درخت حوزه‌های تخصصی

در دو دهه اخیر، شاهد طراحی و توسعه انواع پایگاه های اطلاعاتی در ایران بوده ایم. در این راستا، بسیاری از مراکز ملی اطلاع رسانی از جمله کتابخانه ملی، پژوهشگاه علوم و فنّاوری اطلاعات، مرکز منطقه ای اطلاع رسانی علوم و فنّاوری، کتابخانه های مرکزی دانشگاه ها، سازمان کتابخانه ها، موزه ها و مرکز اسناد آستان قدس رضوی، نهاد کتابخانه های عمومی کشور، و ... اقدام به ایجاد پایگاه های گوناگونی کرده اند تا بتوانند منابع و خدمات خود را در محیط الکترونیکی برای کل کشور و حتی فراتر از سطح ملی قابل دسترس سازند. این روند، خوشبختانه رو به رشد بوده و در سال های اخیر سرعت گرفته است. به موازات آن، جامعه کتابداری نیز تلاش کرده است تا این پایگاه ها را مورد ارزیابی قرار دهد. در این زمینه، شاهد تعداد قابل توجهی از پایان نامه های ارشد و دکتری بوده ایم که هر یک به موضوع و جنبه ویژه ای از پایگاه های اطلاعاتی پرداخته اند. یافته های کلی این پژوهش ها بیانگر آن است که پایگاه های طراحی شده با معیارهای کیفی و استانداردهای ساختاری فاصله دارند و به همین دلیل، میزان استفاده از آنها و نیز میزان رضایت کاربران در حد مطلوب نیست. زمینه های مورد بررسی آن پژوهش ها بیشتر به محیط رابط کاربر، محتوای اطلاعاتی (اطلاعات کتابشناختی، چکیده، متن کامل)، روزآمدی اطلاعات، شیوه های سازماندهی اطلاعات (چکیده نویسی و نمایه سازی)، و مواردی از این قبیل مربوط است. از سوی دیگر، نگاهی به این پایگاه ها که بیشتر از طریق وب سایت مراکز اطلاع رسانی و یا کتابخانه های مرکزی قابل دسترس است حاکی از آن است که گوناگونی ساختار و محیط رابط پایگاه ها و نیز استانداردهای ذخیره و بازیابی اطلاعات (فرمت ورود و ذخیره) بسیار متفاوت است، به شکلی که استفاده از آنها را کاهش می دهد و یا دشوار می کند. این وضعیت همچنین، امکان داده کاوی و یا تبادل اطلاعات را بسیار دشوار و یا غیرممکن می سازد

هدف: هدف این پژوهش، ارزیابی عملکرد کتابخانه های عمومی استان گلستان با استفاده از کارت امتیازی متوازن– الگویی نسبتاً نو و چندوجهی برای ارزیابی عملکرد همه جانبه سازمان ها- در سال 1392 بوده است. روش: این پژوهش کاربردی است و به روش پیمایشی انجام گرفته است. جامعه آماری آن در منظر مشتری، کلیه اعضای کتابخانه های عمومی استان گلستان به تعداد 28700 نفر بود که به روش نمونه گیری تصادفی ساده حجم نمونه ای به تعداد 375 نفر انتخاب شد. برای بررسی منظر رشد و یادگیری، کلیه کارکنان کتابخانه های عمومی استان گلستان به تعداد 98 نفر به شیوه سرشماری انتخاب شد. برای بررسی منظر فرآیندهای داخلی، کتابخانه عمومی میرفندرسکی گرگان به عنوان نمونه هدفمند انتخاب و وضعیت آن با استانداردهای ایفلا برای کتابخانه های عمومی مقایسه شد. برای بررسی منظر مالی، از سیاهه وارسی برای درج داده های مالی اداره کل کتابخانه های عمومی استان گلستان در دو سال مالی 1390 و 1391 استفاده گردید. ابزار گردآوری داده ها برای بررسی منظر مشتری (کاربران) و رشد و یادگیری (کارکنان) دو پرسشنامه مجزای محقق ساخته بود. روایی پرسشنامه ها با نظر متخصصان احراز شد. پایایی پرسشنامه های کاربران و کارکنان با استفاده از ضریب آلفای کرونباخ محاسبه گردید که به ترتیب 967/0 و 968/0 به دست آمد. یافته ها: ارزیابی عملکرد در منظر مشتری با روش کارت امتیازی متوازن نشان داد که رضایت کاربران از خدمات کتابخانه، مطلوب و در منظر رشد و یادگیری، رضایت کارکنان در حد متوسط است. در منظر فرآیندهای داخلی، شاخص های کتابخانه عمومی میرفندرسکی پایین تر از حد استاندارد قرار داشت و در منظر مالی، درصد تحقق درآمدها و هزینه های اداره کل کتابخانه های عمومی استان گلستان به ترتیب کمتر از حد انتظار و در حد انتظار است. اصالت/ارزش: ارزش این مقاله در نشان دادن ضعف کتابخانه های استان گلستان در جلب رضایت مؤثر کاربران است که به نظر می رسد درصد پایین تحقق درآمدها خدمت رسانی مؤثر را تحت تأثیر قرار داده است.

موفقیت و کارایی وب سایت ها تا حد زیادی وابسته به کیفیت وب سایت می باشد. بزرگ ترین سهم از مفهوم جدید کیفیت این است که جنبه های فنی محصولات و سرویس ها، با استفاده و برداشت مشتریان ترکیب می شود. بنابراین ارزیابی وب سایت ها بر اساس بیشترین استفاده و درک از سمت مشتریان امر مهمی به شمار می آید تا موفقیت یک وب سایت را به سازمان های مربوطه اعلام کند. این رتبه بندی و ارزیابی بایستی در یک دامنه خاص فعالیتی صورت بگیرد، تا رتبه یک وب سایت بسته به دیگر رقبای آن تعیین گردد. در این پژوهش بر این بوده ایم تا بتوان با به دست آوردن اطلاعات وب سایت ها به صورت خودکار و بدون دخالت نیروی انسانی، ارزیابی وب سایت ها را به صورت لحظه ای و بلادرنگ ممکن ساخت. بنابراین از دو روش یادگیری ماشین، شبکه عصبی و ماشین بردار پشتیبان برای این منظور استفاده شده است. از آنجایی که از الگوریتم یادگیری با نظارت در این روش ها استفاده کرده ایم، نیاز به داده های برچسب دار وجود داشت که به جای برچسب دار کردن خروجی ها توسط خبرگان و به صورت دستی از یکی از روش های تصمیم گیری چندمعیاره(MCDM) به نام تاپسیس کمک گرفته شده است. در این روش محاسبه وزن های معیارهای ارزیابی از روش آنتروپی به صورت خودکار محاسبه گردیده است. درنهایت رتبه بندی 791 وب سایت خبری که بر اساس گزارش الکسا بیشترین بازدیدکننده از طرف کاربران ایرانی را داشته اند، با روش تاپسیس حاصل شد، ولی از سمتی دیگر ارائه یک رتبه عددی به عنوان خروجی نهایی ارزیابی وب سایت ها چندان با هدف رقابت وب سایت ها همخوانی ندارد، به همین خاطر از این رتبه های عددی به عنوان خروجی روش های یادگیری ماشین به جای رتبه بندی خبرگان و افراد استفاده گردید تا بتوان وب سایت ها را در شش طبقه جداگانه از بسیار عالی تا بسیار ضعیف برچسب دار نمود. در ادامه از روش های یادگیری ماشین ذکر شده جهت طبقه بندی و همچنین پیش بینی طبقه یک وب سایت جدید استفاده شده است. نهایتا، این پژوهش به این نتیجه رسید که امکان طراحی سیستمی با دقت بالا برای ارزیابی وب سایت های خبری با روش شبکه عصبی و ماشین بردار پشتیبان وجود دارد به گونه ایی که این سیستم از عوامل مهم تاثیرگذار بر کیفیت وب سایت های خبری که به صورت خودکار قابلیت جمع آوری اطلاعات آن ها و جود داشته باشد، تشکیل شده باشد.

پژوهش حاضر می کوشد تا با تبیین نقاط قوت دگرسنجه ها و مقایسه آنها با شاخص های مبتنی بر استناد، فرصت های فراهم آمده توسط وب اجتماعی در ارزیابی پژوهش را آشکار سازد.پژوهش حاضر که در زمره تحقیقاتی کیفی قرار می گیرد، به روش تحلیل مضمون آثار پژوهشی و نظری صورت گرفته است. با تدوین راهبرد جستجویی متشکل از واژه ها و عبارات مبین استناد، تحلیل استنادی و دگرسنجه و بدون اعمال محدودیت زمانی، مدارک مرتبط با این موضوعات در پایگاه های مختلف فارسی و انگلیسی شناسایی شد. کار گردآوری داده ها، با مرتبط ترین آثار پیرامون تحلیل استنادی و دگرسنجی آغاز شد و تا مرحله «اشباع اطلاعات» ادامه یافت. به طور کلی، 89 عنوان مقاله مرتبط با تحلیل استنادی و 86 عنوان مقاله مرتبط با دگرسنجی مطالعه و تحلیل شد. تحلیل متون مرتبط با این دو حوزه، به شناسایی نقاط قوت بسیاری برای دگرسنجه ها در مقایسه با شاخص های مبتنی بر استناد انجامید. از جمله این ویژگیها عبارتند از : آزادی و سهولت دسترسی، عدم وابستگی به پایگاه های تجاری، سنجش اثرگذاری پیش از انتشار، ارزیابی انواع تاثیرات مقالات علمی، کمک به بهبود نتایج داوری مقالات، کاهش محدودیت زبانی، سنجش اثرگذاری پژوهشگران جوان، تسریع فرایند ارزیابی، سنجش تاثیر بر اقشار مختلف مخاطبان، پیش بینی اثرگذاری در آینده، مقایسه بین رشته ای، سنجش اثرگذاری مقالات بی استناد، انواع منابع و آثار علمی و حوزه های موضوعی کم استناد یا دیربازده استنادی. با آن که هر دو گروه شاخص های کمی از نقاط قوت متعددی برخوردار هستند، حوزه دگرسنجی از نقاط قوت منحصر به فرد بسیاری برخوردار است که می تواند کاستی های تحلیل استنادی را بپوشاند. بنابراین، کاربرد این شاخص های جدید در کنار تحلیل استنادی می تواند نتایج ارزیابی پژوهش را به واقعیت نزدیک تر سازد.

هدف : مدل « اف.آر.بی.آر. » یا ملزومات کارکردی پیشینه های کتابشناختی، مدلی مفهومی است که به دنبال غنی سازی پیشینه های کتابشناختی است. این مقاله، به دنبال شناسایی و درک مدل، معایب، و مزایای آن است. روش/ رویکرد پژوهش: مقاله حاضر، مقاله ای مروری است که با تمرکز بر گزارش های ایفلا و مقالات نگارش­یافته در مورد مدل « اف.آر.بی.آر. » نگارش یافته است. یافته­ها: « اف.ار.بی.ار » محیطی برای ایجاد حداکثر پیوندهای ممکن میان عناصر کتابشناختی است. این مدل ابزاری مناسب را جهت بازیابی اطلاعات در اختیار کاربران قرار می­دهد و از دوباره­کاری­های موجود در پیشینه­های کتابشناختی جلوگیری می­کند. نتیجه گیری: « اف.آر.بی.آر. » محیطی برای ایجاد حداکثر پیوندهای ممکن میان عناصر کتابشناختی است. این مدل، ابزاری مناسب را جهت بازیابی اطلاعات در اختیار کاربران قرار می دهد و از دوباره کاری های موجود در پیشینه های کتابشناختی جلوگیری می کند.

رسیدن به پیشرفت های قابل توجه در زمینه فناوری ها، از جمله فناوری اطلاعات و ارتباطات، یکی از موضوع هایی است که همواره در اسناد راهبردی، به ویژه در سند چشم انداز جمهوری اسلامی ایران در افق 1404 هجری شمسی به آن تأکید شده است. دسته بندی جامع موضوع های راهبردی فناوری اطلاعات در سطح بین المللی و ملی روشی است که می تواند بینشی مناسب برای تصمیم سازان و سیاست گذاران فراهم آورد. این نوع بازنمایی اطلاعات، از یک سو موجب توصیف و درک بهتر این حوزه خواهد شد و از سوی دیگر، تصویر کلی موضوع مورد مطالعه را در اختیار سیاست گذار قرار می دهد. هدف این پژوهش دستیابی به چارچوب مفهومی موضوع های راهبردی است که با استناد به مستندات راهبردیِ منتشرشده از سوی کشورها انجام شده است. بدین منظور، ۱۱۴ سند راهبردی فناوری اطلاعات با استفاده از روش تحلیل محتوای کیفی و با رویکرد استقرایی سازماندهی و تحلیل شده است. یافته های این پژوهش بیش از 900 موضوع راهبردی فناوری اطلاعات را در بر می گیرد که در 16 دسته اصلی تجارت الکترونیکی؛ سازمان الکترونیکی؛ دولت الکترونیکی؛ سلامت الکترونیکی؛ یادگیری الکترونیکی؛ سایر نواحی کاربردی؛ فضای سایبری؛ اطلاعات و محتوای دیجیتال؛ منابع انسانی؛ صنعت فناوری اطلاعات و ارتباطات؛ جامعه اطلاعاتی و دانشی؛ زیرساخت؛ قوانین، مقررات، و خط مشی ها؛ اصلاحات فناوری اطلاعات و ارتباطات؛ تحقیق و توسعه؛ و ارتباطات از راه دور قرار دارند. این مقاله به یک نگاه جامع و همه جانبه در زمینه راهبردهای فناوری اطلاعات منجر می شود.