درخت حوزه‌های تخصصی

در نیمه اول ماه ژوئیه/10 تا 25 تیر، سیاستی که می بایست در قبال رفتار نامساعد دولت ایران راجع به اخراج اتباع دول محور از این کشور اتخاذ شود، توسط دولت اعلیحضرت پادشاهی انگلستان و دولت شوروی مورد بررسی قرار گرفت؛ و در 22 ژوئیه/ 31 تیر، به ژنرال کینان دستور داده شد که برای اشغال آبادان و نفت شده و متعاقباً مناطق نفت خیز جنوب غربی ایران آماده باشد. در 24 ژوئیه/2 مرداد اطلاع حاصل شد که دولت انگلستان با پیشنهاد مربوط به اعمال فشار سیاسی مشترک انگلیس و شوروی به ایران، همراه با نمایشی از قدرت نظامی، جهت تامین امکانات اخراج اتباع دول محور از این کشور موافقت کرده است تا چنانچه فشار سیاسی به شکست بیانجامد، منظور فوق با استفاده از قوه قهریه تحقق یابد. از این رو به ژنرال کینان دستور داده شد اقدامات اولیه را برای انجام مقاصد زیر معمول دارد.

لامبث، در بررسی عملیات جنگی "طوفان صحرا" علیه عراق، از بعد هوایی (1991) مقاله ای در پنج بخش ارایه داده و در سه بخش قبل که در شماره گذشته به چاپ رسید، سعی نموده بود به طور تلویحی نقش نیروی هوایی آمریکا را تا آنجا برجسته نشان دهد که پیروزی صد ساعته جنگ زمینی را مرهون حملات هوایی 23 روزه بداند. به نظر وی نیروی هوایی ایالات متحده توانسته با بهره گیری از تکنولوژی جدید استیلث و تجهیزات کنترل و مراقبت مستمر، از حالت تاکتیکی قبل از این جنگ به ایفای نقشی استراتژیک در میدان نبرد ارتقاء یابد،که پیامد آن زمین گیر کردن نیروهای دشمن و انهدام گسترده تجهیزات و ادوات جنگی آنها پیش از رویارویی زمینی با او بود. در دو بخشی که ترجمه آن پیش روی شماست، او دو عامل مهم دیگر را در این عملیات بررسی نموده است. "قدرت فضایی به عنوان یک فعال کننده" و "جغرافیا به عنوان عامل جبری". او معتقد است از تمام توانایی های بالقوه فضا در این جنگ استفاده شد و به عبارتی سامانه های فضایی نقش اصلی را در جنگ ایفا نمودند. همچنین جغرافیا به عنوان یک عامل جبری می تواند شرایط ویژه ای را به نیروی هوایی در هر جنگ دیکته کند، که در این مورد مقایسه ای بین جنگ نفت و بوسنی انجام داده است.

در این تحقیق ابتدا مفاهیم خلاقیت و نوآوری بیان شده و تفاوت های این دو مفهوم و مفهوم تغییر نیز بیان و از هم تفکیک گردیده اند. در قسمت های دیگر سعی شده تا فرآیند خلاقیت در یک سازمان و در افراد و همچنین فرایند نوآوری در سازمان ها بیان گردد.پس از بیان شرایط ایجاد خلاقیت و نوآوری در سازمان های مختلف، توجه مدیران سازمان هایی که مایل به داشتن سازمانی خلاق و نوآور هستند به این موارد جلب گردیده است: داشتن تحمل شکست، فراهم نمودن محیط مناسب و غیر رسمی، دادن امتیاز به نوآوران، تشویق رقابت در محیط کاری،حمایت از تعصب کاری، تعیین هدف ها به طور مشخص، آماده سازی افراد برای تغییر. در ادامه به بیان مشخصات سازمان های خلاق وهمچنین افراد با خلاقیت بالا پرداخته شده است و در نهایت نتیجه گیری ارایه گردیده است.

    برای اولین بار در تاریخ ایران، قانون نظام وظیفه عمومی، نیروی احتیاط و ذخیره در سال 1304 مطرح گردید و با اینکه چندین بار تغییراتی در آن ایجاد شده بود اما تا سال 1359(شروع جنگ تحمیلی) موضوع احتیاط و ذخیره عملاً به مرحله اجرایی وارد نشده بود تا اینکه در شرایط بحرانی جنگ تحمیلی و کمبود نیروی سرباز در یگان های ارتش، تصمیم به فراخوانی یک دوره از آخرین ترخیص شدگان خدمت وظیفه عمومی گرفته شد. جهت بهره برداری بهینه از قانون نظام وظیفه عمومی، نیاز به ایجاد ساز و کارهایی جدید و متناسب با زمان و شاید بازنگری در قانون به منظور رسیدن به یک فرآیندکلی در سطح تصمیم گیری و تنظیم راه کارهایی است که بتواند در شرایط بحرانی و جنگ، نیروهای احتیاط را طبق قانون وظیفه عمومی جهت تقویت بنیه دفاعی کشور مهیا نمود، تا با کمترین مشکلات و هزینه بتوان بدنه نیروهای مسلح کشور را به نیروی بی پایان مردمی متصل نمود و از پشتیبانی مردمی برخوردار سازد.

دانش ژئوپلیتیک تاکنون چهار گفتمان اساسی را پشت سر گذاشته است. کشور ایران در هر یک از گفتمان های ژئوپلیتیکی استعماری، جنگ سرد، نظم نوین جهانی و زیست محیطی از اهمیت خاصی برخوردار بوده و برخوردار است. نظریه پردازی هایی که در هر دوره از گفتمان های ژئوپلیتیکی صورت گرفته اند، حاوی تهدیدات و فرصت هایی برای این سرزمین بوده اند. این مقاله با تبیین نظریات اصلی ژئوپلیتیکی، در هر گفتمان تلاش دارد تا اهمیت ژئوپلیتیکی ایران را که بر هیچکس پوشیده نیست، مورد توجه قرار دهد.

 در دنیای امروز، دریا برای ملت ها، عامل مهم زندگی است و هیچ کشور ساحلی نیست که منافعی در دریا نداشته باشد. مردمی که از دریا بدورند، فاقد یکی از مهمترین روزنه های ارتباطی به دنیای خارج خود هستند.دریا از دیدگاه نظامی و تجاری، نقش بسیار مهمی در قدرت و توانایی کشورها در دستیابی به فرصت ها و امکانات در همه زمینه ها ایفا می کند. دستیابی به قدرت و سیادت دریایی می تواند کشورها را در حفظ و امنیت مرزها و نیز بالا بردن توان اقتصادی وسیاسی یاری نماید. این مسئله موجب گردیده تا کشورهایی که به آبهای آزاد دسترسی داشته و یا دارای مرز آبی مشترکی با دیگر کشورها هستند، در جهت رسیدن به قدرت و سیادت دریایی تلاش نمایند و در این راستا برنامه ریزی های عظیم و منسجمی پیش بینی نموده و در حال اجرا دارند.با وجود منابع حیاتی و اقتصادی کلان جمهوری اسلامی ایران در آبهای خلیج فارس، دریای عمان و دریای خزر، به سهولت می توان دریافت که چه قدرتهای مجهزی در حال و آینده منافع حیاتی کشورمان را در دریا تهدید می کنند  و اگر یک قدرت دریایی کارآمد در منطقه، که کلیه عوامل مؤثر در شکل گیری آن را نیز در اختیار داریم، ایجاد نکنیم، قطعاً کشور از نظر امنیت، اقتصاد، توسعه، ثبات و رفاه عمومی به شکل جدی در معرض خطر قرار خواهد گرفت. لذا به لحاظ حفظ منافع و دفاع از آبها و مرزهای دریایی کشور، داشتن یک نیروی دریایی مقتدر و کارآمد ضروری می باشد. در این مقاله سعی گردیده عوامل مؤثر در شکل گیری جمهوری اسلامی ایران به یک قدرت دریایی در منطقه و نقش نیروی دریایی در حفظ و حراست از این قدرت مورد بررسی قرار گیرد.

سیستم های اطلاعات جغرافیایی (GIS) به عنوان ابزاری مهم از فن آوری اطلاعات نقشی محوری را در عملیات های نظامی که اساساً ماهیت مکانی دارند، ایفا می کنند. فرماندهی، کنترل، ارتباطات و تعامل پذیری در عملیات های نظامی وابستگی شدیدی به دسترسی به اطلاعات دقیق به منظور توفیق در تصمیمات سریع دارند. در عصر رقومی حاضر، GIS با امکانات دریافت، نگهداری، بازیابی، به هنگام سازی، پردازش، تجزیه و تحلیل، مدل سازی و نمایش داده های مکانی گوناگون یک ابزار عالی تصمیم گیری برای فرماندهان نظامی در عملیات ها می باشد به طوری که امروزه استفاده از کاربردهای GIS در امور نظامی و دفاعی شیوه های عملیاتی را منقلب ساخته است. نیروهای نظامی GIS را در کاربردهای متعددی از قبیل مدیریت میدان جنگ، پاکسازی میدان مین، عملیات های حافظ صلح، سیستم های اطلاعات جاسوسی، آموزش و ... به کار می گیرند. این مقاله مروری اجمالی بر به کارگیری GIS در کاربردهای نظامی خواهد داشت.

یکی از ابزارهای مهمی که برای بهینه سازی سیستم ها به کار می رود ابزار «پژوهش در عملیات» است که متأسفانه با وجود آنکه دشمنان ما سالهاست از آن در ارتش های خود استفاده می کنند، این شاخه از علم هنوز در ارتش ما نامی ناآشنا است. نوشتار ذیل به منظور آشنایی با تاریخچه و اهمیت پژوهش در عملیات و برخی موارد استفاده آن و نیز به منظور ترغیب فرماندهان رده بالا برای بکارگیری و آموزش روش های آن در ارتش ج.ا.ایران تهیه شده است. لذا اطلاعات این مقاله می تواند مورد توجه برنامه ریزانِ استراتژیک در رده های کلان ارتش قرار گیرد.  در این مقاله ابتدا مقدمه و تاریخچه پژوهش در عملیات گفته شده و سپس به نقش آن در جنگ جهانی دوم و  عملیات سپر صحرا توجه شده است. در ادامه تلاش به عمل آمده تا به زبان ساده، پژوهش در عملیات و روش شناسی و نمونه هایی از مسایل آن در ارتش ج.ا.ایران بیان شود. پیشنهاد این مقاله ایجاد یک تیم قوی تحقیق در عملیات در اداره پنجم سماجا و ستاد هر یک از نیروهای سه گانه آجا است تا کلیه طرح های بازسازی، بهینه سازی و بهبود روش ها زیر نظر این تیم انجام شود.

عملیات روانی از عوامل مهم پشتیبانی از یگان ها در میدان جنگ است با کاربرد صحیح آن میل به جنگیدن در نیروهای خودی تقویت می شود و در عوض روحیه دشمن تضعیف می گردد. یگانی در جنگ موفق خواهد بود که بتواند عملیات روانی را بنحو مطلوب در پشتیبانی از عملیات تاکتیکی بکار گیرد. عملیات روانی کم هزینه تر از کاربرد سایر سلاح بوده و در همه اعصار و جنگ ها کم و بیش استفاده می گردد. مهمترین عامل موفقیت در جنگ انگیزه واعتقاد ملی و مذهبی است، عملیات روانی این عوامل را مورد حمله قرار داده و رزمنده را در انگیزها و اعتقاداتش مورد تردید قرار می دهد. در دنیای کنونی برای هر عملیات نظامی ابتدا باید جامعه خود و هدف و جامعه جهانی را آماده نمود و برای این امر بهترین عامل استفاده از ابزار عملیات روانی است .

در نیمه اول ماه ژوئیه/10 تا 25 تیر، سیاستی که می بایست در قبال رفتار نامساعد دولت ایران راجع به اخراج اتباع دول محور از این کشور اتخاذ شود، توسط دولت اعلیحضرت پادشاهی انگلستان و دولت شوروی مورد بررسی قرار گرفت؛ و در 22 ژوئیه/ 31 تیر، به ژنرال کینان دستور داده شد که برای اشغال آبادان و نفت شده و متعاقباً مناطق نفت خیز جنوب غربی ایران آماده باشد. در 24 ژوئیه/2 مرداد اطلاع حاصل شد که دولت انگلستان با پیشنهاد مربوط به اعمال فشار سیاسی مشترک انگلیس و شوروی به ایران، همراه با نمایشی از قدرت نظامی، جهت تامین امکانات اخراج اتباع دول محور از این کشور موافقت کرده است تا چنانچه فشار سیاسی به شکست بیانجامد، منظور فوق با استفاده از قوه قهریه تحقق یابد. از این رو به ژنرال کینان دستور داده شد اقدامات اولیه را برای انجام مقاصد زیر معمول دارد.

معمولاً جنگ، آخرین راه رسیدن یک حکومت و ملت به اهدافش می باشد که در طول اعصار مختلف، دارای شکل های گوناگونی بوده و به طورکلی دارای چهار دوره مشخص می باشد که هم اکنون عصر چهارم (دوره پسامدرن) خود را در حال گذراندن است. در این دوره ایالات متحده آمریکا به لحاظ برتری همه جانبه نظامی، خود را پلیس جهان دانسته و کشورهایی را که در تضاد رأی با خود می بیند، مورد تهدید قرار می دهد. لذا کشورهایی نظیر جمهوری اسلامی ایران، همواره در معرض تهدید نظامی آمریکا قرار داشته و به همین علت، محیط رزمی در پیش رو، یک محیط ناهمتراز می باشد که دارای مشخصات و وی ژگی های مخصوص به خود است. فرماندهی و کنترل نیز در نبرد برابر نیروی ناهمتراز، دارای مشکلات، تهدیدات و مشخصات خاصی است که مدافع، با توجه به نقاط قوت خود و نقاط ضعف دشمن، بایستی در سه مرحله یعنی: قبل از درگیری(هنگام طرح ریزی)، هنگام نبرد و نهایتاً با اقدامات متقابل آن را به مورد اجرا گذارد تا هم سیستم فرماندهی و کنترل خود را تا حد امکان حفظ کند و هم تا جایی که ممکن است، سیستم فرماندهی و کنترل دشمن را با اخلال مواجه سازد.

<span lang="FA">درگیری ها در افغانستان، عراق و لبنان نشان دهنده نوع جدیدی از جنگ می باشد که توسط گروه یا کشوری که  از نظر فناوری و امکانات نظامی در سطح پایین تری نسبت به دشمن قرار دارد به کار می رود. در یک نبرد با دشمنی همچون امریکا، اگر عناصر پدافند هوایی شامل هواپیماهای شکاری/ رهگیر، سامانه های موشکی و جنگ افزارهای توپخانه پدافند هوایی به روش های متداول و شناخته شده برای مقابله با حملات هوایی استفاده گردد، در همان ساعات اولیه نبرد توسط دشمن سرکوب خواهند شد. بنابراین، چاره ای جز اتخاذ روش های دفاع مبتکرانه یا ناهمگون نیست. سامانه فرماندهی و کنترل پدافند هوایی چگونه باید معماری گردد و از چه ویژگی هایی باید برخوردار باشد تا بتواند کماکان عملیات پدافند هوایی را که به طور قطع متکی بر نظام فرماندهی و کنترل است، به گونه ای موثر هدایت نماید. بنابراین در این مقاله ماهیت و سایر مولفه های فرماندهی و کنترل مورد بررسی قرار می گیرد. سپس سامانه مناسب را معرفی تا بتواند عناصر پدافند هوایی را به طور موثر در یک نبرد ناهمگون هدایت و کنترل نماید.

جنگ آینده و ترسیم تصویر روشنی از آن همواره دل نگرانی اصلی استراتژیست ها و تحلیل گران مسائل نظامی و استراتژیک بوده است. موفقیت در ترسیم تصویر نزدیک به آنچه رخ خواهد داد و آمادگی برای آن، مزیت فوق العاده ای به هر کشور خواهد بخشید و در طول تاریخ نیز عدم موفقیت در ترسیم صحیح جنگ آینده باعث بروز شکست های سنگینی برای کشورها شده است. با توجه به نقش محوری تصویر جنگ آینده در آماده سازی نیروهای دفاعی کشور، از زوایای مختلف به آن پرداخته می شود؛ از جمله نگاه به جنگ آینده از منظر آماد و پشتیبانی که در این رهگذر از اهمیت خاصی نیز برخوردار است زیرا نبردها با توجه به کارایی پشتیبانی و منابع آمادی در دسترس درصحنه ی جنگ محدود شده و یا گسترش می یابند بپردازد. 

در راستای مدل سازی صحنه نبرد، لانچستر یکی از افراد موفقی است که توانست با ارائه معادلات ریاضی و اثبات قانون 3 بر 1، برای مدتهای طولانی فکر طراحان عملیات و استراتژیستهای نظامی را به خود مشغول کند. این مقاله پس از ارزیابی معادلات خطی و مربع لانچستر نشان خواهد داد که این معادلات در زمینه هایی چون: 1- نادیده گرفتن عقب نشینی و حرکات به عقب 2- مبادله زمین و زمان 3- بازدهی نزولی 4- بی توجهی به پشتیبانی هوایی نیروها ناقص بوده و نیازمند حک و اصلاح می باشند. اما از آنجا که بحث در باره این معادلات مستلزم آشنایی مقدماتی خوانندگان محترم با آنها می باشد، لذا ابتدا این معادلات به طور مختصر تشریح شده و سپس نقائصی که به نظر می رسد بر این معادلات وارد می باشند، توضیح داده شده است. یادآوری این نکته ضروری است که این مقاله در صدد ردّ قطعی معادلات لانچستر نبوده و نویسنده معتقد است معادلات مذکور با اعمال برخی اصلاحات، هنوز هم می توانند برای مدل سازی صحنه عملیات مورد استفاده قرار گیرند.

لامبث، مقاله زیر را در سال 1999 میلادی و در پنج بخش جداگانه با شرحی از عملیات جنگی ”طوفان صحرا“ در بُعد هوایی، علیه عراق، که در سال 1991دست به اشغال کویت یازیده بود، ارائه داده و سعی نموده به طور تلویحی نقش نیروی هوایی آمریکا را تا آنجا برجسته نشان دهد که پیروزی سریع متحدین را مرهون جنگ هوایی 23 روزه بداند، و آن هم تنها با اشاره به گوشه ای از عملیات. به نظر وی نیروی هوایی ایالات متحده توانسته با بهره گیری از تکنولوژی جدید استیلث و تجهیزات کنترل و مراقبت مستمر، از حالت تاکتیکی قبل از این جنگ، به ایفای نقشی استراتژیک در میدان نبرد ارتقاء یابد. که پیامد آن زمین گیر کردن نیروهای خصم و انهدام گسترده تجهیزات و ادوات جنگی دشمن پیش از حمله زمینی و رویارویی با اوست. سرفصل ها به ترتیب؛ ”نیروی هوایی، جغرافیا و قدرت فضایی“، ”کمال قدرت هوایی در عملیات طوفان صحرا“ ، ”تازه های نیروی هوایی چیست“؟ ”قدرت فضایی به عنوان یک فعال کننده“ و ”جغرافیا به عنوان یک عامل بازدارنده“ می باشند که همه بخش ها با دید فعالیت نیروی هوایی در عملیات فوق الذکر نگاشته شده اند.

تعداد 65 واژه که به شرح زیر در نشست جلسات واژه گزینی ستاد کل ن.م مطرح و در فرهنگستان زبان و ادب فارسی مورد بحث و بررسی واقع و در فرهنگ واژه های مصوب فرهنگستان دفتر اول ثبت و منتشر گردیده است. امید است با بکارگیری معادلهای مصوب واژه ها، در اسناد، مدارک، مکاتبات، متون تألیفی و ترجمه ای مورد توجه اساتید و دانشجویان و سایر علاقه مندان قرارگرفته و گروه واژه گزینی و فرهنگستان را در ادامه تلاش خود مصمم تر نمایند. این واژگان برای اطلاع و استفاده علمی در فصلنامه شماره 10 علمی و ترویجی دافوس آجا ارائه شده است. به یاری خداوند دومین مرحله از فرهنگ واژه های نظامی مصوب در فصلنامه های بعدی در اختیار علاقه مندان قرار خواهد گرفت.

در پی مقاله جنگ نامتقارن از نگاهی دیگر در فصلنامه علوم و فنون نظامی سوالاتی مطرح شد که لازم است راجع به بعضی از آنها در قالب این مقاله پرداخته شود. در مقاله فوق اشاره شد که اصطلاح جنگ نامتقارن اصطلاحی است که زائیده تفکرات  نیروهای اطلاعاتی و به منظور جنگ روانی و اتلاف نیروهای فکری است و لذا این جنگ صرفاً یک جعل اصطلاح است و در مجموعه کتب و یا مقالاتی که در این رابطه نوشته شده به مطالب جدیدی برخورد نمی شود.عدم درک صحیح از نوع و چگونگی عملکرد آمریکا در عراق این سوء تفاهم را به وجود آورده که عملیات نظامی صورت گرفته در عراق به گونه ای بوده که شکل جنگ جدیدی از آن استنباط می شود که باید آنرا جنگ نامتقارن نامید.اگر شکل عملکرد آمریکا در عراق تجزیه و تحلیل شود این مغلطه عملیاتی مرتفع می گردد.این سوال مهمی است که باید جواب آنرا یافت. آیا آمریکا در عراق عملیات نظامی به معنای درگیری یگان با یگان انجام داد؟ آیا گسترش نیروهای طرفین در این جنگ شکل گرفت و اصول حاکم بر جنگها در این عملیات جاری شد؟  اگر گسترش نیروهای عراقی روبروی واحدهای عملیاتی آمریکا صورت گرفت این ترکیب و گسترش نیرو و تغییرات مداوم که در اثر فشارهای نیروهای مقابل صورت گرفته بطور روزانه چگونه بود ؟ آمریکا کدام یک از تاکتیک های رخنه ای، احاطه ای و ... را بکار برد و حاصل این تاکتیک چه میزان کشته و یا اسیر عراقی بود ؟ اگر بتوانیم به سوالات فوق جواب دهیم بدان معناست که عملیات صورت گرفته مشابه و مطابق تاکتیکهایی است که در دانشکده های فرماندهی و ستاد ارتشهای جهان تدریس می شود و عنوان جنگ نامتقارن یک اصطلاح جعلی است و اگر نتوان پاسخ آنرا یافت، سوال دیگری مطرح است و آن اینکه آیا اشغال نظامی در پی عملیات رزمی انجام شد و یا اساساً بدون اینکه عملیات رزمی صورت گیرد اشغال انجام شده است ؟ آنچه در اخبار و وسایل ارتباط جمعی مشاهده شد یک سناریوی عملیات رزمی بود. نه یک عملیات رزمی به معنای واقعی آن. آنچه این احتمال را قوت می بخشد عدم انجام مقابله در نقاط حساس نظامی و عدم مقاومت در اشغال بغداد بود که کاملا و بطور زنده از شبکه های تلویزیونی جهان پخش شد.

   بقای یک واحد نظامی در میدان نبرد بخصوص با نیروهای قوی تر از نیروهای خودی، وابسته به تصمیماتی است که از سوی فرماند هان صحنه کارزار اتخاذ می شود. این تصمیمات به انواع و مقدار منابع و اطلاعاتی که یک واحد نظامی از نیروهای دشمن دارد بستگی داشته و لذا تصمیمات صحیح و به موقع فرمانده هان موجب اضمحلال نیروهای دشمن و بدست گرفتن قدرت ابتکار عمل در صحنه پیکار خواهد شد.در جنگهای گذشته، کنونی و حتی آینده ارزش فرماندهان به طور حتم بر اساس کیفیت تصمیمات متخذه از سوی او در میدان نبرد سنجیده می شود بنابر این فرمانده و مدیران عالی می بایست با دانشهایی که آنان را در تصمیم گیری بهتر یاری کند آشنا گردند و پژوهش عملیاتی یکی از این دانشهاست.