طاهره جوکار

هدف: هدف پژوهش حاضر، مرور نظام مند پژوهش های حوزه توقف جستجو، به منظور تعیین ابعاد و جنبه ها و نیز سطوح توقف بررسی شده در متون و شناسایی شکافهای پژوهشی این حوزه است. روش: پژوهش حاضر، به روش مرور نظام مند و در دو بخش تحلیل توصیفی و محتوایی انجام شده است. بدین منظور، پژوهش های مرتبط با توقف جستجو در بازه زمانی 1961-2020 در پایگاه های اطلاعاتی جستجو شده، پس از پالایش نتایج، در نهایت محتوای 60 پژوهش به روش تحلیل مضمون و در قالب مفاهیم پایه، سازمان دهنده، و فراگیر تحلیل شد. یافته ها: متون مرور شده در این پژوهش، دو سطح از توقف را شناسایی کرده اند که عبارت است از توقف نشست جستجو و توقف پرسش/ توقف در سطح خلاصه نتایج. در سطح دوم، نشست جستجو به طور کامل متوقف نمی شود، بلکه کاربر پس از پالایش پرسش به جستجو ادامه می دهد. همچنین متون از شیوه دیگری از توقف با عنوان «توقف در سطح صفحه نتایج» نیز نام می برند که طی آن، کاربر پس از استنباطی کلی از نتایج جستجو، صفحه را بدون کلیک بر نتایج ترک می کند. پس از این توقف، ممکن است کاربر با پالایش پرسش، جستجو را ادامه دهد یا آنکه به طور کلی دست از جستجو بکشد. بنابراین در اینجا با سطح دیگری از توقف مواجه نیستیم، بلکه تنها زمان تصمیم گیری درباره توقف تغییر کرده است. عمده پژوهش های موجود، به توقف نشست جستجو پرداخته اند. شناسایی قواعد متوقف جستجو، بررسی کاربست قواعد توقف جستجو در شرایط گوناگون، شناسایی عوامل موثر بر توقف جستجو و توقف پرسش، بررسی توقف در سطح صفحه نتایج، بررسی عمق جستجوی کاربران، تمایز میان نشانه های توقف ناشی از رضایت و نارضایتی از جستجو، و کاوش نشانه های توقف جستجو، ابعادی از موضوع توقف جستجو هستند که در متون بررسی شده اند. قواعد شناسایی شده برای توقف جستجو نیز شامل «رضایت دهی و ناکامی»، «آستانه اندازه»، «آستانه تفاوت»، «تثبیت بازنمون»، «فهرست ذهنی»، و «تک معیار» است و عواملی که توقف جستجو را تحت تاثیر قرار می دهند مشتمل بر محدودیت زمانی، ساختار وظایف جستجو، ردپای اطلاعات، ویژگی های رابط کاربری سامانه، اهمیت کار در نظر کاربر، انگیزه، دانش موضوعی، علاقه به موضوع، و ویژگی های «نیاز به خاتمه» و «نیاز به شناخت» در افراد است. نتیجه گیری: پژوهش های موجود، هریک با پرداختن به جنبه(های) خاصی از رفتار توقف جستجو، کوشیده اند قواعد حاکم یا شماری از عوامل موثر بر آن را شناسایی نمایند و بدین سبب، نیاز به پژوهشی جامع که مسائل مختلف مرتبط با سامانه، کاربر، و شرایط حاکم بر جستجو را در بررسی این رفتار لحاظ نماید، احساس می شود. به عنوان شکافهای پژوهشی این حوزه نیز می توان به لزوم پژوهش در تاثیر متغیرهایی چون تاثیر زبان جستجو، سختی وظایف، و تفاوتهای فردی بر رفتار توقف، تمایز مفصل نشانه های رفتار توقف خوب از بد، تفاوت های توقف در جستجو با رایانه شخصی و تلفن همراه، و نیز بهره گیری از فناوری ردیابی حرکات چشمی و ثبت فعالیت الکتریکی مغز (الکتروانسفالوگرافی) جهت شناخت بهتر رفتار توقف اشاره کرد.

هدف: شناخت نقش سطح خوانایی مدرک و پیچیدگی عینی وظیفه کاری در قضاوت ربط و رتبه بندی دانشجویان از مدارک است . روش: پژوهش حاضر کاربردی است و از تحلیل محتوای کمّی به منظور تعیین سطح خوانایی متون استفاده شده است. جامعه آماری پژوهش را 2825 نفر از دانشجویان تحصیلات تکمیلی حوزه علوم انسانی دانشگاه شیراز تشکیل داده اند. برای تعیین حجم نمونه با توجه به زمان بربودن فرایند قضاوت ربط مدارک و محدودیت وقت آزمودنی ها و حجم نمونه در سایر مطالعات رفتار اطلاع جویی، از روش نمونه گیری غیراحتمالی از نوع داوطلبانه به تعداد 60 نفر استفاده شد. برای تعیین پیچیدگی عینی، دو وظیفه کاری براساس چارچوب طراحی وظیفه کاری بورلند (2000)، مخزن وظیفه جست وجو و نظرات متخصصان طراحی شد. پس از اینکه متخصصان وظایف کاری را تأیید روایی کردند، پنج نفر از متخصصان با جست وجو در پایگاه های مقالات فارسی شامل مرکز اطلاعات علمی جهاد دانشگاهی، مگ ایران و نورمگز چهار مقاله مرتبط، چهار مقاله تاحدی مرتبط و دو مقاله نامرتبط از نظر میزان ربط را انتخاب کردند. همچنین با تعیین سطح خوانایی این مقالات با استفاده از فرمول خوانایی فلش دیانی، مقالات در دو سطح دشوار و خیلی دشوار دسته بندی شدند. در مرحله بعد، کاربران ده مقاله مربوط به دو وظیفه کاری را در طیف شش درجه ای (از کاملاً نامرتبط تا کاملاً مرتبط) نمره دهی و در مرحله بعد براساس درجه ربط رتبه بندی (رتبه 1 تا 10) کردند. داده ها با نرم افزار آماری علوم اجتماعی نسخه اس پی اس اس ۲۳ تحلیل و برای پاسخ به پرسش ها از آزمون های تی تست و یو من ویتنی استفاده شد. نتیجه گیری : نقش سطح خوانایی مدارک و پیچیدگی عینی وظیفه بر قضاوت ربط و رتبه بندی مدارک اثرگذار است. بنابراین، بررسی اثر این شاخص ها در حوزه قضاوت ربط در بهبود طراحی سامانه های بازیابی اطلاعات و افزایش کیفیت طراحی الگوریتم های ربط و رتبه بندی مؤثر است.

هدف : شناسایی و تحلیلگرایش های خودآرشیویِ اعضای هیئت علمی دانش گاه شیراز در مخازن سازمانی، صفحات شخصی و پلتفرم های اجتماعی و تأثیر آگاهی  آنها از سیاست های دسترسی آزاد ناشران بر این فرایند. روش/ رویکرد پژوهش :. جامعه  این پیمایش 505 نفر از اعضای هیئت علمی گروه های آموزشی مهندسی، علوم پایه و علوم انسانی دانش گاه شیراز است. طبق جدول مورگان 160 نفر ازمیان آنها به عنوان نمونه انتخاب شدند. ابزار گردآوری داده ها دو پرسش نامه محقق ساخته به صورت طیف لیکرت پنج گزینه ای با ضریب پایایی 89/0 تا 91/0 است. متغیر «میزان آشنایی با سیاست های دسترسی آزاد ناشران» دارای 9 گویه و دو بُعد،و متغیر «الگوی رفتار خودآرشیوی» دارای 36 گویه و 9 بُعد بوده است. برای تحلیل داده ها از روش های توصیفی و آزمون رگرسیون تک متغیره، آزمون تی، آزمون تحلیل واریانس و آزمون کولموگروف-اسمیرنوف و نرم افزار SPSS ویرایش 22 استفاده شد. یافته ها و نتیجه گیری : میزان آشنایی اعضای هیئت علمی دانش گاه شیراز با سیاست های ناشران کمتر از متوسط است. طبق یافته ها الگوی رفتار خودآرشیوی استادان در ابعاد چندگانه ضعیف یافته شد. هرچه آگاهی پژوهش گران از سیاست های ناشران بیشتر، ، الگوی رفتار خودآرشیوی آن ها نیز مطلوب تر یافته شد. این متغیر 5/38 درصد از تغییرات رفتار خودآرشیوی را تبیین می کند. بین مرتبه علمی، گروه آموزشی و جنسیت با متغیرهای تحقیق رابطه  معنی دار مشاهده شد. خودآرشیوی فرایند دسترسی آزاد را ازطریق رفع شکاف دیجیتال تسهیل می کند و موجب رؤیت پذیری آثار و افزایش ارتباطات علمی می شود. ناآگاهی از سیاست های ناشران و رفتار خودآرشیویِ  نامطلوب چالش د آفرین الازم است سیاست گذاران به آن توجه کنند و زیرساخت های لازم برای تسهیل و ترویج این امر ایجاد شود.

هدف : با توجه به اهمیت انتقال تجارب کتابداران به یکدیگر در راستای انجام هرچه بهتر وظایف حرفه ای خود، پژوهش حاضر با هدف کشف روش های انتقال و اشتراک دانش پنهان در میان کتابداران کتابخانه های عمومی استان فارس و عوامل مؤثر بر آن انجام شد . روش : روش پژوهش پیمایشی و از لحاظ هدف کاربردی است. جامعه پژوهش شامل کلیه کتابداران کتابخانه های عمومی استان فارس بود که 400 کتابدار را در برگرفته است. براساس فرمول کاکران تعداد 190 نفر با روش نمونه گیری تصادفی ساده به عنوان نمونه انتخاب شدند. همچنین ابزار گرد آوری داده ها پرسش نامه بود. روایی پرسشنامه با نظر اساتید و متخصصان علم اطلاعات سنجیده شد و پایایی با ضریب آلفای کرونباخ (α=0.82) مورد بررسی و تأیید قرار گرفت. اولویت بندی روش های اشتراک دانش پنهان و نیز عوامل مؤثر بر آن با کمک آزمون کروسکال والیس تعیین شد و از معادله رگرسیون خطی چند متغیره جهت سنجش روابط میان عوامل مؤثر و ویژگی های جمعیت شناختی استفاده شد . یافته ها : نتایج پژوهش نشان داد که مهم ترین روش های انتقال دانش پنهان بین کتابداران کتابخانه های عمومی استان فارس به ترتیب، ارتباط کلامی با همکاران و شرکت در دوره های آموزش ضمن خدمت بوده است. هر سه دسته عوامل فردی، سازمانی و وابسته به فناوری در انتقال دانش ضمنی از دید کتابداران مؤثر بودند؛ درحالی که عوامل سازمانی بیشترین امتیاز و عوامل فردی کمترین امتیاز را داشته اند. همچنین معادله رگرسیون تنها وجود رابطه میان سن و جنسیت کتابداران و عوامل وابسته به فناوری را تأیید کردند . اصالت/ارزش : تا کنون پژوهشی در داخل کشور در خصوص روش های اشتراک دانش پنهان بین کتابداران کتابخانه های عمومی انجام نشده است. از آنجا که عوامل سازمانی و وابسته به فناوری از دید کتابداران مهم ترین عوامل مؤثر در اشتراک دانش پنهان بوده اند. توجه ویژه به این دو عامل می تواند در برنامه ریزی های کوتاه مدت و بلند مدت نهاد کتابخانه های عمومی کشور جهت تسهیل و تقویت انتقال دانش پنهان میان کتابداران سودمند باشد .

ایرانیان از دیرباز به کتاب و کتابخانه اهمیت فراوانی می دادند. کتابخانه عمومی از جایگاه ویژه ای در جامعه برخوردار است و خدمات گوناگونی را ارائه می دهد. این کتابخانه ها با انجام وظایف و تحقق اهداف خود می توانند موجبات پیشرفت جامعه و افراد آن را فراهم آورند. هدف اصلی از تلاش عظیم و بسیج فراگیر جامعه برای ریشه کن کردن بی سوادی فراگرفتن مقطعی مهارت خواندن و نوشتن نیست بلکه توانا ساختن بزرگ سالان نو سواد برای استفاده از این مهارت ها در زندگی و استفاده از دنیای علم و دانش است. کتابخانه ها در جهت حمایت از امر آموزش و پژوهش، منابع و اطلاعات موردنیاز جامعه نو سواد را فراهم می آورند. در ایران با توجه به گسترش شبکه کتابخانه های عمومی در شهرها و روستاها، می توان مواد موردنیاز برای نو سوادان بزرگ سال جامعه را از طریق آن ها فراهم ساخت و به تثبیت مهارت های سواد و رسیدن به مرز خودآموزی کمک کرد. فعالیت های سوادآموزی کتابخانه های عمومی باید در جهت همکاری با دیگر ارائه دهندگان آموزش بزرگ سالان بوده و به درستی هدایت شود. هدف از مقاله حاضر ارائه راهکارهای مؤثر بر گرایش مطالعه بزرگ سالان از سوی کتابخانه ها و کتابداران در جهت گسترش و ترویج فرهنگ مطالعه به آن ها است.

هدف : با ظهور وب2، یکی از ابزارهایی که امکان تعامل بیش تر کاربران با نظام های کتابخانه ای را فراهم می سازد، برچسب گذاری اجتماعی است که کمتر مورد توجه قرار گرفته است. در این مقاله این ابزار وب2 از دیدگاه منابع کتابخانه ای مورد بحث و بررسی قرار گرفته است. روش پژوهش : این مقاله از نوع مروری است و از بررسی متون تخصصی موجود، وب سایت ها و اپک های کتابخانه ای به کارگیرنده برچسب گذاری ها برای ارائه مطالب استفاده شده است. یافته ها و نتیجه گیری : امروزه در فهرست های پیوسته عمومی  (اپک) فراوانی از برچسب گذاری اجتماعی استفاده می شود. بر این اساس یک قابلیت جستجوی جدید بر مبنای برچسب های داده شده به منابع به اپک ها اضافه می شود که به غنای بیش تر فهرست ها کمک می کند. چالش هایی نیز در این مسیر وجود دارد که شامل تأثیرپذیری برچسب ها از علایق، نیازها و مهارت های کاربران، نبود کنترل، مشکلات زبانی و نگارشی و اضافه بار اطلاعاتی حاصل است.استفاده از برچسب گذاری اجتماعی در جستجوی موضوعی به معنای حذف نقش کتابدار از فرایند سازماندهی اطلاعات نیست، بلکه لازم است کتابدار متخصص به عنوان یک ناظر عمل کند و راه را برای بالا بردن رضایت کاربران هموار سازد.

مقاله حاضر به دنبال بررسی وضعیت موجود تعاملات دانشگاه، صنعت و دولت در تولیدات علمی حوزه علوم و فناوری کشور ایران در بازه زمانی 1985 تا 2015 است. در این پژوهش از مدل مارپیچ سه گانه، جهت تعیین روابط میان دانشگاه، صنعت و دولت در روند تولیدات علمی حوزه علوم و فناوری استفاده شد. بر همین اساس کلیه مقالات با حداقل یک آدرس از کشور ایران در این بازه زمانی (شامل 267097 مقاله) در حوزه علوم و فناوری از طریق درگاه Web_of Science استخراج و مورد بررسی قرار گرفت. تولیدات علمی ایرانیان در حوزه علوم و فناوری در بازه زمانی مذکور روندی صعودی داشته است. در این بین، تعاملات دوگانه دانشگاه و دولت، بیشترین مقدار را به خود اختصاص داده و کمترین تعاملات مربوط به روابط صنعت و دولت بوده است. روند تعاملات سه گانه دانشگاه، صنعت و دولت، طی سی سال گذشته کاهشی بوده و در دهه اخیر به سمت صفر میل می کند. ارتباط مستحکم دانشگاه، صنعت و دولت، عامل شکوفایی صنعت و فناوری در کشور است. اما متاسفانه در عرصه تولیدات علمی که شاخصی از وجود روابط میان ارکان مذکور است وضعیت مطلوبی در کشور وجود ندارد. بی شک سرمایه گذاری های بیشتر و اجرای سیاست هایی پایدار در خصوص تقویت روابط سه گانه و تلاش جهت رفع موانع موجود در راه همکاری های این ارکان، نتایج مثبت و افزایش چشمگیر شاخص های هرم سه گانه در تولیدات علمی کشور را به دنبال دارد

این تحقیق با بررسی مبانی نژادپرستان به نقد قرآنی این مبانی و بیان دیدگاه های قرآنی در این زمینه پرداخته است. از مهم ترین مبانی نژادپرستی برتری طلبی است که ملاک آن نژاد، رنگ پوست، زبان، دارایی و کثرت فرزندان، قدرت و ثروت، مذهب و منطقه جغرافیایی است. در اینجا یک یک این موارد مورد نقد و بررسی قرار گرفته است. به علاوه دو مبنای دیگر یعنی تبعیض و تکبر نیز که عواملی برای نژادپرستی هستند با توجه به آیات قران مورد نقد و  بررسی قرار گرفته است.

هدف: پژوهش حاضر به بررسی میزان استفاده و مشکلات دانشجویان تحصیلات تکمیلی دانشگاه شیراز از پایگاه های مذکور پرداخته است. روش/ رویکرد پژوهش: جامعه پژوهش، دانشجویان تحصیلات تکمیلی دانشگاه شیراز هستند. با استفاده از روش نمونه گیری تصادفی طبقه ای نمونه360 نفری انتخاب شد. ابزار گردآوری داده ها پرسشنامه بوده است. روایی و پایایی (902/0 =α ) آن مورد تأیید قرار گرفته است. یافته ها: میزان استفاده دانشجویان تحصیلات تکمیلی دانشگاه شیراز از پایگاه های اطلاعاتی تمام متن پیوسته زیاد است. دانشجویان بیشتر از دو پایگاه ساینس دایرکت و الزویر استفاده می کنند. دانشجویان از پایگاه های پیوسته بیش تر در انجام پایان نامه، کارهای درسی و تألیف و ترجمه کتاب و مقاله استفاده می کنند. نتیجه گیری: از آنجا که مهم ترین عوامل عدم استفاده دانشجویان از پایگاه های مذکور، نبود آگاهی و آشنایی کافی نسبت به پایگاه ها ذکر شده می باشد، لازم است تدابیر جدی برای طرح ریزی برنامه های آموزشیِ مداوم در این زمینه اتخاذ شود. از طرفی ضروری است با توسعه زیرساخت های فناوری و ارتباطی، نسبت به ارائه خدمات پایگاه ها در خارج از محیط دانشگاه (از راه دور) اقدام شود.

از جمله روشهای اصلی جریان دانش در نظام ملی نوآوری هرکشوری فعالیتهای تحقیقاتی و انتشاراتی مشترک و همکاری های منطقه ای و بینالمللی بهحساب میآید که شاخص آن را می توان در میزان همکاری دانشگاه، صنعت و دولت، جست وجو کرد . بر همین اساس تحقیق حاضر 2011 - به منظور بررسی وضعیت جریان تولید علم در کشور ایران در بازه 2007 بر اساس مارپیچ سهگانه دانشگاه، صنعت و دولت انجام شده است . در این پژوهش از مدل مارپیچ سهگانه برای سنجش روابط میان دانشگاه، صنعت و دولت در روند تولیدات علمی کشور استفاده شده است. تولیدات علمی ایرانیان 2011 بهعنوان جامعه پژوهش، مور د - در پایگاه وبآوساینس در بازه 2007 بررسی قرارگرفته است و تعاملات میان ارکان مارپیچ سهگانه میان آنها مشخص شد. نتایج حاصل نشان میدهد که کمیت تولیدات علمی ایرانیان در طی پنج سال گذشته افزایش چشمگیری داشته است . اکثر این تولیدات توسط دانشگاهیان و پس ازآن محققان نهادهای دولتی انجام شده است . شاخص بررسی تعاملات در این بررسی نشان میدهد همکاریهای بین دانشگاه و دولت بالاترین سطح همکاریها را میان تعاملات دوگانه دربر داشته است . این در حالی است که تعامل میان صنعت و هر یک از ارکان دانشگاه و دولت بسیار اندک بوده است، بهطوری که بعضاً میتوان از آن چشمپوشی کرد . بر همین اساس تعامل میان سه رکن دانشگاه، صنعت و دولت نیز در سطح پایینی بوده و این به معنی عدم وجود همکاریهای بالا و تولیدات مشترک علمی میان سه رکن مذکور در بازه زمانی مورد بررسی است. از طرفی به نظر می رسد محققان ایرانی با حضور همکاران خارجی در تولیدات علمی خود تمایل بیشتری برای همکاری با ارکان مختلف درون مارپیچ سه گانه دانشگاه، صنعت، و دولت نشان داده اند . درنهایت بایدگفت اگرچه رسیدن به یک نقطه ایدهآل در روابط میان ارکان مختلف مارپیچ سهگانه دولت، صنعت و دانشگاه یکشبه میسر نیست، لیکن می توان با سیاستگذاری های هدفمند و تعیین راهبردهای منطقی مسیر تعاملات میان این ارکان را هموارتر کرد.

به منظور بررسی رابطه ابعاد شخصیتی و سوءاستفاده عاطفی در دانشجویان زن (مجرد و متأهل) دانشگاه بین المللی امام خمینی قزوین، 400 نفر از دانشجویان دانشگاه به شیوه تصادفی خوشه ای ـ چند مرحله ای انتخاب شدند. برای اندازه گیری ابعاد شخصیتی و میزان سوءاستفاده عاطفی از زنان، به ترتیب از مقیاس های پنج عامل بزرگ شخصیت و سوءاستفاده عاطفی بهره گرفته شد. در تجزیه و تحلیل داده ها پس از انجام محاسبه توصیفی داده ها، برای سنجش رابطه ابعاد شخصیتی با سوءاستفاده عاطفی از آزمون تحلیل رگرسیون چندمتغیره و به منظور مقایسه دانشجویان مجرد و متأهل از آزمون t مستقل استفاده شد. یافته ها نشان دادند که ابعاد شخصیتی با سوءاستفاده عاطفی رابطه دارد. دانشجویان متأهل بیشتر از دانشجویان مجرد سوءاستفاده شده و از نظر ابعاد شخصیتی نیز تنها در دو بعد روان رنجورخویی و انعطاف پذیری با دانشجویان مجرد تفاوت داشته، در سه بعد دیگر بین آن ها تفاوتی وجود نداشت.

پژوهش حاضر به بررسی نگرش دانشجویان تحصیلات تکمیلی دانشگاه شیراز به عنوان یکی از بزرگ ترین مراکز آموزشی و پژوهشی کشور نسبت به پایگاه های تمام متنی همچون ابسکو، الزویر، ساینس دایرکت و پروکوئست پرداخته است. نتایج پژوهش حاضر نشان میدهد که نگرش دانشجویان نسبت به دسترسی به اطلاعات از طریق دو پایگاه ساینس دایرکت و الزویر مثبت و در مورد دو پایگاه ابسکو و پروکوئست منفی است. همچنین نتایج به دست آمده حاکی از آن است که ذخیره اطلاعات مورد نیاز بر روی رایانه، جدید بودن مجله ها و مقاله های موجود در پایگاه ها و امکان جستجوی شخصی مهم ترین عوامل رضایت از پایگاه ها بوده است؛ در صورتی که عدم امکان دسترسی به پایگاه در محل کار یا سکونت دانشجویان و نیز عدم امکان برقراری ارتباط به دلیل شلوغ بودن خطوط ارتباطی و تعداد زیاد مراجعان از مهم ترین مشکلات دانشجویان در راه استفاده از پایگاه ها به شمار میآید.

پس از ارائه برخی خدمات کتابخانه ای بر روی اینترنت، اکنون ارائه خدمات مرجع مجازی در کتابخانه ها و مراکز اطّلاع رسانی مورد توجه قرار گرفته است. تفاوت مهم و بارز این نوع خدمات مرجع با نحوة سنّتی آن، عدم حضور فیزیکی مراجعهکننده در محل میز مرجع میباشد. با بیانی ساده در این نوع خدمات مرجع، مخاطبان میتوانند از طریق پست الکترونیکی و سایر امکانات موجود پرسشهای خود را برای کتابدار مرجع ارسال کنند. در این میان به دو نکته باید توجه شود. یکی ارائه تعریفی مشخص از نقشهای مختلفی که در جریان کار حضور دارند و نحوة تقسیم کار و دیگری توجه کتابخانه ها به این مسئله که در ارائه خدمات مرجع مجازی لازم است از رهنمودهایی که مسائل مختلف از جمله مدیریت، خدمات، کارکنان، زیرساختها و... را دربر گیرد، استفاده شود. مزایا و معایب این نوع خدمات مرجع نیز فهرست شده است.