رحمت الله منشی زاده

در سال های اخیر یکی از مشکلات اساسی کشور ما عقب ماندگی روستاها و مهاجرت روستاییان به نواحی شهری است. عامل اصلی آن مسائل اقتصادی، به خصوص دسترسی به اشتغال بوده که مشکلات بسیار زیادی مانند حاشیه نشینی، کاهش کیفیت زندگی و کمبود اشتغال در شهرها را به همراه داشته است. توجه به کارآفرینی روستایی با نگرش به مشکلات موجود در این نواحی از اهمیت بسیار زیادی برخوردار است. این تحقیق با هدف تحلیل ظرفیت های توسعه کارآفرینی در ناحیه روستایی بخش چندار شهرستان ساوجبلاغ استان البرز انجام شد. روش تحقیق توصیفی – تحلیلی و روش گردآوری اطلاعات کتابخانه ای و میدانی است. برای تجزیه و تحلیل اطلاعات از تحلیل عاملی با روش تحلیل مولفه های اصلی استفاده شده است. جامعه آماری تحقیق شامل ساکنین روستاهای بخش چندار (باسواد و سنین بین 15 تا 65) بوده است. تعداد 400 نفر از ساکنین روستاها بصورت تصادفی انتخاب و بین آنها پرسشنامه هایی که دارای 5 شاخص در زمینه های فردی، زیرساختی، اقتصادی، اجتماعی ونهادی و 35 گویه بود توزیع شد. یافته ها نشان می دهد وضعیت مولفه های کارآفرینی در مناطق روستایی مورد مطالعه کمی بالاتر از مقدار متوسط است. مناسب ترین شرایط را می توان در بعد زیر ساختی و فردی و سپس به ترتیب در مولفه های اقتصادی ، اجتماعی و نهادی مشاهده کرد . نتایج بدست آمده از تحلیل عوامل نشان میدهد که در روستاهای مورد مطالعه مولفه های زیر ساختی و فردی کارآفرینی فراهم بوده اما مولفه های اقتصادی و به خصوص اجتماعی و نهادی مهیا نیست.

بقا و ادامه حیات هر سکونتگاه روستایی وابسته به مسئله تولید است. به عبارت دیگر، بهره گیری و استفاده مناسب از فرصت های مناسب، همواره به عنوان یکی از پارامترهای اساسی توسعه انسانی مطرح بوده و هست. پتانسیل یابی اجتماعی، اقتصادی، فرهنگی، نقش قابل توجهی در پایداری جامعه روستایی بازی می نمایند و میزان نقش و مشارکت آن ها در بسیاری از فعالیت های اقتصادی، تولیدی و خدماتی در سطح بالایی است.هدف پژوهش حاضر شناسایی و توسعه کارآفرینی پایدار در روستاهای ساحلی قشم است. این پژوهش ازنظر هدف جزء تحقیقات کاربردی-بنیادی محسوب می گردد و ازنظر روش تحقیق یک تحقیق توصیفی- پیمایشی است . جامعه آماری این پژوهش را کلیه ساکنان درتمامی روستاهای ساحلی قشم تشکیل می دهند. بر اساس آمار موجود تعداد این ساکنان 39641 نفرمی باشد که با در نظرگیری و انتخاب 17روستا به روش نمونه گیری طبقه ای اشاره شده است که تعداد حجم نمونه که به میزان 322 نفر با استفاده از فرمول کوکران برآورد گردیده است. نتایج نشان می دهد آشنایی با نوآوری ها و نو پذیر بودن بهره برداران، میزان تجربه بهره برداران، اندازه جمعیت روستا، نگرش اعضای جوان خانواده نسبت به کاربری های جدید اراضی، کارآفرین بودن بهره برداران و میزان آگاهی و مهارت بهره برداران نسبت به کاربری های جدید اراضی پایین ترین اهمیت و اولویت را در بین گویه های عامل اجتماعی داشته اند. بخشی به منبع درآمد خانوار، دسترسی به فنّاوری های جدید، تأثیر کاربری های مختلف زمین در ایجاد فرصت های شغلی جدید، رونق گردشگری و قیمت زمین بالاترین اهمیت را در بین گویه های عوامل اقتصادی کسب کرده اند.گویه های میزان دسترسی به آب، نوع بافت خاک و کیفیت آب بیشترین اولویت را در بین گویه های عوامل زیست محیطی داشته اند. حفظ محیط زیست، پوشش گیاهی طبیعی منطقه و وجود رودخانه و مناطق تفرجگاهی کم اهمیت ترین گویه ها در بین گویه های عوامل زیست محیطی بوده اند.

توسعه روستایی مفهومی همه جانبه و سسیستمی است که، علاوه بر عمران و بهسازی روستا، همه جنبه های حیات اقتصادی، اجتماعی، و فرهنگی روستا را دربر می گیرد. یک برنامه ریزی آرمانی و هدفمند در مناطق روستایی نیازمند رویکردی جامع است که باید ناظر به این ویژگی ها و پوشش دهنده آن ها باشد. تفکر سیستمی فرایند شناخت مبتنی بر تحلیل (تجزیه) و ترکیب در جهت دست یابی به درک کامل و جامع یک موضوع در محیط پیرامون خویش است که ویژگی هایی همچون هدف، کلیت، روابط متقابل، و محیط بیرونی و درونی از اصول تشکیل دهنده آن است. بنابراین، برنامه ریزی روستایی نیازمند شناخت روستا با نگرش سیستمی با توجه به کنش متقابل و وابستگی اجزای تشکیل دهنده آن با یکدیگر و محیط پیرامون در سطوح ملی و منطقه ای است . شناخت سیستمی در دو سطح است: 1. روستا؛ توجه به کارکردها- ساختارها و پیوندهای درونی- بیرونی روستایی در عرصه برنامه ریزی و توسعه روستایی با زیرسیستم های اقتصادی، اجتماعی، و کالبدی قابل بررسی و با عملکردهای خدماتی و توزیع خدمات رابطه دارد؛ 2. سرزمین؛ توجه به عوامل خلأ فضایی- عملکردی خدماتی روستایی با نتایج منطقه ای قابل بررسی و با وابستگی روستا به شهر، مهاجرت، و عدم انباشت سرمایه در روستا رابطه دارد. سامان دهی تنوعات موجود از لحاظ برخورداری منابع ناحیه ای، نیازها و توانمندی های منطقه ای، تقسیم کار بین بخش های شهری و روستایی با برنامه ریزی فضایی و آمایش سرزمین قابل بررسی و از طریق ساختارهای نهادی و مدیریتی به طور نظام مند هدایت می شود. نگرش سیستمی در برنامه ریزی فضایی با رویکرد ساختاری- کارکردی با شناخت جامع سازمان فضایی زمینه توسعه نهادی محلی، ملی، و منطقه ای را فراهم می آورد.

خشکسالی یا ناپایداری منابع آب کشاورزی آثاری را در ابعاد مختلف اقتصادی، اجتماعی، سیاسی و زیست محیطی به ویژه در سکونتگاه های روستایی به همراه دارد. در این پژوهش ارتباط بین ناپایداری منابع آب در بخش کشاورزی و توسعه روستایی در قالب ابعاد محیطی، اقتصادی و اجتماعی در سکونتگاه های روستایی دشت رفسنجان موردبررسی قرار گرفته است. روش انجام پژوهش به صورت توصیفی- تحلیلی و مبتنی بر روش کمی است. بر اساس فرمول کوکران تعداد پرسش نامه ها از تعداد 53263 خانوار روستایی یا شهرهای کوچک با اقتصاد روستایی 380 نفر برآورد شده که در طی تحقیق و بر اساس محدودیت ها و حذف پرسش نامه های نادرست، تعداد نمونه ها به 313 مورد رسید. پرسش نامه ها در 16 طبقه دهستانی توزیع شده اند. در ادامه، در نرم افزار SPSS میانگین شاخص های اقتصادی، اجتماعی و محیطی، مهاجرت و کمیت و کیفیت آب مورد تحلیل قرار گرفته و نتایج جهت سنجش معناداری در آزمون T مستقل تک نمونه ای، دوجمله ای یا باینومیال و کولموگوروف - اسمیرنوف بررسی شده و در تأثیر خشک سالی در دهستان های مختلف مورد مقایسه قرار گرفته است. نتایج پژوهش نشان می دهد شاخص های محیطی موردبررسی با میانگین 99/3، شاخص های اقتصادی با میانگین 88/3 و شاخص های اجتماعی با میانگین 004/4 در طیف 5 تایی لیکرت تحت تأثیر خشکسالی قرار گرفته است. بر این اساس، پس از وقوع کم آبی یا خشک سالی، محیط طبیعی و انسانی تحت تأثیر قرار گرفته و توسعه روستایی در ابعاد محیطی، اجتماعی و اقتصادی در دشت رفسنجان با اختلال مواجه شده و مسائلی چون کاهش سطح زیرکشت کشاورزی، کاهش درآمد، نشست زمین، فقر، بیکاری، مهاجرت و پیامدهای زیست محیطی را به دنبال داشته است.

یکی از مباحث مهم در بحث توسعه و به خصوص توسعه پایدار، بهره گیری مناسب و بهینه از توانایی ها و استعدادهای روستایی در جامعه روستایی است که از آن با عنوان کارآفرینی روستایی پایدار یاد می شود. با توجه به این موضوع، اهمیت به موقعیت خاص روستاها و رونق اقتصادی برای آنان امری ضروری و دور از اجتناب است هدف پژوهش حاضر شناسایی و توسعه کارآفرینی پایدار در روستاهای ساحلی قشم از نظر تعاونی های برتر قشم است. این پژوهش از نظر هدف جزء تحقیقات کاربردی بنیادی محسوب می گردد و از نظر روش تحقیق یک تحقیق توصیفی پیمایشی است. جامعه آماری این پژوهش کارشناسان تعاونی های روستایی قشم است. نتایج تحقیق نشان داد که مدل نهایی کارآفرینی پایدار روستاهای ساحلی مورد مطالعه متشکل از مؤلفه های آموزشی، فرهنگی اجتماعی، زیرساخت – فیزیکی، سرمایه مالی، و در نهایت مؤلفه تولید بازاریابی بوده است. بعلاوه بیشترین اثرگذاری کارافرینی پایدار در روستاهای ساحلی جنوب جزیره قشم مربوط به مؤلفه اقتصادی و کم ترین اثر مربوط به مؤلفه دانش- مهارت بوده است.

یکی از ویژگی های سکونت گاه های انسانی تطورپذیری و پویایی آن است. این پویایی در فضا، زمینه ایجاد جریان های فضایی بین شهر و روستا را در قالب پیوند های روستایی- شهری میسر می سازد، این پیوندهای روستایی- شهری حاصل تعاملات دو سویه سکونت گاه های روستایی و کانون شهری در عرصه ناحیه ای است که به سبب جریان های جریان افراد،کالا ها و اطلاعات پدید می آید. شکل گیری و گسترش این جریان های فضایی درسطوح مختلف (محلی، ناحیه ای و منطقه ای) به ایجاد سازمان فضایی می انجامد. هدف این تحقیق تحلیلی بر تعاملات فضایی مقصد های گردشگری ناحیه محمدآباد - زرین گل شهرستان علی آباد کتول مبتنی بر الگوی سازمان یابی فضایی شبکه ای است. روش شناسی تحقیق کمی و مبتنی بر روش توصیفی- تحلیلی است. جامعه آماری مورد مطالعه، شامل 20 نقطه سکونت گاهی روستایی که همگی به عنوان مقصد گردشگری روستایی درناحیه محمدآباد- زرین گل واقع در شهرستان علی آبادکتول هستند. برای گردآوریِ اطلاعات به شیوه های اسنادی و میدانی عمل شده است. در روش میدانی، از فن پرسش گری و ابزار پرسش نامه استفاده شد. البته، برای برخی از داده های ثانویه به مراکز اطلاع رسانی مانند مرکز آمار ایران و سازمان هایی مانند فرمانداری، میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی شهرستان علی آباد مراجعه شد. با توجه به ماهیت مساله از تحلیل شبکه اجتماعی (SNA) استفاده شده است. در این روش سه دسته شاخص وجود دارند که در این پژوهش از شاخص های کلان (اندازه شبکه، تراکم شبکه و مرکزیت شبکه) استفاده شده است. همچنین، در این روش داده های جریانی به وسیله نرم افزار Nodexl مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفتند. با توجه به یافته های تحقیق، نتایج زیر به دست آمد: - تعاملات فضایی در سطح ناحیه اگرچه مبتنی بر ساختارهای محیطی مبتنی بر فعالیت های بخش کشاورزی شکل گرفته است ولی در دهه اخیر به علت تحول در بسترهای اجتماعی- اقتصادی و امکان محیطی ، چشم انداز طبیعی) مبتنی بر فعالیت گردشگری و سرمایه گذاری های بومی مرتبط (با فعالیت گردشگری) از تعدد و تنوع بیشتری برخوردار شده است. - تعاملات فضایی نوین نه تنها زمینه افزایش تعاملات درون قلمروی را فراهم نموده است. بلکه زمینه افزایش تعاملات برون قلمرویی نیز افزایش یافته است. مبتنی بر بنیان نظری تحلیل شبکه، این نوع از تعاملات بسترساز پایداری شبکه (یا نظام سکونتگاهی) خواهد شد. - اگرچه، جریان ها از تعدد و تنوع برخوردار شده و سطح تعاملات هم ارتقا یافته است. ولی ساختار جریان ها با نقش پذیری شهرها و روستا های بزرگ به جای ماهیت دو سویه و مکمل، از ماهیتی یک سویه برخوردار است. این ویژگی سبب شده  استتا پیوند بین سکونت گاهی شکل نگیرید.

       امروزه توجه به موضوع گردشگری امتیازات اقتصادی، اجتماعی- فرهنگی و زیست محیطی قابل ملاحظه ای برای نواحی روستایی و کمتر توسعه یافته از طریق توسعه درآمدی و زیرساختی ایجاد می نماید و از طرف دیگر با اتکا به ویژگی ها و تأثیرات خود می تواند به گونه ای کاملاً مؤثر در تحرک و پویایی بخش های مختلف اقتصادی جوامع محلی، به توسعه نواحی روستایی کمک نماید. براین اساس، این پژوهش با هدف تبیین نقش گردشگری در توسعه روستایی و با تأکید بر کارآفرینی بر روی روستاهای شهرستان های املش و رودسر به دنبال پاسخ به این پرسش است که گردشگری روستایی چگونه می تواند زمینه توسعه نواحی روستایی را فراهم کند؟ از این منظر، این پژوهش  با روش توصیفی- تحلیلی از طریق گردآوری اطلاعات به تکمیل پرسش نامه در قالب طیف لیکرت طراحی شده و پرسش های پژوهش از طریق نرم افزار آماری SPSS و EXCEL  و نقشه ها با استفاده از نرم افزارARC GIS  تهیه شده اند. جامعه آماری این پژوهش 14 نقطه روستایی است، که از آن میان 383 نفر از سرپرستان خانوار روستایی به عنوان حجم نمونه انتخاب شدند. نتایج پژوهش نشان می دهد که بین گردشگری و توسعه روستایی در سطح روستاهای مورد مطالعه یک نوع رابطه مستقیم وجود دارد؛ همچنین از طریق بررسی ضریب همبستگی اسپیرمن بین افزایش درآمد، ایجاد اشتغال، تحولات فرهنگی، افزایش تعاملات اجتماعی، افزایش آلودگی های زیست محیطی و تغییرات کالبدی –فضایی در محدوده مورد مطالعه همبستگی وجود دارد. از طرفی نتایج تحلیل نشان می دهد، متغیری که بیشترین واریانس توسعه روستایی منطقه را تبیین می کند بُعد اقتصادی است.

گسترش شتابان شهرها و رشد فیزیکی ناموزون آنها، که اصطلاحاً "خزش شهری" نامیده می شود، موجب خورندگی روستاها و اراضی پیرامونی آنها، تبدیل بی رویه اراضی کشاورزی و تخریب منابع محیط زیست گردیده است. این وضعیت در شهرستان شهرکرد مرکز استان چهارمحال وبختیاری نیز نمود گسترده ای داشته است. هدف پژوهش توصیفی –پیمایشی حاضر تعیین تحولات کالبدی سکونتگاههای روستایی پیرامون شهرستان شهرکرد با تاکید بر خزش شهری بود. جامعه آماری سرپرستان خانوار روستاهای شهرستان شهرکرد (15000 نفر) بودند. که با استفاده از جدول کرجسی و مورگان تعداد 400 نفر به عنوان نمونه انتخاب گردیدند. ابزار مورد استفاده پرسشنامه محقق ساخته در سه بعد پیامدهای اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی و محیط زیستی-کالبدی بود. تجزیه و تحلیل اطلاعات از آزمونt تک نمونه ای و فریدمن استفاده شد. نتایج نشان داده که پیامدهای ناشی از خزش شهری به ترتیب عبارتند از:پیامدهای محیط زیستی- کالبدی(3.98)، پیامدهای اقتصادی(3.96 )و اجتماعی –فرهنگی(3.89). مهمترین پیامدهای محیط زیستی-کالبدی افزایش آلودگی محیط زیست، از بین رفتن معماری سنتی، تخریب تنوع زیستی؛ مهترین پیامدهای اقتصادی بورس بازی و افزایش قیمت زمین و مسکن، کاهش رغبت روستاییان به فعالیت های تولیدی (کشاورزی و دامی)، فرار سرمایه از روستاها و پس انداز آنها در شهر و افزایش هزینه های زندگی و در بین پیامدهای اجتماعی-فرهنگی تجمل گرایی و گرایش به مصرف کالاهای لوکس، کاهش همبستگی(ارتباطات انسانی ) و مشارکت، ازدحام و تراکم جمعیت در شهرها، الگو پردازی از زندگی و فرهنگ شهرنشینی بوده است.

گردشگری روستایی نیز جزئی از گردشگری محسوب می شود که در یک اقتصاد پیرامونی قرار گرفته که نه تنها باعث توسعه مناطق روستایی و محلی نشده، بلکه سبب ایجاد عدم تعادل های محیطی وفضایی نیز در این مناطق گردیده و در نتیجه منافع بسیار اندکی از این فعالیت اقتصادی عاید روستائیان گشته و عمده منافع و هزینه های آن به مادر شهرها و شهرهای بزرگ جهان سوم و در نهایت به شرکت های فراملیتی و بزرگ بر می گردد(Holland at all,.2003).دراین راستاتوجه به امربرنامه ریزی فضایی ضرورت پیدامی کند. این نوع برنامه ریزی به طورخاص به عنوان رویکردی تاثیرگذاردرهدایت سازمان یابی فضایی گردشگری است که باید موردتوجه قرارگیرد. پژوهش حاضربراساس هدف کاربردی و روش تحقیق توصیفی- تحلیلی است، برای گردآوریِ اطلاعات به شیوه ی اسنادی و میدانی عمل شده است. جامعه آماری موردمطالعه،شامل 20 مقصدگردشگری روستایی درناحیه محمدآباد- زرین گل واقع در شهرستان علی آبادکتول بوده است، برای وزن دهی معیارهاازروش(AHP)، برای امتیاز نهایی و رتبه بندی مقصدها از روش پرومتی و برای سطح بندی مقصدهای گردشگری از روش تحلیل خوشه ای استفاده شده است؛همچنین برای تعیین حوزه عملکردی مقصدهای گردشگری روستایی ازنقطه شکست درمحیط نرم افزار(GIS) استفاده شده است.نتایج تحقیق نشان دادکه عدم تناسب در توزیع سطوح مقصدهای گردشگری روستایی درمحدودموردمطالعه،یکی از چالش های مهم سازمان فضایی توسعه گردشگری این ناحیه به شمار می آید. نتایج تحقیق بازگو کننده این است که عدم توجه نظام برنامه ریزی نسبت به پراکنش مقصدهای گردشگری درچارچوب سازمان فضایی مناسب،سبب بروزنابرابری ونهایتا تضعیف جایگاه مقصدهای گردشگری ناحیه مورد مطالعه نسبت به سایرمقاصد گردشگری درنواحی دیگرمی شود.

این پژوهش درچارچوب پارادایم برساختی- تفسیری، روش شناسی کیفی و رویکرد نظریه زمینه ای، انجام شده است. مشارکت کنندگان تحقیق، خبرگان ادارات و سازمان های دولتی و همچنین خبرگان روستایی ساکن در ناحیه محمدآباد- زرین گل هستند. از بین آنها، با استفاده از نمونه گیری نظری، 29 نفر درتحقیق مشارکت داشتند. فنون و ابزار گرداوری اطلاعات به ترتیب فن مصاحبه نیمه ساختارمند و چک لیست مصاحبه نیمه ساختارمند بود. برای تجزیه و تحلیل نیز از کدگذاری باز، محوری و گزینشی استفاده شد. مبتنی بر یافته ها، این تحقیق به این نتایج رسیدکه سازمان فضایی قطبی ناحیه محمدآباد- زرین گل (شهرستان علی آبادکتول) (با نقش غالب دو نقطه شهری فاضل آباد و علی آباد) متاثر از عواملی همچون، ساختار توپوگرافیکی کوهستانی، مرکزیت شهری، ضعف خدمات و دسترسی به آن، روابط یک سویه درون و برون منطقه ای، ضعف وجود زنجیره تامین و ارزش گردشگری و ضعف بازارکار نتوانسته با تغییر در ساختارها و کارکردها به سمت الگویی شبکه ایی حرکت کند. پژوهش تاکید دارد سازمان یابی فضایی شبکه ای، صرفا متاثر از ساختارهای محیطی و کالبدی -فضایی نیست. بلکه، عوامل اجتماعی – اقتصادی (بویژه اقتصادی) از اهمیت برخوردار است. نگاه به مفهوم فضا بعنوان یک پدیده صرفا مکانی نیازمند تغییر است.

گسترش شتابان شهرها و رشد فیزیکی ناموزون آن ها، که اصطلاحاً "خزش شهری" نامیده می شود، موجب خورندگی روستاها و اراضی پیرامونی آن ها، تبدیل بی رویه اراضی کشاورزی و تخریب منابع محیط زیست گردیده است. این وضعیت در شهرستان شهرکرد مرکز استان چهارمحال وبختیاری نیز نمود گسترده ای داشته است. این پژوهش با هدف واکاوی پیامدهای پدیده خزش شهری در مناطق پیرامون شهرکرد از جمله مناطق سکونتگاهی کیان، چالشتر، مهدیه، زانیان و نافچ به روش توصیفی- پیمایشی با بهره گیری از روش جمع آوری داده ها از طریق اسنادی (مبانی تئوریک پژوهش) و روش میدانی- پرسشنامه ای در سه بعد اقتصادی، اجتماعی - فرهنگی و محیط زیستی-کالبدی (400نفر) انجام پذیرفته است. سپس با استفاده از SPSS (آزمون t تک نمونه ای و فریدمن) تحلیل شده است. نتایج حاکی از آن است؛ بعد زیست محیطی بیشترین امتیاز، 98/3 (آلودگی، تخریب معماری سنتی و تنوع زیستی) و سپس ابعاد اقتصادی و اجتماعی به ترتیب با امتیاز 96/3، 89/3 (مواردی چون بورس بازی و افزایش قیمت زمین و مسکن، فرار سرمایه از روستاها، تجمل گرایی ، کاهش میزان مشارکت، ازدحام و ...) در زمینه پیامدهای منفی پدیده مورد مطالعه را به خود اختصاص داده اند و نیازمند توجه برنامه ریزان و مدیران شهری به این امر و لحاظ کردن توسعه و رویکردهای پایدار و یکپارچه در زمینه حل این مسئله و کاهش اثرات منفی آن است.

سکونتگاه های انسانی به عنوان نظام های فضایی همواره تحت تاثیر نیرو ها و عوامل متعدد درونی و بیرونی و با حالت بازدارندگی و پیش برندگی این نیروها در حال تحول می باشند؛ که این مهم موجب پراکندگی متفاوتی از نظر جمعیت و فعالیت در عرصه های سکونتگاهی شده و زمینه ی نابرابری و عدم توازن را فراهم ساخته است. استان لرستان نیز به تبع اثرگذاری عوامل درونی و بیرونی در طی چند دهه گذشته توسعه نامتوازن فضایی را تجربه نموده است، به نحوی که در برخی مناطق نیروهای وادارنده توسعه و به تبع آن ساختارها و کارکردهای وادارنده توسعه شکل گرفته و در برخی مناطق نه تنها ساختارهای لازم شکل نگرفته بلکه در مواقعی نارسائی ساختاری موجب رکود کارکردی سکونتگاه ها در عرصه فضا شده است. پژوهش حاضر به دنبال تحلیل نیروها و عوامل درونی و بیرونی پیش برنده و بازدارنده ایجاد توسعه نا متوازن در استان لرستان از روش پژوهش تحلیلی- توصیفی، و از شیوه های تجزیه و تحلیل کمی و آماری بهره گرفته است. نتایج به دست آمده از پژوهش حاکی از این است که در کنار چگونگی اثرگذاری هر کدام از نیروهای درونی و بیرونی بر توسعه نامتوازن در سطح دهستان های استان لرستان اصلاح اندیشده شده ساختاری- کارکردی در چارچوب توسعه محلی می تواند در حرکت به سمت توسعه متوازن و پایدار راهگشا باشد.

پژوهش حاضر به بررسی و شناسایی مسائل و موانع موجود در روستاها به منظور تحقق توسعه پایدار اقتصادی سکونتگاه های روستایی شهرستان کیار با تأکید بر کارآفرینی پرداخته است چرا که یافتن موانع توسعه پایدار روستاها در کنار مزیت سنجی منطقه می تواند راهکار های موثر برای توسعه پایدار روستا را مشخص نماید. روش تحقیق در این مطالعه، اسنادی و پیمایشی است. جامعه آماری این پژوهش افراد ساکن در سکونتگاه های روستایی شهرستان کیار، مسئولان و کارشناسانِ استان چهارمحال و بختیاری می باشند. از افراد ساکن در روستاهای شهرستان کیار براساس فرمول کوکران 380 نفر، از بین کارشناسان 120 نفر و مسئولان صاحب نظر 83 نفر به صورت هدفمند و به روش گلوله برفی برای حجم نمونه در نظر گرفته شد. همچنین 31 مانع توسعه پایدار اقتصادی سکونتگاه های روستایی با نگاه کارآفرینی تأثیر دارد و در پنل تخصصی با صاحب نظران به جمعبندی رسید، از نظر وجود مسئله، شدت مسئله و میزان اعتقاد به شدت، با روش فازی مورد ارزیابی و پس از آن با استفاده از روش بارِ عاملی نظرات هر گروه محاسبه و شدت تلفیقی به روش تحلیل عاملی محاسبه گردید. بر اساس نتایج این مطالعه نبود نوآوری در رابطه با تعامل بین محیط زیست و انسان، ورود سازمان های متعدد مداخله گر در روستا و فقدان مدیریت یکپارچه روستا ها، مهارت پایین مردم در کسب و کار ها، نداشتن اطلاعات از بازار های کسب و کار و نبود نهاد های مشاوره ای مانند کلینیک های کسب و کار از مهمترین موانعی هستند که کمتر مورد توجه قرار گرفته اند و از شدت بالایی برخوردارند. همچنین اولویت بندی 31 مسئله موجود در روستاهای شهرستان کیار مشخص گردید.

اقتصاد روستایی بخشی از اقتصاد کشورها را در بر می گیرد که با توجه به تعداد ساکنین شاغل در محیط روستایی تأثیر به سزایی در میزان رشد اقتصادی کشورها داشته است.  شناخت ویژگی های اقتصادی و ابزارهای به کار رفته در فرآیند رسیدن به سطحی مطلوب از توسعه یافتگی بسیار با اهمیت است. گردشگری روستایی یکی از عناصر تأثیرگذار در رشد اقتصاد روستایی و محرک در رونق زندگی روستاییان شناخته شده است. بر این اساس، پژوهش حاضر با هدف تبیین نقش گردشگری بر  کارآفرینی نواحی روستایی به دنبال پاسخ به این سوال می باشد که گردشگری روستایی چگونه می تواند زمینه توسعه کارآفرینی روستایی را فراهم کند؟ از این منظر، پژوهش حاضر با روش توصیفی- تحلیلی از طریق گردآوری اطلاعات به تکمیل پرسش نامه در قالب طیف لیکرت طراحی شده و سوالات تحقیق از طریق نرم افزار آماری SPSS و EXCEL  و نقشه ها با استفاده از نرم افزار ARC GIS  تهیه شده اند. جامعه آماری این پژوهش 14 نقطه روستایی می باشد، که از آن میان 383 نفر از سرپرستان خانوار روستایی به عنوان حجم نمونه انتخاب شدند.  نتایج تحقیق نشان می دهد که بین گردشگری و کارآفرینی روستایی رابطه مستقیم وجود دارد. نتایج پژوهش با توجه به بررسی های صورت گرفته بیان کننده اهمیت گردشگری در روند افزایش اشتغال و رشد کارآفرینی می باشد و افزایش توان گردشگری روستایی باعث رونق کسب و کار و افزایش فرصت های کارآفرینی و رشد اشتغال در مناطق روستایی می گردد.

این پژوهش به بررسی و احصای مسائل و موانع گردشگری روستایی و بررسی جایگاه آن در توسعه پایدار اقتصادی سکونتگاه های روستایی شهرستان کیار با تأکید بر کارآفرینی پرداخته است. روش پژوهش، اسنادی و پیمایشی است. جامعه آماری این پژوهش، افراد ساکن در سکونتگاه های روستایی شهرستان کیار، مسئولان و کارشناسان در استان چهارمحال و بختیاری بودند. از افراد ساکن در روستاهای شهرستان کیار، 380 نفر، از بین کارشناسان با توجه به نوع ارتباط آنان با روستاهای منطقه کیار و تخصص و شناخت آنان نسبت به این روستاها، 120 نفر و از بین مسئولان تصمیم گیر و تصمیم ساز و صاحب نظر، 83 نفر برای حجم نمونه درنظر گرفته شد. همچنین، 24 مؤلفه ای که بر گردشگری سکونتگاه های روستایی با نگاه کارآفرینی تأثیر دارد، از نظر وجود مسئله، شدت و میزان اعتقاد به شدت مورد ارزیابی و پس از آن، با استفاده از روش بار عاملی، نظرهای هر گروه محاسبه و شدت تلفیقی به روش تحلیل عاملی محاسبه شد. براساس نتایج این پژوهش، ضعف دسترسی به امکانات زیرساختی و خدمات اجتماعی برای توسعه گردشگری، قوانین دست و پا گیر در راه اندازی کسب و کارهای گردشگر محور، ضعف فرهنگی، ضعف مشارکت مردم در فعالیت های اقتصادی، ضعف در تأمین منابع مالی مشاغل گردشگر محور، بی اعتمادی مردم به مسئولان و مدیران برای اقدام به فعالیت های کارآفرینانه گردشگری، بی اطلاعی از مشاغل حوزه گردشگری، نبود نهادهای مشاوره ای، خطرپذیری کم مردم برای ورود به فعالیت های گردشگری و قوانین محیط زیستی سختگیرانه، به ترتیب اولویت های اول تا دهم موانع تحقق گردشگری روستایی در شهرستان کیارند.

گردشگری روستایی به عنوان یکی از راهبردهای توسعه روستایی وبه منزلةنمادی ازهویت فرهنگی ویکی ازمنابع مهم کسب درآمدواشتغال زایی درامربرنامه ریزی موردتوجه ویژه است. یکی از قطب های مهم گردشگری کشوراستان گیلان درحوزه جنوبی دریای خزرمی باشدکه ازبافت روستایی متنوع وجذابی برخورداراست. پژوهش حاضرکه باهدف ارزیابی جایگاه گردشگری درمتنوع سازی اقتصادروستایی و بسترسازی برای توسعه پایدار روستایی تهیه شده است؛ تلاش دارد که بامطالعه جامع دهستان مریدان ازتوابع استان گردشگرپذیرگیلان، تبیینی از نقش گردشگری درتوسعه وتحول اقتصادروستایی ارائه نمایدتاباتوجه به امکانات،توانایی هاومحدودیت های موجود،راهکارمناسبی برای توسعه گردشگری روستایی درمنطقه موردمطالعه ارائه دهد. درپژوهش حاضرباروش توصیفی- تحلیلی وپیمایشی؛ضمن بیان نقش واهمیت گردشگری روستایی،اثرات وپیامدهای اقتصادی گردشگری درروستاهای دهستان مریدان،موردمطالعه قرارگرفته است. به منظورتعیین ارتباط بین متغیرهاازروش آماراستنباطی کای دو( chi-square ) ازنرم افزارآماری SPSS باحجم نمونه 318 نفراستفاده شد. نتایج حاصله نشان می دهدکه گردشگری توانسته درساختاراقتصادروستایی این منطقه تأثیرگذارباشد،به صورتی که درامرتأثیرگذاری گردشگری برشاخص اشتغال،بامیانگین 7/4 ودرشاخص افزایش درآمدبامیانگین 42/4 حاکی ازتأثیرات مثبت گردشگری است؛ لذاایجادزمینه های اشتغال،افزایش سطح درآمد خانوارهای محلی، جلوگیری ازمهاجرت جوانان وتنوع فعالیت اقتصادی درناحیه،ازمهمترین اثرات اقتصادی گردشگری روستایی دراین دهستان ارزیابی می شود.

عرصه محیطی سکونتگاه های انسانی، بستر نظام اجتماعی و اقتصادی است که ساخت ها و کارکردها بر آن تکیه دارند. بر همین مبنا، تحولات کالبدی- فضایی عرصه های روستایی و شهری حاصل تعامل متقابل عوامل و نیروهای مختلف در ابعاد محیطی- اکولوژیک و اجتماعی- اقتصادی هستند. هدف از انجام این مقاله این است که در چارچوب رویکرد پویش ساختاری– کارکردی، ضمن تأکید بر پیوندهای روستایی- شهری به بررسی و تبیین تحولات کالبدی- فضایی سکونتگاه های بخش مرکزی کاشان بپردازد. جامعه آماری برای انجام تحقیق، 35 روستای دارای سکنه بخش مرکزی شهرستان کاشان با مجموع 14657 نفر جمعیت و 4891 خانوار است. حجم نمونه خانوارهای روستایی از فرمول کوکران به دست آمده است؛ بدین ترتیب که 320 پرسشنامه به نسبت جمعیت هر روستا، بین خانوارهای روستاهای مذکور به صورت تصادفی توزیع و تکمیل شد. در راستای تحلیل و تبیین داده ها و اطلاعات از روش های کیفی (تحلیل منطقی)، کمّی (آماری- توصیفی) و SPSS استفاده شد. جمع آوری اطلاعات نیز به روش اسنادی و میدانی بوده که روش اسنادی شامل سوابق آماری، کارهای صورت گرفته در دانشگاه ها و مؤسسات مختلف و روش میدانی نیز ازطریق پرسشنامه خانوار روستایی بوده است. نتایج بررسی نشان می دهد، در سکونتگاه های بخش مرکزی شهرستان کاشان با مرکزیت منطقه ای شهر کاشان، عوامل و نیروهای مختلف با ابعاد محیطی- اکولوژیک، اجتماعی و اقتصادی به صورت برهم افزا (سینرژیک) در فرایند دگرگونی سکونتگاه های ناحیه اثرگذر بوده اند؛ به طوری که پیامدهای این دگرگونی ها در عرصه های مختلف، ازجمله تغییرات محیطی- اکولوژیک، بهره گیری از فناوری، تغییر کاربری اراضی، محدودیت های فعالیت کشاورزی، گسترش واحدهای صنعتی و تغییر در الگوهای رفتار اجتماعی قابل ردیابی است. هرچند این پیامدها در بعضی عرصه ها موجب توسعه روستایی- شهری شده، اما تعارضاتی نیز در عرصه های کالبدی- فضایی به همراه داشته است.

هدف: رویکرد حکمروایی خوب روستایی با تأکید بر سه رکن اصلی دولت، بخش خصوصی و جامعة مدنی به حضور فعّال و اثرگذار این ارکان در سایة مشارکت، شفافیّت، پاسخ گویی، قانون مندی، عدالت، اجماع گرایی، مسؤولیت پذیری،کارآیی و توسعة انسانی تأکید دارد. هدف از این پژوهش، بررسی جایگاه مدیریت روستایی مبتنی بر رویکرد حکمروایی خوب در توسعة پایدار روستایی «مقایسة بخش مرکزی کوهدشت و بخش لواسانات شمیرانات» است. روش: پژوهش از نوع توصیفی- تحلیلی بوده و روش پژوهش از نظر هدف کاربردی و از نظر نحوة گردآوری داده ها، پیمایشی است. جامعة آماری؛ شامل خانوارهای روستایی دو منطقة مورد مطالعه با ۲۷ روستای نمونه و ۲۸۰ خانوار است. ابزار گردآوری داده ها از نوع پرسش نامه بوده که به صورت تصادفی در روستاهای نمونه تکمیل شد. به منظور تحلیل داده ها و آزمون فرضیه ها نیز از مدل ویکور و آزمون های آنوا توکی و رگرسیون چند متغیّره استفاده شده است. یافته ها: مطابق یافته های مدل ویکور، مدیریت مبتنی بر رویکرد حکمروایی خوب و سطح پایداری سکونت گاه ها در دو منطقة مورد مطالعه از وضعیّت بسیار متفاوتی برخوردار است؛ به طوری که در هر دو منطقه، روستاهایی که از وضعیت حکمروایی خوبی برخوردارند، پایداری بهتری نیز دارند. هم چنین، تحلیل رگرسیون چند متغیّره، نشان دهندة تأثیر و ارتباط معنی دار بین مؤلفه های حکمروایی خوب و توسعة پایدار روستایی است. محدودیّت ها: محدودیّت های این پژوهش شامل وسیع بودن حجم نمونه و جامعة مورد مطالعه و تطابق مدل نظری پژوهش با مدل تجربی آن بود. راه کارهای عملی: درنظرگرفتن رویکرد حکمروایی خوب در نظام مدیریت روستایی می تواند موجب سرعت بخشی روند توسعة پایدار روستایی شده و از ناپایداری سکونت گاه ها جلوگیری کند. اصالت و ارزش: این مقاله ضمن مقایسة تطبیقی دو منطقه با نظام مدیریت، سطح حکمروایی و پایداری متفاوت، می تواند کاستی های موجود در ساختار مدیریت یک پارچة کنونی روستاهای کشور را واضح تر نشان دهد.

در جهان پیچیده و متحول امروز تحولات اساسی وقوع یافته در قالب انقلاب کارآفرینی، تأثیر عمده ای در میزان توسعه کشورها داشته است تا آنجا که در حال حاضر توسعه کارآفرینی هسته برنامه توسعه بسیاری از کشورها می باشد. ایجاد کسب و کار و خود اشتغالی در روستاها یکی از موضوع های مهم در کشور بوده و توجه به کارآفرینی روستایی با نگرشی به مشکلات موجود در این نواحی از اهمیت بسیار زیادی برخوردار است. در این راستا شناسایی زمینه های مساعد کارآفرینی روستایی و موثرترین عوامل تاثیرگذار بر بهبود شرایط کارآفرینی در مناطق روستایی امری ضروری می باشد. بنابراین در پژوهش حاضر با استفاده از مدل رگرسیون خطی (ANOVA) و ضریب Beta به بررسی عوامل اقتصادی و میزان تاثیر گذاری آن بر کارآفرینی روستایی و شناسایی زمینه های مساعد کارآفرینی روستایی در محدوده روستاهای شهرستان اردبیل اقدام شد. شیوه جمع آوری اطلاعات در پژوهش حاضر از نوع کتابخانه ای و میدانی بوده است. برای تعیین تعداد نمونه آماری مورد بررسی از مدل کوکران استفاده شد و 400 نفرازسرپرستان خانوارها به عنوان نمونه انتخاب شدند، نتایج بدست آمده از پژوهش نشان می دهد که حدود 82.2 درصد واریانس کارآفرینی روستایی در محدوده روستا های اردبیل را زمینه کشاورزی تبیین می کنند و 8/17 درصد مربوط به معیارها یا متغیرهای دیگر (خدماتی، صنعتی و گردشگری) می باشد، همچنین ارزیابی نقش عوامل اقتصادی نشان می دهد که حدود 73.4 درصد واریانس کارآفرینی روستایی از عوامل اقتصادی تبعیت نموده و 6/26 درصد مربوط به معیارها یا متغیرهای دیگر (توانمندی های اجتماعی، زیرساختی و فردی) می باشد. نتایج ضریب Beta برای مساعدت بیشتر زمینه های کشاورزی و نقش عوامل اقتصادی در بهبود شرایط کارآفرینی روستایی به ترتیب 85.7 درصد و 71.1 درصد را نشان می دهد.