درخت حوزه‌های تخصصی

امروز صنعت گردشگری پایدار در بسیاری از کشورها به منزله نمادی از هویت فرهنگی و یکی از منابع مهم کسب درآمد است. این صنعت آنچنان در توسعه اقتصادی- اجتماعی کشورها اهمیت دارد که اقتصاددانان آن را صادرات نامرئی نامیده اند. در این راستا با گسترش مراکز شهری و رشد پدیده شهرنشینی، اشتیاق به سیاحت و سیر و سفر افزون شده، به طوری که مشتاقان این امر با عنوان گردشگر در اقصی نقاط کره ...

توسعه پایدار را میتوان حالتی از تعادل و توازن بین ابعاد مختلف توسعه دانست. تعامل مناسب و مطلوب میان انسان و محیط، نقش مهمی در پایداری انسان و محیط دارد. توجه شایسته به نحوه خلق و ساماندهی محیط انسان ساخت و توسعه مکانی پایدار، یکی از مقدمات تحقق توسعه پایدار است. در مکان گزینی سکونت گاههای روستایی، به عنوان بخش بزرگی از انواع مجتمع های زیستی، عوامل متعددی نقش داشته است که با توجه به ماهیت هر عامل، شرایط زمانی و مکانی، و اولویتهای فرد یا افراد تصمیم گیرنده اهمیت و میزان...

مقاله حاضر پدیده تمرکزهای شغلی و علل آن را در مادرشهرهای کشور و با تاکید بر مادرشهر تبریز در سال های 1355 تا 1375 بررسی می کند. نتایج این بررسی نشان داد که طی سال های 1355 و 1375 بر درجه تمرکز شغلی مادرشهرهای تبریز و تهران افزوده شده است، ولی هر دو شهر در سال 1365 نسبت به مادرشهرهای کشور تمرکز شغلی پایینی را داشته اند. همچنین شهر تبریز نسبت به نقاط شهری استان نیز چنین وضعیتی را داشته است. در قسمت بعدی این تحقیق پس از تحلیل تمرکزهای شغلی در سطح نقاط شهری استان آذربایجان شرقی، مشخص شد که پیوستگی مکانی بالایی بین بخش صنعت و سایر بخش های شغلی در سطح استان آذربایجان شرقی وجود دارد. تمرکز بالای سرمایه گذاری ها در بخش صنعت در شهر تبریز به عنوان یکی از دلایل مهم تمرکز شغلی تبریز نسبت به شهرهای کشور است.

کشور پهناور ایران سرزمینی است روستایی- کشاورزی؛ به طوری که بخش روستایی کانون استقرار سهم چشمگیری از جمعیت و نیروی فعال کشور است و حجم ارزش صادرات محصولات کشاورزی و صنایع وابسته به آن، در رابطه با ارز آوری و تولید ناخالص داخلی، نسبت به سایر بخش ها، بعد از نفت جایگاه نخست را دارد.با هدف بررسی توسعه روستای مبتنی بر تداوم و پایداری کشاورزی در سال 1384 یک تحقیق پیمایشی در بخش سجاسرود استان زنجان انجام گرفت. سرپرستان خانوارهای کشاورزی بخش مذکور جامعه آماری تحقیق را تشکیل می دهند که نمونه ای به حجم 359 نفر با استفاده از نمونه گیری طبقه ای چند مرحله ای از بین آنان انتخاب شد و اطلاعات مورد نیاز از طریق پرسه ای معتبر و ضریب اطمینان آلفای کرنباخ 0.85 جمع آوری و با نرم افزار SPSS تجزیه و تحلیل گردید.یافته های حاصل از ضرایب همبستگی اسپیرمن پیرسون و کندال نشان می دهد که متغیرهای مربوط به عوامل طبیعی، سرمایه ای، مدیریت محلی و مزرعه ای، و عوامل ساختاری و امکاناتی، با میزان توسعه منطقه مورد مطالعه دارای رابطه آماری معنادار هستند. همچنین در نتایج رگرسیون چند متغیرها بین تداوم کشاورزی، با اشتغال زایی، درآمد سرانه و سطح فیزیکی توسعه در منطقه نگرش مثبت وجود دارد. فراهم سازی زمینه های گسترش بخش کشاورزی منطقه، تلاش بیشتر مدیران محلی در ایجاد امکانات فیزیکی و زیربنایی، تشویق بخش خصوصی به سرمایه گذاری و مشارکت منابع اعتباری در اعطای وام و تسهیلات بانکی، از جمله پیشنهادهایی هستند که بر اساس نتایج به دست آمده ارایه شده اند.

فعالیت غیر رسمی که بازتابی از تحولات عصر سرمایه داری و تغییرات اقتصادی- اجتماعی مربوط به آن می باشد، امروزه در کلانشهرها نمود بارزی دارد. ورود آزاد و آسان به این فعالیتها، بازار نامنظم، سرمایه کم، مهارت کم و ... سبب شده است تا در طی سالهای اخیر فعالیتهای موسوم به «شغلهای کاذب و انگلی» و یا «فعالیتهای غیر تولیدی و غیر موثر» از رشد چشمگیری برخوردار بوده و معضلات و مشکلات فراوانی راپیش روی مسئولان شهری بگذارد. فعالیت دستفروشان و دوره گردان، وانت باری ها و گاری دارها که از جمله فعالیتهای موسوم به فعالیت های غیر رسمی است، درحال افزایش می باشد . بدون شک، ساماندهی و سازماندهی این گروه، نیازمند شناختی عمیق از ویژگیهای اجتماعی- فرهنگی، اقتصادی و معیشتی آنهاست. این مقاله قصد دارد تا ابعاد و زوایای گوناگون فعالیتی وانت باری های عرضه کننده میوه و تره بار شهر مشهد را مورد بررسی قرار دهد و از این طریق به افزایش آگاهی و دانش مدیران شهری و کارشناسان حوزه های گوناگون مدیریتی و برنامه ریزی در خصوص شاغلان بخش غیر رسمی بویژه وانت باری ها کمک کرده و امکان اتخاذ استراتژی و الگوی مناسب را جهت بهره مندی از پتانسیلها و قابلیت های این افراد فراهم آورد،با این هدف که تحولات مناسبی در ساختارهای اقتصادی- اجتماعی کلانشهرها بوجود آمده و زمینه های هدایت بخش غیر رسمی به بخشهای رسمی و تولیدی فراهم آید.

در این مقاله با بررسی تعداد20 شاخص شهری و با استفاده از روش ‌های تحقیق رایج در جغرافیا از قبیل روش ‌های اسنادی، کتابخانه ‌ای و روش ‌های آماری نظیر Z-Score، به تحلیل و بررسی و طبقه‌ بندی شهرهای استان سیستان و بلوچستان اقدام شده است. هدف از این کار، تبیین تفاوت‌ های فضایی در نظام شهری در این استان آن‌ هم به منظور ارایه اطلاعات علمی مفید جهت برنامه‌ریزان و تصمیم گیرندگان مسایل منطقه ‌ای، برای رسیدن به عدالت اجتماعی لازم در مقوله مسایل شهری بوده است. یافته های این تحقیق عبارتند از: 1- نظام متمرکز اداری - سیاسی حاکم بر جامعه باعث بلوکه شدن امکانات شهری در مرکز استان (زاهدان) و رشد روز افزون آن شده است. 2- با توجه به نقش سیاسی شهرها و با دوری از مرکز استان، چهره محرومیت در شهرها بویژه در شهرهای کوچک و تازه تاسیس، عینیت بیشتری می ‌یابد و در این بین فقط شهر زابل به دلیل سابقه طولانی شهر نشینی (3200 قبل از میلاد) و بستر مساعد محیطی، استثناء می ‌باشد.

بررسی وضعیت توسعه یافتگی شهرها، شناخت نقاط ضعف و قوت، پتانسیلها و کمبودهای آنها زمینه مناسبی را برای ارائه راهبردها و بکارگیری برنامه های مناسب توسعه شهری و همچنین پی ریزی و ایجاد یک نظام شبکه شهری متعادل فراهم می سازد. مطالعه میزان توسعه یافتگی سکونتگاههای شهری در سطح منطقه ای با توجه به تنوع ویژگیهای آنها بصورت جدا از هم امکان پذیر نبوده و در صورت انجام نتایج حاصله ...

امروزه با توجه به اهمیت همه جانبه‌ای که پایداری به‌عنوان پارادایم حاکم در موضوع توسعه به دست آورده، پرداختن به توسعه پایدار روستایی کاری در خور توجه ویژه است. در این زمینه شاخص‌سازی متناسب با مکان/ فضا و ایجاد چارچوبی برای طرح معرف ها می‌تواند بحث جدیدی را مطرح سازد. این بحث جدید در قالب فرضیه‌هایی چون: 1- پایداری روستاهای بخش هیر نامطلوب است و 2- توزیع جغرافیایی شدت پایداری روستاهای بخش هیر از عامل وضعیت محیطی بیش از عوامل انسانی تبعیت می‌کند، مطرح است. در این تحقیق با نگرش اندام وار به توسعه پایدار و با شاخص‌سازی بر اساس خصوصیات نظام‌های پایدار در قالب ماتریس اندام‌وار توسعه پایدار با روش شناختی توصیفی- تحلیلی و در نظر گرفتن 85 معرف و گردآوری اطلاعات ثانویه و همچنین تولید اطلاعات از طریق پرسشنامه به ارزیابی و سطح‌بندی پایداری توسعه روستاهای بخش هیر با تکنیک‌های بارومتری و تحلیل‌های فضایی نظام‌های اطلاعات جغرافیایی اقدام شده است. نتایج تحقیق حاکی از وضعیت نامطلوب پایداری در منطقه مطالعه شده است. در این منطقه وضعیت توسعه به نحوی است که اغلب سکونت‌گاه‌ها در طبقه متوسط قرار می‌گیرند. در خصوص عوامل مؤثر در توسعه پایدار با تجزیه و تحلیل آماری (تحلیل واریانس) بر روی پنج عامل وضعیت طبیعی، فاصله تا مرکز بخش، جمعیت، اشتغال و باسوادی، مشخص شد که عامل وضعیت طبیعی و جمعیت روستاها بیشترین همبستگی را با پایداری توسعه روستایی دارد.

طی دو سده اخیر، جهان به سرعت در حال شهری شدن است. مهمترین جنبه و پیامد این فرایند، گسترش فضایی و پیشروندگی فیزیکی شهرها به سوی فضاهای روستایی می‌باشد که با انضمام روستاها به محدوده شهرها و تبدیل مراکز روستایی به شهرهای کوچک انجام می پذیرد. شهرهای کوچک اگر چه در آغاز جمعیت و محدوده اندکی دارند اما به سرعت به سوی اراضی کشاورزی و عرصه ‌های روستایی پیرامون گسترش می ‌یابند. در اروپا دغدغه مقابله با چنین روندی از اواخر سده نوزدهم با جنبش باغ شهرها آغاز گردید و از نیمه نخست سده بیستم، کشورهای اروپایی، ایالات متحده ژاپن و حتی فیلیپین، برنامه‌هایی را برای مقابله با روند گسترش فیزیکی شهرها در اراضی حاصلخیز کشاورزی به اجرا گذاشتند و به موفقیت‌هایی نیز دست یافتند. اما کشورهای درحال توسعه که در تب و تاب گذار از جامعه کشاورزی به جوامع صنعتی شهری قرار داشتند، به سرعت مقدار زیادی از اراضی حاصلخیز خود را در برابر رشد فزاینده شهرها از دست دادند، در ایران نیز این روند از نیمه دوم سده بیستم آغاز گردید و به سرعت بر تعداد شهرهای کشور و جمعیت شهر نشین اضافه شد. در مقابل تعداد زیادی از روستاها یا به شهر تبدیل شدند و یا ضمیمه شهرهای بزرگ گردیدند. طی دهه اخیر، روند شتابان تبدیل روستاها به شهر، اگر چه با هدف بهره مندی روستاییان از خدمات شهری انجام پذیرفته است اما در مناطقی همچون جلگه های خزری، به تغییر کاربری اراضی کشاورزی و تخریب چشم اندازهای طبیعی منطقه منجر خواهد گردید، بویژه در مواردی که شهرهای تازه تاسیس از ترکیب چند روستا تشکیل شده اند، محدوده کم تراکم، نامتجانس و متخلخل آنها، در آینده ای نزدیک با ساخت و سازهای شهری پر خواهد گردید. برای جلوگیری از این روند نگران کننده نمی توان یکسره برنامه تبدیل مراکز روستایی به شهرهای کوچک را کنار نهاده و آن را اقدامی بیهوده قلمداد نمود، بلکه باید توسعه چنین شهرهایی را مطابق الگوهای فضایی و کارکردی متناسب با ناحیه پیش برد. مثلا در منطقه خزری، الگوی باغ - شهرها می تواند علاوه بر حفظ اراضی کشاورزی و چشم اندازهای روستایی و بهره ‌مندی اهالی از خدمات و امکانات شهری، توانمندی های گردشگری حوزه‌های روستایی را نیز فعال نماید.

مقدمه: اقدام به خودکشی یک اورژانس روانپزشکی است که بعضا افراد سالم و جوان را شامل می شود و جلوگیری از آن مهمترین وظیفه دست اندرکاران بهداشت و درمان است. این مطالعه برای تعیین ارتباط مولفه های دما، ساعات تابش آفتاب و طول روز بر میزان اقدام به خودکشی یا دارو طراحی گردیده است.مواد و روشها: این مطالعه توصیفی تحلیلی برای سال 1383 در شهر اصفهان انجام شد. ابتدا پرونده های موجود در بخش مسمومان بیمارستان نور Poisoning emergency ward (به عنوان تنها اورژانس مسمومان استان) از سال 1378 الی 1383 که شامل 13384 پرونده بود، بررسی شد و افراد از نظر سن و جنس و ترتیب زمانی مرتب شدند. اطلاعات مربوط به ساعات آفتابی، حداقل و حداکثر و میانگین درجه حرارت و طول روز از ایستگاه سینوپتیک اصفهان دریافت گردید و پس از انجام محاسبات لازم، این اطلاعات با استفاده از نرم افزار SPSS مورد تحلیل قرار گرفت.نتایج: تعداد خودکشی ها روزانه، هفتگی، پانزده روز، ماهانه و فصلی با متغیرهای دما (حداقل- حداکثر- میانگین)، ساعات آفتابی و طول روز همبستگی مثبت دارد (P=0.0001). بیشترین میزان خودکشی به روز دهم تیرماه، هفته اول تیرماه، نیمه اول تیرماه و ماه تیر و فصل تابستان اختصاص دارد و کمترین میانگین ها به ترتیب به روز هشتم فروردین، هفته سوم فروردین، نیمه آخر مهر، ماه آذر و فصل پاییز اختصاص دارد و ارتباط معناداری بین سن و جنس و مولفه های حرارتی وجود ندارد.بحث: یافتن ارتباط بین مولفه های دمایی و اقدام به خودکشی با دارو، نکته مهمی است که باید این متغیرها در ارزیابی با ریسک خودکشی در نظر گرفته شود.

محله های شهری را می توان کوچکترین واحدهای کالبدی و اجتماعی و حتی قومی در بدنه سنتی شهرهای ایران به شمار آورد. بدون توجه به تعاریف لغوی و مفهومی آن، محله ها مرزبندی فیزیکی مشخص ندارند، لیکن از نظر عملکردی و مشارکت درعرصه های فرهنگی و اجتماعی شهرها، محدوده آنها، حداقل برای ساکنین هرمحله مشخص بوده است .جدای از هر گونه ضوابط مرزبندی میان محله ها، توجه به اهمیت این نوع از جدایی گزینی در بدنه شهرهای ایران ، بویژه در دوره شتابان شهرنشینی و گسستگی نظام تعاملی بین اجزای بدنه شهرها، از دید مدیریت شهری و باززنده سازی قدرت عملکردی محله ها شایان توجه زیادی است. « محله های شهری » از جمله عرصه هایی هستند که به شدت از شهرنشینی شتابان متاثر گردیده و در این روند تحولات ساختاری و عملکردی زیادی پذیرفته اند . این مقاله بر آن است تا ضمن مرور پیشینه نظام محله ای در ایران و علل شکل گیری آن ، سیر تحول "" محله های شهری"" را به لحاظ ساختاری ، عملکردی بررسی نماید . در این بررسی « گسترش شهرنشینی شتابان » بعنوان عاملی مؤثر و مهم در تحولات ساختاری و عملکردی « محله » خصوصاً در چند دهه اخیر مطرح می شود .

با این فرض که پیکره کنونی شهر یزد را بر مبنای سرانه کاربری های زمین و ساختارهای موجود شهری می توان پهنه بندی نمود و الگوهای متفاوتی از توسعه فیزیکی را تشخیص داد، مطالعه حاضر انجام یافته است. در یک روش توصیفی- تحلیلی پویش رشد و توسعه فیزیکی شهر بررسی شده و الگوهای گوناگون موجود مشخص گردیده است. بر این اساس شهر، یزد در پویش تاریخی دوهزار ساله اش تا پیش از دوره تجددگرایی و سرمایه داری مانند اکثر شهرهای قدیمی ایران الگوی رشد ارگانیک را تجربه کرده سات. این الگوی رشد در تطابق با جغرافیا و منطق معماری کویری، ساختاری فشرده و یکپارچه را عرضه داشته است. در این الگو، زمین شهری نیز کاربری های سنتی شهر را کفایت می کرده است.برخلاف الگوی سنتی، الگوهای جدید توسعه شهری که خصوصا بعد از اجرای اولین طرح جامع شهری در یزد ظهور یافتند، ناشی از الحاق زمین به طور گسترده و خارج از یک طرح کاربری زمین اجرا شده اند. تا قبل از انقلاب اسلامی این الگوها اصولا تحت تاثیر گسترش مرزهای شهری و به درون کشاندن روستاهای حاشیه ای و اراضی و باغات هم پیوند با آنها شکل گرفته و بعد از انقلاب با واگذاری و عرضه دولتی و خصوصی زمین در محدوده های الحاقی، بسط یافته اند. به هر حال، اکنون شهر یزد با الحاقی های مصوب طرح های شهری گذشته و عرضه و واگذاری های گسترده زمین دچار تنوعی از الگوهای توسعه فیزیکی شده و انسجام شهری خود را از دست داده است.

توریسم روســتایی، گرچه واژه ای نوین در صنعت توریسم کشور است، اما در واقع ریشه و اصل آن به اولین سفرهای زندگی بشری مربوط است. زیرا در ابتدا، زندگی اجتماعی پس از غارنشینی و کوچ نشینی، روستانشینی بوده و آن زمانی که انسان متوجه اوقات فراغت خویش شد و اقدام به سفرکردن نمود؛ اولین گام ها در جهت توریسم روستایی برداشته شد. با توجه به تنوع آب وهوایی در سطح کشور و وجود اقوام و ایلات مختلف در هر قسمت از کشور که خاستگاه آنها نیز محسوب می شود، می توان به تنوعی از جاذبه های توریسم روستایی دست یافت. اما آنچه تاکنون از توریسم و گردشگری روستایی در کشور صـورت پذیرفته، در آغاز راه است. چرا که پس از رهایی از مشکلات تغییر نظام حکومتی در ایران و سمت و سو گرفتن برنامه های توسعه اجتماعی- اقتصادی کشور، صنعت توریسم مورد توجه قرار گرفت. با توجه به نظام حکومتی اسلامی کشور و با توجه به اذعان بسیاری از مسوولان، توریسم کشور ما، توریسم مذهبی و فرهنگی و تاریخی است. بنابراین بدون شک آنچه در قالب صنعت توریسم، برنامه ریزی می شود، عمدتا در راستای توریسم روستایی و زیرمجموعه های آن می باشد. در جــهت برنامه ریزی صنعت تــوریسم روستایی تبلیغات و اطلاع رسانی از نقاط بکر و دست نخورده؛ گروه بندی توریست وارد شده به ایران بر اساس انگیزه ها و نیازهای گردشگری آنها؛ تربیت راهنماهای بومی از سوی سازمان ایرانگردی و جهانگردی و سایر موارد مورد توجه است. اذعان می شود که موفقیت هر برنامه روستایی در گرو دیدگاه برنامه کلان کشور است، لذا باید برنامه ریزی روستایی به عنوان یک هدف و به صورت زیرمجموعه ای از یک نظام در برنامه ریزی کلان کشور در نظر گرفته شود.