محسن نوکاریزی

هدف: مقاله با هدف بررسی نقش کتابداران، خدمات اطلاع رسانی و میزان سواد اطلاعاتی دانشجویان تحصیلات تکمیلی دانشگاه فردوسی مشهد در کاهش اضطراب اطلاع یابی آنان نوشته شده است. روش: پژوهش حاضر از نوع کاربردی است و به روش پیمایشی انجام شده است. جامعه آماری شامل کلیه دانشجویان تحصیلات تکمیلی دانشگاه فردوسی مشهد بود. حجم کل جامعه آماری شامل12260 نفر متشکل از 8100 نفر کارشناسی ارشد و 4160 نفر دکتری بود. از این تعداد، 236 نفر از دانشجویان به روش نمونه گیری طبقه ای غیرنسبتی به عنوان نمونه انتخاب شدند. ابزار سنجش پرسش نامه بود. داده ها با استفاده از آمار توصیفی و استنباطی و نرم افزار اس پی اس اس تجزیه و تحلیل گردید. یافته ها: میزان اضطراب اطلاع یابی دانشجویان در حد متوسط بود. همچنین وضعیت سواد اطلاعاتی دانشجویان، پایین تر از حد مطلوب بود. از سوی دیگر، میزان استفاده دانشجویان از خدمات اطلاع رسانی در سطح متوسط قرار داشت. بین میزان سواد اطلاعاتی و میزان اضطراب اطلاع یابی آنان رابطه معناداری وجود داشت. یافته ها نشان داد نقش کتابداران در کاهش اضطراب اطلاع یابی دانشجویان تحصیلات تکمیلی در سطح متوسط قرار دارد. همچنین شرکت در کارگاه های آموزشی نتوانسته تأثیری در میزان اضطراب اطلاع یابی دانشجویان داشته باشد. بین نمره دانشجویان به مهارت های ارتباطی کتابداران و میزان اضطراب اطلاع یابی آنان، رابطه معنادار مثبتی وجود داشت. بین میزان استفاده از خدمات اطلاع رسانی و میان اضطراب اطلاع یابی دانشجویان تحصیلات تکمیلی رابطه معنادار مثبتی برقرار بود. یافته ها نشان داد بین میانگین نمره های اضطراب اطلاع یابی دانشجویان و متغیر جنسیت و حوزه تحصیلی تفاوت معناداری وجود ندارد، در حالی که این تفاوت در مقطع تحصیلی مشاهده شد. در ادامه، تفاوت معناداری بین میانگین نمره های سواد اطلاعاتی و متغیرهای جنسیت، حوزه تحصیلی و مقطع تحصیلی مشاهده نشد. اصالت/ارزش:  شناخت برخی از عوامل مختلف که می تواند فرایند اطلاع یابی افراد را تحت تأتیر قرار دهد تا جایی که آنان را دچار اضطراب کند، ضروری به نظر می رسد. نتایج این پژوهش با تأکید بر نقش کتابداران، میزان استفاده از خدمات اطلاع رسانی و سواد اطلاعاتی جامعه مورد پژوهش می تواند مورد توجه کتابداران و مسئولان دانشگاهی قرار بگیرد تا جایی که علاوه بر شناخت عؤامل تأثیرگذار، گام هایی در جهت رفع آن برداشته شود.

امروزه تحلیل رفتار کاربران در موتورهای جستجو بسیار مورد توجه است. نتایج زیاد بازیابی شده در موتورهای جستجو، کاربران را وادار به انتخاب می کند. زمانی که انتخاب به شدت پیچیده شود، مردم به این فکر می افتند که ساده ترین قاعده تصمیم را اتخاذ کنند، یعنی تصمیم نگیرند. روانشناسان این وضعیت را پیامد «اضافه بار انتخاب» می نامند. اضافه بار انتخاب مفهومی است که توانایی پردازش اطلاعات توسط افراد را برای انتخاب بررسی می کند. به عبارت ساده تر، روبرو شدن افراد با اطلاعات زیاد منجر به نتایج منفی می شود. این پژوهش با هدف شناسایی تعدیل کننده های نظریه اضافه بار انتخاب در موتور جستجوی گوگل انجام شد. پژوهش حاضر از نوع کاربردی و با روش پیمایشی است. با استفاده از روش نمونه گیری تصادفی طبقه ای غیرنسبیتی، 72 نفر از دانشجویان تحصیلات تکمیلی دو دانشکده علوم تربیتی و روانشناسی و فنی و مهندسی دانشگاه فردوسی به عنوان نمونه پژوهش انتخاب شدند و از پرسشنامه استاندارد و مرورگر HCI جهت گردآوری داده ها استفاده شد. تجزیه و تحلیل داده ها به کمک نرم افزار آماری SPSS (نسخه 18) و آزمون های آماری شاپیرو-ویلکس، تی مقایسه زوجی و ویلکاکسون انجام شد. یافته های پژوهش نشان داد که بدون در نظر گرفتن تیپ شخصیتی افراد (بیشینه خواهی و بسنده خواهی) و تنها با بررسی نوع جستجو، نمی توان در مورد رخداد نظریه اضافه بار انتخاب اظهار نظر قطعی کرد. با در نظر گرفتن دو متغیر واسطه نوع جستجو و تیپ شخصیتی، تفاوت معنی دار بین میزان رضایت دو تیپ شخصیتی از نتایج بازیابی شده کم و زیاد مشاهده شد. بدین معنا که در بیشینه خواهان، در هر دو حالت جستجوی خاص و عام، میزان رضایت افراد از نتایج بازیابی شده کم بیشتر از نتایج بازیابی شده زیاد بود (رخداد اضافه بار انتخاب). همچنین در این گروه در هنگام جستجوی عام، تفاوت معنی داری بین میزان رضایت از نتایج بازیابی شده کم و زیاد وجود داشت. اما بنا به تیپ شخصیتی این افراد و با توجه به نظریه رویداد غیرمنتظره، با بیشتر شدن نتایج بازیابی شده، نه تنها اضافه بار انتخاب رخ نداد، بلکه رضایت بسنده خواهان بیش تر شد. از این رو می توان به اهمیت دو عامل نوع جستجو و تیپ شخصیتی افراد به عنوان تعدیل کننده های رخداد اضافه بار انتخاب پی برد. به طور کلی هر دو تیپ شخصیتی از سرعت بازیابی نتایج در موتور جستجوی گوگل رضایت داشتند.

مقدمه: هدف این پژوهش بررسی تفاوت بین سبک یادگیری، سواد اطلاعاتی و سواد رایانه ای دانشجویان تحصیلات تکمیلی است. روش: این پژوهش از نظر هدف کاربردی است و به صورت پیمایشی انجام شد. جامعه آماری این پژوهش، دانشجویان تحصیلات تکمیلی دانشگاه فردوسی مشهد در نیم سال دوم تحصیلی 94-95 بودند و نمونه ای شامل 150 نفر به پرسشنامه های پژوهش پاسخ دادند. این پرسشنامه ها شامل سه پرسشنامه سبک یادگیری فلدر و سولومَن، سواد اطلاعاتی و سواد رایانه ای بود. یافته ها: یافته ها نشان داد که سطح سواد اطلاعاتی و رایانه ای دانشجویان زن و مرد با یکدیگر تفاوتی ندارند؛ همچنین بین مقطع تحصیلی و سطح سواد اطلاعاتی و رایانه ای دانشجویان تفاوت معناداری وجود ندارد. سطح سواد اطلاعاتی دانشجویان در حد متوسط بود. سبک یادگیری دانشجویان با توجه به مقطع تحصیلی، جنسیت و سن آنها تفاوت داشت. از سوی دیگر، بین سواد اطلاعاتی و سواد رایانه ای رابطه مستقیم و مثبتی وجود داشت. بحث و نتیجه گیری: آموزش سواد اطلاعاتی و سواد رایانه ای بدون توجه به سبک یادگیری دانشجویان اثربخش نخواهد بود؛ بنابراین باید دوره های آموزشی مرتبط را برمبنای سبک یادگیری، نوع رشته و مقطع تحصیلی دانشجویان طرح ریزی، اجرا و عملیاتی کرد.

هدف:واکاوی دلایل انتخاب تصاویر بازیابی شده از موتور کاوش گوگل از دیدگاه کاربران و بررسی تأثیر متغیرهای جمعیت شناختی بر قضاوت ربط تصاویر بازیابی شده. روش شناسی:این پیمایش با 30 نفر آزمودنی (دانشجوی دوره های تحصیلات تکمیلی از رشته های مختلف دانشکده فنی- مهندسی دانشگاه فردوسی مشهد) انجام شد. داده ها از طریق پرسشنامه ای که علل انتخاب تصاویر توسط کاربران را در فرایند قضاوت عینی بررسی می کرد گردآوری شد. معیارهای قضاوت عینی برپایه تحلیل متون تخصصی استخراج شد و روایی آن از سوی چند تن از متخصصان تأیید شد. یافته ها:رابطه معناداری بین ویژگی های فردی (تجربه و مهارت، مقطع تحصیلی، سن، و جنسیت) و دیدگاه کاربران از نظر اهمیت نسبی معیارهای عینی ربط وجود نداشت. در مرحله قضاوت عینی از میان دلایل نه گانه آزمودنی ها برای انتخاب تصویر، ""برداشت کلی کاربر در مورد احتمال سودمند بودن تصویر"" با 100% توافق، مهم ترین دلیل و از میان علل یازده گانه انتخاب نکردن تصویر، ""عدم اطمینان کاربر نسبت به آن و منوط کردن انتخاب به تصویر بعدی"" با 33/33% توافق، بیشترین آراء را به خود اختصاص داد. نتیجه گیری:افراد عمدتاً برمبنای برداشت کلی، تجربه ذهنی، و دانش خود تصاویر را انتخاب می کنند قضاوت ربط تصویر توسط کاربران به میزان آشنایی آنها با اجزا و عناصر وب مربوط نمی شود.

هدف: پژوهش حاضر به منظور شناسایی میزان حضور مصداق های پشتیبان چارچوب سواد اطلاعاتی در وب سایت کتابخانه های دانشگاه های برتر ایران در مقایسه با وب سایت کتابخانه های دانشگاه های برتر جهان انجام پذیرفت همچنین میزان آشنایی دانشجویان تحصیلات تکمیلی رشته علم اطلاعات و دانش شناسی دانشگاه فردوسی مشهد از مصداق ها و میزان ضرورت و کاربرد این مصداق ها از دید آنان مورد بررسی قرار گرفت. روش: پژوهش حاضر از نوع کاربردی است و به روش ارزیابانه و پیمایشی صورت پذیرفت. شیوه نمونه گیری هدفمندو نمونه شامل 10 وب سایت کتابخانه ای دانشگاه های برتر ایران و 10 وب سایت از کتابخانه های دانشگاه های برتر جهان است. در بررسی رویکرد دانشجویان، تمام دانشجویان تحصیلات تکمیلی علم اطلاعات و دانش شناسی به روش سرشماری مورد پیمایش قرار گرفت. ابزارهای گردآوری اطلاعات سیاهه وارسی و پرسشنامه پژوهشگر ساخته است. یافته ها: 48 مصداق پشتیبان سواد اطلاعاتی شناسایی و بر پایه چارچوب سواد اطلاعاتی 2016 دسته بندی شد. بر اساس یافته های به دست آمده، درصد فراوانی حضور مصداق های پشتیبان سواد اطلاعاتی در وب سایت های کتابخانه های دانشگاه های برتر جهان بیشتر از ایران است. وب سایت کتابخانه دانشگاه های واشنگتن و پنسیلوانیا (75 درصد) در رتبه نخست و وب سایت کتابخانه دانشگاه صنعتی اصفهان (23 درصد) در آخرین رتبه قرار گرفتند. یافته ها نشان داد در چارچوبی که آشنایی دانشجویان کم است، میزان استفاده از آن نیز کاهش می یابد و این دو بر ضرورت حضور آن از دید دانشجویان تأثیرگذار است. همچنین مصداق های چارچوب جستجو به عنوان اکتشاف راهبردی بیشترین میزان آشنایی (میانگین 67/3)، ضرورت (میانگین 15/4) و استفاده (میانگین 79/2) را به خود اختصاص داد. اصالت: پژوهش براساس چارچوب سواد اطلاعاتی 2016 تدوین شده است.

مقدمه: دانش سازمانی به دلایل مختلفی مانند بازنشستگی و جابجایی مدیران در مسیر فراموشی و محو قرار دارد. مستندسازی قادر است از طریق ثبت، ارزیابی، سازماندهی، نگهداری و انتشار دانش و تجربیات مدیران، از محو دانش جلوگیری کند. پیش نیاز مستندسازی، تعیین ویژگی ها و سازوکارهای آن است. بر این اساس هدف این پژوهش شناسایی و رتبه بندی سازوکارهای مستندسازی در کتابخانه های دانشگاهی ایران بود. روش شناسی: روش پژوهش پیمایشی-تحلیلی و با توجه به هدف پژوهش، نوع آن کاربردی بود. جامعه آماری این پژوهش مدیران کتابخانه های دانشگاهی ایران بود. اعضای جامعه ۱۷۲ نفر بود که بر اساس جدول اندازه جامعه و نمونه کرجسی و مورگان، ۱۱۶ نفر به صورت طبقه ای تصادفی انتخاب شدند. ۱۰۰ نفر به پرسشنامه پاسخ دادند و میزان پرسشنامه های برگشتی ۲/۸۶ درصد بود. برای گردآوری داده ها از پرسشنامه الکترونیکی محقق ساخته در قالب طیف لیکرت بر اساس چند پرسشنامه آماده و مرور پیشینه پژوهش استفاده شد. پرسشنامه اولیه برای تعیین روایی محتوایی (صوری) بین متخصصان توزیع شد و پس از انجام دادن اصلاحات لازم و تغییرات پیشنهاد شده توسط متخصصان، نسخه نهایی آن تدوین شد. برای تعیین پایایی پرسشنامه تعداد ۳۰ نسخه توسط جامعه مورد بررسی تکمیل شد که از طریق محاسبه ضریب آلفای کرونباخ،۸۷.۴۵ به دست آمد. برای توصیف و تجزیه و تحلیل داده ها از آمار توصیفی و آمار استنباطی استفاده شد. در آمار توصیفی از میانگین و برای بررسی متغیرها از تحلیل عاملی اکتشافی و آزمون فریدمن استفاده گردید. این پژوهش از آن رو که به بررسی دیدگاه های مدیران جامعه آماری میپردازد و بر اساس دیدگاه نمونه ای از آنها در مورد جامعه قضاوت می کند، پیمایشی است و از این منظر که نتایج پژوهش را می توان در عمل برای مستندسازی دانش در کتابخانه ها به کار گرفت و تا حدودی مشکلات آن ها را در این زمینه مرتفع ساخت، پژوهشی کاربردی است. یافته ها: سازوکارهای مستندسازی دانش بر پایه چرخه یکپارچه حیات دانش سازمانی دالکر شناسایی و براساس درجه اهمیت و میانگین های کسب شده، رتبه بندی شدند. بدین ترتیب، ۱۱ سازوکار ثبت و استخراج، ۹ سازوکار ارزیابی/ انتخاب، ۷ سازوکار کدگذاری، ۸ سازوکار پالایش، ۹ سازوکار اشتراک، ۷ سازوکار دسترسی، ۷ سازوکار فراگیری، ۸ سازوکار به کارگیری، ۷ سازوکار ارزیابی و ۶ سازوکار به روزرسانی معرفی شدند. مهم ترین منابع کسب دانش ضمنی و عینی مشخص شد و با توجه به تحلیل عاملی اکتشافی در سه عامل منابع کسب و ثبت دانش ضمنی مدیران، منابع دانش عینی برای کدگذاری و بازنمون و منابع دانش عینی برای وب کاوی و داده کاوی نام گذاری شدند. بحث و نتیجه گیری: مستندسازی دانش در کتابخانه های دانشگاهی ایران از الگویی خاص تبعیت نمی کند. با توجه به مشکلاتی که کتابخانه های دانشگاهی در زمینه مستندسازی دارند، در این پژوهش سازوکارهای لازم برای تسهیل اجرای مستندسازی معرفی شده است. این سازوکارها براساس دیدگاه های مدیران این مراکز شناسایی و رتبه بندی شده و بر ویژگی های اصلی مستندسازی یعنی، استخراج، اعتبارسنجی، اصلاح و انتشار دانش ثبت شده متمرکز است، لذا نتایج آن از قابلیت لازم برای استفاده در محیط های کتابخانه ای برخوردار است. با توجه به این که در زمینه مستندسازی دانش پژوهش های اندکی صورت گرفته است، بر این اساس در اجرای پژوهش کمبود منابع لاتین و فارسی وجود داشت و برخی از پاسخ دهندگان در خصوص موضوعات مربوط به متغیرهای پژوهش شناخت محدود داشتند که این موضوع از طریق ارائه تعاریف مربوط به مفاهیم مدیریت دانش در ابتدای پرسشنامه و نیز در پی نوشت آن مرتفع گردید. تشکیل کمیته مستندسازی، انتصاب فردی به عنوان کارشناس دانش، تهیه فرم های مخصوص ثبت دانش و تدوین شیوه نامه مستندسازی از مهم ترین پیشنهادهای پژوهش بود.

هدف: در این نوشتار ضمن معرفی چارچوب جدید ۲۰۱۶ و مبانی نظری حاکم بر آن مانند نظریه معنابخشی و رویکرد ساخت گرایانه، تفاوت ها و شباهت های این دو سند بررسی خواهد شد. روش: اسناد مرتبط با استانداردهای سواد اطلاعاتی ۲۰۰۲، سه پیش نویس و متن نهایی چارچوب سواد اطلاعاتی ۲۰۱۶ مرور گردید. یافته ها: چارچوب سواد اطلاعاتی برای آموزش عالی به منزله جایگزینی برای استاندارد سواد اطلاعاتی ۲۰۰۲ جهت آموزش سواد اطلاعاتی در دانشگاه ها و مؤسسات آموزش عالی منتشر شد و در سال ۲۰۱۶ به تصویب نهایی رسید. چارچوب سواد اطلاعاتی ۲۰۱۶ با ساختار متفاوتی تدوین شده و با توجه به تغییرات محیط اطلاعاتی جدید و نظام های آموزشی مبتنی بر فضای اطلاعاتی و ارتباطی نوین می تواند به عنوان چارچوبی مناسب در آموزش سواد اطلاعاتی مورد استفاده قرار گیرد.

هدف پژوهش حاضر ارزیابی محیط رابط کاربر کتابخانه های دیجیتال فارسی کودکان بر اساس معیارهای استخراج شده از متون است. برای انجام پژوهش از روش های پیمایشی و ارزیابانه استفاده شد. اطلاعات مورد نیاز با استفاده از سیاهه ی وارسی محقق ساخته گردآوری شد. سیاهه ی اولیه شامل 21 مقوله ی (طراحی، نمایش اطلاعات، سادگی، انسجام، راهنمایی، راهبری، کنترل کاربر، زبان، تصحیح خطا ، تعامل، بازخورد، جست و جو، قابلیت یادگیری، پشتیبانی از کاربر، کاهش بار حافظه کاربر، پیشینه کاربر، سازگاری، مشاهده وضعیت سامانه، تطبیق بین سیستم و جهان واقعی، انعطاف پذیری و شخصی سازی) و 171 معیار بود. پس از اعتبارسنجی سیاهه با احتساب نقطه مطلوب 4، سیاهه ی نهایی با 17 مقوله و 97 معیار برای ارزیابی رابط کاربر کتابخانه های دیجیتالی (ICDL، تبیان، ملی، کودکان، جامعه ی مجازی، جزیره ی دانش، کتابک و کودکانه) مورد استفاده قرار گرفت. یافته ها نشان داد از بین معیارهای مورد مطالعه، ""وضوح در ارائه جملات راهنما و قابل درک بودن راهنما"" از مقوله ی زبان با میانگین 55/4 و ""اجتناب از آوردن متن های زیر خط دار در کنار پیوندها"" از مقوله ی طراحی با میانگین 96/2 به ترتیب بالاترین و پایین ترین امتیاز را از نظر متخصصان کسب کردند. حاصل رتبه بندی کتابخانه ها از نظر رعایت معیارهای سیاهه ارزیابی نشانگر آن است که کتابخانه دیجیتال ملی کودکان با رعایت 73 درصد معیارها در رتبه نخست قرار دارد پس از آن کتابخانه های دیجیتال کتابک (72 %)، ICDL (68 %)، جزیره ی دانش (67 %)، کودکانه (47 %)، تبیان (44 %)، جامعه ی مجازی (44 %) و کودکان (32 %) قرار دارند.

هدف: پژوهش حاضر با هدف شناسایی شیوه های ترفیع و ترویج خدمات در کتابخانه مرکزی آستان قدس رضوی و نقش آنها در آشنایی مراجعان با خدمات این کتابخانه انجام شد. روش: روش پژوهش پیمایشی و ابزار گردآوری داده ها سیاهه وارسی و پرسش نامه محقق ساخته بود. این پژوهش دارای دو جامعه آماری بود؛ یکی کتابخانه مرکزی آستان قدس رضوی و وب سایت آن و دیگری، مراجعان کتابخانه مرکزی آستان قدس رضوی بودند. با استفاده از فرمول حجم نمونه کوکران، حجم نمونه تعیین شد  (180 نفر) و با استفاده از روش نمونه گیری خوشه ای تصادفی اعضای نمونه انتخاب شدند. تجزیه وتحلیل داده ها با کمک نرم افزار اس پی اس اس صورت گرفت که در سطح توصیفی از جدول های توزیع فراوانی، میانگین و انحراف معیار و در سطح استنباطی از آزمون کولوموگروف-اسمیرنف و آزمون تی یک نمونه ای، استفاده شد. یافته ها: کتابخانه مرکزی آستان قدس رضوی بیشتر از شیوه های سنتی در مقایسه با شیوه های الکترونیکی استفاده می کند. در کل، این کتابخانه بیش از 50% کلّ شیوه های شناسایی شده ترفیع و ترویج خدمات را استفاده می کند. نقش شیوه های سنتی ترفیع و ترویج خدمات در آشنایی پاسخگویان با کتابخانه و خدمات آن بیش از حدّ متوسط و در مورد شیوه های الکترونیکی در حدّ متوسط بود. اصالت/ارزش: این پژوهش از پژوهش های معدود در حوزه کتابخانه هاست که منحصراً به آمیخته ترفیع و ترویج خدمات و آن هم از دیدگاه مراجعان کتابخانه می پردازد. یافته های این پژوهش می تواند به مسئولان این کتابخانه در جهت آشناسازی هرچه بیشتر مراجعان با خدمات گسترده آن و به تبع آن استفاده بیشتر از این کتابخانه و در نهایت رسیدن به جایگاه واقعی آن کمک کند

هدف: هدف از انجام این پژوهش تحلیل مبانی نظری، مفهوم، اهمیت، پیشینه و نحوه مستندسازی دانش بر پایه چرخه حیات دانش سازمانی و معرفی راهبردهای عملیاتی خودکار و نیمه خودکار استخراج دانش ضمنی و کدگذاری و بازنمون دانش عینی است. روش: این مقاله از نوع مروری تحلیلی است که با استفاده از روش کتابخانه ای و بررسی منابع نظری تهیه شده است. یافته ها: در این پژوهش بر پایه این پذیره که بدون استخراج و مستندسازی دانش، مدیریت دانش در هیچ سازمانی تجلی نخواهد یافت، مبانی نظری و پیشینه مستندسازی دانش سازمانی تحلیل شده است. با بررسی منابع حوزه مشخص شد که سازمان های ایرانی از نظر مستندسازی دانش در وضعیت مناسبی قرار ندارند. یکی از مهم ترین دلایل آن آشنا نبودن با نحوه مستندسازی و ناآگاهی نسبت به راهبردهای عملی آن می باشد. در راستای پاسخگویی به این مسأله در این پژوهش تلاش شد ابتدا بر پایه این واقعیت که فرایند کسب و مستندسازی از الگوهای چرخه حیات دانش سازمانی تبعیت می کند، ضمن معرفی مهم ترین الگوهای چرخه دانش، نحوه و فرایند مستندسازی براساس چرخه یکپارچه حیات دانش سازمانی دالکر تشریح گردد و در گام بعدی با توجه به ضرورت آشنایی سازمان ها با راهبردهای عملیاتی استخراج دانش ضمنی و کدگذاری و بازنمون دانش عینی، ضمن اشاره به ملاک های انتخاب راهبرد، مهم ترین راهبردهای عملی خودکار و نیمه خودکار در دو سطح فردی و گروهی تحت عنوان راهبردهای تولید و تحلیل پروتکل معرفی شد. در پایان بر پایه یافته های پژوهش، پیشنهادهایی ارائه شده است.

هدف: سنجش سطح خوانایی مقاله های دانشنامه رشد براساس سه شاخص گانینگ/دیانی، فلش/دیانی و فرای/دیانی به منظور شناسایی گروه مخاطب است. روش: پژوهش تحلیل محتوا و از نوع کاربردی است. جامعه آماری شامل ۱۵۰ مقاله نمایه شده در دانشنامه رشد است که با روش نمونه گیری تصادفی طبقه ای غیرنسبتی انتخاب شده اند. یافته ها: سطح خوانایی مقاله ها براساس هر سه شاخص متناسب با سطح فراگیران دوره دبیرستان و بالاتر تعیین شد. در شاخص گانینگ/دیانی پایین ترین سطح خوانایی مربوط به رده «علوم اسلامی» معادل اول دبیرستان و بالاترین سطح مربوط به دو «رده بهداشت و سلامت» و «علوم رایانه و ریاضی» معادل سوم دبیرستان بود. در شاخص فلش/دیانی سه رده «علوم انسانی»؛ «علوم رایانه و ریاضی» و «بهداشت و سلامت» دارای بالاترین سطح معادل سوم دبیرستان و رده های «علوم اسلامی»؛ «علوم تجربی»؛ «هنر و سرگرمی» پایین ترین سطح معادل اول دبیرستان بودند. در شاخص فرای/دیانی پایین ترین سطح معادل اول دبیرستان و مربوط به رده «علوم اسلامی» و بالاترین سطح مربوط به رده «علوم انسانی» معادل سال های نخست دانشگاه تعیین شد. بین میانگین رده های موضوعی براساس دو شاخص گانینگ/دیانی و فلش/دیانی در سطح ۰۵/۰ تفاوت معناداری وجود داشت. بین نتایج به دست آمده از شاخص گانینگ/دیانی و فلش/دیانی در سطح ۰۵/۰ رابطه معناداری وجود داشت.

هدف: پژوهش حاضر با هدف بررسی نقش کتابخانه های عمومی شهرستان کرمان در توسعه سه لایه فرهنگ مطالعه کاربران انجام شد. روش: روش پژوهش پیمایشی و ابزار گردآوری داده ها، پرسشنامه محقق ساخته بود. جامعه آماری شامل کلیه اعضای معتبر دارای سن 15 سال و بالاتر کتابخانه های عمومی درجه 4 و بالاتر شهرستان کرمان تا پایان شهریورماه 1392 بود. حجم نمونه 373 نفر تعیین شد.برای آزمون فرضیه ها از آزمون تی یک نمونه، اندازه های تکراری، تی دو نمونه مستقل و تحلیل واریانس یک طرفه استفاده شد. یافته ها: نقش کتابخانه های عمومی شهرستان کرمان در توسعه لایه باورها و جلوه ها بالاتر از حد متوسط و در توسعه لایه قواعد در حد متوسط بود. به طور کلی، نقش این کتابخانه ها در توسعه فرهنگ مطالعه کاربران خود کم تر از حد مطلوب (80 درصد) بود. بین میانگین نمرات حاصل از نقش کتابخانه های عمومی شهرستان کرمان در توسعه لایه باورها و جلوه ها تفاوت معناداری وجود نداشت. اما بین میانگین نمرات نقش این کتابخانه ها در توسعه لایه قواعد با دو لایه باورها و جلوه ها تفاوت معنادار وجود داشت. هم چنین بین میانگین نمرات حاصل از نقش کتابخانه های عمومی شهرستان کرمان براساس متغیر جنسیت، گروه های سنی و مدارک تحصیلی کاربران تفاوت معناداری وجود نداشت. اصالت و ارزش: تاکنون به ندرت پژوهشی در زمینه نقش کتابخانه های عمومی در توسعه فرهنگ مطالعه انجام شده است. در این پژوهش برای فرهنگ مطالعه سه لایه باورها، قواعد و هنجارها در نظر گرفته شده است و نقش کتابخانه های عمومی در توسعه هر یک از این سه لایه بررسی شده است.

هدف: هدف از انجام این پژوهش، شناسایی وضعیت خدمات تحویل مدرک الکترونیکی کتابخانه دیجیتال آستان قدس رضوی بر مبنای مدل ارزیابی پیشنهادی است. روش: روش پژوهش حاضر پیمایشی و از نوع کاربردی و ابزار گردآوری داده ها، دو پرسشنامه محقق ساخته بود که با مرور متون ساخته شد و پایایی آن با آلفای کرونباخ و روایی اش با نظر متخصصان تأیید شد. دو گروه از افراد مورد مطالعه قرار گرفتند: متخصصان (36 نفر از اعضای هیئت علمی و کتابداران بخش تحویل مدرک) و کاربران (264 نفر که به روش تصادفی ساده انتخاب شدند). پرسشنامه متخصصان برای وزن دهی به اَبعاد و شاخص های اصلی و فرعی مدل و تعیین میزان اهمیت آنها نسبت به یکدیگر استفاده گردید و برای بررسی نتایج، تحلیل سلسله مراتبی (AHP) مورد استفاده قرار گرفت. پرسشنامه کاربران برای سنجش وضعیت خدمات تحویل مدرک استفاده گردید و برای بررسی نتایج از اس.پی.اس.اس استفاده شد. یافته ها: بر مبنای یافته های این پژوهش، نمره نهائی وضعیت خدمات تحویل مدرک الکترونیکی کتابخانه دیجیتال آستان قدس رضوی با توجه به مدل ارزیابی پیشنهادی از سطح میانگین بالاتر از متوسط بود و تفاوت آن با حد میانی با توجه به داده های آزمون تی تک نمونه ای معنادار بود. این یافته بیانگر وضعیت نسبتاً مناسب نظام خدمات تحویل مدرک الکترونیکی آستان قدس رضوی است. یافته های مرتبط با فرضیه های پژوهش نیز نشان داد که میان نمره ارزیابی خدمات تحویل مدرک کتابخانه دیجیتال آستان قدس رضوی توسط کاربران با میزان استفاده آن ها از خدمات تحویل مدرک کتابخانه دیجیتال مذکور رابطه معناداری وجود نداشت. همچنین تفاوت معناداری میان نمره ارزیابی خدمات تحویل مدرک کتابخانه دیجیتال آستان قدس رضوی توسط کاربران دارای تجربه استفاده از سایر کتابخانه های دیجیتال ایرانی با کاربران فاقد این تجربه مشاهده نشد. اصالت/ارزش: ارزش مقاله حاضر در نشان دادن وضعیت خدمات تحویل مدرک الکترونیکی در کتابخانه دیجیتال آستان قدس رضوی است. همچنین از ویژگی های پژوهش حاضر پیشنهاد مدلی خاص برای ارزیابی یکی از مهم ترین خدمات کتابخانه های دیجیتال یعنی خدمات تحویل مدرک الکترونیکی است.

هدف: هدف از پژوهش حاضر سنجیدن میزان فقر اطلاعاتی دانشجویان تحصیلات تکمیلی دانشگاه بیرجند در چهار شاخص آن (اضافه بار اطلاعاتی، خلأ اطلاعاتی، نابرابری اطلاعاتی و شکاف دیجیتال) و همچنین نقش جهانی شدن در فقر اطلاعاتی از نظر آنان می باشد. روش : این پژوهش پیمایشی-کاربردی است که جامعه آماری آن را دانشجویان تحصیلات تکمیلی دانشگاه بیرجند مشغول به تحصیل در نیمسال دوم سال ۹۳-۱۳۹۲ تشکیل می دادند. نمونه گیری به روش تصادفی طبقه ای غیر نسبتی انجام گرفت که بر این اساس تعداد نمونه ۱۲۰ نفر انتخاب شد. برای اجرای این پژوهش از دو پرسشنامه محقق ساخته استفاده شد. یافته ها: میزان فقر اطلاعاتی دانشجویان به طورکلی بالاتر از حد متوسط بود؛ اما میزان فقر اطلاعاتی در شاخص های مختلف فقر اطلاعاتی متفاوت بود. بیش ترین میزان فقر اطلاعاتی در بین دانشجویان تحصیلات تکمیلی مربوط به شاخص نابرابری اطلاعاتی بود و بعد از آن شکاف دیجیتال و خلأ اطلاعاتی قرار داشتند و میزان اضافه بار اطلاعاتی کمتر از حد متوسط بود. در بحث مربوط به نقش جهانی شدن در تغییر میزان فقر اطلاعاتی از نظر دانشجویان مشخص شد جهانی شدن نقشی در کاهش و یا افزایش دو شاخص اضافه بار اطلاعاتی و نابرابری اطلاعاتی نداشت؛ اما باعث کاهش دو شاخص خلأ اطلاعاتی و شکاف دیجیتال می شود.

هدف: پژوهش حاضر با هدف بررسی نقش کتابخانه های عمومی شهرستان کرمان در توسعه سه لایه فرهنگ مطالعه کاربران انجام شد. روش: روش پژوهش پیمایشی و ابزار گردآوری داده ها، پرسشنامه محقق ساخته بود. جامعه آماری شامل کلیه اعضای معتبر دارای سن 15 سال و بالاتر کتابخانه های عمومی درجه 4 و بالاتر شهرستان کرمان تا پایان شهریورماه 1392 بود. حجم نمونه 373 نفر تعیین شد.برای آزمون فرضیه ها از آزمون تی یک نمونه، اندازه های تکراری، تی دو نمونه مستقل و تحلیل واریانس یک طرفه استفاده شد. یافته ها: نقش کتابخانه های عمومی شهرستان کرمان در توسعه لایه باورها و جلوه ها بالاتر از حد متوسط و در توسعه لایه قواعد در حد متوسط بود. به طور کلی، نقش این کتابخانه ها در توسعه فرهنگ مطالعه کاربران خود کم تر از حد مطلوب (80 درصد) بود. بین میانگین نمرات حاصل از نقش کتابخانه های عمومی شهرستان کرمان در توسعه لایه باورها و جلوه ها تفاوت معناداری وجود نداشت. اما بین میانگین نمرات نقش این کتابخانه ها در توسعه لایه قواعد با دو لایه باورها و جلوه ها تفاوت معنادار وجود داشت. هم چنین بین میانگین نمرات حاصل از نقش کتابخانه های عمومی شهرستان کرمان براساس متغیر جنسیت، گروه های سنی و مدارک تحصیلی کاربران تفاوت معناداری وجود نداشت. اصالت و ارزش: تاکنون به ندرت پژوهشی در زمینه نقش کتابخانه های عمومی در توسعه فرهنگ مطالعه انجام شده است. در این پژوهش برای فرهنگ مطالعه سه لایه باورها، قواعد و هنجارها در نظر گرفته شده است و نقش کتابخانه های عمومی در توسعه هر یک از این سه لایه بررسی شده است.

هدف: هدف اصلی این پژوهش توسعه مدل پذیرش فناوری اطلاعات (TAM) از طریق سنجش میزان تأثیر باورهای خودکارآمد و ناکارآمد کاربران اعضای هیأت علمی دانشگاه علوم پزشکی مشهد بر پذیرش سامانه اطلاعات پژوهشی (پژوهان)، مبتنی بر رویکرد شناختی- اجتماعی بود. روش : این پژوهش از نوع توصیفی که با هدف کاربردی به روش پیمایشی در نمونه ای به حجم ۲۴۸ نفر، حاصل از جامعه اعضای هیأت علمی دانشگاه علوم پزشکی مشهد در سال تحصیلی ۹۲ – ۹۳ با سه پرسشنامه انجام شده است. یافته ها: پذیرش سامانه پژوهان با باورهای خودکارآمد کاربران رابطه مثبت و معنی دار و با باورهای ناکارآمد آنان رابطه منفی و معنی داری داشت. رابطه باورهای خودکارآمد و ناکارآمد کاربران با استفاده واقعی از سامانه پژوهان با حذف اثر متغیرهای درونی (شامل سهولت، سودمندی، نگرش و قصد استفاده) معنی دار نبود. در نهایت، نتایج به دست آمده نشان داد روابط پیش بینی شده در مدل پیشنهادی و مفهومی پژوهش حاضر مثبت و معنی دار و در نتیجه مدل ارائه شده از برازش کافی برخوردار بود.

هدف: بررسی نقش مؤلفه های نظریه اشاعه نوآوری های راجرز و مؤلفه آمادگی سازمان بر اتخاذ پرمیس از دیدگاه اعضای دارای محتوای رقومی در کنسرسیوم محتوای ملی. روش/ رویکرد پژوهش: پژوهش از نوع کاربردی و به روش پیمایشی انجام شد. جامعه آماری شامل 19 تن از صاحب نظران بزرگ ترین و مهم ترین کتابخانه های کشور بودند که دارای محتوای رقومی در کنسرسیوم محتوای ملی هستند. یافته ها: از دیدگاه صاحب نظران، مؤلفه مزیت نسبی با میانگین 4، سازگاری با میانگین 5/3، آمادگی سازمان با میانگین 46/3، مشاهده پذیری با میانگین 43/3، پیچیدگی با میانگین 2/3، و قابلیت استفاده آزمایشی با میانگین 066/3، به ترتیب در اتخاذ استاندارد ابرداده ای پرمیس نقش داشتند. بنابراین، براساس مؤلفه های نظریه اشاعه نوآوری های راجرز، آمادگی سازمان ها برای استفاده از پرمیس بیشتر از حد متوسط (3) دانسته شده است. نتیجه گیری: استفاده از پرمیس با ارزش های متداول، تجربیات گذشته، و نیازهای استفاده کنندگان بالقوه سازگاری مطلوبی دارد؛ اما از سوی دیگر، پیچیدگی درک و استفاده از آن زیاد است. با توجه به اینکه امکان آزمون و ارزیابی نتایج استفاده از پرمیس، قبل از اتخاذ آن وجود دارد و نتایج سودمند استفاده از آن به عنوان یک نوآوری ملموس و قابل مشاهده است، از نظر جامعه پژوهش آمادگی لازم برای اتخاذ پرمیس وجود دارد.

هدف: هدف از این پژوهش، شناسایی و مقایسه میزان اهمیت ملاک های نوجوانان شهری و روستایی برای انتخاب کتاب بر اساس شرایط اجتماعی، امکانات شهری و روستایی بود. روش: این پژوهش از نوع کاربردی است و به روش پیمایشی انجام شده است. جامعه آماری پژوهش متشکل از تمامی دانش آموزان 12 تا 16 سال مدارس شهرستان کاشمر شامل مناطق شهری و روستایی بود که به روش نمونه گیری تصادفیِ خوشه ایِ دو مرحله ای انتخاب شدند. از دو پرسش نامه محقق ساخته استفاده شد. روایی پرسش نامه ها توسط متخصصان و پایایی آنها با استفاده از آلفای کرونباخ اندازه گیری گردید. مقدار آلفا به ترتیب برابر با 0.86 و 0.84 بود. یافته ها: نتایج به دست آمده، میزان اهمیت هریک از ملاک های اصلی و ملاک های فرعیِ انتخاب کتاب برای نوجوانان شهری و نوجوانان روستایی را مشخص کرد. در اولویت بندی ملاک های اصلیِ انتخاب کتاب، نوجوانان شهری، «کیفیت محتوا» را اولویت نخست و «قیمت» را اولویت آخر خود انتخاب کردند. همچنین نوجوانان روستایی در اولویت بندی ملاک های اصلی انتخاب کتاب، «قیمت» را اولویت نخست و «اعتبار ناشر» را اولویت آخر خود برگزیدند. نتایج پژوهش نشان داد تفاوت معناداری بین نوجوانان شهری و نوجوانان روستایی درخصوص میزان اهمیت ملاک های انتخاب کتاب وجود داشت (000/0 p = ). همچنین مشخص شد بین میزان اهمیت ملاک های انتخاب کتاب در طبقات ضعیف، متوسط و بالای اجتماعی اقتصادی، تفاوت معناداری وجود داشت (000/0 p = ). افزون براین، رابطه معنادار بین سطح تحصیلات والدین و میزان اهمیت ملاک های انتخاب کتاب تأیید شد.  

هدف: بررسی وضعیت خودکارآمدی کتابداران دو دانشگاه فردوسی مشهد و علوم پزشکی و خدمات بهداشتی درمانی مشهد و رابطه آن با مهارتهای سواد اطلاعاتی آنان است. روش: پژوهش به روش پیمایشی انجام شد. جامعه آماری کلیه کتابداران شاغل در کتابخانه های دو دانشگاه مذکور بود (102 نفر). حجم نمونه 80نفر تعیین شد که با استفاده از روش نمونه گیری تصادفی طبقه ای غیرنسبتی انتخاب شد. گردآوری داده ها از طریق پرسشنامه محقق ساخته و تجزیه و تحلیل داده ها، با کمک نرم افزار اس. پی. اس. اس. در دو سطح توصیفی و استنباطی انجام شد. یافته ها: وضعیت خودکارآمدی کتابداران جامعه مورد بررسی، در سطح مطلوب بود. بین مهارتهای سواد اطلاعاتی کتابداران و خودکارآمدی آنها رابطه معناداری وجود داشت. همچنین بین سطوح پایه و پیشرفته سواد اطلاعاتی کتابداران با خودکارآمدی آنها رابطه وجود داشت؛ اما رابطه معنادارای بین سطح مقدماتی سواد اطلاعاتی و خودکارآمدی وجود نداشت. بین میانگین نمرات خودکارآمدی کتابداران برحسب رشته تحصیلی، مدرک تحصیلی (کارشناسی ارشد و کارشناسی) و همچنین سابقه خدمت تفاوت معناداری وجود نداشت. اصالت اثر: از آنجایی که خودکارآمدی عامل مهم در شناخت دانش، مهارت و بینش افراد از خود است، بررسی رابطه آن با مهارتهای سواد اطلاعاتی می تواند به یادگیری مستقل و مداوم کتابداران کمک شایانی کند. بر این اساس، نتایج این پژوهش می تواند به صورت عینی و مطلوب تری در تدوین سیاست های صحیح و برنامه ریزیها، مورد استفاده مدیران و مسؤولان کتابخانه قرار گیرد.

هدف: این پژوهش با هدف سنجش میزان پذیرش سامانه اطلاعات پژوهشی (پژوهان) از سوی اعضای هیأت علمی دانشگاه علوم پزشکی مشهد مبتنی بر مدل پذیرش فناوری انجام شد. روش ها: این پژوهش کاربردی به روش پیمایشی انجام شد. حجم نمونه 248 نفر از اعضای هیأت علمی دانشگاه علوم پزشکی مشهد بودند که با روش نمونه گیری طبقه ای نسبتی تعیین شدند. ابزار گردآوری داده ها پرسشنامه بود که ضریب کلی آلفای کرونباخ آن 95 درصد محاسبه شد. برای تجزیه و تحلیل داده ها از روش های آماری توصیفی و استنباطی و نرم افزارهای SPSS و LISREL استفاده شد. یافته ها: در مورد میزان پذیرش سامانه پژوهان بر اساس مشخصات فردی اعضای هیأت علمی (شامل جنسیت، مرتبه علمی، سابقه کاری و دانشکده محل خدمت) رابطه معنی داری مشاهده نشد. سطح پذیرش سامانه از سوی اعضای هیأت علمی حوزه های پژشکی غیربالینی بیش تر از اعضای بالینی بود. سهم پذیرش هر یک از سازه های درونی مدل پذیرش فناوری اطلاعات در استفاده از سامانه پژوهان تفاوت داشت و بیش ترین تفاوت مربوط به سازه سهولت استفاده از سامانه پژوهان بود. سهولت استفاده ادراک شده از سامانه پژوهان با سودمندی استفاده ادراک شده از آن دارای همبستگی معنی داری بود. در نهایت کاربرد عوامل سازنده مدل پذیرش فناوری اطلاعات در این پژوهش نیز به عنوان عوامل تأثیرگذار بر پذیرش و استفاده از سامانه پژوهان تأیید گردید. کلیدواژه ها: پذیرش فناوری اطلاعات؛ سامانه اطلاعاتی پژوهان؛ دانشگاه علوم پزشکی مشهد؛ مدل پذیرش فناوری اطلاعات (TAM).