رساله مختصر امّا پرثمرِ استِقصَاءُ النَّظَر فی البَحثِ عنِ القَضاءِ والقَدَر در زمره تک نگاشت های متکلّم آوازه مند امامی، حسن بن یوسف بن علی بن مُطهّر حِلّی (د: ۶۴۸ _ 726 ھ.ق.) ملقَّب به علّامه حلّی قرار دارد که به بحث از موضوع بحث برانگیز و مناقشه آمیز جبر و اختیار اختصاص یافته است. او در این اثر کوشیده است دیدگاه ها و ادلّه باورمندان به دو عقیده جبر یا اختیار انسان در صدور افعال را شرح دهد و آنگاه بر اساس دلایل عقلی و نقلی ایستار درست را در این مسئله تبیین نماید. در مقاله حاضر، نخست به مهم ترین نگاشته های متکلّمانِ پیش از علّامه حلّی در موضوع قضاء و قدر اشاره می شود. پس از آن، ساختار و محتوای رساله استِقصَاءُ النَّظَر ، تاریخ نگارش آن، ویراست های مختلف به چاپ رسیده از این اثر، شروح نگاشته شده بر آن و نیز دست نویس کهنِ ارزشمندی از رساله مزبور معرّفی و بررسی می شود.
