۵۹۵.

مطالعه و نظر سنجی درباره عملکرد و نقش انجمن کتابداری و اطلاع رسانی ایران(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: محمد سوهانیان حقیقی رحمت الله فتاحی اسدالله آزاد

منبع: کتابداری و اطلاع رسانی دوره نهم زمستان ۱۳۸۵ شماره ۴ (پیاپی ۳۶)

کلیدواژه‌ها: انجمن کتابداری و اطلاع رسانی ایران سنجش کارآیی

حوزه‌های تخصصی:

تعداد بازدید : ۱۷۰۱ تعداد دانلود : ۸۷۱

در این مقاله عملکرد و نقش انجمن کتابداری ایران از دیدگاه اعضای آن، بر مبنای چهار شاخص «هویت، انسجام، مشروعیت و مقبولیت درونی بررسی شد و مشخص گردید که انجمن در این زمینه ها، موفقیت نسبی داشته است». همچنین، روشن گردید که بین آرای اعضای پیوسته، وابسته و دانشجویی دربارة عملکرد انجمن تفاوت محسوسی وجود ندارد و با بهبود عملکرد انجمن در سه شاخص نخست، مقبولیت درونی انجمن افزایش مییابد

۵۹۶.

نقد کتاب: نقدی بر ویرایش دوم کتاب دستورالعمل های اداره کتابخانه های عمومی

نویسنده: مرتضی امرایی نصرت الله امیری خواه

منبع: تحقیقات اطلاع رسانی و کتابخانه های عمومی (پیام کتابخانه سابق) سال هجدهم زمستان ۱۳۹۱ شماره ۷۱

حوزه‌های تخصصی:

حوزه‌های تخصصی علم اطلاعات و دانش‌شناسی علوم کتابداری خدمات عمومی در کتابخانه ها

تعداد بازدید : ۱۷۰۱ تعداد دانلود : ۹۶۵

۵۹۷.

بررسی علل و عوامل خروج کتب خطی از ایران و راه های مقابله با آن(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: رضا خانی پور

منبع: کتابداری و اطلاع رسانی دوره چهاردهم تابستان ۱۳۹۰ شماره ۲ (پیاپی ۵۴)

کلیدواژه‌ها: نسخه های خطی کتابهای خطی خروج از کشور علل خروج راه های مقابله راه های پیشگیری

حوزه‌های تخصصی:

تعداد بازدید : ۱۶۹۸ تعداد دانلود : ۹۶۴

مجموعه میراث فرهنگی هر کشور، از جمله یادگارهای ارزشمند و گنجینه های بیبدیل مادی و معنوی آن ملت به شمار میرود. میراث فرهنگی، دستاوردهای بشری است که بیانگر زیرساختهای فکری، علمی و اجتماعی جوامع است و هویت آنها را متجلی میسازد. در این حوزه، ایران دارای جایگاهی بس رفیع و ارزنده است. ایران با پیشینه چندین هزار ساله خود، همواره در بین ملتها بر تارک تمدن بشریت درخشیده است. کتابهای خطی ایران در میان مواریث فرهنگی جهان، جایگاهی ویژه دارند؛ زیرا هر یک به نوعی تجلیگاه علوم، فنون و هنرهای گوناگون بشر و بخصوص نسل پیشرو و هوشمند ایرانی، قلمداد میشوند. در پژوهش حاضر، با روش سندی، عوامل خروج نسخه های خطی از کشور و راه های مقابله با این پدیده بررسی و تجزیه و تحلیل شده است. پدیده هایی همچون سرقت، خروج قانونی و غیر قانونی (قاچاق) کتابهای خطی، از منظرهای گوناگون بررسی شده اند. همچنین، نقش و وظایف دولت، کتابخانه ها و مجموعه داران تبیین شده است. از جمله مهم ترین موارد در رابطه با خروج کتابهای خطی میتوان به عوامل حفاظتی، امنیتی، فرهنگی، اجتماعی، اقتصادی، سیاسی، حکومتی و قانونی اشاره نمود

۵۹۸.

اخذ بهای استفاده در کتابخانه ها: چرا و چگونه(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: حیدر مختاری

منبع: کتابداری و اطلاع رسانی دوره یازدهم پاییز ۱۳۸۷ شماره ۳ (پیاپی ۴۳)

کلیدواژه‌ها: تحلیل اقتصادی هزینه استفاده کتابخانهها

حوزه‌های تخصصی:

تعداد بازدید : ۱۶۹۶ تعداد دانلود : ۱۰۰۶

گرفتن هزینة استفاده در ازای استفاده از برخی خدمات و منابع خاص کتابخانه، یکی از مسائل مناقشهبرانگیز در اقتصاد اطلاعات است و موافقان و مخالفان، در مورد آن نظرهای گوناگونی دارند. تحلیل اقتصادی هزینة استفاده و بدیلهای پیشروی کتابخانه برای گرفتن این هزینه میتواند روشنگر باشد و پاسخی علمی به مخالفان است و نشان میدهد که گرفتن هزینة استفاده، نه تنها لازم است؛ بلکه به کارآیی خدمات پایة کتابخانه هم کمک میکند. مقالة حاضر، عمدتاً در صدد تحلیل اقتصادی این بدیلهاست

۵۹۹.

مشارکت متولیان در حوزه ترویج علم و رضایتمندی از عملکرد آنها:دیدگاه صاحبنظران حقیقی و حقوقی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: آزاده حیدری محمد حسن زاده

منبع: مطالعات ملی کتابداری و سازماندهی اطلاعات (کتاب سابق) سال بیست و سوم زمستان ۱۳۹۱ شماره ۴ (پیاپی ۹۲)

کلیدواژه‌ها: علم ایران رضایتمندی میزان مشارکت سازوکار ملی صاحبنظران متولیان

حوزه‌های تخصصی:

حوزه‌های تخصصی علم اطلاعات و دانش‌شناسی علوم کتابداری موضوعات خاص و کتابخانه ها و کتابداری ارتباطات علمی

تعداد بازدید : ۱۶۹۶ تعداد دانلود : ۸۳۳

هدف: تحلیل و بررسی میزان مشارکت متولیان در ترویج علم و رضایت مندی از عملکرد آنها از دید صاحبنظران حقیقی و حقوقی حوزه ترویج علم. روش/ رویکرد پژوهش: داده ها توسط تلفیقی از روش های اسنادی- کتابخانه ای و پیمایشی گردآوری شده است. ابزار گردآوری داده ها، پرسشنامه محقق ساخته و روش نمونه گیری، هدفمند و گلوله برفی بوده است. جامعه پژوهش، شامل 30 نفر از صاحبنظران حقیقی و30 نفر از صاحبنظران حقوقیِ شاغل در نهادهای متولی ترویج علم در کشور است. یافته ها: از نظر «میزان مشارکت»، تنها «وزارت علوم، تحقیقات و فناوری (دانشگاه ها)» و «وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی» توانسته اند شاخص «متوسط به بالا» را از آنِ خود کنند. نتیجه گیری: نتایج پژوهش نشان می دهد که میزان مشارکت متولیان در فرآیند ترویج علم در حد کمی است و همچنین نحوه عملکرد آنها نیز رضایت بخش نیست. به منظور تقویت فرآیند ترویج علم در کشور و موفقیت سازوکار ملی آن، میزان مشارکت متولیان ترویج علم باید افزایش یابد.

۶۰۰.

رویکرد ارزیابی پیامد: تغییر تمرکز پژوهشها از موضوع ""کاربر در زندگی کتابخانه"" به ""کتابخانه در زندگی کاربر""(مقاله علمی وزارت علوم)

منبع: کتابداری و اطلاع رسانی دوره سیزدهم پاییز ۱۳۸۹ شماره ۳ (پیاپی ۵۱)

کلیدواژه‌ها: زمینه پیامد ارزیابی پیامد برونداد الگوهای پیامد

حوزه‌های تخصصی:

تعداد بازدید : ۱۶۹۴ تعداد دانلود : ۸۱۰

کتابخانهها پیامد برنامهها و خدمات خویش را اغلب با سنجههای قابل شمارشی نظیر میزان مراجعه و حضور در کتابخانه، گردش مواد و شرکت در برنامههای کتابخانه ارزیابی میکنند. اما با تأکید صرف بر معیارهای کمّی، کتابداران نمیتوانند به پرسش تأثیر خدمات کتابخانه بر شرکتکنندگان پاسخ گویند. این نوشته در پی آن است که به بررسی یکی از روشهای مؤثرتر سنجش خدمات کتابخانهها یعنی رویکرد ارزیابی پیامد بپردازد. این رویکرد به سنجش تغییراتی میپردازد که تماس با خدمات کتابخانه در زندگی کاربران به وجود میآورد. همچنین، فرایند چهار مرحلهای که «دارنس» و «فیشر» به منظور کمک به کتابداران در تعیین پیامد خدمات کتابخانه خود ابداع نمودهاند، شرح داده خواهد شد. در حال حاضر، چالش پیش روی کتابداران، طراحی ابزاری برای ارزیابی پیامدهاست که از یک سو انعطاف پذیر بوده و با پیشرفتهای پژوهشی تکامل یابد، و از سوی دیگر به ارضای تأمینکنندگان بودجه و نمایش ارزش کتابخانه بینجامد

درخت حوزه‌های تخصصی