درخت حوزه‌های تخصصی

هدف: هدف پژوهش حاضر، تدوین اهداف آموزش سواد اطلاعاتی به کودکان ایرانی 7-11 ساله بر اساس استانداردهای سواد اطلاعاتی ارائه شده از سوی انجمن کتابخانه های مدارس آمریکا ( AASL ) است. روش : برای تهیه اهداف آموزشی اولیه سواد اطلاعاتی بر اساس استاندارد AASL از روش مرور متون استفاده شد. همچنین، برای تدوین اهداف مناسب برای آموزش سواد اطلاعاتی به کودکان از روش پیمایشی با ابزار پرسشنامه محقق ساخته استفاده گردید که روایی آن توسط سه تن از متخصصان تأیید، و به وسیله این ابزار، از 22 تن از کارکنان یک دبستان نظرخواهی شد. از مصاحبه با گروه متمرکز برای مشخص نمودن سن مناسب آموزش در هر هدف و ترتیب اهداف و سنین متناسب با آن استفاده شد. یافته ها: یافته ها نشان داد که اهداف آموزش سواد اطلاعاتی به کودکان ایرانی 7-11 ساله در سه دسته کلی قرار می گیرد: دسترسی مؤثر و کارآمد به اطلاعات (شناخت منابع اطلاعاتی، توانایی طرح سؤال، ترسیم شبکه مفهومی و غیره)، ارزیابی اطلاعات (فهم متن، تشخیص ربط با نیاز اطلاعاتی، تشخیص منابع اطلاعاتی مناسب)، استفاده از اطلاعات (توانایی سخنرانی در مقابل گروه، یادداشت برداری، تهیه اسلاید، تهیه متن علمی با درج منابع). اهداف آموزشی استخراج شده نشان می دهد که اولویت اصلی در مقطع 7-11 سال، روی آموزش دسترسی به منابع اطلاعاتی است. ارزیابی و استفاده از اطلاعات در این سن کمتر امکان آموزش دارد و تأکید در این سنین بر درک و ربط متن با نیاز اطلاعاتی و گزینش اطلاعات متناسب با آن است. با این حال روش های به خاطرسپاری، تصمیم گیری و تعاملات بین فردی نیز قابل آموزش است. علاوه بر آن، مهارت های نوشتاری و گفتاری (ایجاد نوشته های علمی و ایراد سخنرانی مبتنی بر آن)، ساخت روزنامه دیواری و کاردستی را نیز می توان آموزش داد. اصالت/ارزش: ارزش این پژوهش در ارائه اهداف آموزشی جزء نگر و عملیاتی برای آموزش سواد اطلاعاتی به کودکان 7-11 ساله، به همراه نمونه طرح درس و تمرین است.

هدف اصلی این پژوهش، بررسی میزان انطباق عناصر داده ای مارک ایران با موجودیت ها و ویژگی های الگوی ملزومات کارکردی پیشینه های کتابشناختی است. در این راستا، جدولی جهت تطبیق عناصر داده ای مارک ایران با موجودیت ها و ویژگی های تشکیل دهنده سه گروه موجود در این الگو ترسیم شد و بر اساس مطالعات مشابه انجام شده توسط کتابخانه کنگره آمریکا بر روی مارک 21، تمام عناصر داده ای مارک ایران که قابلیت انطباق با موجودیت ها و ویژگی های این الگو را داشتند، شناسایی شدند. نتایج حاکی از آن است که در پیوند 1558 عنصر داده ای موجود در ساختار مارک ایران با موجودیت های این الگو، 702 عنصر داده ای (05/45% ) با موجودیت های گروه اول، 152 عنصر داده ای با موجودیت های گروه دوم و 45 عنصر داده ای با موجودیت های گروه سوم قابلیت انطباق دارند. در ادامه، جهت شناسایی موجودیت ها و ویژگی های الگوی ملزومات کارکردی پیشینه های کتابشناختی در پیشینه های مارک موجود در نرم افزار کتابخانه ملی ایران (رسا)، پیشینه های یک نمونه اثر با نمودهای متنوع، یعنی رباعیات خیام در نمود های چاپ سنگی، کتاب، پایان نامه، مواد دیداری و شنیداری، دستنوشته مواد گرافیکی، مقاله و سند مورد بررسی قرار گرفت و مشخص شد که بیشترین میزان انطباق با موجودیت های گروه اول مربوط به پیشینه های چاپ سنگی رباعیات خیام و برابر با (2/38%) است. از دستاوردهای این پژوهش تهیه جدول انطباق تمام عناصر داده ای مارک ایران با موجودیت ها و ویژگی های اف.آر.بی.آر. است

هدف: پژوهش حاضر با هدف بررسی تحلیلی تولیدات علمی کارکنان نهاد کتابخانه های عمومی کشور و به منظور ارائه تصویری عینی از فعالیت های علمی - پژوهشی آنها انجام شده است. روش: این پژوهش از نظر هدف، کاربردی و از نظر روش با رویکردی توصیفی- تحلیلی انجام شده است. جامعه آماری پژوهش حاضر شامل کلیه تولیدات علمی ارائه شده در نخستین جشنواره ملی علمی- پژوهشی نهاد کتابخانه های عمومی کشور است. اطلاعات مورد نیاز برای این پژوهش از بانک اطلاعاتی جشنواره گردآوری شد. برای تجزیه و تحلیل داده ها نیز از نسخه 18 نرم افزار اس. پی. اس. اس. استفاده گردید. یافته ها: نتایج نشان داد کارکنان نهاد کتابخانه های عمومی کشور از ابتدای تأسیس این نهاد تا پایان سال 1389، در مجموع 469 اثر علمی تولید کرده اند. میزان تولیدات علمی در قالب مقاله نسبت به سایر مدارک علمی، بیشتر بود. همچنین بیشترین میزان تولیدات علمی به سال 1389 و کمترین میزان تولیدات علمی به سال 1381 اختصاص داشت. تولیدات علمی کارکنان در تمام سال های مورد بررسی (به جز سال 1383) دارای ضریب رشد مثبت بود. سال 1382 با ضریب رشد 1.88 و سال 1383 با ضریب رشد 39/0- به ترتیب دارای بیشترین و کمترین ضریب رشد بودند. نتایج آزمون کای اسکور نشان داد بین متغیرهای جنسیت و رشته تحصیلی با نوع تولیدات علمی تفاوت معناداری وجود دارد. همچنین، بین متغیر میزان تحصیلات و نوع تولیدات علمی نیز تفاوت معناداری مشاهده نشد. اصالت/ارزش: تا کنون درباره وضعیت تولیدات علمی کارکنان نهاد کتابخانه های عمومی کشور پژوهشی انجام نشده است. بنابراین، نتایج پژوهش حاضر می تواند ابزاری مفید و کارآمد برای مدیران، سیاستگذاران و برنامه ریزان نهاد کتابخانه های عمومی کشور باشد.

هدف این مقاله، مقایسه میزان دقت راهنماهای موضوعی وب در بازیابی اطلاعات فنّی-مهندسی است. گردآوری اطلاعات براساس روش اسنادی و وب سنجی بوده است. کلیدواژه های تخصصی حوزه فنّی-مهندسی از سایت تخصصی IEEE (Institute of Electrical and Electronics Engineers) و مجلات واقع در سایت ساینس دایرکت (science direct) انتخاب شدند. این کلیدواژه ها در راهنماهای موضوعی یاهو، گوگل، اینفوماین، اینتیوت، و دی موز که پراستفاده ترین راهنماهای موضوعی بودند، جستجو شدند. با توجه به اینکه به طور معمول، نتایج اولیه هر بازیابی، در ابزارهای کاوش ارتباط بیشتری با کلیدواژه مورد نظر دارند، بنابراین در هر جستجو 10 نتیجه اول ارزیابی شد. این ارزیابی ها براساس میزان دقت، میزان خطا و نسبت اقلام فنّی به کل اقلام بودند. معیارهای تعیین میزان دقت که براساس استانداردهای پراستفاده در مدارک مختلف بودند شامل: حضور کلیدواژه ها در عنوان، هم جواری کلیدواژه ها، بسامد کلیدواژه ها در صفحات وب بازیابی شده، رده موضوعی، نشانی اینترنتی، و توصیف سایت است. تجزیه و تحلیل اطلاعات براساس آزمون کروسکال والیس و L.S.D فیشر انجام شد. نتایج نشان داد که اختلاف معنی داری در میزان دقت راهنماهای موضوعی وب وجود دارد و فرضیه اول تأیید گردید. راهنماهای موضوعی وب از نظر دقت به این ترتیب رتبه بندی شدند: گوگل، یاهو، اینتیوت، دی موز، و اینفوماین. از نظر میزان خطای مشاهده شده، راهنماهای موضوعی یاهو، دی موز، اینتیوت، گوگل، و اینفوماین به ترتیب کمترین میزان خطا را داشتند. در این پژوهش، مقایسه ای بین نسبت اقلام بازیابی شده در رده فنّی-مهندسی با اقلام بازیابی شده از کلیدواژه ها در همه رده های موضوعی انجام شد و فرضیه دوم یعنی وجود اختلاف معنی دار بین این راهنماها تأیید گردید. همچنین، راهنماهای اینتیوت، اینفوماین، یاهو، دی موز، و گوگل به ترتیب بیشترین نسبت اقلام فنّی به کل را دارا بودند.

هدف اصلی از انجام این پژوهش، تعیین وضعیت کیفیت محتوای نمایه های استنادی WoS و Scopus در مقایسه با یکدیگر است. بدین منظور، ابتدا معیارهای نهایی ارزیابی کیفیت محتوای نمایه های استنادی تدوین شد و سپس، بر اساس این معیارها، کیفیت نشریات نمایه شده دو حوزه موضوعی «انسانی، اجتماعی و هنر» و «پزشکی، مهندسی، کشاورزی و علوم پایه» در نمایه های استنادی Scopus و WoS در مقایسه با یکدیگر و با توجه به هفت شاخص کلی مورد بررسی و تطبیق قرار گرفت. نتایج این پژوهش نشان داد که در حوزه های موضوعی «انسانی، اجتماعی و هنر» بجز شاخص های «اعتبار و شهرت پدیدآورندگان» و «مدیریت» که در هر دو شاخص نیز پایگاه WoS نسبت به پایگاه Scopus از کیفیت بالاتری برخوردار بود، در بقیه شاخص ها کیفیت نشریات نمایه شده در پایگاه های Scopus و WoS یکسان است. همچنین، در حوزه های موضوعی «پزشکی، مهندسی، کشاورزی و علوم پایه»، در دو شاخص «هدف، محتوا و دامنه» و «کیفیت استنادی» کیفیت نشریات نمایه شده در پایگاه های Scopus و WoS یکسان است، در حالیکه در سه شاخص «اعتبار علمی»، «اعتبار و شهرت پدیدآورندگان» و «مدیریت» نشریات نمایه شده پایگاه WoS نسبت به پایگاه Scopus از کیفیت بالاتری برخوردار است. همچنین، کیفیت نشریات نمایه شده در پایگاه Scopus در دو شاخص «روزآمدی، ثبات و پایداری» و «سهولت دسترسی، بازیابی و استفاده» در این حوزه بیشتر از کیفیت نشریات نمایه شده در پایگاه WoS است.

پروانه ثبت اختراع به عنوان یکی از بروندادهای مهم علم و فناوری، نقش مهمی در ثروت آفرینی از دانش و اقتصاد دانش بنیان داشته و شاخصه مهمی در تعیین میزان پیشرفت کشور در خلق نوآوری ها می باشد. این مقاله با استفاده از روش علم سنجی به شناسایی مخترعان هسته، اختراعات پر استناد (داغ)و میزان همکاری مخترعان ایرانی با همکاران داخلی و خارجی در پایگاه های بین المللی ثبت اختراع شامل اداره پروانه های ثبت اختراع و علائم تجاری آمریکا(USPT)، سازمان جهانی مالکیت فکری(WIPO)، اداره پروانه های ثبت اختراع اروپا(EPO) و اداره ثبت اختراع ژاپن(JPO)، طی سال های 1970-2014 میلادی پرداخته است. تجزیه و تحلیل داده ها با استفاده از نرم افزار اکسل و ترسیم نقشه علمی مربوطه با استفاده از نرم افزار گفی(Gephi) ویرایش 2/8 انجام شده است. یافته ها نشان داد میانگین ثبت اختراع در هر سال در بازه مورد نظر 8/10 بوده است. همچنین بیشترین و پراستنادترین اختراعات در رده نیازهای انسانی (کشاورزی، مواد غذایی، بهداشت و سرگرمی) و کمترین و کم استنادترین اختراعات در رده کاغذ – منسوجات بوده است. به طور کل 1054 مخترع ایرانی و خارجی با همکاری هم توانسته اند 475 اختراع را به ثبت برسانند که سهم هر کدام از این مخترعان 2/2 درصد بوده است. نتیجه نشان داد روند رشد اختراعات در پایگاه های بین المللی سیر صعودی داشته به طوری که در سال2014 بیشترین تعداد ثبت شده است.همچنین این اختراعات بیشتر بر اساس نیازهای اساسی مردم به وجود آمده است.